Әдеби аударма



Кіріспе.
1.Әдеби аударма.
2.Әдеби аударма ғылымының тарихы.
Қорытынды.
Аударма — өмір танытатын, білім тарататын, тәрбие беретін құрал ғана емес, ол сонымен бірге халық пен халықты қауыштырады.
Бейнелі сөзбен айтсақ, аудармашы — халық пен халықты таныстырып, достастыратын дәнекер.
Аудару принципі мен аударманың дәлме-дәлдігі туралы ұғым заманалар озған сайын өзгеріп отырады.
Мысалы, орта ғасырларда әріпшілдік, сіреспе аударма басым болса, бертін келе, жаңғыру дәуірінде, XVII-— XVIII ғасырларда «еркін» аударма етек алды. Одан соң әдебиет әлемінде балама аударма пайда болды.
Шынайы шығармашылыққа еркіндік керек. Дегенмен, тіл аяғынан тұсауын алған ат емес, құйғытып шаба жөнелмейді. Тіл морфологиялық, орфографиялық, синтаксистік ережелерге бағынады. Аударма—қиын мәселе. Аудармаға қойылатын талап пен талғам да зор.
Балама аударма — көріксіз көшірме емес, түпнұсқаның эмоциялық жеке эстетикалық ерекшеліктерін екінші тілде түгел мүсіндеу.
Мұның үлгілерін біз қазақ поэзиясында алдымек Абайдан табамыз. Ұлы ақын аударған Пушкин, Лермонтов, Крыловтардың ғибратты шығармаларының төл туындымыздай халқымыздың көкейіне қонып, зердесіне ұялауы; аударма енерінің құдірет-күшін танытуы. Абай өзі қазақша сөйлеткісі келген шығарманың қан тамырын дәл басып, жүрек тынысын дәрігерше тыңдап, мүлтіксіз сөзді М. Ю. Лермонтовтан аударған Гетенің «Қараңғы түнде тау қалғып» деген өлеңін алайық.«Горные вершины Спят во тьме ночной; Тихие долины Полны свежей мглой; Не пылит дорога, Не дрожат листы... Подожди немного, Отдохнешь и ты».
1.Қазақ тілін тереңдете оқыту.-Алматы,1997.
2.Аудармашылық өнер.-Саясат,1999,N4

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:   
Жоспар

Кіріспе.
1.Әдеби аударма.
2.Әдеби аударма ғылымының тарихы.
Қорытынды.

Кіріспе.
Аударма — өмір танытатын, білім тарататын, тәрбие беретін құрал ғана
емес, ол сонымен бірге халық пен халықты қауыштырады.
Бейнелі сөзбен айтсақ, аудармашы — халық пен халықты таныстырып,
достастыратын дәнекер.
Аудару принципі мен аударманың дәлме-дәлдігі туралы ұғым заманалар
озған сайын өзгеріп отырады.
Мысалы, орта ғасырларда әріпшілдік, сіреспе аударма басым болса,
бертін келе, жаңғыру дәуірінде, XVII-— XVIII ғасырларда еркін аударма
етек алды. Одан соң әдебиет әлемінде балама аударма пайда болды.
Шынайы шығармашылыққа еркіндік керек. Дегенмен, тіл аяғынан тұсауын
алған ат емес, құйғытып шаба жөнелмейді. Тіл морфологиялық, орфографиялық,
синтаксистік ережелерге бағынады. Аударма—қиын мәселе. Аудармаға қойылатын
талап пен талғам да зор.
Балама аударма — көріксіз көшірме емес, түпнұсқаның эмоциялық жеке
эстетикалық ерекшеліктерін екінші тілде түгел мүсіндеу.
Мұның үлгілерін біз қазақ поэзиясында алдымек Абайдан табамыз. Ұлы
ақын аударған Пушкин, Лермонтов, Крыловтардың ғибратты шығармаларының төл
туындымыздай халқымыздың көкейіне қонып, зердесіне ұялауы; аударма енерінің
құдірет-күшін танытуы. Абай өзі қазақша сөйлеткісі келген шығарманың қан
тамырын дәл басып, жүрек тынысын дәрігерше тыңдап, мүлтіксіз сөзді М. Ю.
Лермонтовтан аударған Гетенің Қараңғы түнде тау қалғып деген өлеңін
алайық.Горные вершины Спят во тьме ночной; Тихие долины Полны свежей
мглой; Не пылит дорога, Не дрожат листы... Подожди немного, Отдохнешь и
ты.
Абай осы нұскадан аударған. Абайдың аудармашы ретіндегі сезімталдығына
қайран қалмасқа болмайды. Орыс өлеңі арқылы неміс елеңінің тіршілік-тынысын
тап басуы қандай ғажап! Лермонтов: Қараңғы түнде тау шыңдары ұйықтайды
десе, Абай Қараңғы түнде тау қалғып, ұйқыға кетер балбырап деп
қазақшалайды. Сөйтіп, Гетенің өзіндегі покоится дегеніне бір табан
жақындай түседі. Абай әуелі тауды қалғытады да, содан кейін барып,
балбыратын ұйқыға батырады.Өлең оқыған адамды тыныштыққа белеп, маужырат-
қалғандай болады.
Қараңғы түнде тау қалғып, ұйқыға кетер балбырап
Даланы жым-жырт делсал ғып,
Түн басады салбырап.
Шаң шығармас жолдағы,
Сілкіне алмас жапырақ.
Тыншығарсың сендағы,
Сабыр қылсаң азырақ.
Ғажап, кем-кетіксіз сомдап соғылған тұтас көркемдік!
Өзге тіл табиғатын, тынысын тарылтпай, езінің рухы мен тіршілігін
өшіріп алмай, мағынасын бәсеңдетпей, өз ана тілінің табиғатына аялап әкелу
— көркем аударма деп аталады.
С. Сейфуллин сөзбе-сөз аударманы әділ сынаған. Айқапта 1914 жылы
басылған Манап драмасы жөнінде Қазақшаға аударғанда, сөзбе-сөз
аударыпты. Соның үшін сөздерінің тәртібі нағыз қазақша болып шықпаған
дейді.
Біреу дәл аударады, көркемдігі жетпейді. Екінші біреу түпнүсқадан
аздап ауытқығандай көрінеді, алайда аударма оқырманға ұнайды, себебі,
шығарманың басты-басты қасиеттерін сақтайды. Ал үшінші біреулер тым лағып
кетеді.
Аударма әдебиетінің атақты теоретигі Корней Чуковский сөзімен айтсақ,
С. Маршак секілді шеберлердід мықтылығы әріпті әріппен емес, юморды
юмормен, көркемдікті көркемдікпен жаңғыртуында.
Мысалы, Мұхтар Әуезов В. Шекспирдің Асауға тұсау комедиясындағы
Грумь оның бір диалогында Во-первых, знай, что моя лошадь устала, а
господин и гоо пожа упали деген сөздерді: Ең әуелі мәлім етейін, менің
атым болдырып, мырза мен әйел жалп етісті — деп аударады. Жалп етісті
деген етістік бүкіл көріністің қимылдың динамикасын жанды суреттеп түр.
Нақыл сөздерді езге тілдерден, алдымен орыс тілінен қазақшаға аудару
бізде XIX ғасырдың екінші жартысынан басталатын сияқты.
Мысалы, Ы. Алтынсарин өзінің Орынборда 18,79 жылы басылған Қазақ
хрестоматиясына бірнеше прозалық мысалдар аударып кіргізген. Солардың
ішінде Не нәрсенің де құр сыртына қарап қызықпа, жылуы ішінде болар,
Жинақтылық сараңдыққа қосылмайды, Тар жерде жолдасын тастап қашатын
достармен жолдас болма деген сияқты орыс тілінен аударылған нақылдар
кездеседі. Алтынсарин аудармасы — алғашқы көркем аударманың бастау бұлағы.
Аудармаға қойылатын басты талап —автордың стилистикалық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
ЖАЗБАША АУДАРМАНЫҢ АЛГОРИТМІ
Мәтінді дәлме - дәл жеткізу
Шетелдік аударматану
Аудармадағы транспозиция және трансмутация ұғымы
Қазақ әдебиетіндегі аударманың орны, маңызы
Поэзиялық шығармаларды аудару
Қағаздан аудару
Қазақ авторлары шығармаларын аударудың стилистикалық мәселелері
Аударма
Аударма түсінігі
Пәндер