Аграрлық кәсіпкерлікті құқықтық реттеу
МАЗМҰНЫ
КIРIСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығы қызметiнiң құқықтық негiздерi
1.1Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының құқықтық Жағдайы Және оның түрлерi ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының қызметiн мемлекеттiк тiркеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.3. Аграрлық кәсіпкерлік түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалықтарының қызметін мемлекеттiк қолдау шаралары ... ... ... ... ... 11
2.Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының құрылу тәртібі
2.1 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының Жерге құқықтарының пайда болу негіздері ... ... ... ... ... 16
2.2 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының жер меншік немесе жер пайдаланушы ретінде
Құқықтары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
3. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының қызметiн тоқтату шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
Қолданылған әдебиеттердiң тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...55
КIРIСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығы қызметiнiң құқықтық негiздерi
1.1Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының құқықтық Жағдайы Және оның түрлерi ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының қызметiн мемлекеттiк тiркеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.3. Аграрлық кәсіпкерлік түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалықтарының қызметін мемлекеттiк қолдау шаралары ... ... ... ... ... 11
2.Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының құрылу тәртібі
2.1 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының Жерге құқықтарының пайда болу негіздері ... ... ... ... ... 16
2.2 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының жер меншік немесе жер пайдаланушы ретінде
Құқықтары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
3. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының қызметiн тоқтату шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
Қолданылған әдебиеттердiң тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...55
Кiрiспе
Мемлекеттiң нарықтық экономикаға негiзделiп қүрылуы қазақстандағы ауылшаруашылығы дамуында күрделi өзгерiстердi талап еттi.
Ауылшаруашылығында Жер негiзгi өндiрiс құралы болып табылады, Сондықтан да шаруа (фермер) қожалықтарының қызметiн үйымдастыру саласында Жер қүқық қатынасын реттеуi үлкен маңызды мәселе, оған Себеп шаруа (фермер) қожалығының дамуына Жер қүқық қатынастарынының түрақты Жағдайы үлкен әсер етедi.
Аграрлық реформаны Жүзеге асырудың бiр бағыты Жер қатынастарын қайта құру болды.
1991 Жылдан бастап қазақстанда Жер реформасы Жүзеге асырылуда. Мұның негiзгi максаты Жерде әртүрлi шаруашылықтарын дамыту нәтижесiнде ауылшаруашылығының өнiмдерiн өндiрушiлер арасында Жердi қайта бөлу. Жер реформасын Жүзеге асыру үрдісiндегi 1991-1995 Ж.Ж. кезеңiнде Жер қатынастарын өзгерту негiзiнде ауылùаруашылығын реформалаудың негiзгi Сұрақтары белгiлендi Және елеулi түрде шешiмiн тапты Және олар ауылшаруашылығы өндiрiсiң нарықтық Жағдайларына өту кезеңiнiң талаптарына Жауап беретiн едi.
1991-1996 Жылдар арасында арнайы Жер қорына 1,5 млн.га Жыртылатын Жерлер енгiзiлдi. Олар бiрiншi кезекте азаматтарға шаруа қожалығын Және Жеке қосалқы шаруашылық Жүргiзу үшiн берiлдi, бұл республика тұрғындарының Жеке шаруашылығы үшiн Жер учаскелерiне сұранысын елеулi түрде қанағаттандыруға мүнкiндiк бердi.
Жер реформасын Жүзеге асыру мақсатында қазақстанда көптеген заңды Және заңға сәйкес актiлер қабылданды, ол мысалы. Қазақстан республикасы 2003 жылғы Жер кодексі2, " Шаруа (фермер) қожалығы туралы заңы"3, " Жеке кәсiпкерлiк туралы заңы". Аталған заңды актiлер қазақстан республикасының конститусиясына сәйкес азаматтардың кәсiпкерлiк қызметiнiң еркiндiк қүқығына мемлекеттiк кепiлдiк жүйесiн қамтамасыз етедi. Қазiргi кезде қазақстанда нарық қатынастары дамуы кезiнде болашақ шаруа (фермер) қожалықтары көбеюде. Себебi, бұлар Жер реформасын негiзгi Және маңызды элменттерiнiң бiрi.
Аграрлық кәсіпкерліктің субъектілерінің дережесі әртүлі болуы мүмкін. Аграрлық кәсіпкрелердің құқықтық жағдайы көп жағдайда субъектінің өзінің ұйымдық нысанымен, аграрлық кәсіпкерлікпен айналысудың мүліктік негізін қалыптастыру тәртібімен, аграрлық сектордағы кәсіпкерлік қызметті жүргізуді ұйымдастыру нысанымен анықталады. Сонымен қатар аграрлық кәсіпкерлердің құқықтық жағдайының ерекшелігін анықтаушы негіздердің барлығы бір-бірімен байланысты, бір-біріне тәуелді.4
22 желтоқсанда 1997 Жылы қазақстан республикасы Үкiметiнiң қазақстан республикасы ауылшаруашылығын 2010 Жылға дейiн даму стратегиясын бекiту туралы қаулысы қабылданды. Бұл құжатқа сәйкес ҚР ауылшаруашылығы 2010 Жылғы дейiн ауыл шаруашылық өнiмдерiн үш есе көбейту, ауылшаруашылығында кедейлiктi төмендету Және ауылшаруашылық тұрғындарын әлеуметтiк қорғау мақсаттарын көздейдi.
5 маусымда 2005 жылы “Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды дамытуды мемлекеттік реттеу туралы” Қазақстан Республикасының заңы қабылданды. Ол агроөнеркәсiптiк кешендi дамытуды мемлекеттiк реттеудi жүзеге асырудың құқықтық, ұйымдық, экономикалық және әлеуметтік негіздерін айқындайды.
Мемлекеттiң нарықтық экономикаға негiзделiп қүрылуы қазақстандағы ауылшаруашылығы дамуында күрделi өзгерiстердi талап еттi.
Ауылшаруашылығында Жер негiзгi өндiрiс құралы болып табылады, Сондықтан да шаруа (фермер) қожалықтарының қызметiн үйымдастыру саласында Жер қүқық қатынасын реттеуi үлкен маңызды мәселе, оған Себеп шаруа (фермер) қожалығының дамуына Жер қүқық қатынастарынының түрақты Жағдайы үлкен әсер етедi.
Аграрлық реформаны Жүзеге асырудың бiр бағыты Жер қатынастарын қайта құру болды.
1991 Жылдан бастап қазақстанда Жер реформасы Жүзеге асырылуда. Мұның негiзгi максаты Жерде әртүрлi шаруашылықтарын дамыту нәтижесiнде ауылшаруашылығының өнiмдерiн өндiрушiлер арасында Жердi қайта бөлу. Жер реформасын Жүзеге асыру үрдісiндегi 1991-1995 Ж.Ж. кезеңiнде Жер қатынастарын өзгерту негiзiнде ауылùаруашылығын реформалаудың негiзгi Сұрақтары белгiлендi Және елеулi түрде шешiмiн тапты Және олар ауылшаруашылығы өндiрiсiң нарықтық Жағдайларына өту кезеңiнiң талаптарына Жауап беретiн едi.
1991-1996 Жылдар арасында арнайы Жер қорына 1,5 млн.га Жыртылатын Жерлер енгiзiлдi. Олар бiрiншi кезекте азаматтарға шаруа қожалығын Және Жеке қосалқы шаруашылық Жүргiзу үшiн берiлдi, бұл республика тұрғындарының Жеке шаруашылығы үшiн Жер учаскелерiне сұранысын елеулi түрде қанағаттандыруға мүнкiндiк бердi.
Жер реформасын Жүзеге асыру мақсатында қазақстанда көптеген заңды Және заңға сәйкес актiлер қабылданды, ол мысалы. Қазақстан республикасы 2003 жылғы Жер кодексі2, " Шаруа (фермер) қожалығы туралы заңы"3, " Жеке кәсiпкерлiк туралы заңы". Аталған заңды актiлер қазақстан республикасының конститусиясына сәйкес азаматтардың кәсiпкерлiк қызметiнiң еркiндiк қүқығына мемлекеттiк кепiлдiк жүйесiн қамтамасыз етедi. Қазiргi кезде қазақстанда нарық қатынастары дамуы кезiнде болашақ шаруа (фермер) қожалықтары көбеюде. Себебi, бұлар Жер реформасын негiзгi Және маңызды элменттерiнiң бiрi.
Аграрлық кәсіпкерліктің субъектілерінің дережесі әртүлі болуы мүмкін. Аграрлық кәсіпкрелердің құқықтық жағдайы көп жағдайда субъектінің өзінің ұйымдық нысанымен, аграрлық кәсіпкерлікпен айналысудың мүліктік негізін қалыптастыру тәртібімен, аграрлық сектордағы кәсіпкерлік қызметті жүргізуді ұйымдастыру нысанымен анықталады. Сонымен қатар аграрлық кәсіпкерлердің құқықтық жағдайының ерекшелігін анықтаушы негіздердің барлығы бір-бірімен байланысты, бір-біріне тәуелді.4
22 желтоқсанда 1997 Жылы қазақстан республикасы Үкiметiнiң қазақстан республикасы ауылшаруашылығын 2010 Жылға дейiн даму стратегиясын бекiту туралы қаулысы қабылданды. Бұл құжатқа сәйкес ҚР ауылшаруашылығы 2010 Жылғы дейiн ауыл шаруашылық өнiмдерiн үш есе көбейту, ауылшаруашылығында кедейлiктi төмендету Және ауылшаруашылық тұрғындарын әлеуметтiк қорғау мақсаттарын көздейдi.
5 маусымда 2005 жылы “Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды дамытуды мемлекеттік реттеу туралы” Қазақстан Республикасының заңы қабылданды. Ол агроөнеркәсiптiк кешендi дамытуды мемлекеттiк реттеудi жүзеге асырудың құқықтық, ұйымдық, экономикалық және әлеуметтік негіздерін айқындайды.
Қолданылған әдебиеттердiң тiзiмi:
Нормативтiк актiлер:
1 қазақстан республикасының конститусиясы 30 тамыз 1995 Жыл.
2 Шаруа (фермер) қожалығы туралы қазақстан республикасының заңы 31.03.1998 Жыл.
3 Жеке кәсiпкерлiк туралы қазақстан республикасының заңы. 31 қаңтар 2006 Ж.
4 Неке Және отбасы туралы қазақстан республикасының заңы .17 желтоқсан 1998 Ж.
5 Қазақстан республикасының Азаматтық кодексi.
6 Жеке кәсiпкерлiктi қолдау Және қорғау туралы қазақстан республикасының заңы. 19 маусым 1997 Ж.
7 Қазақстан республикасының Жер кодексі .20 маусым 2003 Ж.
8 Жылжымайтын мүлiкке құқықтарды Және онымен жасалған мәмiлелердi мемлекеттiк тiркеу туралы қазақстан республикасының заңы. 5 желтоқсан 1995 Ж.
9 Жылжымайтын мүлiк ипотекасы туралы қазақстан республикасының заңы. 23 желтоқсан 1995 Ж.
10 Шаруа (фермер) қожалығын жүргізу үшін Қазақстан Республикасының
Азаматында, тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін Қазақстан
Республикасының мемлекеттік емес заңды тұлғасында және оның үлестес
Тұлғасында жеке меншік құқығында, сондай-ақ тауарлы ауыл шаруашылығы
Өндірісін жүргізу үшін шетелдіктерде, азаматтығы жоқ адамдарда және
Шетелдік заңды тұлғаларда уақытша жер пайдалану құқығында болуы мүмкін
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерінің бір әкімшілік
Ауданның (қаланың) аумағындағы шекті (ең жоғарғы) мөлшерін бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 ж. 22 қазандағы N 1071 қаулысы
Арнайы әдебиеттер:
1. Аяганова К.Т. крестьянское хозяйство казахстана. Алматы, 1998.
2. Амирханова И.В. Прававое обеспечение предпринимательства на основе крестьянского (фермерского) хозяства. Алматы, 2004.
3. Аграрное право. Оқулық. 1996
4. Абдраимов Б.Ж вопросы правового механизма обеспечения законности в земельном просессе. Алматы, Жеты Жарғы. 1999.
5. Архипов И.Г. Земельное право республики казахстан. Алматы. 1997.
6. Баландин. Крестьянское хозяйство. МВО. Агропромиздат. 1992
7. Блохин С.Н, Шкарин. Индивидуальный предприниматель: практика руководства и комментарии по организасии ведения индивидуального предпринимательства граждан без образования þридического лиса. М. " Герда ". 1997.
8. Базарбаев Б.Б. Право собственности в крестьянском хозяйстве и вопросы его наследования. Вестник казгу. Þридическая Серия. 1993
9. Вольдман Þ.Н. Об особенностях правового регулирования труда в крестьянском хозяйстве. Хозяйство и право. 1998.
10. Еркинбаева Л.К, рыскалиев Д.У. Право крестьянского хозяйства РК. Оқу құралы. Алматы.1995
11. Есиркепов Т.А. Становление организасионно-правовых форм сельскохозяйственных предприятий казахстана в условиях рынка. Алматы.1998
12. Кузнесова В. Регистрасия крестьянских хозяйств. Проблемы и пути решения. Хозяйство и право. 1996, 2
13. Кусаинова Л.А. Право землепользования крестьянских (фермерских) хозяйств в условиях рыночных отношений. Диссертасия на соискание ученой Степени к.þ.н. Алматы. 1997
14. Культелеев С.Т. Қазақстан Республикасының аграрлық құқығы. – А.,2005.
15. Кодерова Н.А, Барангазиева Л.Б, Налоги для крестьянских (фермерских) хозяйств в условиях рынка. 1998
16. Погребной А.А. Правовое регулирование деятельности крестянских (фермерских) хозяйств в условиях рынка. М.1992
17. Погребной А.А. Организасионно-правовые формы Создания крестьянских хозяйств. Сов. Государство и право. 1991, 11
18. Пегренко А.А. Экономика кретьянского хозяйства. Алматы. 1993
19. Проблемы и перспективы крестянского (фермерского) хозяйства. Экономика и право РК. 1998, 3
20. Рахметов Е.Ш. Правовые проблемы развития крестьянских хозяйств Украины. ВМУ. Серия 11. Право. 1991, 2
21. Хаджиев А.Х. Земельное право Республики Казахстан. А.,2001.
22. ×аянов А.В. крестьянское хозяйство. М. 1989.
Нормативтiк актiлер:
1 қазақстан республикасының конститусиясы 30 тамыз 1995 Жыл.
2 Шаруа (фермер) қожалығы туралы қазақстан республикасының заңы 31.03.1998 Жыл.
3 Жеке кәсiпкерлiк туралы қазақстан республикасының заңы. 31 қаңтар 2006 Ж.
4 Неке Және отбасы туралы қазақстан республикасының заңы .17 желтоқсан 1998 Ж.
5 Қазақстан республикасының Азаматтық кодексi.
6 Жеке кәсiпкерлiктi қолдау Және қорғау туралы қазақстан республикасының заңы. 19 маусым 1997 Ж.
7 Қазақстан республикасының Жер кодексі .20 маусым 2003 Ж.
8 Жылжымайтын мүлiкке құқықтарды Және онымен жасалған мәмiлелердi мемлекеттiк тiркеу туралы қазақстан республикасының заңы. 5 желтоқсан 1995 Ж.
9 Жылжымайтын мүлiк ипотекасы туралы қазақстан республикасының заңы. 23 желтоқсан 1995 Ж.
10 Шаруа (фермер) қожалығын жүргізу үшін Қазақстан Республикасының
Азаматында, тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін Қазақстан
Республикасының мемлекеттік емес заңды тұлғасында және оның үлестес
Тұлғасында жеке меншік құқығында, сондай-ақ тауарлы ауыл шаруашылығы
Өндірісін жүргізу үшін шетелдіктерде, азаматтығы жоқ адамдарда және
Шетелдік заңды тұлғаларда уақытша жер пайдалану құқығында болуы мүмкін
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерінің бір әкімшілік
Ауданның (қаланың) аумағындағы шекті (ең жоғарғы) мөлшерін бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 ж. 22 қазандағы N 1071 қаулысы
Арнайы әдебиеттер:
1. Аяганова К.Т. крестьянское хозяйство казахстана. Алматы, 1998.
2. Амирханова И.В. Прававое обеспечение предпринимательства на основе крестьянского (фермерского) хозяства. Алматы, 2004.
3. Аграрное право. Оқулық. 1996
4. Абдраимов Б.Ж вопросы правового механизма обеспечения законности в земельном просессе. Алматы, Жеты Жарғы. 1999.
5. Архипов И.Г. Земельное право республики казахстан. Алматы. 1997.
6. Баландин. Крестьянское хозяйство. МВО. Агропромиздат. 1992
7. Блохин С.Н, Шкарин. Индивидуальный предприниматель: практика руководства и комментарии по организасии ведения индивидуального предпринимательства граждан без образования þридического лиса. М. " Герда ". 1997.
8. Базарбаев Б.Б. Право собственности в крестьянском хозяйстве и вопросы его наследования. Вестник казгу. Þридическая Серия. 1993
9. Вольдман Þ.Н. Об особенностях правового регулирования труда в крестьянском хозяйстве. Хозяйство и право. 1998.
10. Еркинбаева Л.К, рыскалиев Д.У. Право крестьянского хозяйства РК. Оқу құралы. Алматы.1995
11. Есиркепов Т.А. Становление организасионно-правовых форм сельскохозяйственных предприятий казахстана в условиях рынка. Алматы.1998
12. Кузнесова В. Регистрасия крестьянских хозяйств. Проблемы и пути решения. Хозяйство и право. 1996, 2
13. Кусаинова Л.А. Право землепользования крестьянских (фермерских) хозяйств в условиях рыночных отношений. Диссертасия на соискание ученой Степени к.þ.н. Алматы. 1997
14. Культелеев С.Т. Қазақстан Республикасының аграрлық құқығы. – А.,2005.
15. Кодерова Н.А, Барангазиева Л.Б, Налоги для крестьянских (фермерских) хозяйств в условиях рынка. 1998
16. Погребной А.А. Правовое регулирование деятельности крестянских (фермерских) хозяйств в условиях рынка. М.1992
17. Погребной А.А. Организасионно-правовые формы Создания крестьянских хозяйств. Сов. Государство и право. 1991, 11
18. Пегренко А.А. Экономика кретьянского хозяйства. Алматы. 1993
19. Проблемы и перспективы крестянского (фермерского) хозяйства. Экономика и право РК. 1998, 3
20. Рахметов Е.Ш. Правовые проблемы развития крестьянских хозяйств Украины. ВМУ. Серия 11. Право. 1991, 2
21. Хаджиев А.Х. Земельное право Республики Казахстан. А.,2001.
22. ×аянов А.В. крестьянское хозяйство. М. 1989.
З А Ң Ф А К У Л Ь Т Е Т I
Табиғи ресурстар Және экологиялық құқығы кафедрасы
БІТІРУ Ж Ұ М Ы С Ы
Аграрлық кәсіпкерлікті
Құқықтық реттеу
РЕФЕРАТ
Бітіру жұмысының тақырыбы: “ Аграрлық кәсіпкерлікті
Құқықтық реттеу”.
Жұмыс мақсаты: қазақстан республикасының “Шаруа (фермер) қожалығы туралы”
заң негiзiнде, аграрлық кәсіпкерлік ретінде шаруа (фермер) қожалығының
қүқықтық Жағдайы Және оның басқа шаруашылық түрлерiнен айырмашылығын
анықтау, оның құқықтық Жағдайының ерекшелiктерi мен белгiлерiн көрсету,
ауыл шаруашылық кәсiпкерлiкке байланысты құқықтық механизмiне қолданыстағы
заңдар негiзiнде талдау жасап құқықтық баға беру.
Көлемi – 56 бет.
Негiзгi Сөздер тiзiмi: кәсіпкерлік, аграрлық кәсіпкерлік, шаруа
(фермер) қожалығы, Жеке кәсiпкер, мемлекеттiк тiркеу, Жер пайдалану құқығы,
жерге меншік құқығы, мемлекеттік қолдау.
Бітіру жүмысы құрылымы: кiрiспе, үш тарау; қорытынды мен қолданылған
әдебиеттер тiзiмiнен тұрады.
МАЗМҰНЫ
КIРIСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...4
1. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығы қызметiнiң құқықтық негiздерi
1.1Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының құқықтық Жағдайы Және оның
түрлерi ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының қызметiн мемлекеттiк
тiркеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...9
1.3. Аграрлық кәсіпкерлік түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалықтарының қызметін мемлекеттiк қолдау шаралары ... ... ... ... ... 11
2.Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының құрылу тәртібі
2.1 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының Жерге құқықтарының пайда болу негіздері ... ... ... ... ... 16
2.2 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының жер меншік немесе жер пайдаланушы ретінде
Құқықтары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...27
3. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының қызметiн тоқтату
шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .49
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .54
Қолданылған әдебиеттердiң тiзiмi
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
Кiрiспе
Мемлекеттiң нарықтық экономикаға негiзделiп қүрылуы қазақстандағы
ауылшаруашылығы дамуында күрделi өзгерiстердi талап еттi.
Ауылшаруашылығында Жер негiзгi өндiрiс құралы болып табылады, Сондықтан да
шаруа (фермер) қожалықтарының қызметiн үйымдастыру саласында Жер қүқық
қатынасын реттеуi үлкен маңызды мәселе, оған Себеп шаруа (фермер)
қожалығының дамуына Жер қүқық қатынастарынының түрақты Жағдайы үлкен әсер
етедi.
Аграрлық реформаны Жүзеге асырудың бiр бағыты Жер қатынастарын қайта
құру болды.
1991 Жылдан бастап қазақстанда Жер реформасы Жүзеге асырылуда. Мұның
негiзгi максаты Жерде әртүрлi шаруашылықтарын дамыту нәтижесiнде
ауылшаруашылығының өнiмдерiн өндiрушiлер арасында Жердi қайта бөлу. Жер
реформасын Жүзеге асыру үрдісiндегi 1991-1995 Ж.Ж. кезеңiнде Жер
қатынастарын өзгерту негiзiнде ауылùаруашылығын реформалаудың негiзгi
Сұрақтары белгiлендi Және елеулi түрде шешiмiн тапты Және олар
ауылшаруашылығы өндiрiсiң нарықтық Жағдайларына өту кезеңiнiң талаптарына
Жауап беретiн едi.
1991-1996 Жылдар арасында арнайы Жер қорына 1,5 млн.га Жыртылатын Жерлер
енгiзiлдi. Олар бiрiншi кезекте азаматтарға шаруа қожалығын Және Жеке
қосалқы шаруашылық Жүргiзу үшiн берiлдi, бұл республика тұрғындарының Жеке
шаруашылығы үшiн Жер учаскелерiне сұранысын елеулi түрде қанағаттандыруға
мүнкiндiк бердi.[1]
Жер реформасын Жүзеге асыру мақсатында қазақстанда көптеген заңды
Және заңға сәйкес актiлер қабылданды, ол мысалы. Қазақстан республикасы
2003 жылғы Жер кодексі2, " Шаруа (фермер) қожалығы туралы заңы"3, " Жеке
кәсiпкерлiк туралы заңы". Аталған заңды актiлер қазақстан республикасының
конститусиясына сәйкес азаматтардың кәсiпкерлiк қызметiнiң еркiндiк
қүқығына мемлекеттiк кепiлдiк жүйесiн қамтамасыз етедi. Қазiргi кезде
қазақстанда нарық қатынастары дамуы кезiнде болашақ шаруа (фермер)
қожалықтары көбеюде. Себебi, бұлар Жер реформасын негiзгi Және маңызды
элменттерiнiң бiрi.
Аграрлық кәсіпкерліктің субъектілерінің дережесі әртүлі болуы мүмкін.
Аграрлық кәсіпкрелердің құқықтық жағдайы көп жағдайда субъектінің өзінің
ұйымдық нысанымен, аграрлық кәсіпкерлікпен айналысудың мүліктік негізін
қалыптастыру тәртібімен, аграрлық сектордағы кәсіпкерлік қызметті жүргізуді
ұйымдастыру нысанымен анықталады. Сонымен қатар аграрлық кәсіпкерлердің
құқықтық жағдайының ерекшелігін анықтаушы негіздердің барлығы бір-бірімен
байланысты, бір-біріне тәуелді.4
22 желтоқсанда 1997 Жылы қазақстан республикасы Үкiметiнiң қазақстан
республикасы ауылшаруашылығын 2010 Жылға дейiн даму стратегиясын бекiту
туралы қаулысы қабылданды. Бұл құжатқа сәйкес ҚР ауылшаруашылығы 2010 Жылғы
дейiн ауыл шаруашылық өнiмдерiн үш есе көбейту, ауылшаруашылығында
кедейлiктi төмендету Және ауылшаруашылық тұрғындарын әлеуметтiк қорғау
мақсаттарын көздейдi.
5 маусымда 2005 жылы “Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды
дамытуды мемлекеттік реттеу туралы” Қазақстан Республикасының заңы
қабылданды. Ол агроөнеркәсiптiк кешендi дамытуды мемлекеттiк реттеудi
жүзеге асырудың құқықтық, ұйымдық, экономикалық және әлеуметтік негіздерін
айқындайды.
1. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер) қожалығы қызметiнiң
құқықтық негiздерi
1. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер) қожалығының
құқықтық Жағдайы Және оның түрлерi.
Қазақстан республикасының Азаматтық кодексiне (Жалпы бөлiм) шаруа
(фермер) қожалығы деген ұғым енгiздi Және оңы заңды тұлға құрмай- ақ
Жүргiзiлетiн Жеке кәсiпкерлiк түрi ретiнде таныды.
1990 Жылы 20 мамырда қабылданған қазсср " Шаруа шаруашылығы туралы"1.
Заңның көптеген ережелерi ҚР Азаматтық кодексiнiң Және өзге де заң
актiлерiндегi Соның iшiнде, 1995 Жылы 22 желтоқсанда қабылданған "Жер
туралы " Жарлығының талаптарына сәйкес келмедi.
Жоғарыда аталған мәселелер негiзiнде жасайтын қорытындыда, шаруа
(фермер) қожалығы туралы заңдарды қайта қарау қажеттiлiгi туындайды.
Қазақстан республикасының " Жеке кәсiпкерлiк туралы" заңына сәйкес
шаруа (фермер) қожалығы Жеке кәсiпкерлiктiң бiр түрi болып танылады.
1990 Жылы 20 мамырда қазсср заңына сәйкес келесi түсiнiк берiлген "Шаруа
шаруашылығы дегенiмiз- ауылшаруашылығын бiрлесiп Жүргiзетiн адамдардың
Семьялық, еңбек бiрлестiгi болып танылады. Шаруа шаруашылығының қызметi тек
қана шаруалардың өзiнiң Жеке еңбегiмен атқарылады."
31 наурызда 1998 Жылы қабылданған ҚР заңына сәйкес " Шаруа (фермер)
қожалығы дегенiмiз- азаматтардың Жеке кәсiпкерлiктi Жүзеге асыруы
ауылшаруашылығына арналған Жерлердi, ауылшаруашылығы өнiмiн өндiрумен,
Сондай- ақ осы өнiмдi ұқсатумен Және тығыз байланысты отбасылық еңбек
бiрлестiгi болып табылады".
Бұл анықтамадан мынаны көруге болады, шаруа қожалығының құқықтық
мәртебесiнде өзгерiстер болды, осыған сәйкес оның құқықтық Жағдайында
бiрқатар еркшiлiктерiн көрсетуге болады
1.Шаруа (фермер) қожалығы - аграрлық кәсiпкерлiктiң бiр түрi ретiнде
қарастыралады.
Жеке кәсіпкерлік дегеніміз жеке кәсіпкерлік субъектілерінің кіріс алуға
бағытталған, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің өздерінің меншігіне
негізделген және жеке кәсіпкерлік субъектілерінің атынан олардың
тәуекелімен және мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асырылатын бастамашылық
қызметі болып танылады.
Бұл қызметтiң субúектiсi ретiнде Жеке және заңды тұлға болып табылады.
Шаруа (фермер) қожалығына заңды тұлға деген мәртебе берiлмеген, ал бұрынғы
заңда, яғни 1997 жылғы 19 маусымда қабылданған Жеке кәсіпкерлік туралы
заңымен қожалық заңды тұлға құрмай қызмет жасайтын жеке кәсіпкерлктің бір
түрі болып танылды.
Шаруа (фермер) қожалығына мұндай мәртебе берудi түсiндiретiн болсақ,
заңды тұлғаны құру көптеген шығындарды қажет етедi, мысалы құрылтай
құжаттарын дайындау Жарғылық қордың белгiленген мөшерiн төлеу. Заңды
тұлғалар Жеке кәсiпкерлерге қарағанда Салықты көп төлейдi. Заң актiлерiнде
бұл Субúектiлердiң мәртебесi Жөнiнде әртүрлi көзқарастар айтылады, мысалы
ресей заңдары бойынша қожалықтар заңды тұлға болып танылады.
2. Шаруа (фермер) қожалығы ауыл шаруашылылық қызметi негiзгi аграрлық
кәсiпкерлiк қызмет ретiнде танылады. Сонымен қатар, олар басқа да
кәсiпкерлiк қызметтермен, егер заңда тиым салынбаса, айнасылуға құқығы бар.
Ауылшаруашылығымен байланысты қызмет мiндеттi түрде ауылшаруашылығына
арналған Жерлерiнде Жүзеге асырылуы тиіс. Бiздiң пiкiрiмiзше, заңның мұндай
талабы дұрыс, бұл мәселе заңда бiрiншi рет көзделiп отыр. Бiрiншiден, ол
Жергiлiктi органдарға Жер учаскесiн беру туралы қабылданғанда осы талапты
негiзге алуды мiндеттейдi, яғни ауылшаруашылық қызметiн Жүргiзуге Жарамды
Жер учаскелерiн беру. Екiншiден, оның орындалуы iс Жүзiнде ауылшаруашылық
мақсатында Жерлердiң нысаналы пайдалану қағидасын қамтамасыз етедi.
3. Шаруа (фермер) қожалығы отбасылық еңбек бiрлестiгi болып танылады,
былайынша айтқанда аталған қызмет тек қана Жанұяның негiзiнде Жүргiзiледi.
Сондықтанда, осы ереженi Жүзеге асыру мақсатында, заңда шаруа (фермер)
қожалығының мүшелерiң толық тiзiмi көрсетiлген. Олар келесi азаматтар болып
танылады- Жұбайлар, балалар, асырап алған балалар, ата-аналар, туыстар.
Басқа адамдар 1990 Жылғы заңына сәйкес шаруа қожалықтын мүшесi болып
танылатын, 8 Сәуiр 1993 Ж. Ереже Жойылды.
Жоғарыда аталған тұлғаларды қожалықтың мүшесi ретiнде тану кезiнде
туыстық қатынастары туралы белгiсi ғана емес, Сонымен қатар олар қожалық
қызметiне Жеке еңбектерiмен қатысуы қажет.
Айта кететiн Жай, қожалықтың мүшесi болып табылатын тұлғаның жасы заң
бойынша белгiленбеген. Ресей заңдарына сәйкес қожалықтың мүшесi ретiнде 16
жасқа толған тұлғалар Саналады. Бiздiң пiкiрiмiзше мұндай келiсiмсiздiктi
Жоþ қажет. Қандайда болмасын тұлғаны қожалықтың мүшесi ретiнде 14 жасқа
толған тұлғаны Санауға болар едi, Себебi бүл жаста қожалықтың қызметiне
Жеке еңбегiмен қатысуына болады.
Басқа азаматтар кәзiргi кезде шаруа (фермер) қожалығында еңбек шарты
негiзiнде жұмыс iстеуге құқылы.
4. Шаруа (фермер) қожалығы тек қана тұлғалармен құрылады. 1990 Жылғы
заңға сәйкес шаруа шаруашылығын тек ҚР азаматтары ғана құруға құқығы бар
едi, ал кәзiргi кезде ондай шектеу Жоқ. Былайынша айтқанда, шаруа (фермер)
қожалығының мүшесi ретiнде шетел азаматы да болуы мүмкiн. Бiрақ қожалықтың
басшысы ретiнде 18 жасқа толған ҚР әрекет қабiлеттiлiгi бар азаматы бола
алады.
5. Жаңа заңға сәйкес шаруа қожалығы Және фермер қожалығы деген ұғымдар
тең болып танылмайды, олардың айырмашылығы келесiде:
Шаруа (фермер) қожалығы мына түрде құрылуы мүмкiн:
1. Кәсiпкерлiк қызмет бiрлескен, ортақ меншiгiне негiзделген отбасылық
кәсiптiк нысанында Жүзеге асырылатын шаруа қожалығы ретiнде. 1998 Жылы
17 желтоқсанда қабылданған қазақстан республикасындағы "Неке Және отбасы
туралы" заңы [2] неке -отбасы қатынастарын, Сондай-ақ оларды Жүзеге
асырудың кепiлдiктерiн белгiлеп, реттейдi, отбасының дамуын қазақстан
республикасының мемлекеттiк әлеуметтiк саясатын басым бағыты деп анықтай
отырып, оның құқықтары мен мүдделерiн қорғауды қамтамасыз етедi. Отбасы
- некеден, туыстықтан, бала асырап алудан баладарды тәрбиеге алудың өзге
де нысандарынан туындайтын мүлiктiк Және мүлiктiк емес Жеке құқықтар мен
мiндеттерге байланысты Және отбасы қатынастарын нығайту мен дамытуға
жәрдемдесуге тиiстi адамдар тобы.
2. Өзiндiк кәсiпкерлiктi Жүзеге асыруға негiзделген фермерлiк қожалық
ретiнде өзiндiк кәсiпкерлiктi бiр азамат меншiк құқығы бойынша өзiне
тиесiлi мүлiк негiзiнде, Сондай-ақ мүлiктi пайдалануға Және оған билiк
етуге Жол беретiн өзге де құқыққа байланысты дербес Жүзеге асырылады.
3. Бiрлескен қызмет туралы шарт негiзiнде Жай серiктестiк түрiнде
ұйымдастырылған фермерлiк қожалық ретiнде. Жай серiктестiк бiрлескен
шаруашылық қызмет туралы шарт негiзiнде құрылады.
Сонымен қатар, қазақстан республикасының заңдарына сәйкес шаруа (фермер)
қожалығының басқа да түрлерi көзделуi мүмкiн.
Шаруа (фермер) қожалығындағы жұмыстарды орындауға жалдау (еңбек келiсiмi
немесе шарты, келiсiм-шарты) бойынша жұмыс iстейтiн азаматтар тартылуы
мүмкiн.
Шаруа (фермер) қожалығында жалдау туралы шарт жасасу тәртiбi Қазақстан
Республикасының еңбек туралы заңдарымен белгiленедi.
Шаруа (фермер) қожалығының мүшелерi мен қожалықта жалданып жұмыс
iстейтiн азаматтар Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген барлық
құқықтарды пайдаланады.
Шаруа (фермер) қожалығының басшысы Қазақстан Республикасының тиiстi
әлеуметтiк сақтандыру, сондай-ақ еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау
органдарында өзiнiң тұрғылықты жерi бойынша сақтандырушы ретiнде тiркеледi
және Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру қорына
және басқа органдарға қолданылып жүрген заңдарға сәйкес өз табысынан
белгiленген тәртiппен қаржы енгiзедi.
Шаруа (фермер) қожалығында жұмыс iстеген уақыт еңбек кiтапшасы не
Қазақстан Республикасының Зейнетақы қорына 1998 жылғы 1 қаңтарға дейiн
жүзеге асырылған сақтандыру жарналарының төленгенiн растайтын құжаттар
негiзiнде жалпы және үздiксiз жұмыс стажына есептеледi.
Шаруа (фермер) қожалықтарының мүшелерiне, сондай-ақ жалданып жұмыс
iстеген азаматтарға зейнетақы тағайындау мен төлеу Қазақстан
Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңдарында белгiленген
тәртiп пен шарттар бойынша жүргiзiледi. Шаруа (фермер) қожалығы өз
шығындарын алынатын табысының есебiнен жабады. Шаруа (фермер) қожалығының
өндiрiстiк, коммерциялық және өзге де қатынастары шарт негiзiнде жүзеге
асырылады. Шаруа (фермер) қожалығының қызметiне, Қазақстан Республикасының
заңдарында көзделгеннен басқа жағдайларда, мемлекеттiк органдар мен
лауазымды адамдар тарапынан араласуға тыйым салынады.
Шаруа (фермер) қожалығы банк шоттарын ашуға және банктегi өз ақшаларына
иелiк етуге құқылы. Шаруа (фермер) қожалығына салық салу Қазақстан
Республикасының Салық кодексiнде белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады,
қолданылып жүрген заңдарда белгiленген тәртiп пен ережелер бойынша мүлкiн,
жер учаскесiн және жер пайдалану құқығын кепiлге салып кредит алуға құқылы.
Шаруа (фермер) қожалығы сақтандыру туралы қолданылып жүрген заңдарға сәйкес
жалға алынған және жеке меншiк өндiрiс құрал-жабдықтарын, сондай-ақ ауыл
шаруашылық дақылдарының егiсiн (екпелерiн), көпжылдық екпелердi, шығарған
өнiмдерiн, шикiзатты, материалдарды жойылуы немесе зақымдануы жағдайынан
сақтандыруды жүзеге асырады.кредит беру және оны сақтандыру
1.2 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер) қожалығының
қызметiн мемлекеттiк тiркеу.
Аграрлық кәсіпкерлік ретінде шаруа (фермер) қожалығы өзіне тиесілі жер
учаскесіне жеке меншік құқығын немесе уақытша жер пайдалану құқығын
мемлекеттiк тiркеуден өткізген Сәттен бастап құрылды деп есептелдi.
Аграрлық кәсіпкерлік ретінде шаруа (фермер) қожалығы мемлекеттiк
тiркеудiң екi түрiнен өтедi.
1. Жер меншік иесі ретiнде өзіне тиесілі жер учаскесіне жеке меншік немесе
жер пайдалану құқығын мемлекеттік тіркеу .
2. Жеке кәсiпкер ретiнде тіркеу.
Жерге құқықтарды мемлекеттiк тiркеу тәртiбi 1995 Жылы 25 желтоқсанда
қабылданған "жылжымайтын мүлiкке құқықтарды Және онымен жасалған мәмiлердi
мемлекеттiк тiркеу туралы” ҚР заңымен реттеледi. [3]
Бұл заңға сәйкес мемлекеттiк тiркеу дегенiмiз - тiркеушi органның меншiк
құқығы Және басқа да қүқықтарды, Сондай-ақ жылжымайтын мүлiкке
ауыртпалықтарды, Сонымен қатар Жер учаскесiне құқықтарын тiркеу
проседурасы.
Мемлекеттiк тiркеуге жерге меншік, соның ішінде жеке меншік құқығы және
Жер пайдалану құқығы жатады. Жылжымайтын мүлiкке деген құқықты Және осыған
қатысты мәмiлелердi тiркеу құқық иеленушiнiң немесе өкiлеттi мемлекеттiк
органының өтiнiшiнiң негiзiнде, ал егер құқық шарт негiзiнде пайда болса,
оның кез келген тарабының өтiнiшiнiң негiзiнде тiркеушi орган (әдiлет
органы) Жүзеге асырады.Тiркеушi органға шаруа (фермер) қожалығының басшысы
келесi құжаттарды тапсыруы тиiс:
1.Тiркеу туралы өтiнiш.
2 Жер учаскесiне құқықтары бар екенiн дәлелдейтiн құжаттар (мысалы:
жерге жеке меншік құқығы туралы немесе уақытша жер пайдалану құқығы туралы
мемлекеттiк акт, Жер үлесiне құқығы бар екендiгiн дәлелдейтiн куәлiк Және
басқа да).
3. Тiркеушi органдардың қызметiне ақы төлегендiгi туралы дәлелдейтiн құжат.
4. Әрбiр шаруа (фермер) қожалығы мүшесiнiң Жеке басын куәландыратын
құжаттар.
Жер учаскесiне ортақ меншiк (ортақ Жер пайдалану) құқығын тiркеу кезiнде
тiркеу туралы өтiнiш барлық меншiк иелерiмен (Жер пайдаланушылармен)
олардың меншiк құқығын (Жер пайдалану) растайтын құжат Және олардың Жеке
басын растайтын құжат ұсына отырып қол қояды.
Жылжымайтын мүлiкке құқығына Және онымен жасалатын мәлiметтердi тiркеуге
берiлген құжаттарды қабылдаудан бас тарту Сол құжаттардың заңда қажетiлген
талаптарға сәйкес еместiгi негiзiнде ғана Жүргiзiледi.
Тiркеуге берiлетiн құжаттарға заң бойынша мына талаптар қойылды:
Жер учаскесiне байланысты құқықтың пайда болуын, тоқтатылуын ,өзгеруiн Және
шектеулердi растайтын құжаттар сәйкесiнше рәсiмделген түрiнде қабылданады.
Құжаттарда өшiрiлiп не қосылып Жазылған не Сызылған Сөздер Және
келiсiлмеген өзгертулер болғанда, Сондай-ақ қарандашпен орындалған құжаттар
қабылданбайды.
Жер учаскесiне қатысты құқықтарды мемлекеттiк тiркеу үшiн қажеттi
барлық құжаттар екi данадан берiледi, оның бiрi түп нүсқасы болуы немесе
нотариалды куәландырылған көшiрмесi болуы тиiс. Құжаттың түп нұсқасы
(нотариалды куәландырылған көшiрме) тiркеуден кейiн құқық иесiне
қайтарылады. Жер учаскесiне құқықты тiркеуге байланысты құжаттарды алғаннан
Соң тiркеушi орган құжаттың келiп түскен күнiн, Сағатын Және минутын
тiркеуге мiндеттi.
Берiлген құжаттардың негiзiнде өтiнiш иесiне тiркеуге қажеттi
құжаттарды алғаны туралы оның келiп түскен күнiн, Сағатын Және минутын
көрсете отырып қолхат бередi.
Тiркеушi орган өтiнiш иесiнiң тiлегi бойынша Жүргiзiлген тiркеу
Жөнiнде тiркеуге берiлген құжаттарға Жазбалар арқылы куәландыруға мiндеттi.
Мемлекеттiк тiркеудi тоқтату шарттарыда да көрсетiлген. Бұл тiркеу
құқығын шағымданып отырған тұлғамен қоса басқа тұлға өтiнiш берiлгенде бұл
құқықты тiркеу бес күннен аспайтын мерзiмге тоқтатыла тұрады.
Егер осы мерзiм iшiнде құқықты шағымданып отырған тұлға берiлген талап
арызын дәлелдейтiн дәлелдемелер ұсынбаса тiркеу орындалуы тиiс, ал
дәлелдемелер табыс етiлген Жағдайда даулап Жатқан құқықты тiркеу Сот шешiмi
шығарғанға дейiн тоқтатылады.
Мемлекеттiк тiркеуден бас тартудың негiзгi ретiнде бiрiншiден, егер
ұсынылған құжат, заңмен белгiленген талапқа сәйкес болмаса, екiншiден
құқықты тiркеу Жөнiндегi өтiніштi әрекет қабiлеттiлiгi Жоқ азамат ұсынса.
Тiркеуден бас тартылғанда немесе тоқтатылғанда құқықтық кодекстерде тиiстi
Жазбалар Жазылады. Бас тартқан Жағдайда өтiнiш иесiне бас тартудың Себебi
Жөнiнде Жазбаша түрде хабарлама Жiберледi. Хаттың көшiрмесi осы жылжымайтын
мүлiкке бүрын ашылған iске тiркеледi. Тiркеушi орган тiркеудi он күннен
кешiктiрмей Жүзеге асыруға мiндеттi.
Шаруа (фермер) қожалығының Жеке кәсiпкер ретiнде мемлекеттiк тiркеу
тiркеу тәртiбi 2006 жылы 31 қантарда қабылданған "Жеке кәсiпкерлiк туралы"
заңында көрсетiлген.[4] Ол тәртiп бойынша тiркеушi органдардың қызметiн
Жергiлiктi Салық органдары Жүзеге асырады. Тiркеуден өту үшiн келесi
құжаттар болу тиiс:
- бекiтiлген түрде арыз, онда кәсiпкер туралы мәлiматтер Жеке басын
куәландыратын құжаттардың деректерi көрсетiлiу тиiс;
- ақы төлегенi туралы құжат.
Тiркеу аталған құжаттар берiлген күнi Жүзеге асырылады.
Шаруа (фермер) қожалығы Жеке кәсiпкер ретiнде барлық уақытта мемлекеттiк
тiркеуден өтуге мiндеттi емес.
Заң бойынша екi Жағдайда мемлекеттiк тiркеуден өту мiндеттi екенi
көрсетiлген.
Оларға мыналар Жатады:
- Егер бұл қожалықтар тұрақты түрде Жалданбалы еңбектi қолданса;
- кәсiпкерлiк қызметтен қазақстан республикасының заң актiрлерiнде Жеке
тұлғалар үшiн белгiленген Салық Салынбайтын Жылдық Жиынтық табыс
мөлшерiнен асып түсетiн мөлшерде Салық зандарына сәйкес есептелген Жылдық
Жиынтық табысы бар болған Жағдайда.
Егер шаруа (фермер) қожалығы жоғарыда аталған жағдайларды тіркеуден
отпесе, оның қызметiне тыйым Салынады, яғни Сот шешiмiнiң негiзінде оның
қызметі тоқтатылуы мүмкiн.
Тiркеу мiндеттi емес Жағдайда мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiк оның
кәсiпкерлiк қызметтi Жүзеге асыруына кедергi болып табылмайды. Мемлекеттiк
тiркеусiз өз қызметiн Жүзеге асырушы шаруа (фермер) қожалығы мәмiле жасау
негiзiнде өзiнiң кәсiпкер болып табылмайтына Сiлтеме жасауға құқығы Жоқ.
Шаруа (фермер) қожалығын тiркеу кезiнде өтiнiштi қожалықтың әрбiр
мүшесi Жеке бередi, Сондықтан мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiк қожалықтын
барлық мүшесiнiң тiзiмiн көрсету арқылы берiледi.
Мемлекеттiк тiркеу үшiн оның төлем қазақстан республикасының зандарында
белгiленген тәртiпп мөлшерiне сәйкес алынады.
1.3. Аграрлық кәсіпкерлік түрі ретінде шаруа (фермер) қожалықтарының
қызметін мемлекеттiк қолдау шаралары.
Заң бойынша шаруа (фермер) қожалықтарының құқықтарын қорғаудың бiрнеше
тәсiлдерi көрсетiлген[5] :
Бiрiншiден, мемлекеттiк органдардың шаруашылық қызметiне араласпауы.
Мемлекеттiк органдар заңды көрсетiлген реттерден басқа кездерде шаруа
(фермер) қожалығының қызметiне араласпауы тиiс.
Бақылау Және қадағалау функсиясын Жүзеге асыратын құзіреттi мемлекеттiк
органдармен шаруа (фермер) қожалықтарын тексеру Жылына 1 реттен көп болмауы
тиiс, егер де басқаша заң актiлерiнде көрсетiлмесе.
Мұндай шектеулер тексеру материалдары бойынша қылмыстық iс қозғалған
кезде қолданылмайды.
Бiр Жылда бiр реттен көп болатын мемлекеттiк органдардың тексерулері тек
қана Жалақы, зейнетақы, Жәрдемақы, мiндеттi толемдердiң дұрыс аударылуына
байланысты мәселелер туындаған кезде ғана болуы мүмкiн.
Екiншiден, бақылау Жүргiзушi органдардың тексерiсiнiң нәтижесi екi
Жақтық актiнiң негiзiнде бекiтiлуi тиiс, ол актiде ескертулер Және оларды
Жоþ шаралары мен мерзiмдерi көрсетiлуi тиiс. Сонымен бiрге, актiде екi
Жақтық қайсысы болса да қандай негiздермен келiспейтiндiгiн көрсетуге де
қүқылы.
Үшiншiден, шаруа (фермер) қожалықтары мемлекеттiк органдардан
кәсiпкерлiк қызметке қатысы заңдарға сәйкес түсiндiру, кеңес беру Және
басқа да хабарламаларды берiп түруды талап етуге құқылы.
Төртiншiден, мемлекеттiк органдарға Жолданған шаруа (фермер)
қожалықтарынан Жеке кәсiпкерлерден Сияқты тiркеу жасауға, лисензия алуға
Және басқа да Сұрақтар бойынша ақшалай төлемдер алынбауы керек. 31 қантар
2006 Жылы "Жеке кәсiпкерлек туралы" қазақстан республикасының заңы
қабылданды. Бұл заңға сәйкес шағын кәсiпкерлiктiң субьектiсi ретiнде келесi
тұлғалар болып табылады, ол заңды тұлға құрмайтын Жеке адамдар Және
қызметкерлерiнiң орташа Жылдық Саны 50 адамнан аспайтын Және активтерiнiң
Жалпы қүны орта есеппен бiр Жыл iшiнде алпыс еселенген есептiк көрсеткiштен
аспайтын, кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын заңды тұлғалар.
Бұл заңға сәйкес мемлекеттiк қолдау келесi бағыттар арқылы Жүзеге
асырылады:
1) Шаруа (фермер) қожалығына мемлекеттiк қаржылық, статистикалық,
материалдық, техникалық ақпараттық ресурстарды Сондай- ақ ғылыми
тхникалық талдамалар мен техногияларды пайдалануына Жеңiлдiктi
Жағдайлар жасау.
2) Шаруа (фермер) қожалығын қолдау мен дамыту үшiн инвестисияларды
тартумен пайдалану жүйесiн жасау олардың Сыртқы экономиқалық қызметiн
қолдау.
Қызметкерлерiнiң Жылдық орташа Саны елу адамнан аспайтын Және орта
есеппен алғанда Жыл iшiндегi активтердiң Жалпы қүны алпыс мың мәрте есеп
көрсеткiштен аспайтын шаруа (фермер) қожалығы.
- табиғи монополист кәсiпорындардың қызметiн монополияға қарсы реттеудi
қолдана отырып, электр энергиясымен, жылумен, сумен жабдықтау жөнiнде
қосылатын қуаттар үшiн ақы төлеуден заңдарда көзделген тәртiп пен жағдайда
босатылады;
- мемлекет қатысатын екiншi деңгейдегi банктерде ақы алынбай шот ашады;
- бухгалтерлiк есептілікті жеке кәсiпкерлер ретiнде оңайлатылған
тәртiппен бередi;
-шарттарын Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн мемлекеттiк
мұқтаждар үшiн тапсырыстар орналастыру кезiнде басым құқықты пайдаланады;
-шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қаржылық қолдау шеңберiнде тиiстi жылға
арналған мемлекеттiк бюджетте белгiленген шекте жеңiлдiктi жағдайларда
статистикалық және ақпараттық қызмет (қаражат), сондай-ақ ғылыми-техникалық
талдамалар мен технологиялар;
-шағын кәсiпкерлiктi қолдау үшiн көзделген қаражат есебiнен кадрларды
даярлау, қайта даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру iсiн жүргiзедi.
Шаруа (фермер) қожалықтары жекелеген салық түрлерiн есептеу мен төлеудiң
Қазақстан Республикасының Салық кодексiне сәйкес оңайлатылған не жалпы
белгiленген тәртiбiн қолдануға құқылы.
Ауылшаруашылық өндірісіне инвестицияларды жүзеге асыратын және арнаулы
салық режимін пайдаланбайтын Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларына
Қазақстан Республикасының инвестициялар туралы заңдарында көзделген
тәртіппен және жағдайларда инвестициялық преференциялар берілуі мүмкін.
Ауыл шаруашылығын дамытуға қаражат жұмсайтын инвесторлар үшiн тiкелей
инвестисияларды мемлекеттiк қолдау туралы заңдарда көзделген тәртiп пен
Жағдайда мынадай Жеңiлiлдiктер мен преференсиялар қолданылуы мүмкiн:
- мемлекеттiк нақты гранттар;
- келiсiм-шарт жасалған кезден бастап табыс Салығынан, Жер Салығын Және
мүлiкке Салынатын Салықтын бес Жылға дейiнгi мерзiмге негiзгi Ставканың 100
просентiне дейiн кемiту, Сондай-ақ одан кейiнгi бес Жылға дейiнгi кезеңге
табыс Салығының, Жер Салығының 50 просентiнен аспайтын шекте кемiту,
инвестисиялық Жобаның iске асыру үшiн қажеттi Жабдықтар, шикiзат пен
материалдар импортына кеден бажын Салудан толық немесе iшiнара босату.
- инвестисиялық Жобаларды Жүзеге асыруға қажеттi материалдар мен құралдарды
импорттауды кедендiк баждан толық Және Жартылай босату. Жеңiлдiктер мен
преференсиялардың мөлшерi тiкелей инвестисиялардың көлемiне, инвестордың
Жобаны iске асыру мерзiмi Жөнiндегi мiндеттемелерiне оның өзiн-өзi өтеуiне,
экономика Секторының басымдығына Және басқа Жағдайларға байланысты
айқындалады.
Жоғарыда айтылып кеткендей, шаруа (фермер) қожалықтарының кәсiпкерлiк
қызметiн жақсарту үшiн Салық төлеуден мынадай Жеңiлдiктер көрсетiлген:
Өздерiнiң кәсiпкерлiк қызметiнiң нәтижесi бойынша олар табыс Салығын
төлеушi Және басқа да Салық заңдарында көрсетiлген Салық түрлерiн
төлеушiлер болып табылады.
Шаруа (фермер) қожалықтарын Салық төлеушi ретiнде есепке алу Салық
заңдары негiзiнде Салық органдармен Жүзеге асырылады. Бiздiң көзқарасымыз
бойынша "Ауылды, Селоны Және агроөндiрiстiк кешендi басым дамыту" заңы
бойынша шаруа (фермер) қожалықтарын Салықтың барлық түрiн төлеуден өзiнiң
қызметiн Жүргiзудегi алғашқы 3 Жылында босатуға болатын едi, Сонымен қатар
олар бiртұтас Жер Салығын төлеушi болып табылатын, ал ол болса Салықтың
басқа түрлерiнен босататын едi.
Ерiктi кәсiпкерлiк шаруа (фермер) қожалықтарын Жүргiзудегi
кедергiлердi Жоþ үшiн қазақстан республикасының Президентiнiң 27.04.98 Жылы
"Ерiктi кәсiпкерлiк қызметтiн Жүргiзу үшiн азаматтар мен заңды түлғалардың
қүқықтарын қорғау туралы" Жарлығы қабылданған болатын. Ол Жарлықтын
негiзiнде лисензиясыз қызмет түрiн Жүзеге асыратын мүшелiгi 10 адамнан
аспайтын кiшi кәсiпкерлердiң қызметi мемлекеттiк органдармен Жылына 3
реттен көп емес тексерiлуге Жатады Және де тiкелей заңдарда көрсетiлген
реттерде(Салық органдарынан басқа).
Мемлекет отандық шаруа (фермер) нарығын дамыту мен қорғауға
жәрдемдеседi. Шаруа (фермер) қожалықтарын дамытуды мемлекеттiк қолдаудың
ерекшелiктерi қазақстан республикасының заңдарымен реттеледi. Заң
актiлерiнде белгiленген реттердi қоспағанда, мемлекеттiк органдардың Жеке
кәсiпкерлер қызметiне араласуға құқығы Жоқ. Жеке кәсiпкерлiк қызметтi
ағымдағы тексерудi Соған уәкiлеттi бақылау Және қадағалау қызметiн Жүзеге
асыратын мемлекеттiк органдар, егер заң актiлерiне өзгеше белгiленбесе,
Сондай-ақ мұндай тексерулер осының алдындағы тексеру актiсiнде айтылған
нұсқамалардың орындалуын бақылау тәртiбiмен Жүргiзiлетiн кезде болмаса,
Жылына бiр реттен Жиы өткiзуге болмайды. Тексеру материалдары бойынша
қылмыстық iс қозғалған реттерде мүндай шектеулер қолданылмайды. Бақылау
Және қадағалау мiндеттердiн Жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар
Жалақының, зейнетақылардың, Жәрдемақылардың уақтылы төленуiн, қазақстан
республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңдарда көзделген
мiндеттi төлемдердiң аударылу тәртiбiнiң Сақталуын тексерудi Жылына бiр
реттен Жиі Жүзеге асыруы мүмкiн. Бақылаушы органдар тексеруiнiң нәтижелерi
екi Жақты акт жасау арқылы расталуға тиiс, онда ескертпелер тiзбесi оларды
Жоþдың қажеттi шаралары мен мерзiмдерi көрсетiледi. Актiде тараптардың
әрқайсысы актiнiң қандай шарттары мен өздерiнiң келiспейтiнiн көрсетуге
құқылы.
Мемлекеттiк органдар Жеке кәсiпкерлерге олардың Сұрау Салуы бойынша
қолданылып Жүрген заңдарға түсiндiрме, консультасия Және олардың
кәсiпкерлiк қызметiне байланысты өзге де ақпарат беруге мiндеттi.
Мемлекеттiк органдардың мұндай ақпарат беруден бас тартуға құқығы Жоқ.
Мемлекеттiк органдарға тiркеу, Жер учаскесiн бөлiп беру, лисензия алу,
Сондай-ақ өздерiнiң кәсiпкерлiк қызметiне байланысты өзге де мәселелер
бойынша отiнiш жасаған Жеке кәсiпкерлерден заң актiлерiмен тiкелей
көзделмеген ақша алымдарын алуға болмайды.
01 қыркүйек 1999 Жылы қазақстан республикасы Үкiметiнiң "кәсiпкерлiк
Субúектiлерiне мемлекеттiк органдармен тексерiс Жүргiзудi тағайындау туралы
актiнi тiркеу ережесi туралы" қаулысына сәйкес қазақстан республикасының
прокуратурасы Жанынан Қүқықтық статистика Және хабарлама Орталығы құрылды.
Бұл орган кәсiпкерлiк Субúектiлерiне тексерiс Жүргiзудi тағайындау туралы
актiлерiн тiркеудi Жүзеге асырады. [6]
Кәсiпкерлiк орган ол актiнi 3 Сағаттың iшiнде тiркеуге алып,
тағайындалған тексерiстiң Жарияланбауын қадағалауы керек.
Заңның негiзiнде қозгалған немесе тiркелудегi қымыстық iстерге
байланысты кәсiпкерлiк Субúектiлерге тексеру Жүргiзудi тағайындау туралы
актi актi тiркелуге Жатпайды.
Жеке кәсiпкерлердi тiркеу, оларға лисензия беру, олардың қызметiн
тексеру, оны тоқтату немесе тоқтата тұру туралы талап қоþ кезiнде, Сондай-
ақ осыған ұқсас басқа да Жағдайларда өздерiнiң құқықтары мен заңды
мүдделерi бұзылған ретте Жеке кәсiпкер тиiстi органның Және лауазымды
адамның iс- әрекетiне орган (лауазымды адам) орналасқан Жердегi немесе
(шағым берушiнiң қалауы бойынша) Жеке кәсiпкерлiк қызмет Жүзеге асырылады
Жер бойынша Сотқа шағымдануға қақылы. Құқық қорғау органдарының қылмыстық
iс қозғауға Және оны тергеуге байланысты iс-әрекеттерiне Жеке кәсiпкердiң
шағым жасауы қылмыстық, iс Жүргiзу заңдарында белгiленген тәртiппен Жүзеге
асырылады.
1. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер) қожалығының құрылу
тәртібі
2.1 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер) қожалығының Жерге
құқықтарының пайда болу негіздері
Жер учаскелерi Қазақстан Республикасының азаматтарына шаруа (фермер)
қожалығын жүргiзу үшiн - жеке меншiк құқығымен немесе 49 жылға дейiнгi
мерзiмге уақытша өтеулi жер пайдалану құқығымен, ал шалғайдағы мал
шаруашылығын жүргiзу үшiн (маусымдық жайылымдар) осы Заңға және Қазақстан
Республикасының жер заңдарына сәйкес уақытша өтеусiз жер пайдалану
құқығымен берiледi.
Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер
учаскесiне жеке меншiк құқығын беру ақылы негiзде жүзеге асырылады. Бұл
ретте, Қазақстан Республикасының азаматтары жер учаскесiне жеке меншiк
құқығын Қазақстан Республикасының жер заңдарына сәйкес айқындалатын оның
кадастрлық (бағалау) құнына тең бағамен не жеңiлдетiлген бағамен алуы
мүмкiн.
Жер учаскесiн сатып алу сомасын төлеу жер учаскесiне жеке меншiк құқығын
алған тұлғаның жазбаша өтiнiшi бойынша он жыл мерзiмге дейiн ұзартылып
жүргiзiлуi мүмкiн.
Оралмандарға шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшін жep учаскелерiн беру
уақытша жер пайдалану құқығымен жүзеге асырылады.
Жеке еңбегiмен қатысу негiзiнде шаруашылық жүргiзетiн, арнаулы ауыл
шаруашылығы бiлiмi мен бiлiктiлiгi бар, ауыл шаруашылығында iс жүзiндегi
жұмыс тәжiрибесi бар және осы ауданда, қалада, ауылда (селода), кентте
тұратын азаматтар шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскесiн алуға
басым құқықты пайдаланады.
Қайта ұйымдастырылатын мемлекеттiк ауыл шаруашылығы ұйымдарының
құрамынан шығатын азаматтарға шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн аталған
оның ұйымдардың жерiнен жep учаскелерi берiледi, оларды кадастрлық бағалау
шаруашылық бойынша (алқаптар бойынша) орта деңгейде болуға тиiс.
Өздерiне тиесілi жер учаскелерiне құқықтарын, оның iшiнде шартты жер
үлестерiне құқықтарын шаруашылық серiктестіктердің жарғылық капиталына
салым ретiнде немесе өндiрiстiк кооперативтерге жарна ретiнде берген
азаматтар шаруа (фермер) қожалығын ұйымдастыру үшiн қатысушылар (мүшелер)
құрамынан шыққан кезде үлесiн немесе пайын, жер учаскесiн қоса алғанда,
нақтылы бөлiп шығаруға (бөлiсуге) не өздерiнiң қалауы бойынша жер үлесiнiң
немесе пайының құнын төлетiп алуға құқылы.
Үлестi немесе пайды нақтылы бөлiп шығару (бөлiсу) шаруашылық
серiктестiкке қатысушының немесе өндiрiстiк кооператив мүшесiнiң талабы
бойынша және шаруашылық серiктестiктiң немесе өндiрiстiк кооперативтiң
келiсiмiмен жүзеге асырылады.
Шаруашылық серiктестiкке қатысушының немесе өндiрiстiк кооператив
мүшесiнiң жарғылық капиталға пайдалануға ғана берген жер учаскесi сыйақысыз
нақтылы қалпында қайтарылады.
Қатысушылар (мүшелер) құрамынан шығу және жер учаскесiн бөлiп шығару
туралы өтiнiш ауыл шаруашылығы ұйымына берiледi.
Шаруа (фермер) қожалығын ұйымдастыру үшiн үлес немесе пай есебiне
нақтылы бөлiп шығарылатын жер учаскесiнiң орналасқан жерi шаруашылық
серiктестiктердiң, өндiрiстiк кооперативтердiң құрылтай құжаттарында
көзделген тәртiппен немесе тараптардың келiсiмiмен айқындалады.
Құрылтай құжаттарында жер учаскесiн бөлiп шығару (бөлiсу) тәртiбi
болмаған жағдайда, осы баптың 5-тармағының ережелерi қолданылады.
Үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушы болып табылатын
және шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн қатысушылар құрамынан шығатын
азаматтарға жер учаскелерi үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға)
қатысушылардың жалпы жиналысында бекiтiлген, үлестiк меншiктегi (үлестiк
жер пайдаланудағы) жер учаскесiн пайдалану тәртiбiне сәйкес берiледi.
Yлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушыларды жер учаскелерiн
пайдалану тәртiбiн бекiту жөнiндегi алдағы жиналыс туралы хабардар ету оның
өткiзiлетiн күнiнен кемiнде бiр ай бұрын жазбаша нысанда, қолхат алу арқылы
жүргiзiледi. Тиiсiнше хабарланған жағдайда, үлестiк меншiкке (үлестiк жер
пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң кемiнде елу процентi
қатысқан кезде, жиналыс заңды деп есептеледi. Шешiм жиналысқа қатысқан
үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың
өкiлдерiнiң жай көпшiлiк даусымен қабылданады және хаттамамен ресiмделедi.
Хаттамаға жиналыста болған үлестiк меншiкке (үлестiк жep пайдалануға)
қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң барлығы қол қояды.
Жер учаскесiн пайдалану тәртiбi болмаған кезде үлестiк меншiкке (үлестiк
жер пайдалануға) мүдделi қатысушы жep үлесi (жер үлестерi) есебiне жер
учаскесiн бөлiп шығару ниетi туралы, оның болжамды орналасқан жерiн көрсете
отырып, үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушылардың
қалғандарын жазбаша түрде хабардар етуге мiндеттi. Жер учаскесiнiң
орналасқан жерi жөнiндегi мәселе келiсу рәсiмдерiн өткiзу арқылы не ортақ
меншiкке (ортақ жер пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң
жалпы жиналысының шешiмi негiзiнде шешiлуi мүмкiн. Жиналыс хабарланған
кезден бастап бiр ай iшiнде өткiзiлуге тиiс және ортақ меншiкке (ортақ жер
пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң кемiнде елу процентi
қатысқан жағдайда заңды деп есептеледi. Шешiм жиналысқа қатысқан үлестiк
меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың
өкiлдерiнiң жай көпшiлiк даусымен қабылданады және хаттамамен ресiмделедi.
Хаттамаға жиналыста болған үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға)
қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң барлығы қол қояды.
Егер тиiсiнше хабарланған күннен бастап бiр ай iшiнде үлестiк меншiкке
(үлестiк жер пайдалануға) қатысушылардан қарсылықтар келiп түспесе, жер
учаскесiнiң орналасқан жерi туралы ұсыныс келiсiлген болып есептеледi.
Азаматтың ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы
органына өтiнiшi және бөлiп шығарылатын жер учаскесiнiң орналасқан жерi
туралы қоса берiлген келiсiлген материалдар жер учаскесiне құқық беру үшiн
негiз болып табылады.
Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскелерiн алған және ауылда
(селода) тұрғын үйi бар азаматтардың үй жанындағы жер учаскесi меншiк
құқығымен сақталады, ол шаруа (фермер) қожалығы жер учаскесiнiң құрамына
кiрмейдi.
Ауыл шаруашылығы ұйымдарының қызметкерлерi болып табылмайтын
азаматтарға шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскелерi арнайы жер
қорының жерiнен және босалқы жерден берiледі. Шаруа
(фepмep) қожалығын жүргiзу үшiн бiр әкiмшiлiк ауданның (қаланың) шегiнде
Қазақстан Республикасының азаматтарында жеке меншiк құқығымен болуы мүмкiн
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiнiң шектi (eң үлкен) мөлшерiн
Қазақстан Республикасының Үкiметi облыстық (республикалық маңызы бар қала,
астана) өкiлеттi және атқарушы органдардың бiрлескен ұсыныстары негiзiнде
белгiлейдi. 2003 ж. 22 қазандағы N 1071 “Шаруа (фермер) қожалығын жүргізу
үшін Қазақстан Республикасының азаматында, тауарлы ауыл шаруашылығы
өндірісін жүргізу үшін Қазақстан Республикасының мемлекеттік емес заңды
тұлғасында және оның үлестес тұлғасында жеке меншік құқығында, сондай-ақ
тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін шетелдіктерде, азаматтығы
жоқ адамдарда және шетелдік заңды тұлғаларда уақытша жер пайдалану
құқығында болуы мүмкін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерінің бір
әкімшілік ауданның (қаланың) аумағындағы шекті (ең жоғарғы) мөлшерін бекіту
туралы” Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен қожалықтарға берілетін
жер учаскелерiнiң шектi (eң үлкен) мөлшерi анықталған. Шаруа (фермер)
қожалығын ұйымдастыру үшiн өздерiне арнайы жер қорының жерiнен және босалқы
жерден жер учаскелерiне меншiк және (немесе) жер пайдалану құқығы берiлуiне
мүдделi азаматтар жер учаскесiнiң орналасқан жерi бойынша ауданның
(облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органына өтiнiш бередi.
Өтiнiште:
1) Жер учаскесiн пайдалану мақсаты;
2) Оның болжамды мөлшерi;
3) орналасқан жерi;
4) сұралып отырған пайдалану құқығы;
5) басқа жер учаскесiнiң болуы (болмауы);
6) шаруа (фермер) қожалығының құрамы көрсетiлуге тиiс.
Жер учаскесiне құқық беру туралы өтiнiшке шаруа (фермер) қожалығының
басшысы мен мүшелерi қол қояды.
Өтiнiшке: ауыл шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзудiң қысқаша бағдарламасы;
шаруашылық басшысының ауыл шаруашылығы өндiрiсiндегi еңбек қызметiн
растайтын құжаттар не тиiстi бiлiмi туралы немесе арнаулы дайындықтан
өткенi туралы құжат (шартты жер үлесiне құқығы жоқ азаматтар үшiн); салық
төлеушi куәлiгiнiң көшiрмесi және шаруа (фермер) қожалығы басшысының мекен-
жайы қоса тiркеледi.
Ауыл шаруашылығы ұйымдарының құрамындағы жерден және ортақ меншiктегi
немесе ортақ жер пайдаланудағы жерден шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн
жер учаскелерiн алатын азаматтар өтiнiшке осы баптың 2-тармағында
көрсетiлген құжаттардан басқа, бөлiп берiлетiн жер учаскесiнiң орналасқан
жерi туралы келiсiлген материалдарды қоса тiркейдi.
Азаматтардың шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскесiн бөлiп
шығару туралы ауыл шаруашылығы ұйымына немесе ортақ меншiкке (ортақ жер
пайдалануға) қатысушыларға берiлетiн өтiнiшiн олар бiр айдың iшiнде қарауға
тиiс. Бұл ретте жер учаскесiн нақтылы бөлiп шығару ауыл шаруашылығы егiс
жұмыстары басталғанға дейiн немесе аяқталғаннан кейiн жүргiзiледi. Басқа
жағдайларда жер учаскесiн нақтылы бөлiп шығару ауыл шаруашылығы ұйымының
немесе ортақ меншiкке (ортақ жep пайдалануға) қатысушылардың келiсiмiмен
жүргiзiледi.
Мемлекеттiк меншiктегi жер учаскелерiн меншiкке немесе жер пайдалануға
алуға мүдделi тұлғаның өтiнiшi негiзiнде, ауданның (облыстық маңызы бар
қаланың) жер қатынастары жөніндегі уәкілетті органы, сұралып отырған жер
учаскесiн аумақтық аймақтарға бөлуге сәйкес мәлiмделген нысаналы мақсаты
бойынша пайдалану мүмкiндiгiн айқындайды. Жер учаскесiн пайдалану
мүмкiндiгi туралы ұсыныстар оны қарау және қорытынды дайындау үшiн ауданның
(облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органы жанындағы
комиссияға берiледi.
Аталған комиссияның қорытындысы негiзiнде жерге орналастыру жобасы және
Қазақстан Республикасының жер заңдарына сәйкес жер учаскелерiне тиiстi
құқық беру туралы ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті
атқарушы органының шешiмiнiң жобасы дайындалады.
Осы баптың 3-тармағында көзделген жағдайларда, жер учаскесiне құқық беру
туралы ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органының
шешiмiн қабылдау үшiн комиссияның қорытындысы талап етiлмейдi. Жер
учаскесiне құқық беру туралы ауданның (облыстық маңызы бар қаланың)
жергілікті атқарушы органының шешiмi жерге орналастыру жобасының негiзiнде
қабылданады.
Жер учаскесiне құқық беру туралы ауданның (облыстық маңызы бар қаланың)
жергілікті атқарушы органының шешiмi тиiстi жерге орналастыру жобасы
бекiтiлген күннен бастап бiр айдан кешiктiрiлмей қабылданып, жер учаскесiне
меншiк құқығын немесе жер пайдалану құқығын беру туралы шешiмнiң көшiрмесi
шешiм қабылданған кезден бастап жетi күн мерзiмде өтiнiш берушiге
тапсырылады.
Жер учаскесiне құқық беруден бас тарту комиссия қорытындысының негiзiнде
ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органының
шешiмiмен ресiмделедi және шешiмнiң көшiрмесi ол қабылданғаннан кейiн жетi
күн мерзiмде өтiнiш берушiге тапсырылады.
Жер учаскесiне құқық беру туралы ауданның (облыстық маңызы бар қаланың)
жергілікті атқарушы органының шешiмi қабылданғаннан кейiн белгiлi бiр
жердегi жер учаскесiнiң шекараларын белгiлеу жүргiзiледi және аудандардың
(облыстық маңызы бар қалалардың) жер қатынастары жөніндегі уәкілетті
органдары жер учаскесiне құқықты куәландыратын тиiстi құжаттарды (жер
учаскесiне жеке меншiк құқығы актiсiн, уақытша өтеулi жер пайдалану
(жалдау) құқығы актiсiн, уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығы актiсiн)
бередi.
Жер учаскесiне құқықты куәландыратын құжат шаруа (фермер) қожалығына
ресiмделедi және Қазақстан Республикасының жер заңдарына сәйкес барлық жеке
меншiк иелерiн (жер пайдаланушыларды) көрсете отырып, шаруа (фермер)
қожалығының басшысына берiледi.
Шаруа (фермер) қожалығының жер учаскесiне құқығы жылжымайтын мүлiкке
құқықтарды және онымен жасалатын мәмiлелердi мемлекеттiк тiркеуден өткiзген
күннен бастап пайда болады.
Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскелерi бiрыңғай алқап болып
берiледi, бұған жекелеген жер учаскелерi мен ауыл шаруашылық алқаптары
топырақ сапасы бойынша құндылығы жағынан салғастыруға келмейтiн (азық
дайындау шектеулi болатын, мал жайылымдарын пайдаланудың маусымдылығы айқын
бiлiнетiн суармалы жер аймағындағы) жерлер қосылмайды.
Шаруа (фермер) қожалығына берiлген жер учаскесi ортақ бiрлескен немесе
ортақ үлестiк меншiк (ортақ бiрлескен немесе ортақ үлестiк жер пайдалану)
құқығында болады.
Жер учаскесiне жеке меншiк құқығы бар шаруа (фермер) қожалығы оны
иелену, пайдалану және билiк ету құқығын өз қалауынша, мемлекеттiк
органдардың қандайда бiр рұқсатын алмай жүзеге асырады.
Уақытша жер пайдалану құқығы бap шаруа (фермер) қожалығы көрсетiлген
құқықтарды уақытша жер пайдалану туралы шартқа сәйкес жүзеге асырады.
Шаруа (фермер) қожалығы жеке меншiк құқығындағы жер учаскесiне қатысты,
соның iшiнде толық құнына сатып алынған жер учаскесi бойынша ол мемлекеттiк
тiркеуден өткен күннен бастап және жеңiлдетiлген бағамен сатып алынған жер
учаскесi бойынша - ол мемлекеттiк тiркеуден өткен күннен бастап он жылдан
кейiн, нысаналы мақсатын өзгертпей, Қазақстан Республикасының заң
актiлерiнде тыйым салынбаған кез келген мәмiле жасай алады.
Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн уақытша жер пайдалану құқығымен
берiлген жер учаскелерiне қатысты мәмiлелер жасасуға, сондай-ақ оларды
кейiнгi жер пайдалануға беруге жол берiлмейдi.
Жер учаскесiне жеке меншiк құқығы және ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану
құқығы шаруа (фермер) мүлкiнiң құрамына кiредi, онымен ол өз мiндеттемелерi
бойынша жауап бередi.
Шаруа (фермер) қожалығының қүрылуы Жер учаскесiн алумен басталады. Бүл
тәртiп қазақстан республикасының Жер туралы заңдылықтарымен, атап айтсақ
Жер кодексімен Және бiрқатар үкiмет қаулыларымен түбегейлi анықталған.
Шаруа (фермер) қожалығын Жүргiзу үшiн Жер жеке меншік Және уақытша Жер
пайдалану құқығы негiзiнде берiледi.
Жер кодексінің 23 және 101 баптарына сәйкес шаруа (фермер) қожалығын
Жүргiзу үшiн азаматтарға Жер учаскесi жеке меншік немесе уақытша пайдалану
құқығымен берiледi. [7]Ал, “Шаруа (фермер) қожалығы туралы” ҚР заңының 6
бабына сәйкес қожалық үшiн уақытша тегiн Жер пайдалану құқығы берiлуi
мүмкiндiгi көрсетiлген.
Жер пайдалану құқығы дегенiмiз түлғаның мемлекет меншiгiндерi Жер
учаскесiн мерзiмсiз (тұрақты) немесе белгiлi мерзiм iшiнде (уақытша)
иелену, пайдалану Және заңда көзделген Жағдайда билiк ету құқығы болып
танылады.
Шаруа (фермер) қожалығының Жерге құқығы келесi тәртiптер арқаылы пайда
болады:
1. Табыстау;
2. Беру;
3. Әмбебап мирасқорлық тәртiбiмен ауысуы арқалы.
Жерге құқықтарды табыстау дегенiмiз - шаруа (фермер) қожалығына Жерге
жеке меншік немесе жер пайдалану құқықтарын тiкелей мемлекеттiң беруiн
бiлдiредi.
Жерге құқықтырды беру дегеніміз түлғаның басқа Жер иесінен жерге жеке
меншік немесе жер пайдалану құқығы беруін бiлдiредi.
Әмбебап мирасқорлық тәртiбiмен Жерге құқықтардың ауысуы дегенiмiз -
Жерге құқықтардың мұрагерлік тәртіппен пайда болғандығын білдіреді.
Жерге құқықтарды тыбыстау, беру Және ауысуы Жер учаскесiнiң нысанын
мақсатын ескере отырып Жүзеге асырылады.
Шаруа (фермер) қожалығының Жерге құқықтары мынадай негiздер бойынша
туындайды:
1) мемлекеттiң өкiлдi органдарының актiсi.
2) азаматтық-құқықтық мәмiле.
3) заңмен көзделген өзге де негiздер бойынша.
Шаруа (фермер) қожалығының Жерге құқықтарын пайда болуының бiрiншi
негiзiн нақты қарастырар болсақ-табыстау.
Шаруа (фермер) қожалығын туралы заңының 8 бабы шаруа (фермер) қожалығына
Жердi беру тәртiбiн реттейдi.[8]
Шаруа (фермер) қожалығын Жүргiзуге қажеттi Жер учаскесiн алу үшiн
мүдделi тұлғалар Жергiлiктi атқарушы органдарға келесi қажеттi құжаттарды
табыстауы керек:
1) Шаруа (фермер) қожалығын Жүргiзуге тiлек бiлдiрген азаматтар
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Табиғи ресурстар Және экологиялық құқығы кафедрасы
БІТІРУ Ж Ұ М Ы С Ы
Аграрлық кәсіпкерлікті
Құқықтық реттеу
РЕФЕРАТ
Бітіру жұмысының тақырыбы: “ Аграрлық кәсіпкерлікті
Құқықтық реттеу”.
Жұмыс мақсаты: қазақстан республикасының “Шаруа (фермер) қожалығы туралы”
заң негiзiнде, аграрлық кәсіпкерлік ретінде шаруа (фермер) қожалығының
қүқықтық Жағдайы Және оның басқа шаруашылық түрлерiнен айырмашылығын
анықтау, оның құқықтық Жағдайының ерекшелiктерi мен белгiлерiн көрсету,
ауыл шаруашылық кәсiпкерлiкке байланысты құқықтық механизмiне қолданыстағы
заңдар негiзiнде талдау жасап құқықтық баға беру.
Көлемi – 56 бет.
Негiзгi Сөздер тiзiмi: кәсіпкерлік, аграрлық кәсіпкерлік, шаруа
(фермер) қожалығы, Жеке кәсiпкер, мемлекеттiк тiркеу, Жер пайдалану құқығы,
жерге меншік құқығы, мемлекеттік қолдау.
Бітіру жүмысы құрылымы: кiрiспе, үш тарау; қорытынды мен қолданылған
әдебиеттер тiзiмiнен тұрады.
МАЗМҰНЫ
КIРIСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...4
1. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығы қызметiнiң құқықтық негiздерi
1.1Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының құқықтық Жағдайы Және оның
түрлерi ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының қызметiн мемлекеттiк
тiркеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...9
1.3. Аграрлық кәсіпкерлік түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалықтарының қызметін мемлекеттiк қолдау шаралары ... ... ... ... ... 11
2.Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының құрылу тәртібі
2.1 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының Жерге құқықтарының пайда болу негіздері ... ... ... ... ... 16
2.2 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының жер меншік немесе жер пайдаланушы ретінде
Құқықтары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...27
3. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер)
Қожалығының қызметiн тоқтату
шарттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .49
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .54
Қолданылған әдебиеттердiң тiзiмi
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
Кiрiспе
Мемлекеттiң нарықтық экономикаға негiзделiп қүрылуы қазақстандағы
ауылшаруашылығы дамуында күрделi өзгерiстердi талап еттi.
Ауылшаруашылығында Жер негiзгi өндiрiс құралы болып табылады, Сондықтан да
шаруа (фермер) қожалықтарының қызметiн үйымдастыру саласында Жер қүқық
қатынасын реттеуi үлкен маңызды мәселе, оған Себеп шаруа (фермер)
қожалығының дамуына Жер қүқық қатынастарынының түрақты Жағдайы үлкен әсер
етедi.
Аграрлық реформаны Жүзеге асырудың бiр бағыты Жер қатынастарын қайта
құру болды.
1991 Жылдан бастап қазақстанда Жер реформасы Жүзеге асырылуда. Мұның
негiзгi максаты Жерде әртүрлi шаруашылықтарын дамыту нәтижесiнде
ауылшаруашылығының өнiмдерiн өндiрушiлер арасында Жердi қайта бөлу. Жер
реформасын Жүзеге асыру үрдісiндегi 1991-1995 Ж.Ж. кезеңiнде Жер
қатынастарын өзгерту негiзiнде ауылùаруашылығын реформалаудың негiзгi
Сұрақтары белгiлендi Және елеулi түрде шешiмiн тапты Және олар
ауылшаруашылығы өндiрiсiң нарықтық Жағдайларына өту кезеңiнiң талаптарына
Жауап беретiн едi.
1991-1996 Жылдар арасында арнайы Жер қорына 1,5 млн.га Жыртылатын Жерлер
енгiзiлдi. Олар бiрiншi кезекте азаматтарға шаруа қожалығын Және Жеке
қосалқы шаруашылық Жүргiзу үшiн берiлдi, бұл республика тұрғындарының Жеке
шаруашылығы үшiн Жер учаскелерiне сұранысын елеулi түрде қанағаттандыруға
мүнкiндiк бердi.[1]
Жер реформасын Жүзеге асыру мақсатында қазақстанда көптеген заңды
Және заңға сәйкес актiлер қабылданды, ол мысалы. Қазақстан республикасы
2003 жылғы Жер кодексі2, " Шаруа (фермер) қожалығы туралы заңы"3, " Жеке
кәсiпкерлiк туралы заңы". Аталған заңды актiлер қазақстан республикасының
конститусиясына сәйкес азаматтардың кәсiпкерлiк қызметiнiң еркiндiк
қүқығына мемлекеттiк кепiлдiк жүйесiн қамтамасыз етедi. Қазiргi кезде
қазақстанда нарық қатынастары дамуы кезiнде болашақ шаруа (фермер)
қожалықтары көбеюде. Себебi, бұлар Жер реформасын негiзгi Және маңызды
элменттерiнiң бiрi.
Аграрлық кәсіпкерліктің субъектілерінің дережесі әртүлі болуы мүмкін.
Аграрлық кәсіпкрелердің құқықтық жағдайы көп жағдайда субъектінің өзінің
ұйымдық нысанымен, аграрлық кәсіпкерлікпен айналысудың мүліктік негізін
қалыптастыру тәртібімен, аграрлық сектордағы кәсіпкерлік қызметті жүргізуді
ұйымдастыру нысанымен анықталады. Сонымен қатар аграрлық кәсіпкерлердің
құқықтық жағдайының ерекшелігін анықтаушы негіздердің барлығы бір-бірімен
байланысты, бір-біріне тәуелді.4
22 желтоқсанда 1997 Жылы қазақстан республикасы Үкiметiнiң қазақстан
республикасы ауылшаруашылығын 2010 Жылға дейiн даму стратегиясын бекiту
туралы қаулысы қабылданды. Бұл құжатқа сәйкес ҚР ауылшаруашылығы 2010 Жылғы
дейiн ауыл шаруашылық өнiмдерiн үш есе көбейту, ауылшаруашылығында
кедейлiктi төмендету Және ауылшаруашылық тұрғындарын әлеуметтiк қорғау
мақсаттарын көздейдi.
5 маусымда 2005 жылы “Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды
дамытуды мемлекеттік реттеу туралы” Қазақстан Республикасының заңы
қабылданды. Ол агроөнеркәсiптiк кешендi дамытуды мемлекеттiк реттеудi
жүзеге асырудың құқықтық, ұйымдық, экономикалық және әлеуметтік негіздерін
айқындайды.
1. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер) қожалығы қызметiнiң
құқықтық негiздерi
1. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер) қожалығының
құқықтық Жағдайы Және оның түрлерi.
Қазақстан республикасының Азаматтық кодексiне (Жалпы бөлiм) шаруа
(фермер) қожалығы деген ұғым енгiздi Және оңы заңды тұлға құрмай- ақ
Жүргiзiлетiн Жеке кәсiпкерлiк түрi ретiнде таныды.
1990 Жылы 20 мамырда қабылданған қазсср " Шаруа шаруашылығы туралы"1.
Заңның көптеген ережелерi ҚР Азаматтық кодексiнiң Және өзге де заң
актiлерiндегi Соның iшiнде, 1995 Жылы 22 желтоқсанда қабылданған "Жер
туралы " Жарлығының талаптарына сәйкес келмедi.
Жоғарыда аталған мәселелер негiзiнде жасайтын қорытындыда, шаруа
(фермер) қожалығы туралы заңдарды қайта қарау қажеттiлiгi туындайды.
Қазақстан республикасының " Жеке кәсiпкерлiк туралы" заңына сәйкес
шаруа (фермер) қожалығы Жеке кәсiпкерлiктiң бiр түрi болып танылады.
1990 Жылы 20 мамырда қазсср заңына сәйкес келесi түсiнiк берiлген "Шаруа
шаруашылығы дегенiмiз- ауылшаруашылығын бiрлесiп Жүргiзетiн адамдардың
Семьялық, еңбек бiрлестiгi болып танылады. Шаруа шаруашылығының қызметi тек
қана шаруалардың өзiнiң Жеке еңбегiмен атқарылады."
31 наурызда 1998 Жылы қабылданған ҚР заңына сәйкес " Шаруа (фермер)
қожалығы дегенiмiз- азаматтардың Жеке кәсiпкерлiктi Жүзеге асыруы
ауылшаруашылығына арналған Жерлердi, ауылшаруашылығы өнiмiн өндiрумен,
Сондай- ақ осы өнiмдi ұқсатумен Және тығыз байланысты отбасылық еңбек
бiрлестiгi болып табылады".
Бұл анықтамадан мынаны көруге болады, шаруа қожалығының құқықтық
мәртебесiнде өзгерiстер болды, осыған сәйкес оның құқықтық Жағдайында
бiрқатар еркшiлiктерiн көрсетуге болады
1.Шаруа (фермер) қожалығы - аграрлық кәсiпкерлiктiң бiр түрi ретiнде
қарастыралады.
Жеке кәсіпкерлік дегеніміз жеке кәсіпкерлік субъектілерінің кіріс алуға
бағытталған, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің өздерінің меншігіне
негізделген және жеке кәсіпкерлік субъектілерінің атынан олардың
тәуекелімен және мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асырылатын бастамашылық
қызметі болып танылады.
Бұл қызметтiң субúектiсi ретiнде Жеке және заңды тұлға болып табылады.
Шаруа (фермер) қожалығына заңды тұлға деген мәртебе берiлмеген, ал бұрынғы
заңда, яғни 1997 жылғы 19 маусымда қабылданған Жеке кәсіпкерлік туралы
заңымен қожалық заңды тұлға құрмай қызмет жасайтын жеке кәсіпкерлктің бір
түрі болып танылды.
Шаруа (фермер) қожалығына мұндай мәртебе берудi түсiндiретiн болсақ,
заңды тұлғаны құру көптеген шығындарды қажет етедi, мысалы құрылтай
құжаттарын дайындау Жарғылық қордың белгiленген мөшерiн төлеу. Заңды
тұлғалар Жеке кәсiпкерлерге қарағанда Салықты көп төлейдi. Заң актiлерiнде
бұл Субúектiлердiң мәртебесi Жөнiнде әртүрлi көзқарастар айтылады, мысалы
ресей заңдары бойынша қожалықтар заңды тұлға болып танылады.
2. Шаруа (фермер) қожалығы ауыл шаруашылылық қызметi негiзгi аграрлық
кәсiпкерлiк қызмет ретiнде танылады. Сонымен қатар, олар басқа да
кәсiпкерлiк қызметтермен, егер заңда тиым салынбаса, айнасылуға құқығы бар.
Ауылшаруашылығымен байланысты қызмет мiндеттi түрде ауылшаруашылығына
арналған Жерлерiнде Жүзеге асырылуы тиіс. Бiздiң пiкiрiмiзше, заңның мұндай
талабы дұрыс, бұл мәселе заңда бiрiншi рет көзделiп отыр. Бiрiншiден, ол
Жергiлiктi органдарға Жер учаскесiн беру туралы қабылданғанда осы талапты
негiзге алуды мiндеттейдi, яғни ауылшаруашылық қызметiн Жүргiзуге Жарамды
Жер учаскелерiн беру. Екiншiден, оның орындалуы iс Жүзiнде ауылшаруашылық
мақсатында Жерлердiң нысаналы пайдалану қағидасын қамтамасыз етедi.
3. Шаруа (фермер) қожалығы отбасылық еңбек бiрлестiгi болып танылады,
былайынша айтқанда аталған қызмет тек қана Жанұяның негiзiнде Жүргiзiледi.
Сондықтанда, осы ереженi Жүзеге асыру мақсатында, заңда шаруа (фермер)
қожалығының мүшелерiң толық тiзiмi көрсетiлген. Олар келесi азаматтар болып
танылады- Жұбайлар, балалар, асырап алған балалар, ата-аналар, туыстар.
Басқа адамдар 1990 Жылғы заңына сәйкес шаруа қожалықтын мүшесi болып
танылатын, 8 Сәуiр 1993 Ж. Ереже Жойылды.
Жоғарыда аталған тұлғаларды қожалықтың мүшесi ретiнде тану кезiнде
туыстық қатынастары туралы белгiсi ғана емес, Сонымен қатар олар қожалық
қызметiне Жеке еңбектерiмен қатысуы қажет.
Айта кететiн Жай, қожалықтың мүшесi болып табылатын тұлғаның жасы заң
бойынша белгiленбеген. Ресей заңдарына сәйкес қожалықтың мүшесi ретiнде 16
жасқа толған тұлғалар Саналады. Бiздiң пiкiрiмiзше мұндай келiсiмсiздiктi
Жоþ қажет. Қандайда болмасын тұлғаны қожалықтың мүшесi ретiнде 14 жасқа
толған тұлғаны Санауға болар едi, Себебi бүл жаста қожалықтың қызметiне
Жеке еңбегiмен қатысуына болады.
Басқа азаматтар кәзiргi кезде шаруа (фермер) қожалығында еңбек шарты
негiзiнде жұмыс iстеуге құқылы.
4. Шаруа (фермер) қожалығы тек қана тұлғалармен құрылады. 1990 Жылғы
заңға сәйкес шаруа шаруашылығын тек ҚР азаматтары ғана құруға құқығы бар
едi, ал кәзiргi кезде ондай шектеу Жоқ. Былайынша айтқанда, шаруа (фермер)
қожалығының мүшесi ретiнде шетел азаматы да болуы мүмкiн. Бiрақ қожалықтың
басшысы ретiнде 18 жасқа толған ҚР әрекет қабiлеттiлiгi бар азаматы бола
алады.
5. Жаңа заңға сәйкес шаруа қожалығы Және фермер қожалығы деген ұғымдар
тең болып танылмайды, олардың айырмашылығы келесiде:
Шаруа (фермер) қожалығы мына түрде құрылуы мүмкiн:
1. Кәсiпкерлiк қызмет бiрлескен, ортақ меншiгiне негiзделген отбасылық
кәсiптiк нысанында Жүзеге асырылатын шаруа қожалығы ретiнде. 1998 Жылы
17 желтоқсанда қабылданған қазақстан республикасындағы "Неке Және отбасы
туралы" заңы [2] неке -отбасы қатынастарын, Сондай-ақ оларды Жүзеге
асырудың кепiлдiктерiн белгiлеп, реттейдi, отбасының дамуын қазақстан
республикасының мемлекеттiк әлеуметтiк саясатын басым бағыты деп анықтай
отырып, оның құқықтары мен мүдделерiн қорғауды қамтамасыз етедi. Отбасы
- некеден, туыстықтан, бала асырап алудан баладарды тәрбиеге алудың өзге
де нысандарынан туындайтын мүлiктiк Және мүлiктiк емес Жеке құқықтар мен
мiндеттерге байланысты Және отбасы қатынастарын нығайту мен дамытуға
жәрдемдесуге тиiстi адамдар тобы.
2. Өзiндiк кәсiпкерлiктi Жүзеге асыруға негiзделген фермерлiк қожалық
ретiнде өзiндiк кәсiпкерлiктi бiр азамат меншiк құқығы бойынша өзiне
тиесiлi мүлiк негiзiнде, Сондай-ақ мүлiктi пайдалануға Және оған билiк
етуге Жол беретiн өзге де құқыққа байланысты дербес Жүзеге асырылады.
3. Бiрлескен қызмет туралы шарт негiзiнде Жай серiктестiк түрiнде
ұйымдастырылған фермерлiк қожалық ретiнде. Жай серiктестiк бiрлескен
шаруашылық қызмет туралы шарт негiзiнде құрылады.
Сонымен қатар, қазақстан республикасының заңдарына сәйкес шаруа (фермер)
қожалығының басқа да түрлерi көзделуi мүмкiн.
Шаруа (фермер) қожалығындағы жұмыстарды орындауға жалдау (еңбек келiсiмi
немесе шарты, келiсiм-шарты) бойынша жұмыс iстейтiн азаматтар тартылуы
мүмкiн.
Шаруа (фермер) қожалығында жалдау туралы шарт жасасу тәртiбi Қазақстан
Республикасының еңбек туралы заңдарымен белгiленедi.
Шаруа (фермер) қожалығының мүшелерi мен қожалықта жалданып жұмыс
iстейтiн азаматтар Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген барлық
құқықтарды пайдаланады.
Шаруа (фермер) қожалығының басшысы Қазақстан Республикасының тиiстi
әлеуметтiк сақтандыру, сондай-ақ еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау
органдарында өзiнiң тұрғылықты жерi бойынша сақтандырушы ретiнде тiркеледi
және Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк әлеуметтiк сақтандыру қорына
және басқа органдарға қолданылып жүрген заңдарға сәйкес өз табысынан
белгiленген тәртiппен қаржы енгiзедi.
Шаруа (фермер) қожалығында жұмыс iстеген уақыт еңбек кiтапшасы не
Қазақстан Республикасының Зейнетақы қорына 1998 жылғы 1 қаңтарға дейiн
жүзеге асырылған сақтандыру жарналарының төленгенiн растайтын құжаттар
негiзiнде жалпы және үздiксiз жұмыс стажына есептеледi.
Шаруа (фермер) қожалықтарының мүшелерiне, сондай-ақ жалданып жұмыс
iстеген азаматтарға зейнетақы тағайындау мен төлеу Қазақстан
Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңдарында белгiленген
тәртiп пен шарттар бойынша жүргiзiледi. Шаруа (фермер) қожалығы өз
шығындарын алынатын табысының есебiнен жабады. Шаруа (фермер) қожалығының
өндiрiстiк, коммерциялық және өзге де қатынастары шарт негiзiнде жүзеге
асырылады. Шаруа (фермер) қожалығының қызметiне, Қазақстан Республикасының
заңдарында көзделгеннен басқа жағдайларда, мемлекеттiк органдар мен
лауазымды адамдар тарапынан араласуға тыйым салынады.
Шаруа (фермер) қожалығы банк шоттарын ашуға және банктегi өз ақшаларына
иелiк етуге құқылы. Шаруа (фермер) қожалығына салық салу Қазақстан
Республикасының Салық кодексiнде белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады,
қолданылып жүрген заңдарда белгiленген тәртiп пен ережелер бойынша мүлкiн,
жер учаскесiн және жер пайдалану құқығын кепiлге салып кредит алуға құқылы.
Шаруа (фермер) қожалығы сақтандыру туралы қолданылып жүрген заңдарға сәйкес
жалға алынған және жеке меншiк өндiрiс құрал-жабдықтарын, сондай-ақ ауыл
шаруашылық дақылдарының егiсiн (екпелерiн), көпжылдық екпелердi, шығарған
өнiмдерiн, шикiзатты, материалдарды жойылуы немесе зақымдануы жағдайынан
сақтандыруды жүзеге асырады.кредит беру және оны сақтандыру
1.2 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер) қожалығының
қызметiн мемлекеттiк тiркеу.
Аграрлық кәсіпкерлік ретінде шаруа (фермер) қожалығы өзіне тиесілі жер
учаскесіне жеке меншік құқығын немесе уақытша жер пайдалану құқығын
мемлекеттiк тiркеуден өткізген Сәттен бастап құрылды деп есептелдi.
Аграрлық кәсіпкерлік ретінде шаруа (фермер) қожалығы мемлекеттiк
тiркеудiң екi түрiнен өтедi.
1. Жер меншік иесі ретiнде өзіне тиесілі жер учаскесіне жеке меншік немесе
жер пайдалану құқығын мемлекеттік тіркеу .
2. Жеке кәсiпкер ретiнде тіркеу.
Жерге құқықтарды мемлекеттiк тiркеу тәртiбi 1995 Жылы 25 желтоқсанда
қабылданған "жылжымайтын мүлiкке құқықтарды Және онымен жасалған мәмiлердi
мемлекеттiк тiркеу туралы” ҚР заңымен реттеледi. [3]
Бұл заңға сәйкес мемлекеттiк тiркеу дегенiмiз - тiркеушi органның меншiк
құқығы Және басқа да қүқықтарды, Сондай-ақ жылжымайтын мүлiкке
ауыртпалықтарды, Сонымен қатар Жер учаскесiне құқықтарын тiркеу
проседурасы.
Мемлекеттiк тiркеуге жерге меншік, соның ішінде жеке меншік құқығы және
Жер пайдалану құқығы жатады. Жылжымайтын мүлiкке деген құқықты Және осыған
қатысты мәмiлелердi тiркеу құқық иеленушiнiң немесе өкiлеттi мемлекеттiк
органының өтiнiшiнiң негiзiнде, ал егер құқық шарт негiзiнде пайда болса,
оның кез келген тарабының өтiнiшiнiң негiзiнде тiркеушi орган (әдiлет
органы) Жүзеге асырады.Тiркеушi органға шаруа (фермер) қожалығының басшысы
келесi құжаттарды тапсыруы тиiс:
1.Тiркеу туралы өтiнiш.
2 Жер учаскесiне құқықтары бар екенiн дәлелдейтiн құжаттар (мысалы:
жерге жеке меншік құқығы туралы немесе уақытша жер пайдалану құқығы туралы
мемлекеттiк акт, Жер үлесiне құқығы бар екендiгiн дәлелдейтiн куәлiк Және
басқа да).
3. Тiркеушi органдардың қызметiне ақы төлегендiгi туралы дәлелдейтiн құжат.
4. Әрбiр шаруа (фермер) қожалығы мүшесiнiң Жеке басын куәландыратын
құжаттар.
Жер учаскесiне ортақ меншiк (ортақ Жер пайдалану) құқығын тiркеу кезiнде
тiркеу туралы өтiнiш барлық меншiк иелерiмен (Жер пайдаланушылармен)
олардың меншiк құқығын (Жер пайдалану) растайтын құжат Және олардың Жеке
басын растайтын құжат ұсына отырып қол қояды.
Жылжымайтын мүлiкке құқығына Және онымен жасалатын мәлiметтердi тiркеуге
берiлген құжаттарды қабылдаудан бас тарту Сол құжаттардың заңда қажетiлген
талаптарға сәйкес еместiгi негiзiнде ғана Жүргiзiледi.
Тiркеуге берiлетiн құжаттарға заң бойынша мына талаптар қойылды:
Жер учаскесiне байланысты құқықтың пайда болуын, тоқтатылуын ,өзгеруiн Және
шектеулердi растайтын құжаттар сәйкесiнше рәсiмделген түрiнде қабылданады.
Құжаттарда өшiрiлiп не қосылып Жазылған не Сызылған Сөздер Және
келiсiлмеген өзгертулер болғанда, Сондай-ақ қарандашпен орындалған құжаттар
қабылданбайды.
Жер учаскесiне қатысты құқықтарды мемлекеттiк тiркеу үшiн қажеттi
барлық құжаттар екi данадан берiледi, оның бiрi түп нүсқасы болуы немесе
нотариалды куәландырылған көшiрмесi болуы тиiс. Құжаттың түп нұсқасы
(нотариалды куәландырылған көшiрме) тiркеуден кейiн құқық иесiне
қайтарылады. Жер учаскесiне құқықты тiркеуге байланысты құжаттарды алғаннан
Соң тiркеушi орган құжаттың келiп түскен күнiн, Сағатын Және минутын
тiркеуге мiндеттi.
Берiлген құжаттардың негiзiнде өтiнiш иесiне тiркеуге қажеттi
құжаттарды алғаны туралы оның келiп түскен күнiн, Сағатын Және минутын
көрсете отырып қолхат бередi.
Тiркеушi орган өтiнiш иесiнiң тiлегi бойынша Жүргiзiлген тiркеу
Жөнiнде тiркеуге берiлген құжаттарға Жазбалар арқылы куәландыруға мiндеттi.
Мемлекеттiк тiркеудi тоқтату шарттарыда да көрсетiлген. Бұл тiркеу
құқығын шағымданып отырған тұлғамен қоса басқа тұлға өтiнiш берiлгенде бұл
құқықты тiркеу бес күннен аспайтын мерзiмге тоқтатыла тұрады.
Егер осы мерзiм iшiнде құқықты шағымданып отырған тұлға берiлген талап
арызын дәлелдейтiн дәлелдемелер ұсынбаса тiркеу орындалуы тиiс, ал
дәлелдемелер табыс етiлген Жағдайда даулап Жатқан құқықты тiркеу Сот шешiмi
шығарғанға дейiн тоқтатылады.
Мемлекеттiк тiркеуден бас тартудың негiзгi ретiнде бiрiншiден, егер
ұсынылған құжат, заңмен белгiленген талапқа сәйкес болмаса, екiншiден
құқықты тiркеу Жөнiндегi өтiніштi әрекет қабiлеттiлiгi Жоқ азамат ұсынса.
Тiркеуден бас тартылғанда немесе тоқтатылғанда құқықтық кодекстерде тиiстi
Жазбалар Жазылады. Бас тартқан Жағдайда өтiнiш иесiне бас тартудың Себебi
Жөнiнде Жазбаша түрде хабарлама Жiберледi. Хаттың көшiрмесi осы жылжымайтын
мүлiкке бүрын ашылған iске тiркеледi. Тiркеушi орган тiркеудi он күннен
кешiктiрмей Жүзеге асыруға мiндеттi.
Шаруа (фермер) қожалығының Жеке кәсiпкер ретiнде мемлекеттiк тiркеу
тiркеу тәртiбi 2006 жылы 31 қантарда қабылданған "Жеке кәсiпкерлiк туралы"
заңында көрсетiлген.[4] Ол тәртiп бойынша тiркеушi органдардың қызметiн
Жергiлiктi Салық органдары Жүзеге асырады. Тiркеуден өту үшiн келесi
құжаттар болу тиiс:
- бекiтiлген түрде арыз, онда кәсiпкер туралы мәлiматтер Жеке басын
куәландыратын құжаттардың деректерi көрсетiлiу тиiс;
- ақы төлегенi туралы құжат.
Тiркеу аталған құжаттар берiлген күнi Жүзеге асырылады.
Шаруа (фермер) қожалығы Жеке кәсiпкер ретiнде барлық уақытта мемлекеттiк
тiркеуден өтуге мiндеттi емес.
Заң бойынша екi Жағдайда мемлекеттiк тiркеуден өту мiндеттi екенi
көрсетiлген.
Оларға мыналар Жатады:
- Егер бұл қожалықтар тұрақты түрде Жалданбалы еңбектi қолданса;
- кәсiпкерлiк қызметтен қазақстан республикасының заң актiрлерiнде Жеке
тұлғалар үшiн белгiленген Салық Салынбайтын Жылдық Жиынтық табыс
мөлшерiнен асып түсетiн мөлшерде Салық зандарына сәйкес есептелген Жылдық
Жиынтық табысы бар болған Жағдайда.
Егер шаруа (фермер) қожалығы жоғарыда аталған жағдайларды тіркеуден
отпесе, оның қызметiне тыйым Салынады, яғни Сот шешiмiнiң негiзінде оның
қызметі тоқтатылуы мүмкiн.
Тiркеу мiндеттi емес Жағдайда мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiк оның
кәсiпкерлiк қызметтi Жүзеге асыруына кедергi болып табылмайды. Мемлекеттiк
тiркеусiз өз қызметiн Жүзеге асырушы шаруа (фермер) қожалығы мәмiле жасау
негiзiнде өзiнiң кәсiпкер болып табылмайтына Сiлтеме жасауға құқығы Жоқ.
Шаруа (фермер) қожалығын тiркеу кезiнде өтiнiштi қожалықтың әрбiр
мүшесi Жеке бередi, Сондықтан мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiк қожалықтын
барлық мүшесiнiң тiзiмiн көрсету арқылы берiледi.
Мемлекеттiк тiркеу үшiн оның төлем қазақстан республикасының зандарында
белгiленген тәртiпп мөлшерiне сәйкес алынады.
1.3. Аграрлық кәсіпкерлік түрі ретінде шаруа (фермер) қожалықтарының
қызметін мемлекеттiк қолдау шаралары.
Заң бойынша шаруа (фермер) қожалықтарының құқықтарын қорғаудың бiрнеше
тәсiлдерi көрсетiлген[5] :
Бiрiншiден, мемлекеттiк органдардың шаруашылық қызметiне араласпауы.
Мемлекеттiк органдар заңды көрсетiлген реттерден басқа кездерде шаруа
(фермер) қожалығының қызметiне араласпауы тиiс.
Бақылау Және қадағалау функсиясын Жүзеге асыратын құзіреттi мемлекеттiк
органдармен шаруа (фермер) қожалықтарын тексеру Жылына 1 реттен көп болмауы
тиiс, егер де басқаша заң актiлерiнде көрсетiлмесе.
Мұндай шектеулер тексеру материалдары бойынша қылмыстық iс қозғалған
кезде қолданылмайды.
Бiр Жылда бiр реттен көп болатын мемлекеттiк органдардың тексерулері тек
қана Жалақы, зейнетақы, Жәрдемақы, мiндеттi толемдердiң дұрыс аударылуына
байланысты мәселелер туындаған кезде ғана болуы мүмкiн.
Екiншiден, бақылау Жүргiзушi органдардың тексерiсiнiң нәтижесi екi
Жақтық актiнiң негiзiнде бекiтiлуi тиiс, ол актiде ескертулер Және оларды
Жоþ шаралары мен мерзiмдерi көрсетiлуi тиiс. Сонымен бiрге, актiде екi
Жақтық қайсысы болса да қандай негiздермен келiспейтiндiгiн көрсетуге де
қүқылы.
Үшiншiден, шаруа (фермер) қожалықтары мемлекеттiк органдардан
кәсiпкерлiк қызметке қатысы заңдарға сәйкес түсiндiру, кеңес беру Және
басқа да хабарламаларды берiп түруды талап етуге құқылы.
Төртiншiден, мемлекеттiк органдарға Жолданған шаруа (фермер)
қожалықтарынан Жеке кәсiпкерлерден Сияқты тiркеу жасауға, лисензия алуға
Және басқа да Сұрақтар бойынша ақшалай төлемдер алынбауы керек. 31 қантар
2006 Жылы "Жеке кәсiпкерлек туралы" қазақстан республикасының заңы
қабылданды. Бұл заңға сәйкес шағын кәсiпкерлiктiң субьектiсi ретiнде келесi
тұлғалар болып табылады, ол заңды тұлға құрмайтын Жеке адамдар Және
қызметкерлерiнiң орташа Жылдық Саны 50 адамнан аспайтын Және активтерiнiң
Жалпы қүны орта есеппен бiр Жыл iшiнде алпыс еселенген есептiк көрсеткiштен
аспайтын, кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын заңды тұлғалар.
Бұл заңға сәйкес мемлекеттiк қолдау келесi бағыттар арқылы Жүзеге
асырылады:
1) Шаруа (фермер) қожалығына мемлекеттiк қаржылық, статистикалық,
материалдық, техникалық ақпараттық ресурстарды Сондай- ақ ғылыми
тхникалық талдамалар мен техногияларды пайдалануына Жеңiлдiктi
Жағдайлар жасау.
2) Шаруа (фермер) қожалығын қолдау мен дамыту үшiн инвестисияларды
тартумен пайдалану жүйесiн жасау олардың Сыртқы экономиқалық қызметiн
қолдау.
Қызметкерлерiнiң Жылдық орташа Саны елу адамнан аспайтын Және орта
есеппен алғанда Жыл iшiндегi активтердiң Жалпы қүны алпыс мың мәрте есеп
көрсеткiштен аспайтын шаруа (фермер) қожалығы.
- табиғи монополист кәсiпорындардың қызметiн монополияға қарсы реттеудi
қолдана отырып, электр энергиясымен, жылумен, сумен жабдықтау жөнiнде
қосылатын қуаттар үшiн ақы төлеуден заңдарда көзделген тәртiп пен жағдайда
босатылады;
- мемлекет қатысатын екiншi деңгейдегi банктерде ақы алынбай шот ашады;
- бухгалтерлiк есептілікті жеке кәсiпкерлер ретiнде оңайлатылған
тәртiппен бередi;
-шарттарын Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн мемлекеттiк
мұқтаждар үшiн тапсырыстар орналастыру кезiнде басым құқықты пайдаланады;
-шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қаржылық қолдау шеңберiнде тиiстi жылға
арналған мемлекеттiк бюджетте белгiленген шекте жеңiлдiктi жағдайларда
статистикалық және ақпараттық қызмет (қаражат), сондай-ақ ғылыми-техникалық
талдамалар мен технологиялар;
-шағын кәсiпкерлiктi қолдау үшiн көзделген қаражат есебiнен кадрларды
даярлау, қайта даярлау және олардың бiлiктiлiгiн арттыру iсiн жүргiзедi.
Шаруа (фермер) қожалықтары жекелеген салық түрлерiн есептеу мен төлеудiң
Қазақстан Республикасының Салық кодексiне сәйкес оңайлатылған не жалпы
белгiленген тәртiбiн қолдануға құқылы.
Ауылшаруашылық өндірісіне инвестицияларды жүзеге асыратын және арнаулы
салық режимін пайдаланбайтын Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларына
Қазақстан Республикасының инвестициялар туралы заңдарында көзделген
тәртіппен және жағдайларда инвестициялық преференциялар берілуі мүмкін.
Ауыл шаруашылығын дамытуға қаражат жұмсайтын инвесторлар үшiн тiкелей
инвестисияларды мемлекеттiк қолдау туралы заңдарда көзделген тәртiп пен
Жағдайда мынадай Жеңiлiлдiктер мен преференсиялар қолданылуы мүмкiн:
- мемлекеттiк нақты гранттар;
- келiсiм-шарт жасалған кезден бастап табыс Салығынан, Жер Салығын Және
мүлiкке Салынатын Салықтын бес Жылға дейiнгi мерзiмге негiзгi Ставканың 100
просентiне дейiн кемiту, Сондай-ақ одан кейiнгi бес Жылға дейiнгi кезеңге
табыс Салығының, Жер Салығының 50 просентiнен аспайтын шекте кемiту,
инвестисиялық Жобаның iске асыру үшiн қажеттi Жабдықтар, шикiзат пен
материалдар импортына кеден бажын Салудан толық немесе iшiнара босату.
- инвестисиялық Жобаларды Жүзеге асыруға қажеттi материалдар мен құралдарды
импорттауды кедендiк баждан толық Және Жартылай босату. Жеңiлдiктер мен
преференсиялардың мөлшерi тiкелей инвестисиялардың көлемiне, инвестордың
Жобаны iске асыру мерзiмi Жөнiндегi мiндеттемелерiне оның өзiн-өзi өтеуiне,
экономика Секторының басымдығына Және басқа Жағдайларға байланысты
айқындалады.
Жоғарыда айтылып кеткендей, шаруа (фермер) қожалықтарының кәсiпкерлiк
қызметiн жақсарту үшiн Салық төлеуден мынадай Жеңiлдiктер көрсетiлген:
Өздерiнiң кәсiпкерлiк қызметiнiң нәтижесi бойынша олар табыс Салығын
төлеушi Және басқа да Салық заңдарында көрсетiлген Салық түрлерiн
төлеушiлер болып табылады.
Шаруа (фермер) қожалықтарын Салық төлеушi ретiнде есепке алу Салық
заңдары негiзiнде Салық органдармен Жүзеге асырылады. Бiздiң көзқарасымыз
бойынша "Ауылды, Селоны Және агроөндiрiстiк кешендi басым дамыту" заңы
бойынша шаруа (фермер) қожалықтарын Салықтың барлық түрiн төлеуден өзiнiң
қызметiн Жүргiзудегi алғашқы 3 Жылында босатуға болатын едi, Сонымен қатар
олар бiртұтас Жер Салығын төлеушi болып табылатын, ал ол болса Салықтың
басқа түрлерiнен босататын едi.
Ерiктi кәсiпкерлiк шаруа (фермер) қожалықтарын Жүргiзудегi
кедергiлердi Жоþ үшiн қазақстан республикасының Президентiнiң 27.04.98 Жылы
"Ерiктi кәсiпкерлiк қызметтiн Жүргiзу үшiн азаматтар мен заңды түлғалардың
қүқықтарын қорғау туралы" Жарлығы қабылданған болатын. Ол Жарлықтын
негiзiнде лисензиясыз қызмет түрiн Жүзеге асыратын мүшелiгi 10 адамнан
аспайтын кiшi кәсiпкерлердiң қызметi мемлекеттiк органдармен Жылына 3
реттен көп емес тексерiлуге Жатады Және де тiкелей заңдарда көрсетiлген
реттерде(Салық органдарынан басқа).
Мемлекет отандық шаруа (фермер) нарығын дамыту мен қорғауға
жәрдемдеседi. Шаруа (фермер) қожалықтарын дамытуды мемлекеттiк қолдаудың
ерекшелiктерi қазақстан республикасының заңдарымен реттеледi. Заң
актiлерiнде белгiленген реттердi қоспағанда, мемлекеттiк органдардың Жеке
кәсiпкерлер қызметiне араласуға құқығы Жоқ. Жеке кәсiпкерлiк қызметтi
ағымдағы тексерудi Соған уәкiлеттi бақылау Және қадағалау қызметiн Жүзеге
асыратын мемлекеттiк органдар, егер заң актiлерiне өзгеше белгiленбесе,
Сондай-ақ мұндай тексерулер осының алдындағы тексеру актiсiнде айтылған
нұсқамалардың орындалуын бақылау тәртiбiмен Жүргiзiлетiн кезде болмаса,
Жылына бiр реттен Жиы өткiзуге болмайды. Тексеру материалдары бойынша
қылмыстық iс қозғалған реттерде мүндай шектеулер қолданылмайды. Бақылау
Және қадағалау мiндеттердiн Жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар
Жалақының, зейнетақылардың, Жәрдемақылардың уақтылы төленуiн, қазақстан
республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңдарда көзделген
мiндеттi төлемдердiң аударылу тәртiбiнiң Сақталуын тексерудi Жылына бiр
реттен Жиі Жүзеге асыруы мүмкiн. Бақылаушы органдар тексеруiнiң нәтижелерi
екi Жақты акт жасау арқылы расталуға тиiс, онда ескертпелер тiзбесi оларды
Жоþдың қажеттi шаралары мен мерзiмдерi көрсетiледi. Актiде тараптардың
әрқайсысы актiнiң қандай шарттары мен өздерiнiң келiспейтiнiн көрсетуге
құқылы.
Мемлекеттiк органдар Жеке кәсiпкерлерге олардың Сұрау Салуы бойынша
қолданылып Жүрген заңдарға түсiндiрме, консультасия Және олардың
кәсiпкерлiк қызметiне байланысты өзге де ақпарат беруге мiндеттi.
Мемлекеттiк органдардың мұндай ақпарат беруден бас тартуға құқығы Жоқ.
Мемлекеттiк органдарға тiркеу, Жер учаскесiн бөлiп беру, лисензия алу,
Сондай-ақ өздерiнiң кәсiпкерлiк қызметiне байланысты өзге де мәселелер
бойынша отiнiш жасаған Жеке кәсiпкерлерден заң актiлерiмен тiкелей
көзделмеген ақша алымдарын алуға болмайды.
01 қыркүйек 1999 Жылы қазақстан республикасы Үкiметiнiң "кәсiпкерлiк
Субúектiлерiне мемлекеттiк органдармен тексерiс Жүргiзудi тағайындау туралы
актiнi тiркеу ережесi туралы" қаулысына сәйкес қазақстан республикасының
прокуратурасы Жанынан Қүқықтық статистика Және хабарлама Орталығы құрылды.
Бұл орган кәсiпкерлiк Субúектiлерiне тексерiс Жүргiзудi тағайындау туралы
актiлерiн тiркеудi Жүзеге асырады. [6]
Кәсiпкерлiк орган ол актiнi 3 Сағаттың iшiнде тiркеуге алып,
тағайындалған тексерiстiң Жарияланбауын қадағалауы керек.
Заңның негiзiнде қозгалған немесе тiркелудегi қымыстық iстерге
байланысты кәсiпкерлiк Субúектiлерге тексеру Жүргiзудi тағайындау туралы
актi актi тiркелуге Жатпайды.
Жеке кәсiпкерлердi тiркеу, оларға лисензия беру, олардың қызметiн
тексеру, оны тоқтату немесе тоқтата тұру туралы талап қоþ кезiнде, Сондай-
ақ осыған ұқсас басқа да Жағдайларда өздерiнiң құқықтары мен заңды
мүдделерi бұзылған ретте Жеке кәсiпкер тиiстi органның Және лауазымды
адамның iс- әрекетiне орган (лауазымды адам) орналасқан Жердегi немесе
(шағым берушiнiң қалауы бойынша) Жеке кәсiпкерлiк қызмет Жүзеге асырылады
Жер бойынша Сотқа шағымдануға қақылы. Құқық қорғау органдарының қылмыстық
iс қозғауға Және оны тергеуге байланысты iс-әрекеттерiне Жеке кәсiпкердiң
шағым жасауы қылмыстық, iс Жүргiзу заңдарында белгiленген тәртiппен Жүзеге
асырылады.
1. Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер) қожалығының құрылу
тәртібі
2.1 Аграрлық кәсіпкерліктің түрі ретінде шаруа (фермер) қожалығының Жерге
құқықтарының пайда болу негіздері
Жер учаскелерi Қазақстан Республикасының азаматтарына шаруа (фермер)
қожалығын жүргiзу үшiн - жеке меншiк құқығымен немесе 49 жылға дейiнгi
мерзiмге уақытша өтеулi жер пайдалану құқығымен, ал шалғайдағы мал
шаруашылығын жүргiзу үшiн (маусымдық жайылымдар) осы Заңға және Қазақстан
Республикасының жер заңдарына сәйкес уақытша өтеусiз жер пайдалану
құқығымен берiледi.
Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер
учаскесiне жеке меншiк құқығын беру ақылы негiзде жүзеге асырылады. Бұл
ретте, Қазақстан Республикасының азаматтары жер учаскесiне жеке меншiк
құқығын Қазақстан Республикасының жер заңдарына сәйкес айқындалатын оның
кадастрлық (бағалау) құнына тең бағамен не жеңiлдетiлген бағамен алуы
мүмкiн.
Жер учаскесiн сатып алу сомасын төлеу жер учаскесiне жеке меншiк құқығын
алған тұлғаның жазбаша өтiнiшi бойынша он жыл мерзiмге дейiн ұзартылып
жүргiзiлуi мүмкiн.
Оралмандарға шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшін жep учаскелерiн беру
уақытша жер пайдалану құқығымен жүзеге асырылады.
Жеке еңбегiмен қатысу негiзiнде шаруашылық жүргiзетiн, арнаулы ауыл
шаруашылығы бiлiмi мен бiлiктiлiгi бар, ауыл шаруашылығында iс жүзiндегi
жұмыс тәжiрибесi бар және осы ауданда, қалада, ауылда (селода), кентте
тұратын азаматтар шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскесiн алуға
басым құқықты пайдаланады.
Қайта ұйымдастырылатын мемлекеттiк ауыл шаруашылығы ұйымдарының
құрамынан шығатын азаматтарға шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн аталған
оның ұйымдардың жерiнен жep учаскелерi берiледi, оларды кадастрлық бағалау
шаруашылық бойынша (алқаптар бойынша) орта деңгейде болуға тиiс.
Өздерiне тиесілi жер учаскелерiне құқықтарын, оның iшiнде шартты жер
үлестерiне құқықтарын шаруашылық серiктестіктердің жарғылық капиталына
салым ретiнде немесе өндiрiстiк кооперативтерге жарна ретiнде берген
азаматтар шаруа (фермер) қожалығын ұйымдастыру үшiн қатысушылар (мүшелер)
құрамынан шыққан кезде үлесiн немесе пайын, жер учаскесiн қоса алғанда,
нақтылы бөлiп шығаруға (бөлiсуге) не өздерiнiң қалауы бойынша жер үлесiнiң
немесе пайының құнын төлетiп алуға құқылы.
Үлестi немесе пайды нақтылы бөлiп шығару (бөлiсу) шаруашылық
серiктестiкке қатысушының немесе өндiрiстiк кооператив мүшесiнiң талабы
бойынша және шаруашылық серiктестiктiң немесе өндiрiстiк кооперативтiң
келiсiмiмен жүзеге асырылады.
Шаруашылық серiктестiкке қатысушының немесе өндiрiстiк кооператив
мүшесiнiң жарғылық капиталға пайдалануға ғана берген жер учаскесi сыйақысыз
нақтылы қалпында қайтарылады.
Қатысушылар (мүшелер) құрамынан шығу және жер учаскесiн бөлiп шығару
туралы өтiнiш ауыл шаруашылығы ұйымына берiледi.
Шаруа (фермер) қожалығын ұйымдастыру үшiн үлес немесе пай есебiне
нақтылы бөлiп шығарылатын жер учаскесiнiң орналасқан жерi шаруашылық
серiктестiктердiң, өндiрiстiк кооперативтердiң құрылтай құжаттарында
көзделген тәртiппен немесе тараптардың келiсiмiмен айқындалады.
Құрылтай құжаттарында жер учаскесiн бөлiп шығару (бөлiсу) тәртiбi
болмаған жағдайда, осы баптың 5-тармағының ережелерi қолданылады.
Үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушы болып табылатын
және шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн қатысушылар құрамынан шығатын
азаматтарға жер учаскелерi үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға)
қатысушылардың жалпы жиналысында бекiтiлген, үлестiк меншiктегi (үлестiк
жер пайдаланудағы) жер учаскесiн пайдалану тәртiбiне сәйкес берiледi.
Yлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушыларды жер учаскелерiн
пайдалану тәртiбiн бекiту жөнiндегi алдағы жиналыс туралы хабардар ету оның
өткiзiлетiн күнiнен кемiнде бiр ай бұрын жазбаша нысанда, қолхат алу арқылы
жүргiзiледi. Тиiсiнше хабарланған жағдайда, үлестiк меншiкке (үлестiк жер
пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң кемiнде елу процентi
қатысқан кезде, жиналыс заңды деп есептеледi. Шешiм жиналысқа қатысқан
үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың
өкiлдерiнiң жай көпшiлiк даусымен қабылданады және хаттамамен ресiмделедi.
Хаттамаға жиналыста болған үлестiк меншiкке (үлестiк жep пайдалануға)
қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң барлығы қол қояды.
Жер учаскесiн пайдалану тәртiбi болмаған кезде үлестiк меншiкке (үлестiк
жер пайдалануға) мүдделi қатысушы жep үлесi (жер үлестерi) есебiне жер
учаскесiн бөлiп шығару ниетi туралы, оның болжамды орналасқан жерiн көрсете
отырып, үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушылардың
қалғандарын жазбаша түрде хабардар етуге мiндеттi. Жер учаскесiнiң
орналасқан жерi жөнiндегi мәселе келiсу рәсiмдерiн өткiзу арқылы не ортақ
меншiкке (ортақ жер пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң
жалпы жиналысының шешiмi негiзiнде шешiлуi мүмкiн. Жиналыс хабарланған
кезден бастап бiр ай iшiнде өткiзiлуге тиiс және ортақ меншiкке (ортақ жер
пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң кемiнде елу процентi
қатысқан жағдайда заңды деп есептеледi. Шешiм жиналысқа қатысқан үлестiк
меншiкке (үлестiк жер пайдалануға) қатысушылардың немесе олардың
өкiлдерiнiң жай көпшiлiк даусымен қабылданады және хаттамамен ресiмделедi.
Хаттамаға жиналыста болған үлестiк меншiкке (үлестiк жер пайдалануға)
қатысушылардың немесе олардың өкiлдерiнiң барлығы қол қояды.
Егер тиiсiнше хабарланған күннен бастап бiр ай iшiнде үлестiк меншiкке
(үлестiк жер пайдалануға) қатысушылардан қарсылықтар келiп түспесе, жер
учаскесiнiң орналасқан жерi туралы ұсыныс келiсiлген болып есептеледi.
Азаматтың ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы
органына өтiнiшi және бөлiп шығарылатын жер учаскесiнiң орналасқан жерi
туралы қоса берiлген келiсiлген материалдар жер учаскесiне құқық беру үшiн
негiз болып табылады.
Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскелерiн алған және ауылда
(селода) тұрғын үйi бар азаматтардың үй жанындағы жер учаскесi меншiк
құқығымен сақталады, ол шаруа (фермер) қожалығы жер учаскесiнiң құрамына
кiрмейдi.
Ауыл шаруашылығы ұйымдарының қызметкерлерi болып табылмайтын
азаматтарға шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскелерi арнайы жер
қорының жерiнен және босалқы жерден берiледі. Шаруа
(фepмep) қожалығын жүргiзу үшiн бiр әкiмшiлiк ауданның (қаланың) шегiнде
Қазақстан Республикасының азаматтарында жеке меншiк құқығымен болуы мүмкiн
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiнiң шектi (eң үлкен) мөлшерiн
Қазақстан Республикасының Үкiметi облыстық (республикалық маңызы бар қала,
астана) өкiлеттi және атқарушы органдардың бiрлескен ұсыныстары негiзiнде
белгiлейдi. 2003 ж. 22 қазандағы N 1071 “Шаруа (фермер) қожалығын жүргізу
үшін Қазақстан Республикасының азаматында, тауарлы ауыл шаруашылығы
өндірісін жүргізу үшін Қазақстан Республикасының мемлекеттік емес заңды
тұлғасында және оның үлестес тұлғасында жеке меншік құқығында, сондай-ақ
тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін шетелдіктерде, азаматтығы
жоқ адамдарда және шетелдік заңды тұлғаларда уақытша жер пайдалану
құқығында болуы мүмкін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерінің бір
әкімшілік ауданның (қаланың) аумағындағы шекті (ең жоғарғы) мөлшерін бекіту
туралы” Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен қожалықтарға берілетін
жер учаскелерiнiң шектi (eң үлкен) мөлшерi анықталған. Шаруа (фермер)
қожалығын ұйымдастыру үшiн өздерiне арнайы жер қорының жерiнен және босалқы
жерден жер учаскелерiне меншiк және (немесе) жер пайдалану құқығы берiлуiне
мүдделi азаматтар жер учаскесiнiң орналасқан жерi бойынша ауданның
(облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органына өтiнiш бередi.
Өтiнiште:
1) Жер учаскесiн пайдалану мақсаты;
2) Оның болжамды мөлшерi;
3) орналасқан жерi;
4) сұралып отырған пайдалану құқығы;
5) басқа жер учаскесiнiң болуы (болмауы);
6) шаруа (фермер) қожалығының құрамы көрсетiлуге тиiс.
Жер учаскесiне құқық беру туралы өтiнiшке шаруа (фермер) қожалығының
басшысы мен мүшелерi қол қояды.
Өтiнiшке: ауыл шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзудiң қысқаша бағдарламасы;
шаруашылық басшысының ауыл шаруашылығы өндiрiсiндегi еңбек қызметiн
растайтын құжаттар не тиiстi бiлiмi туралы немесе арнаулы дайындықтан
өткенi туралы құжат (шартты жер үлесiне құқығы жоқ азаматтар үшiн); салық
төлеушi куәлiгiнiң көшiрмесi және шаруа (фермер) қожалығы басшысының мекен-
жайы қоса тiркеледi.
Ауыл шаруашылығы ұйымдарының құрамындағы жерден және ортақ меншiктегi
немесе ортақ жер пайдаланудағы жерден шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн
жер учаскелерiн алатын азаматтар өтiнiшке осы баптың 2-тармағында
көрсетiлген құжаттардан басқа, бөлiп берiлетiн жер учаскесiнiң орналасқан
жерi туралы келiсiлген материалдарды қоса тiркейдi.
Азаматтардың шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскесiн бөлiп
шығару туралы ауыл шаруашылығы ұйымына немесе ортақ меншiкке (ортақ жер
пайдалануға) қатысушыларға берiлетiн өтiнiшiн олар бiр айдың iшiнде қарауға
тиiс. Бұл ретте жер учаскесiн нақтылы бөлiп шығару ауыл шаруашылығы егiс
жұмыстары басталғанға дейiн немесе аяқталғаннан кейiн жүргiзiледi. Басқа
жағдайларда жер учаскесiн нақтылы бөлiп шығару ауыл шаруашылығы ұйымының
немесе ортақ меншiкке (ортақ жep пайдалануға) қатысушылардың келiсiмiмен
жүргiзiледi.
Мемлекеттiк меншiктегi жер учаскелерiн меншiкке немесе жер пайдалануға
алуға мүдделi тұлғаның өтiнiшi негiзiнде, ауданның (облыстық маңызы бар
қаланың) жер қатынастары жөніндегі уәкілетті органы, сұралып отырған жер
учаскесiн аумақтық аймақтарға бөлуге сәйкес мәлiмделген нысаналы мақсаты
бойынша пайдалану мүмкiндiгiн айқындайды. Жер учаскесiн пайдалану
мүмкiндiгi туралы ұсыныстар оны қарау және қорытынды дайындау үшiн ауданның
(облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органы жанындағы
комиссияға берiледi.
Аталған комиссияның қорытындысы негiзiнде жерге орналастыру жобасы және
Қазақстан Республикасының жер заңдарына сәйкес жер учаскелерiне тиiстi
құқық беру туралы ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті
атқарушы органының шешiмiнiң жобасы дайындалады.
Осы баптың 3-тармағында көзделген жағдайларда, жер учаскесiне құқық беру
туралы ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органының
шешiмiн қабылдау үшiн комиссияның қорытындысы талап етiлмейдi. Жер
учаскесiне құқық беру туралы ауданның (облыстық маңызы бар қаланың)
жергілікті атқарушы органының шешiмi жерге орналастыру жобасының негiзiнде
қабылданады.
Жер учаскесiне құқық беру туралы ауданның (облыстық маңызы бар қаланың)
жергілікті атқарушы органының шешiмi тиiстi жерге орналастыру жобасы
бекiтiлген күннен бастап бiр айдан кешiктiрiлмей қабылданып, жер учаскесiне
меншiк құқығын немесе жер пайдалану құқығын беру туралы шешiмнiң көшiрмесi
шешiм қабылданған кезден бастап жетi күн мерзiмде өтiнiш берушiге
тапсырылады.
Жер учаскесiне құқық беруден бас тарту комиссия қорытындысының негiзiнде
ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органының
шешiмiмен ресiмделедi және шешiмнiң көшiрмесi ол қабылданғаннан кейiн жетi
күн мерзiмде өтiнiш берушiге тапсырылады.
Жер учаскесiне құқық беру туралы ауданның (облыстық маңызы бар қаланың)
жергілікті атқарушы органының шешiмi қабылданғаннан кейiн белгiлi бiр
жердегi жер учаскесiнiң шекараларын белгiлеу жүргiзiледi және аудандардың
(облыстық маңызы бар қалалардың) жер қатынастары жөніндегі уәкілетті
органдары жер учаскесiне құқықты куәландыратын тиiстi құжаттарды (жер
учаскесiне жеке меншiк құқығы актiсiн, уақытша өтеулi жер пайдалану
(жалдау) құқығы актiсiн, уақытша өтеусiз жер пайдалану құқығы актiсiн)
бередi.
Жер учаскесiне құқықты куәландыратын құжат шаруа (фермер) қожалығына
ресiмделедi және Қазақстан Республикасының жер заңдарына сәйкес барлық жеке
меншiк иелерiн (жер пайдаланушыларды) көрсете отырып, шаруа (фермер)
қожалығының басшысына берiледi.
Шаруа (фермер) қожалығының жер учаскесiне құқығы жылжымайтын мүлiкке
құқықтарды және онымен жасалатын мәмiлелердi мемлекеттiк тiркеуден өткiзген
күннен бастап пайда болады.
Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскелерi бiрыңғай алқап болып
берiледi, бұған жекелеген жер учаскелерi мен ауыл шаруашылық алқаптары
топырақ сапасы бойынша құндылығы жағынан салғастыруға келмейтiн (азық
дайындау шектеулi болатын, мал жайылымдарын пайдаланудың маусымдылығы айқын
бiлiнетiн суармалы жер аймағындағы) жерлер қосылмайды.
Шаруа (фермер) қожалығына берiлген жер учаскесi ортақ бiрлескен немесе
ортақ үлестiк меншiк (ортақ бiрлескен немесе ортақ үлестiк жер пайдалану)
құқығында болады.
Жер учаскесiне жеке меншiк құқығы бар шаруа (фермер) қожалығы оны
иелену, пайдалану және билiк ету құқығын өз қалауынша, мемлекеттiк
органдардың қандайда бiр рұқсатын алмай жүзеге асырады.
Уақытша жер пайдалану құқығы бap шаруа (фермер) қожалығы көрсетiлген
құқықтарды уақытша жер пайдалану туралы шартқа сәйкес жүзеге асырады.
Шаруа (фермер) қожалығы жеке меншiк құқығындағы жер учаскесiне қатысты,
соның iшiнде толық құнына сатып алынған жер учаскесi бойынша ол мемлекеттiк
тiркеуден өткен күннен бастап және жеңiлдетiлген бағамен сатып алынған жер
учаскесi бойынша - ол мемлекеттiк тiркеуден өткен күннен бастап он жылдан
кейiн, нысаналы мақсатын өзгертпей, Қазақстан Республикасының заң
актiлерiнде тыйым салынбаған кез келген мәмiле жасай алады.
Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн уақытша жер пайдалану құқығымен
берiлген жер учаскелерiне қатысты мәмiлелер жасасуға, сондай-ақ оларды
кейiнгi жер пайдалануға беруге жол берiлмейдi.
Жер учаскесiне жеке меншiк құқығы және ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану
құқығы шаруа (фермер) мүлкiнiң құрамына кiредi, онымен ол өз мiндеттемелерi
бойынша жауап бередi.
Шаруа (фермер) қожалығының қүрылуы Жер учаскесiн алумен басталады. Бүл
тәртiп қазақстан республикасының Жер туралы заңдылықтарымен, атап айтсақ
Жер кодексімен Және бiрқатар үкiмет қаулыларымен түбегейлi анықталған.
Шаруа (фермер) қожалығын Жүргiзу үшiн Жер жеке меншік Және уақытша Жер
пайдалану құқығы негiзiнде берiледi.
Жер кодексінің 23 және 101 баптарына сәйкес шаруа (фермер) қожалығын
Жүргiзу үшiн азаматтарға Жер учаскесi жеке меншік немесе уақытша пайдалану
құқығымен берiледi. [7]Ал, “Шаруа (фермер) қожалығы туралы” ҚР заңының 6
бабына сәйкес қожалық үшiн уақытша тегiн Жер пайдалану құқығы берiлуi
мүмкiндiгi көрсетiлген.
Жер пайдалану құқығы дегенiмiз түлғаның мемлекет меншiгiндерi Жер
учаскесiн мерзiмсiз (тұрақты) немесе белгiлi мерзiм iшiнде (уақытша)
иелену, пайдалану Және заңда көзделген Жағдайда билiк ету құқығы болып
танылады.
Шаруа (фермер) қожалығының Жерге құқығы келесi тәртiптер арқаылы пайда
болады:
1. Табыстау;
2. Беру;
3. Әмбебап мирасқорлық тәртiбiмен ауысуы арқалы.
Жерге құқықтарды табыстау дегенiмiз - шаруа (фермер) қожалығына Жерге
жеке меншік немесе жер пайдалану құқықтарын тiкелей мемлекеттiң беруiн
бiлдiредi.
Жерге құқықтырды беру дегеніміз түлғаның басқа Жер иесінен жерге жеке
меншік немесе жер пайдалану құқығы беруін бiлдiредi.
Әмбебап мирасқорлық тәртiбiмен Жерге құқықтардың ауысуы дегенiмiз -
Жерге құқықтардың мұрагерлік тәртіппен пайда болғандығын білдіреді.
Жерге құқықтарды тыбыстау, беру Және ауысуы Жер учаскесiнiң нысанын
мақсатын ескере отырып Жүзеге асырылады.
Шаруа (фермер) қожалығының Жерге құқықтары мынадай негiздер бойынша
туындайды:
1) мемлекеттiң өкiлдi органдарының актiсi.
2) азаматтық-құқықтық мәмiле.
3) заңмен көзделген өзге де негiздер бойынша.
Шаруа (фермер) қожалығының Жерге құқықтарын пайда болуының бiрiншi
негiзiн нақты қарастырар болсақ-табыстау.
Шаруа (фермер) қожалығын туралы заңының 8 бабы шаруа (фермер) қожалығына
Жердi беру тәртiбiн реттейдi.[8]
Шаруа (фермер) қожалығын Жүргiзуге қажеттi Жер учаскесiн алу үшiн
мүдделi тұлғалар Жергiлiктi атқарушы органдарға келесi қажеттi құжаттарды
табыстауы керек:
1) Шаруа (фермер) қожалығын Жүргiзуге тiлек бiлдiрген азаматтар
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz