Астық дақылдары туралы

Кіріспе.
Зиянды насекомдар мен кенелердің көптеген түрлері қоймадағы астықты және басқа да ауьтл шаруашылық дақылдарының өнімдерін зақымдауға бейімделген. Бұл зиянкестер астық дәндсрімсн жәнс олардан жасалған азық-түліктермен, сондай-ақ көптірілген жемістермен және көкөністермен қоректеніп, олардың салмағын кемітеді, экскременттерімен ластайды және тұқымдық материалдың өнгіштік қасиетін төмендетеді.
Зиянкестер қоймаға астық дәндерімен және басқа дақылдардың өнімдерімен бірге енеді, оларды кемірушілер мен құстар апаруы мүмкін. Бұрын табиғи жағдайларда тіршілік еткен және кемірушілердің іні мен құстардың ұясында өсімдік текті азық-түліктің қорымен қоректенген көптеген зиянкестер ұзақ уақытқа созылған тарихи процестердің нәтижесінде бірте-бірте жабық орындарды мекендеуге бейімделіп, қарқынды түрде өсіп-өне бастаған. Бұған азық-түлік сақталатын қоймалардағы ерекше жағдайлар, яғни күн сәулесінің жоқтығы, ауа ылғалдылығының жоғары температураның бірқалыпты болуы да едәуір мүмкіндік туғызған.
Қазіргі уақытта қойма жағдайында өсіп-өніп дамитын насекомдар мен кенелердің және кемірушілердің 300-дей түрлері белгілі.
Қоймаларды мекендеп, ауыл шаруашылық дақылдарының өніміне зиян келтіретін насекомдардың көпшілігі қатты қанаттылар мсн қабыршақ қанаттылар отрядына жатады. Насекомдардың басқа отряды өкілдерінің қоймаларға енуі кездейсоқ болады да түрақты мекендеуші болып саналмайды. Төменде насекомдар мен кенелердің зиянды түрлерінің негізгілеріне ғана қысқаша сипаттама беріледі.
Қамба бізтұмсығы . Қатты қанаттылар немесе қоңыздар отрядының бізтұмсықтылар тұқымдасына жатады. Қойма зиянкестерінің ішінде кең таралған түрлерінің бірі. Тек жабық орындарда ғана өсіп-өне алады. Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс облыстарында көп болады. Ал солтүстік облыстарда диірмен, наубайхана, сыра заводы сияқты жылы жайларда көбірек зиян келтіреді.

Әдебиеттер.

1.Абдрақманов.С.Жасыл желен.-Алматы,1994.
2.Сейітов.И. Агрономия негіздері.-Алматы,1996.
3.Саудабаев.Т.Табиғаттағы және егіншіліктегі жасыл өсімдіктер.-Алматы,1991.
4.Өсімдіктер және олардың тіршілік жағдайлары.-Алматы,2001.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І.Кіспе.
ІІ.Негізгі бөлім.
1.Астық дақылдарын сақтау.
2.Астық дақылдарының зиякестері олармен күресу жолдары.
3.Астық дақылдарының сақтау қоймалары.
ІІІ.Қорытынды.

Кіріспе.
Зиянды насекомдар мен кенелердің көптеген түрлері қоймадағы астықты және
басқа да ауьтл шаруашылық дақылдарының өнімдерін зақымдауға бейімделген.
Бұл зиянкестер астық дәндсрімсн жәнс олардан жасалған азық-түліктермен,
сондай-ақ көптірілген жемістермен және көкөністермен қоректеніп, олардың
салмағын кемітеді, экскременттерімен ластайды және тұқымдық материалдың
өнгіштік қасиетін төмендетеді.
Зиянкестер қоймаға астық дәндерімен және басқа дақылдардың өнімдерімен
бірге енеді, оларды кемірушілер мен құстар апаруы мүмкін. Бұрын табиғи
жағдайларда тіршілік еткен және кемірушілердің іні мен құстардың ұясында
өсімдік текті азық-түліктің қорымен қоректенген көптеген зиянкестер ұзақ
уақытқа созылған тарихи процестердің нәтижесінде бірте-бірте жабық
орындарды мекендеуге бейімделіп, қарқынды түрде өсіп-өне бастаған. Бұған
азық-түлік сақталатын қоймалардағы ерекше жағдайлар, яғни күн сәулесінің
жоқтығы, ауа ылғалдылығының жоғары температураның бірқалыпты болуы да
едәуір мүмкіндік туғызған.
Қазіргі уақытта қойма жағдайында өсіп-өніп дамитын насекомдар мен
кенелердің және кемірушілердің 300-дей түрлері белгілі.
Қоймаларды мекендеп, ауыл шаруашылық дақылдарының өніміне зиян келтіретін
насекомдардың көпшілігі қатты қанаттылар мсн қабыршақ қанаттылар отрядына
жатады. Насекомдардың басқа отряды өкілдерінің қоймаларға енуі кездейсоқ
болады да түрақты мекендеуші болып саналмайды. Төменде насекомдар мен
кенелердің зиянды түрлерінің негізгілеріне ғана қысқаша сипаттама беріледі.
Қамба бізтұмсығы . Қатты қанаттылар немесе қоңыздар отрядының
бізтұмсықтылар тұқымдасына жатады. Қойма зиянкестерінің ішінде кең
таралған түрлерінің бірі. Тек жабық орындарда ғана өсіп-өне алады.
Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығыс облыстарында көп болады. Ал
солтүстік облыстарда диірмен, наубайхана, сыра заводы сияқты жылы жайларда
көбірек зиян келтіреді.
Қоңыздың денесі сопақтау, ұзындығы 3,5 мм, түсі қара-қоңыр немесе қара,
аяқтары және мұртшалары қызыл-қоңыр. Үстіңгі қанаттары бір түсті,
дақсыз, артқы қанаттары жетілмеген. Қоңыз ұша алмайды. Жұмыртқасы сопақша,
түсі сарғылт болады. Личинкасының басы қара, денесінің қалған бөліктерінің
түсі ақ, аяқтары болмайды, ұзындығы 4 мм жетеді.Қуыршағы ақшыл-сары,
ұзындығы 2,7 мм шамасындай.
Зиянкес жұмыртқадан басқа фазаларының барлығында да қыстап шыға алады.
Төменгі даму табалдырығы +Ю°С. Дәннің дымқылдығы 15—16% болғанда, дамуы
үшін үйлесімді температура 20-—26°С. Дәннің дымқылдылығы 11% төмен болса,
зиянкес дами алмайды. Өсімталдығы орта шамамен алғанда 150 жұмыртқаға
жетеді. 25°С температурада даму циклі 36—40 күнге, ал 12°С тсмпературада 7
айға созылады. Солтүстік Қазақстанда жылына 2, оңтүстіктс 4 ұрпақ беріп
өсіп-өнеді.
Бізтұмсықтылардың ұрғашылары жұмыртқаларын дәннің ішіне, өздері кеміріп
жасаған кішкентай куысқа салады. Астык, тұқымдастардың әр дәніне бір
жұмыртқадан, ал жүгерінің дәніне екі жұмыртқадан орналасады. Жұмыртқадан
шыққан соң личинкалар дәннің ішін үңгіп жеп, сонда тіршілік етеді. Қуыршақ
стадиясы да сол дәннің ішінде өтеді.
Қоңыздар және олардың личинкалары бидай, қарл бидай, арпа, сұлы, күріш,
тары, жүгері дәндерін, бұршақ тұқымдастар мен астық тұқымдас шөптердің
тұқымдарын, әр түрлі жармалар мсн ұнды және ұннан жасалған тағамдарды
зақымдайды. Олар әсіресс ұсақталған дәндерді көбірек ұнатады. Бүтін
дәндерді көбінесе арқа жағынан бастап үңгіп жеп, ұрық бөлігін зақымдайды.
Бізтұмсықтар әрқашан да еден астындағы төгіліп түскен дәндерде көп
болады. Олардың личинкалары зақымдаған астық дәндсрі себуге мүлде
жарамайды. Олардың тамақтық қасиеті де едәуір төмендсйді.
Күріш бізтұмсығы. Қазақстанның барлық облыстарында таралған. Солтүстік
және Орталық Қазақстанда жылы жайларды, сонымен қатар колхоздар мен
совхоздардың қоймаларында ылғал шамадан жоғары болған жағдайда дән
үймелерінің өздігінен қызған жерлерін мекендейді.
Қоңыздың ұзындығы 2—2,5 мм, түсі күңгірт-қоңыр, немесе аздап жылтыр, арқа
сақинасында тығыз орналасқан көптеген ірі шұңқырлар бар, үстіңгі
қанаттарының әрқайсысында қызғылт түсті 2 дақ болады. Артқы қанаттары жақсы
дамыған. Личинкасы сыртқы пішіні жағынан қамба бізтұмсығының личинкасына
ұқсас.
Қоңыздар 3 айдан 8 айға дейін өмір сүреді. Осы уақыт ішінде ұрғашыларының
әрқайсысы 500 дейін жұмыртқа салады. Жұмыртқаларын біреуден дәннің ішіне
орналастырады. Ұрықтың дамуы 4—8, личинканың дамуы 25—30, қуыршақтың дамуы
5—8 күнге созылады. 18°С температура жағдайында бір ұрпақтың дамуы 3,5
айға, ал 21-—22,5°С 1,5 айға дейін созылады. Қолайлы жағдайлар болса,
солтүстік облыстарда жылына 7—8 ұрпаққа дейін беріп өсіп-өнеді.
Қамба бізтұмсығымен салыстырғанда күріш бізтұмсығы едәуір жылу сүйгіш
насеком, оның белсенді тіршілігі үшін үйлесімді температура 27—29°С
шамасында. Суыққа ең төзімдісі-жұмыртқа, одан кейін төзімдірегі қуыршақ пен
личинка, ең төзімсізі — ересек қоңыз. Р. С. Ушатинскаяның (1954) мәліметі
бойынша минус 10°С срссск қоңыз 15, қуыршақ 27, личинка 24, жұмыртқа 90
сағаттан кейін тіршілігін жояды.
Дәннің дымқылдылығы 10%-тен төмен болған жағдайда қоңыздар дами алмайды.
Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 73% болғанда салатын жұмыртқаларының саны
азаяды, ал 50% қоңыздар қырылады. Личинкалардың дамуы үшін дәннің
дымқылдығы 17%-тен асқанда, ал ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 80—90%
болганда ғана қолайлы жағдайлар туады.
Қамба бізтұмсығына қарағанда күріш бізтұмсығы өте көп
қоректілерге жатады. Ол масақты дақылдардың көптеітен түрлерінің,
күріштің, жүгерінің дәндерін және әр түрлі жармаларды, ұннан жа-
салған тағамдарды, бұршақты, мақта тұқымын, темекіні, шошқа
жаңғағын, тағы басқа көптеген өсімдік өнімдерін зақымдайды. Ол
қамба бізтұмсығына қарағанда жақсы ұша алады және егіс далала-
рында масақты, пісіп келе жатқан астық дәндерін де зақымдайды.
Одан соң ол астықпен бірге қоймаға енеді.
Үн қоңызы — ТепеЬгіо тоіііог Ь. Қатты қанаттылар (Соісоріега) отрядының
қара денелілер (ТепеЬгіопісіае) тұқымдасына жатады. Қазақстанда кең
таралған, әсіресе Солтүстік және Батыс Қазақстанда жиі кездеседі.
Қоңыздың ұзындығы 12—16 мм, түсі майлы жылтыры бар қара-қоңыр, үстіңгі
қанаттарында көптегсн нүктелерден тұратын бойлық айғыздар орналасқан.
Мұртшалары қысқа, олардың үш жағы аздап , жуандау, алдыңғы арқа сақинасы
едәуір жалпақ. Жұмыртқасы сопақша келген, ұзындығы 1,6—1,8 мм, түсі сүттей
ақ, жылтыр. Личинкасын үн құрты деп атайды. Олардың ұзындығы 25—30 мм і
жетеді, түсі кошқыл сары, алдыңғы аяқтары ортаңғы және артқы аяқтарына
қарағанда ұзын. Қуыршағының ұзындығы 16—18 мм, түсі сарғылттау, құрсақ
бунақтарының бүйір жақтарында тарақ тәрізді төрт бұрышты қосалқылары және
денесінің артқы жағында мүйіз тәрізді екі өсінді болады.
Зиянкес личинка фазасында ұнның арасында, ұннан жасалған тағамдарда немесе
қойманың керегелерінің жарықтарында, қаптардың тігістерінде және басқа
паналарда қыстайды. Суық жайларда жылына бір, жылы жайларда екі ұрпақ беріп
дамиды. Личинкалары қыстап шыққан жерлерінде көктемде қуыршаққа айналады.
Қуыршақтың дамуы 18°С температурада 10 күнге созылады. Қоңыздар кешке және
түнде ғана ұшады. Жұмыртқаларын шашыратып немесе азғанадан топтап, ұнға,
ұнтаққа немесе ұннан жасалған тағамдарға, олар жоқ болған жағдайда
керегенің жарықтарына, қаптардың үстіне салады. Олардың үсті сілекейлі
болады да көрсетілген заттарға жабыстырыла орналастырьтлады немссе оған ұн
жабысып, түйіршік қамыр тәрізді болып көрінеді. Қоңыздар 25°С температура
жағдайында 100 күндей өмір сүреді. Осы уақыт ішінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.