Еңбекті қорғау пәнінен лекция тезистері
Тақырып: Еңбек қорғаудың түсінігі.
Тақырып: Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғауды ұйымдастыру.
Тақырып: Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік басқару және бақылау.
Тақырып: Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы қызметкерлер құқықтарының кепілдіктері.
Тақырып: Қызметкерлердің және жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттері.
Тақырып: Қызметкерлердің жекелеген түрлерінің
еңбегінің қорғалуы.
Тақырып: Еңбек нормалары бұзған үшін жауаптылық.
Тақырып: Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды және қызметкерлер денсаулығының өзге де зақымдануларын тергеп.тексеру мен есепке алу.
Тақырып: Қазақстан Республикасындағы еңбек қорғау
шараларының жүзеге асырылуы.
Тақырып: Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғауды ұйымдастыру.
Тақырып: Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік басқару және бақылау.
Тақырып: Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы қызметкерлер құқықтарының кепілдіктері.
Тақырып: Қызметкерлердің және жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттері.
Тақырып: Қызметкерлердің жекелеген түрлерінің
еңбегінің қорғалуы.
Тақырып: Еңбек нормалары бұзған үшін жауаптылық.
Тақырып: Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды және қызметкерлер денсаулығының өзге де зақымдануларын тергеп.тексеру мен есепке алу.
Тақырып: Қазақстан Республикасындағы еңбек қорғау
шараларының жүзеге асырылуы.
Еңбекті қорғауғаудың түсінігі және пәннің мазмұны. Қазақстан Республикасының Конституциясында адамдардың еңбегі мен денсаулығы мемлекетпен қорғалатыны, әрбір азаматтың қауіпсіздік және тазалық талаптарына сай еңбек ету құқығы жарияланған. Мемлекет бұл талаптарды, ең алдымен, еңбекті қорғау және оларды орындауға қадағалау жүргізу туралы нормалар жүйесі арқылы орындайды. Еңбекті қорғау пәні – бұл қызметкерлердің еңбек процесі барысында еңбекпен қорғалуын, яғни олардың өмірі мен денсаулығының қорғалуын қамтамасыз ететін, өндірістегі қауіпті жағдайларды, кәсіптік зияндарды болдырмау және оқыс жағдайлардың алдын-алу шараларын жасайтын, оқытатын, зерттейтін пән. Яғни, Еңбек құқығының бір институты болып табылады.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің 5-бөлімі, 33-тарауының 306-бабында қысқаша тоқталған. «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау» туралы 2004 жылғы 28 ақпандағы №528-II-ші Қазақстан Республикасы Заңының 1-бабының 16-тармағында еңбектi қорғауға былай анықтама берілген, еңбектi қорғау - құқықтық, әлеуметтiк-экономикалық, ұйымдық-техникалық, санитарлық-гигиеналық, емдеу-алдын алу, оңалту және өзге де іс-шаралары мен құралдарын қамтитын, еңбек қызметi процесiнде қызметкерлердiң өмiрi мен денсаулығының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн жүйе болып табылады. Қысқаша айтқанда, еңбекті қорғау дегеніміз - бұл қызметкердің еңбек қызметі барысында оның өмірі мен денсаулығын қорғауға бағытталған шаралар жүйесі.
2. Еңбекті қорғау саласының міндеті және қағидалары. Еңбекті қорғау саласының мінтеті – адамдарды жұмыстың қауіпсіз әдістері мен тәсілдеріне үйрету және қызметкерлердің жұмыстарды атқару кезінде еңбекті қорғау ережелері мен нормаларын бұзушылықтарды болдырмау болып табылады.
Еңбекті қорғау саласының қағидалары мыналар болып табылады:
1. өндірістік қызмет нәтижелеріне қатысты алғанда қызметкердің өмірі мен денсаулығының басымдығы;
2. қызметкердің өмірі мен денсаулығына өндірістік факторлардың зиянды әсерінің қайтымсыз салдарына жол бермеу;
3. адам мен азаматтың еңбек саласындағы құқықтарының шектелуіне жол бермеу;
4. қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай келетін еңбек жағдайларына құқықтарын қорғауға мемлекеттің кепілдік беруі;
5. еңбек бостандығы;
6. кемсітушілікке, мәжбүрлі еңбекке және балалар еңбегінің ең нашар түрлеріне тыйым салу;
7. нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу және қабылдау арқылы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында бірыңғай талаптарды белгілеу;
8. еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеу;
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің 5-бөлімі, 33-тарауының 306-бабында қысқаша тоқталған. «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау» туралы 2004 жылғы 28 ақпандағы №528-II-ші Қазақстан Республикасы Заңының 1-бабының 16-тармағында еңбектi қорғауға былай анықтама берілген, еңбектi қорғау - құқықтық, әлеуметтiк-экономикалық, ұйымдық-техникалық, санитарлық-гигиеналық, емдеу-алдын алу, оңалту және өзге де іс-шаралары мен құралдарын қамтитын, еңбек қызметi процесiнде қызметкерлердiң өмiрi мен денсаулығының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн жүйе болып табылады. Қысқаша айтқанда, еңбекті қорғау дегеніміз - бұл қызметкердің еңбек қызметі барысында оның өмірі мен денсаулығын қорғауға бағытталған шаралар жүйесі.
2. Еңбекті қорғау саласының міндеті және қағидалары. Еңбекті қорғау саласының мінтеті – адамдарды жұмыстың қауіпсіз әдістері мен тәсілдеріне үйрету және қызметкерлердің жұмыстарды атқару кезінде еңбекті қорғау ережелері мен нормаларын бұзушылықтарды болдырмау болып табылады.
Еңбекті қорғау саласының қағидалары мыналар болып табылады:
1. өндірістік қызмет нәтижелеріне қатысты алғанда қызметкердің өмірі мен денсаулығының басымдығы;
2. қызметкердің өмірі мен денсаулығына өндірістік факторлардың зиянды әсерінің қайтымсыз салдарына жол бермеу;
3. адам мен азаматтың еңбек саласындағы құқықтарының шектелуіне жол бермеу;
4. қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай келетін еңбек жағдайларына құқықтарын қорғауға мемлекеттің кепілдік беруі;
5. еңбек бостандығы;
6. кемсітушілікке, мәжбүрлі еңбекке және балалар еңбегінің ең нашар түрлеріне тыйым салу;
7. нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу және қабылдау арқылы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында бірыңғай талаптарды белгілеу;
8. еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеу;
1. ҚР Конституциясы, 30.08.1995ж.
2. Қазақстан Республикасының 15.05.2007 жылғы N251 Еңбек кодексі. 19.12.2007. жылғы №9-ІV Заңымен мазмұы өзгертілді (2008 жылғы 1 қаңтарда қолданысқа енді), (05.05.2009 жылы өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
3. «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы» 2004 жылғы 28 ақпандағы N528-II Қазақстан Республикасының Заңы (05.06.2006 жылы өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
4. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2004 жылғы 2 желтоқсандағы №278-Ө бұйрығымен бекітілген «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы» ережесі.
5. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2007 жылғы 22 тамыздағы № 200-П бұйрығымен бекітілген «Ұйымдағы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметі» туралы үлгі ережесі.
Негізгі әдебиеттер:
1.Уваров В.Н. Казақстан Республикасының Еңбек құқығы: Оқулық. -Алматы: КазГЮА, 2002.
2.Хамзин А.Ш.,Хамзина Ж.А., Хамзина Л,А. Трудовое право Республики Казахстан: Учебник.- Алматы, 2004
З.Абузярова Н.А.Трудовое право республики Казахстан. –Учебник. Алматы, 2001
4.Киселев И.Я. Зарубежное трудовое право. Учебник для вузов. –М.,1998. -263с.
5. Нысанбекова Л.Б. Халықаралық жеке құқық. Негізгі институттар: Оқу құралы. –Алматы: Жеті жарғы, 2006. -168б.
6.Международное трудовое право.Учебник. –Алматы: Данекер, 2000.-211с.
7 Денисенко Г.Ф. Охрана труда Москва: Высшая школа, 1985. – 346 с.
Приходько Н.В. Безопасность жизнедеятельности.Курс лекций. Алматы:2000.
Қосымша әдебиеттер:
1. Димитрова С.А. Правовые проблемы труда и занятости населения. - Алматы: Жеті жарғы, 1997.-176с.
2.Нургалиева Е.Н.Механизм правового регулирования труда. Алматы: Жеті-Жарғы, - 1996
3.Нурмагамбетов А.М. Рынок труда: правовые проблемы и перспективы. - Алматы. ТОО "Баспа".1998. -192с.
4. Нургалиева Е.Н.Сураган Г.А. Материальная ответственность сторон
трудового договора. -Алматы: ТОО "Баспа",2001. -136с.
5.Нургалиева Е.Н., Серикбекова С.Б. Индивидуальные договоры о труде. А., 2004. -200с.
6.Охрана труда в электроустановках./Под ред. Б.А. Князевского. М., 1981.- 311с.
7.Долин П.А. Основы техники безопасности в электроустановках. М.: Энергоатомиздат, 1984. –448с.
8.Борьба с шумом на производстве: Справочник/Под ред. Е.Я. Юдина. – М.: Машиностроение, 1985. – 400с.
9.Безопасность производственных процессов: Справочник/С.В. Белов, В.Н. Бринза, Б.С. Векшин и др. Под общ. Ред. С.В. Белова. – М.: Машиностроение, 1985. –448с.
10.Атаманюк В.Г., Ширшев Л.Г., Акимов Н.И. Гражданская оборона. – М.: Высшая школа, 1986. –207с.
11.Справочная книга по охране труда в машиностроении./Г.В. Бектобеков, Н.Н. Борисова, В.И. Коротков и др. Под общ. ред. О.Н. Русака. – Л.: Машиностроение. Ленингр. отд-ние, 1989. –541с.
12.Безопасность жизнедеятельности: Учебник для вузов/С.В. Белов, А.В. Ильницкая, А.Ф. Козьяков и др.; Под общ. ред. С.В. Белова. – М.: Высшая школа, 1999. -448с.
13.Журавлев В.П., Пушенко С.Л., Яковлев А.М. Защита населения и территорий в чрезвычайных ситуациях. М.: Изд-во АСВ / 1999. –376с.
14.Приходько Н.Г. Безопасность жизнедеятельности: Курс лекций. – Алматы: ВШП «Адилет», 2000. – 366с.
15.Раздорожный А.А. Безопасность производственной деятельности: Учеб. пособ. – М.: ИНФРА – М, 2003.-208с.
16.Адбаева К. А., Спатаев Н. Д. Сборник нормативных актов Республики Казахстан по охране труда. Караганда, 2002. – 256 с
17. Скала В.И. Охрана труда и техника безопасности в практической деятельности субъектов РК Алматы: «LEM», 2002. - 228 с.
18. Еңбекті қорғау. Журнал. 2009 ж. №1 (37) 2009. -89 с
Еңбекті қорғау пәні бойынша web сайттар тізімі:
http://referat.kodeks.net/08-031.html
http://www.referat-zona.ru/id7502.html
http://www.zakazdiplom.ru/show_work.php?work=3607
http://books.abia.ru/catalog/detail/?bookid=186720
http://www.doktor.ru/latin/misc/ius.htm
2. Қазақстан Республикасының 15.05.2007 жылғы N251 Еңбек кодексі. 19.12.2007. жылғы №9-ІV Заңымен мазмұы өзгертілді (2008 жылғы 1 қаңтарда қолданысқа енді), (05.05.2009 жылы өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
3. «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы» 2004 жылғы 28 ақпандағы N528-II Қазақстан Республикасының Заңы (05.06.2006 жылы өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
4. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2004 жылғы 2 желтоқсандағы №278-Ө бұйрығымен бекітілген «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы» ережесі.
5. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2007 жылғы 22 тамыздағы № 200-П бұйрығымен бекітілген «Ұйымдағы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметі» туралы үлгі ережесі.
Негізгі әдебиеттер:
1.Уваров В.Н. Казақстан Республикасының Еңбек құқығы: Оқулық. -Алматы: КазГЮА, 2002.
2.Хамзин А.Ш.,Хамзина Ж.А., Хамзина Л,А. Трудовое право Республики Казахстан: Учебник.- Алматы, 2004
З.Абузярова Н.А.Трудовое право республики Казахстан. –Учебник. Алматы, 2001
4.Киселев И.Я. Зарубежное трудовое право. Учебник для вузов. –М.,1998. -263с.
5. Нысанбекова Л.Б. Халықаралық жеке құқық. Негізгі институттар: Оқу құралы. –Алматы: Жеті жарғы, 2006. -168б.
6.Международное трудовое право.Учебник. –Алматы: Данекер, 2000.-211с.
7 Денисенко Г.Ф. Охрана труда Москва: Высшая школа, 1985. – 346 с.
Приходько Н.В. Безопасность жизнедеятельности.Курс лекций. Алматы:2000.
Қосымша әдебиеттер:
1. Димитрова С.А. Правовые проблемы труда и занятости населения. - Алматы: Жеті жарғы, 1997.-176с.
2.Нургалиева Е.Н.Механизм правового регулирования труда. Алматы: Жеті-Жарғы, - 1996
3.Нурмагамбетов А.М. Рынок труда: правовые проблемы и перспективы. - Алматы. ТОО "Баспа".1998. -192с.
4. Нургалиева Е.Н.Сураган Г.А. Материальная ответственность сторон
трудового договора. -Алматы: ТОО "Баспа",2001. -136с.
5.Нургалиева Е.Н., Серикбекова С.Б. Индивидуальные договоры о труде. А., 2004. -200с.
6.Охрана труда в электроустановках./Под ред. Б.А. Князевского. М., 1981.- 311с.
7.Долин П.А. Основы техники безопасности в электроустановках. М.: Энергоатомиздат, 1984. –448с.
8.Борьба с шумом на производстве: Справочник/Под ред. Е.Я. Юдина. – М.: Машиностроение, 1985. – 400с.
9.Безопасность производственных процессов: Справочник/С.В. Белов, В.Н. Бринза, Б.С. Векшин и др. Под общ. Ред. С.В. Белова. – М.: Машиностроение, 1985. –448с.
10.Атаманюк В.Г., Ширшев Л.Г., Акимов Н.И. Гражданская оборона. – М.: Высшая школа, 1986. –207с.
11.Справочная книга по охране труда в машиностроении./Г.В. Бектобеков, Н.Н. Борисова, В.И. Коротков и др. Под общ. ред. О.Н. Русака. – Л.: Машиностроение. Ленингр. отд-ние, 1989. –541с.
12.Безопасность жизнедеятельности: Учебник для вузов/С.В. Белов, А.В. Ильницкая, А.Ф. Козьяков и др.; Под общ. ред. С.В. Белова. – М.: Высшая школа, 1999. -448с.
13.Журавлев В.П., Пушенко С.Л., Яковлев А.М. Защита населения и территорий в чрезвычайных ситуациях. М.: Изд-во АСВ / 1999. –376с.
14.Приходько Н.Г. Безопасность жизнедеятельности: Курс лекций. – Алматы: ВШП «Адилет», 2000. – 366с.
15.Раздорожный А.А. Безопасность производственной деятельности: Учеб. пособ. – М.: ИНФРА – М, 2003.-208с.
16.Адбаева К. А., Спатаев Н. Д. Сборник нормативных актов Республики Казахстан по охране труда. Караганда, 2002. – 256 с
17. Скала В.И. Охрана труда и техника безопасности в практической деятельности субъектов РК Алматы: «LEM», 2002. - 228 с.
18. Еңбекті қорғау. Журнал. 2009 ж. №1 (37) 2009. -89 с
Еңбекті қорғау пәні бойынша web сайттар тізімі:
http://referat.kodeks.net/08-031.html
http://www.referat-zona.ru/id7502.html
http://www.zakazdiplom.ru/show_work.php?work=3607
http://books.abia.ru/catalog/detail/?bookid=186720
http://www.doktor.ru/latin/misc/ius.htm
Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:
ЛЕКЦИЯ ТЕЗИСТЕРІ.
Тақырып: Еңбек қорғаудың түсінігі.
Жоспар:
1. Еңбекті қорғауғаудың түсінігі және пәннің мазмұны.
2. Еңбекті қорғау саласының міндеті және қағидалары.
3. Еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары.
Лекция мақсаты: Студенттерге Еңбекті қорғау пәнін түсіндіру, еңбекті қорғау
саласының міндеті мен қағидаларын оқыту және еңбекті қорғау саласындағы
мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын оқытып, үйрету.
Лекция мәтіні.
1. Еңбекті қорғауғаудың түсінігі және пәннің мазмұны. Қазақстан
Республикасының Конституциясында адамдардың еңбегі мен денсаулығы
мемлекетпен қорғалатыны, әрбір азаматтың қауіпсіздік және тазалық
талаптарына сай еңбек ету құқығы жарияланған. Мемлекет бұл талаптарды, ең
алдымен, еңбекті қорғау және оларды орындауға қадағалау жүргізу туралы
нормалар жүйесі арқылы орындайды. Еңбекті қорғау пәні – бұл
қызметкерлердің еңбек процесі барысында еңбекпен қорғалуын, яғни олардың
өмірі мен денсаулығының қорғалуын қамтамасыз ететін, өндірістегі қауіпті
жағдайларды, кәсіптік зияндарды болдырмау және оқыс жағдайлардың алдын-алу
шараларын жасайтын, оқытатын, зерттейтін пән. Яғни, Еңбек құқығының бір
институты болып табылады.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы Қазақстан
Республикасының Еңбек кодексінің 5-бөлімі, 33-тарауының 306-бабында қысқаша
тоқталған. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы 2004 жылғы 28
ақпандағы №528-II-ші Қазақстан Республикасы Заңының 1-бабының 16-тармағында
еңбектi қорғауға былай анықтама берілген, еңбектi қорғау - құқықтық,
әлеуметтiк-экономикалық, ұйымдық-техникалық, санитарлық-гигиеналық, емдеу-
алдын алу, оңалту және өзге де іс-шаралары мен құралдарын қамтитын, еңбек
қызметi процесiнде қызметкерлердiң өмiрi мен денсаулығының қауiпсiздiгiн
қамтамасыз ететiн жүйе болып табылады. Қысқаша айтқанда, еңбекті қорғау
дегеніміз - бұл қызметкердің еңбек қызметі барысында оның өмірі мен
денсаулығын қорғауға бағытталған шаралар жүйесі.
2. Еңбекті қорғау саласының міндеті және қағидалары. Еңбекті
қорғау саласының мінтеті – адамдарды жұмыстың қауіпсіз әдістері мен
тәсілдеріне үйрету және қызметкерлердің жұмыстарды атқару кезінде еңбекті
қорғау ережелері мен нормаларын бұзушылықтарды болдырмау болып табылады.
Еңбекті қорғау саласының қағидалары мыналар болып табылады:
1. өндірістік қызмет нәтижелеріне қатысты алғанда қызметкердің өмірі мен
денсаулығының басымдығы;
2. қызметкердің өмірі мен денсаулығына өндірістік факторлардың зиянды
әсерінің қайтымсыз салдарына жол бермеу;
3. адам мен азаматтың еңбек саласындағы құқықтарының шектелуіне жол
бермеу;
4. қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай
келетін еңбек жағдайларына құқықтарын қорғауға мемлекеттің кепілдік
беруі;
5. еңбек бостандығы;
6. кемсітушілікке, мәжбүрлі еңбекке және балалар еңбегінің ең нашар
түрлеріне тыйым салу;
7. нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу және қабылдау арқылы еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында бірыңғай талаптарды
белгілеу;
8. еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеу;
9. уәкілетті орган, оның аумақтық бөлімшелері және жұмыс берушілер мен
қызметкерлер өкілдері арасында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы келісілген iс-қимылдарды қамтамасыз ету;
10. еңбек қауіпсiздiгiнің және еңбекті қорғаудың жай-күйi туралы
ақпараттың жариялылығы, толымдылығы және дұрыстығы;
11. мемлекеттiк бағдарламаларды қаржыландыруға, нормативтiк құқықтық
актiлерді әзiрлеуге, еңбек қауiпсiздігі және еңбекті қорғау саласында
ғылыми жұмыстар мен зерттеулер жүргiзуге мемлекеттiң қатысуы;
12. кемсітушілікке, мәжбүрлі еңбекке және балалар еңбегінің ең нашар
түрлеріне тыйым салу;
13. қауіпсіздік және гигена талаптарына сай келетін еңбек жағдайларына
құқықты қамтамассыз ету;
14. өндірістік қызмет нәтижелеріне қатысты алғанда қызметкердің өмірімен
денсаулығының басымдығы;
15. еңбегі үшін жалақының ең төменгі мөлшерінен кем емес, әділетті
сыйақыға құқығын қамтамассыз ету;
16. тынығу құқығын қамтамассыз ету;
17. қызметкерлердің құқықтары мен мүмкүндіктерінің теңдігі;
18. қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өздерінің құқықтары мен мүдделерін
қорғау үшін бірігу құқығын қамтамассыз ету;
19. еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеу;
20. қызметкерлер өкілдерінің ҚР еңбек заңнемасының сақталуына қоғамдық
бақылауды жүзеге асыру құқығын қамтамассыз ету болып табылады;
21. қызметкерлер өкiлдерiнiң еңбек қауiпсiздігі және еңбектi қорғау
жөніндегi мемлекеттік бағдарламаларды қалыптастыруға, еңбек
қауіпсiздігі және еңбектi қорғау нормаларынан тұратын нормативтiк
құқықтық актiлердi әзiрлеуге, сондай-ақ еңбек қауiпсiздiгi және
еңбектi қорғау туралы Қазақстан Республикасы заңдарының сақталуын
бақылауды жүзеге асыруға қатысуы.
3. Еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары.
Еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары мыналар:
1) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы нормативтік құқықтық актілерін, мемлекеттік стандарттарды,
ережелерді, нормаларды әзірлеу мен қабылдау;
2) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік, салалық
(секторлық) және аймақтық бағдарламаларды әзірлеу;
3) еңбек жағдайларын, қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды әзірлеу мен
жақсарту, қауіпсіз техника мен технологияларды әзірлеу және енгізу, еңбекті
қорғау, қызметкерлердің жеке және ұжымдық қорғану құралдарын шығару
жөніндегі қызметті экономикалық ынталандыру жүйесін құруға және іске асыру;
4) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мониторингті жүзеге
асыру;
5) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау проблемалары бойынша ғылыми-
зерттеулер жүргізу;
6) өндірістегі жазатайым оқиғалар мен кәсіби ауруларды есепке алудың
бірыңғай тәртібін белгілеу;
7) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы заңдары талаптарының сақталуын мемлекеттік қадағалау мен
бақылау;
8) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында қызметкерлердің
құқықтары мен заңды мүдделерінің сақталуына қоғамдық бақылауды жүзеге
асыруға жәрдемдесу;
9) өндірістегі жазатайым оқиғалар мен кәсіби аурулардан зардап шеккен
қызметкерлердің, сондай-ақ олардың отбасы мүшелерінің заңды мүдделерін
қорғау;
10) өндірістің және еңбекті ұйымдастырудың қазіргі заманғы техникалық
деңгейінде жойылмайтын ауыр жұмыс үшін және еңбек жағдайлары зиянды және
(немесе) қауіпті жұмыс үшін өтемақылар белгілеу;
11) еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғауды жақсарту жөніндегі жұмыстың
отандық және шетелдік озық тәжірибелерін тарату;
12) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі мамандарды даярлауға
және олардың біліктілігін арттыру;
13) еңбек жағдайлары туралы, сондай-ақ өндірістік жарақат, кәсіби ауру
туралы және олардың салдары туралы мемлекеттік статистикалық есептілікті
ұйымдастыру;
14) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында бірыңғай ақпараттық
жүйенің жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
15) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы халықаралық
ынтымақтастыққа бағытталған.
Бақылау сұрақтары:
1. Еңбекті қорғауғаудың түсінігі және пәннің мазмұны.
2. Еңбекті қорғау саласының міндеті және қағидалары.
3. Еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары.
Тақырып: Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғауды ұйымдастыру.
Жоспар:
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғауды ұйымдастырудың мазмұны.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың мақсаты.
3. Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы
заңдары, нормативтік құқықтық актілері және оларға қойылатын негізгі
талаптар.
Лекция мақсаты: Студенттерге еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғауды
ұйымдастырудың мазмұнын, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың мақсатын
түсіндіру және еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
нормативтік құқықтық актілерге қойылатын негізгі талаптарды оқытып,
үйрету.
Лекция мәтіні.
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғауды ұйымдастырудың мазмұны.
Еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды ұйымдастыруды Еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау туралы 2004 жылғы 28 ақпандағы №528-II Қазақстан
Республикасы Заңының 5-тарауының, 21-бабына сәйкес, қызметкерлер саны елу
адамнан асатын өндiрiстiк ұйымдарда еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
талаптарының сақталуын қамтамасыз ету мақсатында жұмыс берушi еңбек
қауіпсіздігi және еңбектi қорғау қызметiн құруға мiндеттi. Еңбек
қауіпсiздiгi және еңбектi қорғау қызметi өзiнiң мәртебесi жағынан негiзгi
өндiрiстiк қызметтерге теңестiрiледi. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау қызметi ұйымның қызметi тоқтатылған жағдайда ғана таратылады.
Қызметкерлер саны елу адамға дейiн болатын ұйымдарда еңбек қауiпсiздiгi
және еңбектi қорғау жөнiндегi маманның лауазымын енгiзу туралы шешімдi
жұмыс беруші осы ұйымның қызмет ерекшелiгiн ескере отырып қабылдайды не
еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi мiндеттер қосып атқару
үшiн басқа маманға жүктеледi.
Қоғамда еңбекті қорғау және қауіпсіздікті қамтамасыз ету
ұйымдастырушылық, техникалық, методикалық, өндірістік, санитарлық-
гигиеналық кешендерінен және басқа шаралардан құрылады. Шаралардың негізгі
бағыттары - бұл:
• прогрессті технологияны, комплексті механизацияны, ауыр және ауыр
еңбек жұмыстарын енгізу, өндіріс мәдениетінің деңгейін арттыру;
• қол көмегімен жасалатын еңбекті қысқарту үшін кіші механизация
құралдарын енгізу;
• еңбек жағдайларын жақсартуға бағыталған техникалық құралдарды енгізу
және қызметкерлерді қауіп жоғарылаған зонадан шығару;
• еңбекті қорғау нормалары мен ережелеріне сәйкес, қоршаған ортаның шаң
болуын, газ болуын төмендету, жұмыс орындарында шуыл деңгейін және
температуралық режимді келтіру, еңбек жағдайлары бойынша өндірістік
нысандарды аттестациялау;
• қызметкерлердің санитарлық-тұрмыстық жағдайларын жақсарту;
• қауіпсіздік және еңбекті қорғау бойынша халықаралық стандартарын
енгізу.
Еңбек қауiпсіздігі және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттік
басқаруды, бақылау мен қадағалауды Қазақстан Республикасының Үкіметі,
уәкілетті орган және оның аумақтық бөлімшелері, сондай-ақ өнеркәсіп
қауіпсіздігі саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган мен өзге де уәкілетті
органдар жүзеге асырады.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың мақсаты. Еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғаудың мақсаты – еңбек қызметі үдерісінде яғни, өндірісте
қызметкерлердің денсаулығын қорғау және қауіпсіз жағдайларды қамтамасыз
ету, сондай-ақ олардың өмірі мен денсаулығын сақтауға бағытталған
ұйымдастыру, техникалық, технологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық,
медициналық және өзге де нормаларды сақтау және еңбекті қорғауға
жағдайлар жасау болып табылады.
3. Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы
заңдары, нормативтік құқықтық актілері және оларға қойылатын негізгі
талаптар. Азаматтардың еңбек еркінділігіне сай конституциялық құқығына
байланысты туындайтын Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделген
еңбек қатынастарын Қазақстан Республикасының еңбек туралы Заңы реттейді, ол
Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделген және жекелеген
қызметкерлер категорялары арасында еңбек қатынастарын реттейтін Заң мен
басқа да нормативтік құқықтық актілерден тұрады. Олардың қатарына мына
заңдар мен нормативтік құқықтық актілерді жатқызуымызға болады:
1. Қазақстан Республикасының 15.05.2007 жылғы N251 Еңбек кодексі.
19.12.2007. жылғы №9-ІV Заңымен мазмұы өзгертілді (2008 жылғы 1 қаңтарда
қолданысқа енді), (05.05.2009 жылы өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы 2004 жылғы 28 ақпандағы
N528-II Қазақстан Республикасының Заңы (05.06.2006 жылы өзгерістер мен
толықтырулар енгізілді.
3. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің
2004 жылғы 2 желтоқсандағы №278-Ө бұйрығымен бекітілген Еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау туралы ережесі.
4. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің
2007 жылғы 22 тамыздағы № 200-П бұйрығымен бекітілген Ұйымдағы еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметі туралы үлгі ережесі.
Мыналардың күшi жойылды:
1. "Еңбектi қорғау туралы" 1993 жылғы 22 қаңтардағы Қазақстан
Республикасының Заңы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы,
1993 ж., N 3, 40-құжат; 1995 ж., N 20, 120-құжат; Қазақстан Республикасы
Парламентiнiң Жаршысы, 1999 ж., N 23, 931-құжат);
2. "Еңбектi қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңын қолданысқа
енгізу туралы" 1993 жылғы 22 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Кеңесiнiң қаулысы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы, 1993
ж., N 3, 41-құжат).
Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және
осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық
актiлерiнен тұрады.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормативтік
құқықтық актілердің мазмұны. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы нормативтік құқықтық актілер қызметкерлердің еңбек қызметі
үдерісінде олардың өмірі денсаулығын сақтауға бағытталған ұйымдастыру,
техникалық, технологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық, медициналық және
өзге де нормаларды, ережелерді, рәсімдер мен өлшемдерді белгілейді.
Нормативтік құқықтық актілер Нормативтік құқықтық актілер туралы
Қазақстан Республикасы Заңының талаптары ескеріле отырып әзірленеді және
қабылданады. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
нормативтік құқықтық актілер Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде
мемлекеттік тіркелуге жатады және ресми жарияланған күнінен бастап
қолданысқа енгізіледі.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы нормативтік
құқықтық актілер:
1) еңбек қауіпсіздігінің жалпы талаптарын;
2) жұмыс басталар алдындағы еңбек қауіпсіздігінің талаптарын;
3) жұмыс уақытындағы еңбек қауіпсіздігінің талаптарын;
4) авариялық жағдайларындағы еңбек қауіпсіздігінің талаптарын;
5) жұмыс аяғындағы еңбек қауіпсіздігінің талаптарын;
6) өндірістік (технологиялық) үдерістерге қойылатын талаптарды;
7) өндірістік үй-жайларға қойылатын талаптарды;
8) өндірістік алаңдарға (өндірістік үй-жайлардан тыс жерлерде атқарылатын
үдерістер үшін) қойылатын талаптарды;
9) бастапқы материалдарға, дайындамалар мен шала өнімдерге қойылатын
талаптарды;
10) өндірістік жабдықтарға қойылатын талаптарды;
11) өндірістік жабдықтардың орналастырылуына және жұмыс орындарының
ұйымдастырылуына қойылатын талаптарды;
12) бастапқы материалдарды, дайындамаларды, шала өнімдерді, дайын өнімдер
мен өндіріс қалдықтарын сақтау және тасымалдау тәсілдеріне қойылатын
талаптарды;
13) өндірісте жұмыс істейтіндердің еңбек ету және демалу режимін;
14) қызметкерлерді кәсіптік іріктеуге және олардың еңбек қауіпсіздігі
мен еңбекті қорғау мәселелері бойынша білімін тексеруге қойылатын
талаптарды;
15) өндірісте жұмыс істейтіндерді арнайы киіммен, арнайы аяқ киіммен және
басқа да жеке және (немесе) ұжымдық қорғаныс құралдарымен қамтамасыз ету
жөніндегі талаптарды;
16) қорғаныс құралдарын қолдануға қойылатын талаптарды;
17) қызметкерлерді санитарлық-тұрмыстық үй - жайлармен қамтамасыз ету
жөніндегі талаптарды қамтуы тиіс.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі мемлекеттiк
нормативтiк талаптар:
1. Еңбек қауiпсiздігі және еңбектi қорғау жөнiндегi мемлекеттік нормативтiк
талаптар Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiмен
белгіленедi және олар қызметкерлердiң еңбек қызметi процесінде өмiрi мен
денсаулығын сақтауға бағытталған ережелерден, рәсiмдерден және өлшемдерден
тұруға тиіс.
2. Жеке және заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының аумағында қызметiн
жүзеге асырған кезде еңбек қауіпсіздігі және еңбектi қорғау жөнiндегi
талаптарды орындауға мiндеттi.
3. Мемлекеттiк органдардың еңбек қауiпсіздігі және еңбектi қорғау жөніндегі
нормативтік құқықтық актiлерді әзірлеуi мен бекiтуінің тәртібiн Қазақстан
Республикасының Үкіметi белгілейді.
Бақылау сұрақтары:
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғауды ұйымдастырудың мазмұны.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың мақсаты.
3. Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы
заңдары, нормативтік құқықтық актілері және оларға қойылатын негізгі
талаптар.
Тақырып: Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
мемлекеттік басқару және бақылау.
Жоспар:
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мемлекеттік басқару мен
бақылауды жүргізу тәртібі.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегi іс-шараларды
қаржыландыру.
Лекция мақсаты: Студенттерге еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласында мемлекеттік басқару мен бақылауды жүргізу тәртібі, еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегi іс-шараларды қаржыландыру
көздері туралы оқытып, үйрету.
Лекция мәтіні.
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мемлекеттік басқару мен
бақылауды жүргізу тәртібі. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы
2004 жылғы 28 ақпандағы N528-II Қазақстан Республикасы Заңының 4-бабына
сәйкес, еңбек қауiпсіздігі және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттік
басқаруды, бақылау мен қадағалауды Қазақстан Республикасының Үкіметі,
уәкілетті орган және оның аумақтық бөлімшелері, сондай-ақ өнеркәсіп
қауіпсіздігі саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган мен өзге де уәкілетті
органдар жүзеге асырады делінген. Сонымен қатар, ҚР-да еңбек қаіпсіздігі
және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік басқаруды, бақылау мен
қадағалауды ҚР үкіметі, еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган және
өзгеде уәкілетті мемелекеттік органдар өз құзіретіне сәйкес жүзеге асырады.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы 2004 жылғы 28
ақпандағы N528-II Қазақстан Республикасының Заңы мен еңбек қауiпсiздiгi
және еңбектi қорғау туралы өзге де нормативтiк-құқықтық актiлердiң
сақталуына мемлекеттiк бақылауды Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен
ережелерге сәйкес уәкiлеттi органдар мен олардың аумақтық бөлiмшелерi
жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 27 қыркүйектегі № 851
Қаулысы бойынша осы Ереже Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 15 мамырдағы
Еңбек кодексінің 15-бабының ІІІ тармақшасына сәйкес әзірленді және еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мемлекеттік бақылауды
ұйымдастыру мен жүргізудің тәртібін белгілейді. Мемлекеттік бақылау
жүргізудің мақсаты еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарының
сақталуын қамтамасыз ету болып табылады. Мемлекеттік бақылауды ұйымдастыру
және жүргізу тәртібі Мемлекеттік бақылау мемлекеттік еңбек инспекторының
жұмыс берушінің немесе қызметкердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
талаптарын орындауына тексеру (бұдан әрі - тексерулер) жүргізуі жолымен
жүзеге асырылады.
Тексерулер жоспарлы және жоспардан тыс болып бөлінеді:
1. жоспарлы - еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган немесе оның
аумақтық бөлімшесі жоспарлаған, алдыңғы тексерулерге қатысты Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген уақыт аралықтары ескеріліп
жүргізілетін тексеру. Жоспарлы тексеру еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау талаптарын сақтау мәселелері жөніндегі басқа да бақылаушы
органдармен және қызметкерлердің өкілдерімен бірлесе отырып, кешенді түрде
де жүргізілуі мүмкін.
Егер Қазақстан Республикасының зандарында өзгеше көзделмесе, бір жеке
немесе заңды тұлғаға қатысты жоспарлы тексеру жылына бір реттен асырылмай,
ал шағын кәсіпкерпік субъектілеріне қатысты - үш жылда бір реттен жиі емес
өткізілуі тиіс. Жекелеген ұйымдарда немесе экономиканың тиісті салалары
ұйымдарында кешенді тексеру жүргізу қажеттілігін еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарын
сақтаудың қалыптасқан жай-күйін немесе өндірістік жарақаттанушылық
деңгейін ескере отырып айқындайды және еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік органның аумақтық бөлімшелеріне тиісті тапсырмалар жібереді.
Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның аумақтық бөлімшелері
тапсырмалардың негізінде, сондай-ақ ұйымдардағы еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау талаптарының сақталуы жөніндегі талдау нәтижелеріне сәйқес
тиісті айға, тоқсанға, жарты жылдыққа және бір жылға арналған тексеру
жүргізу жоспарын жасайды.
2. жоспардан тыс тексерулер - жеке немесе заңды тұлғалар, мемлекеттік
органдар еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарының бұзылуы туралы
өтініш білдірген, сондай-ақ мемлекеттік еңбек инспекторы қызметкерлердің
өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін және еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау саласындағы құқық бұзушылықтарды дереу жоюды талап ететін
фактілерді анықтаған немесе осындай құқық бұзушылықтар белгілерінің болуын
куәландыратын немесе өндірістегі жазатайым оқиғаларды тексеруді жүргізу
кезінде анықталған құжаттармен және өзге де дәлелдемелермен расталатын өзге
ақпарат алған жағдайларда жүргізіледі.
Мемлекеттік еңбек инспекторы жоспардан тыс тексеру немесе өндірістегі
жазатайым оқиғаға тексеру жүргізген жағдайда, жоспарлы тексерулер тексеру
жүргізу жоспарын бекіткен лауазымды адаммен келісім бойынша басқа мерзімге
ауыстырылады. Анонимдік өтініштер жоспардан тыс тексеру жүргізуге негіз
болып табылмайды.
Тексерудің ұзақтығы он күнтізбелік күннен аспауға тиіс. Ерекше айларда,
арнайы зерттеулер, сынақтар, сараптамалар жүргізу қажет болған кезде,
сондай-ақ тексеру көлемі ауқымды болған кезде мемлекеттік еңбек
инспекциясының немесе оның аумақтық бөлімшесінің басшысы (немесе оның
орнындағы адам) тексеру жүргізу мерзімін оқшауланған құрылымдық бөлімшесі
жоқ занды тұлға үшін жиырма күнтізбелік күнге дейінгі мерзімге, ал
оқшауланған құрылымдық бөлімшесі бар тұлға үшін отыз күнтізбелік күнге
дейінгі мерзімге ұзартуы мүмкін.
Тексеруді жүргізу мерзімін есептеу жұмыс берушіге құжаттарды
ұсыну туралы талаптың берілу және олардың мемлекеттік еңбек инспекторына
ұсынылу сәттері аралығындағы уақыт кезеңіне тоқтатыла тұрады.
Мемлекеттік еңбек инспекторы тексеруді бастар алдында жұмыс
берушіге мынадай құжаттарды табыс етеді:
• Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен тіркелуге
тиіс жоспарлы тексеруді тағайындау туралы актіні;
• қызметтік куәлігін;
• қажет болған кезде құзыретті органның режимдік объектілерге баруға
рұқсатын табыс етеді.
Мемлекеттік еңбек инспекторына қызметтік міндеттерін атқаруға кедергі
жасайтын тұлғалар Қазақстан Республикасының зандарына сәйкес жауаптылықта
болады. Мемлекеттік еңбек инслекторлары жүргізген жоспардан тыс тексерулер
белгіленген тәртіппен ай сайын (айына бір рет) құқықтық статистика және
арнаулы есепке алу жөніндегі органдарда есептік тіркелуге тиіс. Мемлекеттік
еңбек инспекторларының өндірістегі жазатайым оқиғаларды тексеру, сондай-ақ
осындай жағдайларды туғызған себептерді жою жөніндөгі іс-шаралардың
орындалуын бақылау аясында өткізілетін тексерулері Қазақстан
Республикасының мемлекеттік құқықтық статистика және арнайы есепке алу
туралы заңнамасына сәйкес тіркелуге және есепке алынуға жатпайды.
Жүргізілген тексеру мен оның нәтижелері туралы ақпарат жұмыс берушінің
тексеру актілерін есепке алу кітабына енгізіледі.
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасын бұзушылықтардың анықталуына
қарай мемлекеттік еңбек инспекторы мынадай актілер шығарады (нұсқама):
1) нұсқама:
• еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарын бұзушылықтарды жою
туралы нұсқама;
• жарақаттану қаупі бар және авариялық жағдайлардың туындауын болғызбау
үшін өндірістік объектілер мен жабдықтардағы, сондай-ақ өндірістік
процестердегі еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі алдын
алу жұмыстарын жүргізу туралы нұсқама;
• жекелеген өндірістердің, цехтардың, учаскелердің, жұмыс орындары мен
жабдықтардың пайдаланылуына және тұтас алғанда ұйым қызметіне тыйым
салу (оны тоқтата тұру) туралы нұсқама шығарады. Бұл ретте ұйым
қызметіне тыйым салу (оны тоқтата тұру) туралы акт сот шешімі
шығарылғанға дейін қолданылады. Жұмыс беруші бұзушылықтарды үш күн
өткенге дейін жойған жағдайда, осы актіні жасаған мемлекеттік еңбек
инспекторы немесе облыстың, республикалық маңызы бар қаланың бас
мемлекеттік еңбек инспекторы ұйымның қызметіне тыйым салу (оны тоқтата
тұру) туралы актінің күшін жояды;
әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама:
әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді тоқтату
туралы қаулы:
әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қаулы шығарады.
Мемлекеттік еңбек инспекторының актілері жұмыс берушілер мен
лауазымды адамдардың тексеруді жүзеге асыру барысында белгілі болған
(анықталған) еңбек заңнамасының талаптарын бұзушылықтарына ықпал етудің
құқықтық шаралары болып табылады. Актілер екі данада жасалады, оның біреуі
қолы қойғызылып, жұмыс берушіге тапсырылады. Жеке және заңды тұлғалар
мемлекеттік еңбек инспекторының актілерін орындауға міндетті.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау саласындағы құзыреті.
Қазақстан Республикасының Үкiметi:
1) еңбек қауіпсіздігі және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың
негiзгі бағыттарын әзiрлейдi және оның iске асырылуын қамтамасыз етедi;
2) еңбек қауіпсіздігі және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттік
бағдарламаны әзiрлеудi және оның орындалуын ұйымдастырады;
3) еңбек қауіпсiздігі және еңбекті қорғау саласында мемлекеттiк бақылауды
және қадағалауды ұйымдастырудың және жүргiзудің тәртібін белгілейді;
4) еңбек қауіпсіздігі және еңбектi қорғау саласында деректер банкiн құра
отырып ақпарат берудiң және мемлекеттiк статистика жүргізудiң тәртiбiн
айқындайды;
5) еңбек қауіпсiздiгі және еңбектi қорғау проблемалары бойынша зерттеулер
жүргізудi қамтамасыз етедi.
Уәкілетті органның құзыреті.
Уәкiлеттi орган:
1) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты
iске асырады;
2) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау проблемалары бойынша зерттеу
бағдарламаларын әзірлейді;
3) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөнінде мониторинг өткізеді;
4) басқа мемлекеттік органдармен, сондай-ақ қызметкерлердің және жұмыс
берушілердің өкiлдерiмен еңбек қауiпсіздігін және еңбекті қорғауды
қамтамасыз ету салаcында үйлестірудi және өзара iс-қимылды жүзеге асырады;
5) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
cаласындағы салааралық нормативтік құқықтық актілерін әзiрлейдi және
бекітеді;
6) мемлекеттік еңбек инспекторларын оқытуды және аттестаттауды жүргізеді;
7) Қазақстан Республикасының еңбек қауiпсiздігі және еңбекті қорғау туралы
заңдарының сақталуына мемлекеттік бақылауды ұйымдастырады;
8) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен өндiрiстегi
жазатайым оқиғаларға дер кезiнде және объективті тергеу жүргiзiлуiн
бақылауды жүзеге асырады;
9) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында халықаралық
ынтымақтастықты жүзеге асырады;
10) еңбектің физиологиялық негізделген нормаларын әзірлейдi және олардың
сақталуын бақылауды жүзеге асырады;
11) қызметкерлердi жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, сондай-ақ
санитарлық-тұрмыстық үй-жайлармен және құрылғылармен, емдеу-алдын алу
құралдарымен жұмыс берушiлердiң қаражаты есебiнен қамтамасыз етудiң
тәртiбiн белгiлейдi;
12) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де функцияларды
орындайды.
Уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінің құзыретi.
Аумақтық бөлімшелер:
1) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздiгі және еңбектi қорғау туралы
заңдарының сақталуын бақылауды жүзеге асырады;
2) өндiрiстiк жарақаттанудың, кәсiби аурудың себептерiне талдау жүргізедi
және олардың алдын алу жөнiнде ұсыныстар әзірлейді;
3) өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды Қазақстан Республикасының заңдарында
белгiленген тәртіппен тергейді;
4) уәкiлетті орган бeкіткeн ережелерге сәйкес ұйымдағы еңбек қауiпсiздiгiн
және еңбектi қорғауды қамтамасыз етуге жауапты басшылар мен адамдардың
еңбек қауiпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелерi бойынша біліміне тексеру
жүргізеді;
5) өндірістік мақсаттағы объектiлердi пайдалануға қабылдау жөнiндегі
комиссияның құрамына қатысады;
6) қызметкерлердiң, жұмыс берушілердің және олардың өкілдерiнiң еңбек
қауіпсiздiгi және еңбектi қорғау мәселелерi жөнiндегi өтініштерiн қарайды;
7) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау нормативтерiн жетiлдiру
мәселелерi бойынша кәсіподақтармен және жұмыс берушiлердің бiрлестіктерiмен
өзара iс-қимыл жасайды;
8) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де функцияларды жүзеге
асырады.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегi іс-шараларды
қаржыландыру. Еңбек қауiпсiздiгі және еңбектi қорғау жөнiндегi iс-шараларды
қаржыландыру жұмыс берушінің қаражаты мен Қазақстан Республикасының
заңдарында тыйым cалынбаған басқа да көздердің eceбінен жүзеге асырылады.
Қызметкерлер бұл мақсатқа шығыстаp шығармайды. Қаражат көлемі ұжымдық
шартпен айқындалады. Жұмыс беруші жыл сайын еңбек қауiпсіздігіне және
еңбекті қорғауға қажетті қаражат бөледi. Қаражат көлемi жеке және (немесе)
ұжымдық шарттарда белгіленедi.
Бақылау сұрақтары:
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мемлекеттік басқару мен
бақылауды жүргізу тәртібі.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегi іс-шараларды
қаржыландыру.
Тақырып: Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы қызметкерлер
құқықтарының кепілдіктері.
Жоспар:
1. Еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті қорғауға қызметкерлер құқықтарының
кепілдіктері.
2. Жұмысқа қабылдау кезiндегі еңбек қауiпсіздiгіне және еңбекті қорғауға
құқықтарының кепілдіктерi.
Лекция мақсаты: Студенттерге еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті қорғауға
қызметкерлер құқықтарының кепілдіктерін түсіндіру, жұмысқа қабылдау
кезiндегі еңбек қауiпсіздiгіне және еңбекті қорғауға құқықтарының
кепілдіктерiн оқытып, үйрету болып табылады.
Лекция мәтіні.
1. Еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті қорғауға қызметкерлер құқықтарының
кепілдіктері. Жеке еңбек шартының талаптары Қазақстан Республикасының еңбек
қауіпсiздігі және еңбектi қорғау туралы нормативтiк құқықтық актілерiнiң
талаптарына сәйкес келуге тиiс. Азаматтарды олардың денсаулық жағдайына
терiс әсер ететiн жұмысқа қабылдауға тыйым салынады. Қауiптi және зиянды
өндiрiстiк факторларды қоса алғанда, жеке еңбек шартында жұмыс орнының
шынайы сипаттамасы, Қазақстан Республикасының еңбек қауiпсiздігі және
еңбектi қорғау туралы заңдарында және ұжымдық шартта көзделген осындай
жағдайларда жұмыс iстегенi үшiн берiлетін жеңiлдiктер мен өтемақылар
көрсетiлуге тиiс. Еңбек жағдайлары зиянды және қауіпті жұмыстарға қабылдау
кезiнде жұмыс беруші қызметкердi кәсiби аурудың туындау мүмкiндігі туралы
ескертуге мiндеттi.
Ұйымдардағы, әрбiр жұмыс орнындағы еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау жағдайлары еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау жөніндегі
мемлекеттік стандарттар, ережелер талаптарына сәйкес болуға тиіс. Ұйымның
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптарды бұзуы
салдарынан жұмысын тоқтатқан уақытқа қызметкердің жұмыс орны (лауазымы) мен
орташа жалақысы сақталуы тиіс. Қызметкердің өзiнiң немесе айналадағы
адамдардың өмiрi мен денсаулығына тiкелей қауіп туындаған жағдайда жұмысты
орындаудан бас тартуы оны тәртіптiк және (немесе) материалдық жауапқа
тартуға әкеп соқтырмайды. Қызметкер жеке және (немесе) ұжымдық қорғану
құралдарымен, арнаулы киiммен қамтамасыз етілмеген жағдайда жұмыс берушiнiң
қызметкерден еңбек мiндеттерiн орындауды талап етуге құқығы жоқ және сол
себептен бос тұрып қалған уақытқа орташа жалақысы мөлшерiнде ақы төлеуге
тиiс. Қызметкер еңбек мiндеттерiн атқару кезiнде оның өмiрi мен
денсаулығына зиян келтiрiлген жағдайда оған келтiрілген зиянды өтеу
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. Қызметкерде
еңбек жарақаты, кәсiби ауру немесе зиянды және (немесе) қауiптi өндiрiстiк
факторлардың әсерi салдарынан денсаулығының өзге де зақымдалу белгілерi
байқалған жағдайда жұмыс берушi медициналық қорытындының негiзiнде
қызметкердi өзiнің келiсiмi бойынша денсаулығына терiс әсерiн тигiзбейтін
басқа жұмысқа ауыстыруға тиiс.
Әйелдердiң және жасы он сегізге толмаған адамдардың еңбегін қорғау.
Ауыр қол еңбегi жұмыстары мен еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды),
қауiптi (ерекше қауiптi) жұмыстарда әйелдердiң және жасы он сегiзге
толмаған адамдардың, сондай-ақ бұл жұмыстар денсаулық жағдайына терiс әсер
ететiн адамдардың еңбегiн пайдалануға тыйым салынады. Әйелдердiң және жасы
он сегiзге толмаған адамдардың еңбегiн пайдалануға тыйым салынатын ауыр қол
еңбегi жұмыстары мен еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауiптi
(ерекше қауіптi) жұмыстардағы өндiрiстердiң, кәсiптердiң тiзiмiн денсаулық
сақтау саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша уәкілеттi орган
бекiтедi. Жүктi әйелдер медициналық қорытындыға сәйкес орташа айлық
жалақысы сақтала отырып, қолайсыз өндiрiстiк факторлары жоқ басқа жұмысқа
ауыстырылады.
Қызметкерлердi еңбек қауiпсiздігі және еңбектi қорғау мәселелері
бойынша оқыту, нұсқаулық беру және білiмдерiн тексеру мынадай нысанда
жүзеге асырылады:
1. Қызметкерлердi еңбек қауіпсiздігі және еңбектi қорғау мәселелерi бойынша
оқытуды, нұсқаулық берудi, бiлiмдерiн тексерудi жұмыс берушi өз қаражаты
есебiнен жүргiзедi.
2. Қызметкерлердi еңбек қауіпсiздігі және еңбектi қорғау мәселелерi бойынша
оқытудың, нұсқаулық берудiң, бiлімдерiн тексерудiң тәртiбi мен мерзiмi
Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiмен айқындалады.
3. Жұмысқа қабылданған адамдар кейiннен еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау мәселелерi бойынша бiлiмдерiн мiндеттi тексеруден өткiзе отырып,
жұмыс берушi ұйымдастыратын алдын ала оқытудан мiндетті түрде өтедi. Еңбек
қауіпсiздігі және еңбектi қорғау мәселелерi бойынша оқытудан, нұсқаулық
беруден және бiлімдерiн тексеруден алдын ала өтпеген қызметкерлер жұмысқа
жіберiлмейдi.
4. Өндiрiс ұйымдарының басшы қызметкерлерi мен еңбек қауіпсiздігін және
еңбектi қорғауды қамтамасыз ететін жауапты адамдар мезгіл-мезгіл, кемiнде
үш жылда бiр рет тиiстi жоғары оқу орындарында немесе мекемелерде
бiліктілігін арттыру курстарында еңбек қауіпсiздігі және еңбектi қорғау
мәселелері бойынша оқудан және білімдерiн тексеруден өтуге мiндеттi.
2. Заңда еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы қызметкерлер
құқықтарының кепілдіктерін айқындайтын құқықтық нормалар мынадай мәселелер
бойынша топтастырылған:
1. Еңбек шартын жасасу кезінде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
құқықтарына берілетін кепілдіктер күрделі болып келеді. Бұлардың ішінде,
мысалы, еңбек шартында зиянды және қауіпті өндірістік жағдайлардағы жұмыс
үшін берілетін кепілдіктер, жеңілдіктер мен өтемақы төлемдері көрсетілуге
тиіс.
2. Еңбек қызметі процесіңде қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау құқықтарына берілетін кепілдіктер ауқымдырақ. Бұл ретте
мынаны атап айтқан жөн. Жұмыс орнындағы еңбек қауіпсіздігінің
жағдайлары мемлкеттік стандарттарға, еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті
қорғау жөніндегі ережелер талаптарына сәйкес болуға тиіс. Бұлар жұмыс
берушінің кінәсінен орындалмаған, бұзылған жағдайларда қызметкерлердің
заңды кепілдіктері қолданылады.
3. Кепілдіктер тобына сонымен бірге жұмыс берушінің қызметкерлерді
міңдетті медициналық тексеруден өткізу; еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқыту, нұсқама беру және білімдерін
тексеру жөніндегі міндеттері жатады. Қызметкерлердің және жұмыс
берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласыңдағы құқықтары
мен міндеттері Еңбек кодексінің 35-тарауында (314—318-баптар)
қаралған.
Қызметкердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөнінде, мысалы,
тиісті жабдықталған жұмыс орнына; белгіленген талаптарға сәйкес санитарлық
— тұрмыстық үй-жайлармен, жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, арнаулы
киіммен қамтамасыз етілуге; қажетті білім алуға және кәсіптік даярлыққа;
ұйымның жұмысы тоқтатыла тұрған уақытта орташа жалақысының сақталуына және
т.б. құқығы бар. Сонымен бірге заңмен қызметкерлерге бірнеше міндетгер де
жүктелген. Атап айтар болсақ, мысалы, қызметкер еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау жөніңдегі нормалардың, ережелердің және нұсқаулықтардың
талаптарын, сондай-ақ жұмыс берушінің өндірістегі жұмыстарды қауіпсіз
жүргізу жөніндегі талаптарын сақтауға міндетті.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында жұмыс беруші:
қызметкерлерді өнертапқыштық ұсыныстары үшін ынталандыруға және белгіленген
тәртіппен жұмыстан шеттетуге және тәртіптік жауапкершілікке тартуға құқылы.
Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
заңмен бекітілген міндеттеріне мыналарды жатқызамыз: еңбек қауіпсіздігі мен
еңбекті қорғау жөніндегі ұйымдастыру — техникалық іс-шараларын жүргізуге;
мемлекеттік еңбек инспекторларының нұсқамаларын орындауға; өңдірістік
объектілердегі еңбек жағдайларының жай-күйі бойынша 5 жылда бір реттен
сирек болмайтындай етіп мерзімдік аттестаттауды өткізуге; қауіпсіз еңбек
жағдайларын қамтамасыз етуге және т.б. іске асыруға міндетті.
Еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды ұйымдастыру жөніңдегі
құқықтық нормалар еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласыңдағы
нормативтік құқықтық актілерді қабылдау; өндірістік объектілер мен өндіріс
құралдарын жобалау, салу және пайдалану кезіндегі еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау жөніндегі талаптар; жұмыс орыңдарының қауіпсіздік талаптары
туралы мәселелерді реттеуге арналған (Еңбек кодексінің 319 — 321-баптары).
Зандық жоғары деңгей дәрежесіңде құқықтық реттеумен еңбек қьізметіне
байланысты жазатайым оқиғаларды және қызметкерлер денсаулығының өзге де
зақымдануларын тергеп тексеру мен есепке алу туралы мәселелер қамтылған.
Бұл жөніндегі нормалар Еңбек кодексінің тергеп-тексерудің жалпы жағдайлары
және өндірістегі жазатайым оқиғаларды есепке алу; жұмыс берушінің
өндірістегі жазатайым оқиға кезіңдегі міңдеттері; өндірістегі жазатайым
оқиғаларды тергеп-тексеру тәртібі; өндірістегі жазатайым оқиғаларды арнайы
тергеп-тексеру ерекшеліктері; өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-
тексеру материалдарын ресімдеу және оларды есепке алу; жазатайым
оқиғалардың дұрыс, уақтылы тергеп — тексерілуі мен есепке алынуын бақылау
деп аталатын 322-327 баптары бойынша топтастырылған.
Бақылау сұрақтары:
1. Еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті қорғауға қызметкерлер құқықтарының
кепілдіктері.
2. Жұмысқа қабылдау кезiндегі еңбек қауiпсіздiгіне және еңбекті қорғауға
құқықтарының кепілдіктерi.
Тақырып: Қызметкерлердің және жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттері.
Жоспар:
1.Қызметкердiң еңбек қауіпсіздiгіне және еңбекті қорғаудағы құқықтары мен
міндеттері.
2. Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
құқықтары мен міндеттері.
3.Мемлекеттiк еңбек инспекторларының мазмұны, оның еңбек қауiпсiздiгiн және
еңбектi қорғауды қамтамасыз ету саласындағы құқықтары.
Лекция мақсаты: Студенттерге қызметкердiң еңбек қауіпсіздiгіне және еңбекті
қорғаудағы құқықтары мен міндеттерін, жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттерін, мемлекеттiк
еңбек инспекторларының мазмұны, оның еңбек қауiпсiздiгiн және еңбектi
қорғауды қамтамасыз ету саласындағы құқықтарын оқытып, үйрету.
Лекция мәтіні.
1. Қызметкердiң еңбек қауіпсіздiгіне және еңбекті қорғаудағы құқықтары мен
міндеттері. Қызметкердiң еңбек қауіпсіздiгіне және еңбекті қорғауға
құқықтары:
1) қызметкер еңбек қауiпсiздiгiне және еңбекті қорғауға;
2) жұмыс берушіден ұйымның жұмыс орны мен аумағының сипаттамасы, еңбек
жағдайлары, еңбек қауіпсіздігi мен еңбектi қорғаудың жай-күйі туралы,
өмiрге және денсаулыққа төнетiн қауіп туралы, сондай-ақ зиянды және
(немесе) қауiптi өндiрiстік факторлардың әсерiнен оны қорғау жөніндeгi
шаралар туралы шынайы ақпарат алуға;
3) өндiрiстік жарақаттануға, кәсiби ауруға немесе жұмыс қабiлетiн
төмендетуге әкеп соқтыруы мүмкiн зиянды және (немесе) қауiптi өндiрiстiк
факторлардың әсерiнен қорғалған жұмыс oрнына;
4) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсiздігі және еңбекті қорғау туралы
заңдарында, сондай-ақ жеке еңбек және ұжымдық шарттарда көзделген
талаптарға сәйкес жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, арнаулы киіммен
қамтамасыз етілуге;
5) өзінің жұмыс орнындағы еңбек жағдайына, қауіпсiздігіне және еңбектi
қорғауға тексеру жүргізу туралы уәкілеттi органға және оның аумақтық
бөлiмшелерiне өтiніш жасауға;
6) еңбек жағдайларын, қауіпсiздiгін және еңбектi қорғауды жақсартуға
байланысты мәселелердi тексеруге және қарауға өкіл ретiнде қатысуға;
7) өзiнiң денсаулығына немесе өмiрiне қатер төндіретін жағдай туындаған
кезде бұл туралы тiкелей басшыға немесе жұмыс берушінің өкiлiне хабарлай
отырып жұмысты орындаудан бас тартуға;
8) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртіппен еңбек
мiндеттерiн қауіпсіз атқару үшiн қажетті білім алуға және кәсiби даярлыққа;
9) шарттық міндеттемелерді, еңбек (қызмет) мiндеттерiн атқару кезiнде өмiрi
мен денсаулығына келтiрiлген зиянды Қазақстан Республикасының заң
актілерiне сәйкес өтетуге;
10) ұйымның жұмысы еңбек қауіпсіздігi және еңбектi қорғау жөнiндегi
талаптарға сәйкес келмегендiктен тоқтатылған уақытта орташа жалақысының
сақталуына;
11) жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
заңсыз әрекеттеріне шағым жасауға құқығы бар.
Қызметкердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
міндеттерi:
Қызметкер:
1) еңбек қауiпсiздігi және еңбектi қорғау жөнiндегi нормалардың, epeжeлер
мен нұсқаулықтардың талаптарын, сондай-ақ жұмыс берушінің өндірісте жұмысты
қауіпсіз жүргізу жөніндегі талаптарын сақтауға;
2) арнаулы киімді, жеке және ұжымдық қорғану құралдарын өз мақсатында
пайдалануға;
3) өндірісте болған әрбір жазатайым оқиға туралы, кәсіби аурудың белгілері
туралы, сондай-ақ адамдардың өмірі мен денсаулығына қатер төндіретін
жағдайлар туралы өзінің тікелей басшысына дереу хабарлауға;
4) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда, сондай-ақ
еңбек жағдайларын өзгерте отырып басқа жұмысқа ауыстырылғанда не кәсіби
аурулардың белгілері пайда болғанда жұмыс берушінің қаражаты есебінен
міндетті түрде алдын ала, мерзімдік (еңбек қызметі ішінде) медициналық
тексеруден және ауысым алдындағы медициналық куәландырудан өтуге міндетті.
2. Жұмыс берушінің еңбек ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырып: Еңбек қорғаудың түсінігі.
Жоспар:
1. Еңбекті қорғауғаудың түсінігі және пәннің мазмұны.
2. Еңбекті қорғау саласының міндеті және қағидалары.
3. Еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары.
Лекция мақсаты: Студенттерге Еңбекті қорғау пәнін түсіндіру, еңбекті қорғау
саласының міндеті мен қағидаларын оқыту және еңбекті қорғау саласындағы
мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын оқытып, үйрету.
Лекция мәтіні.
1. Еңбекті қорғауғаудың түсінігі және пәннің мазмұны. Қазақстан
Республикасының Конституциясында адамдардың еңбегі мен денсаулығы
мемлекетпен қорғалатыны, әрбір азаматтың қауіпсіздік және тазалық
талаптарына сай еңбек ету құқығы жарияланған. Мемлекет бұл талаптарды, ең
алдымен, еңбекті қорғау және оларды орындауға қадағалау жүргізу туралы
нормалар жүйесі арқылы орындайды. Еңбекті қорғау пәні – бұл
қызметкерлердің еңбек процесі барысында еңбекпен қорғалуын, яғни олардың
өмірі мен денсаулығының қорғалуын қамтамасыз ететін, өндірістегі қауіпті
жағдайларды, кәсіптік зияндарды болдырмау және оқыс жағдайлардың алдын-алу
шараларын жасайтын, оқытатын, зерттейтін пән. Яғни, Еңбек құқығының бір
институты болып табылады.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы Қазақстан
Республикасының Еңбек кодексінің 5-бөлімі, 33-тарауының 306-бабында қысқаша
тоқталған. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы 2004 жылғы 28
ақпандағы №528-II-ші Қазақстан Республикасы Заңының 1-бабының 16-тармағында
еңбектi қорғауға былай анықтама берілген, еңбектi қорғау - құқықтық,
әлеуметтiк-экономикалық, ұйымдық-техникалық, санитарлық-гигиеналық, емдеу-
алдын алу, оңалту және өзге де іс-шаралары мен құралдарын қамтитын, еңбек
қызметi процесiнде қызметкерлердiң өмiрi мен денсаулығының қауiпсiздiгiн
қамтамасыз ететiн жүйе болып табылады. Қысқаша айтқанда, еңбекті қорғау
дегеніміз - бұл қызметкердің еңбек қызметі барысында оның өмірі мен
денсаулығын қорғауға бағытталған шаралар жүйесі.
2. Еңбекті қорғау саласының міндеті және қағидалары. Еңбекті
қорғау саласының мінтеті – адамдарды жұмыстың қауіпсіз әдістері мен
тәсілдеріне үйрету және қызметкерлердің жұмыстарды атқару кезінде еңбекті
қорғау ережелері мен нормаларын бұзушылықтарды болдырмау болып табылады.
Еңбекті қорғау саласының қағидалары мыналар болып табылады:
1. өндірістік қызмет нәтижелеріне қатысты алғанда қызметкердің өмірі мен
денсаулығының басымдығы;
2. қызметкердің өмірі мен денсаулығына өндірістік факторлардың зиянды
әсерінің қайтымсыз салдарына жол бермеу;
3. адам мен азаматтың еңбек саласындағы құқықтарының шектелуіне жол
бермеу;
4. қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай
келетін еңбек жағдайларына құқықтарын қорғауға мемлекеттің кепілдік
беруі;
5. еңбек бостандығы;
6. кемсітушілікке, мәжбүрлі еңбекке және балалар еңбегінің ең нашар
түрлеріне тыйым салу;
7. нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу және қабылдау арқылы еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында бірыңғай талаптарды
белгілеу;
8. еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеу;
9. уәкілетті орган, оның аумақтық бөлімшелері және жұмыс берушілер мен
қызметкерлер өкілдері арасында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы келісілген iс-қимылдарды қамтамасыз ету;
10. еңбек қауіпсiздiгiнің және еңбекті қорғаудың жай-күйi туралы
ақпараттың жариялылығы, толымдылығы және дұрыстығы;
11. мемлекеттiк бағдарламаларды қаржыландыруға, нормативтiк құқықтық
актiлерді әзiрлеуге, еңбек қауiпсiздігі және еңбекті қорғау саласында
ғылыми жұмыстар мен зерттеулер жүргiзуге мемлекеттiң қатысуы;
12. кемсітушілікке, мәжбүрлі еңбекке және балалар еңбегінің ең нашар
түрлеріне тыйым салу;
13. қауіпсіздік және гигена талаптарына сай келетін еңбек жағдайларына
құқықты қамтамассыз ету;
14. өндірістік қызмет нәтижелеріне қатысты алғанда қызметкердің өмірімен
денсаулығының басымдығы;
15. еңбегі үшін жалақының ең төменгі мөлшерінен кем емес, әділетті
сыйақыға құқығын қамтамассыз ету;
16. тынығу құқығын қамтамассыз ету;
17. қызметкерлердің құқықтары мен мүмкүндіктерінің теңдігі;
18. қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өздерінің құқықтары мен мүдделерін
қорғау үшін бірігу құқығын қамтамассыз ету;
19. еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеу;
20. қызметкерлер өкілдерінің ҚР еңбек заңнемасының сақталуына қоғамдық
бақылауды жүзеге асыру құқығын қамтамассыз ету болып табылады;
21. қызметкерлер өкiлдерiнiң еңбек қауiпсiздігі және еңбектi қорғау
жөніндегi мемлекеттік бағдарламаларды қалыптастыруға, еңбек
қауіпсiздігі және еңбектi қорғау нормаларынан тұратын нормативтiк
құқықтық актiлердi әзiрлеуге, сондай-ақ еңбек қауiпсiздiгi және
еңбектi қорғау туралы Қазақстан Республикасы заңдарының сақталуын
бақылауды жүзеге асыруға қатысуы.
3. Еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары.
Еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары мыналар:
1) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы нормативтік құқықтық актілерін, мемлекеттік стандарттарды,
ережелерді, нормаларды әзірлеу мен қабылдау;
2) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік, салалық
(секторлық) және аймақтық бағдарламаларды әзірлеу;
3) еңбек жағдайларын, қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды әзірлеу мен
жақсарту, қауіпсіз техника мен технологияларды әзірлеу және енгізу, еңбекті
қорғау, қызметкерлердің жеке және ұжымдық қорғану құралдарын шығару
жөніндегі қызметті экономикалық ынталандыру жүйесін құруға және іске асыру;
4) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мониторингті жүзеге
асыру;
5) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау проблемалары бойынша ғылыми-
зерттеулер жүргізу;
6) өндірістегі жазатайым оқиғалар мен кәсіби ауруларды есепке алудың
бірыңғай тәртібін белгілеу;
7) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы заңдары талаптарының сақталуын мемлекеттік қадағалау мен
бақылау;
8) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында қызметкерлердің
құқықтары мен заңды мүдделерінің сақталуына қоғамдық бақылауды жүзеге
асыруға жәрдемдесу;
9) өндірістегі жазатайым оқиғалар мен кәсіби аурулардан зардап шеккен
қызметкерлердің, сондай-ақ олардың отбасы мүшелерінің заңды мүдделерін
қорғау;
10) өндірістің және еңбекті ұйымдастырудың қазіргі заманғы техникалық
деңгейінде жойылмайтын ауыр жұмыс үшін және еңбек жағдайлары зиянды және
(немесе) қауіпті жұмыс үшін өтемақылар белгілеу;
11) еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғауды жақсарту жөніндегі жұмыстың
отандық және шетелдік озық тәжірибелерін тарату;
12) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі мамандарды даярлауға
және олардың біліктілігін арттыру;
13) еңбек жағдайлары туралы, сондай-ақ өндірістік жарақат, кәсіби ауру
туралы және олардың салдары туралы мемлекеттік статистикалық есептілікті
ұйымдастыру;
14) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында бірыңғай ақпараттық
жүйенің жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
15) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы халықаралық
ынтымақтастыққа бағытталған.
Бақылау сұрақтары:
1. Еңбекті қорғауғаудың түсінігі және пәннің мазмұны.
2. Еңбекті қорғау саласының міндеті және қағидалары.
3. Еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары.
Тақырып: Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғауды ұйымдастыру.
Жоспар:
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғауды ұйымдастырудың мазмұны.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың мақсаты.
3. Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы
заңдары, нормативтік құқықтық актілері және оларға қойылатын негізгі
талаптар.
Лекция мақсаты: Студенттерге еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғауды
ұйымдастырудың мазмұнын, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың мақсатын
түсіндіру және еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
нормативтік құқықтық актілерге қойылатын негізгі талаптарды оқытып,
үйрету.
Лекция мәтіні.
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғауды ұйымдастырудың мазмұны.
Еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды ұйымдастыруды Еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау туралы 2004 жылғы 28 ақпандағы №528-II Қазақстан
Республикасы Заңының 5-тарауының, 21-бабына сәйкес, қызметкерлер саны елу
адамнан асатын өндiрiстiк ұйымдарда еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау
талаптарының сақталуын қамтамасыз ету мақсатында жұмыс берушi еңбек
қауіпсіздігi және еңбектi қорғау қызметiн құруға мiндеттi. Еңбек
қауіпсiздiгi және еңбектi қорғау қызметi өзiнiң мәртебесi жағынан негiзгi
өндiрiстiк қызметтерге теңестiрiледi. Еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау қызметi ұйымның қызметi тоқтатылған жағдайда ғана таратылады.
Қызметкерлер саны елу адамға дейiн болатын ұйымдарда еңбек қауiпсiздiгi
және еңбектi қорғау жөнiндегi маманның лауазымын енгiзу туралы шешімдi
жұмыс беруші осы ұйымның қызмет ерекшелiгiн ескере отырып қабылдайды не
еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау жөнiндегi мiндеттер қосып атқару
үшiн басқа маманға жүктеледi.
Қоғамда еңбекті қорғау және қауіпсіздікті қамтамасыз ету
ұйымдастырушылық, техникалық, методикалық, өндірістік, санитарлық-
гигиеналық кешендерінен және басқа шаралардан құрылады. Шаралардың негізгі
бағыттары - бұл:
• прогрессті технологияны, комплексті механизацияны, ауыр және ауыр
еңбек жұмыстарын енгізу, өндіріс мәдениетінің деңгейін арттыру;
• қол көмегімен жасалатын еңбекті қысқарту үшін кіші механизация
құралдарын енгізу;
• еңбек жағдайларын жақсартуға бағыталған техникалық құралдарды енгізу
және қызметкерлерді қауіп жоғарылаған зонадан шығару;
• еңбекті қорғау нормалары мен ережелеріне сәйкес, қоршаған ортаның шаң
болуын, газ болуын төмендету, жұмыс орындарында шуыл деңгейін және
температуралық режимді келтіру, еңбек жағдайлары бойынша өндірістік
нысандарды аттестациялау;
• қызметкерлердің санитарлық-тұрмыстық жағдайларын жақсарту;
• қауіпсіздік және еңбекті қорғау бойынша халықаралық стандартарын
енгізу.
Еңбек қауiпсіздігі және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттік
басқаруды, бақылау мен қадағалауды Қазақстан Республикасының Үкіметі,
уәкілетті орган және оның аумақтық бөлімшелері, сондай-ақ өнеркәсіп
қауіпсіздігі саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган мен өзге де уәкілетті
органдар жүзеге асырады.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың мақсаты. Еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғаудың мақсаты – еңбек қызметі үдерісінде яғни, өндірісте
қызметкерлердің денсаулығын қорғау және қауіпсіз жағдайларды қамтамасыз
ету, сондай-ақ олардың өмірі мен денсаулығын сақтауға бағытталған
ұйымдастыру, техникалық, технологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық,
медициналық және өзге де нормаларды сақтау және еңбекті қорғауға
жағдайлар жасау болып табылады.
3. Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы
заңдары, нормативтік құқықтық актілері және оларға қойылатын негізгі
талаптар. Азаматтардың еңбек еркінділігіне сай конституциялық құқығына
байланысты туындайтын Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделген
еңбек қатынастарын Қазақстан Республикасының еңбек туралы Заңы реттейді, ол
Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделген және жекелеген
қызметкерлер категорялары арасында еңбек қатынастарын реттейтін Заң мен
басқа да нормативтік құқықтық актілерден тұрады. Олардың қатарына мына
заңдар мен нормативтік құқықтық актілерді жатқызуымызға болады:
1. Қазақстан Республикасының 15.05.2007 жылғы N251 Еңбек кодексі.
19.12.2007. жылғы №9-ІV Заңымен мазмұы өзгертілді (2008 жылғы 1 қаңтарда
қолданысқа енді), (05.05.2009 жылы өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы 2004 жылғы 28 ақпандағы
N528-II Қазақстан Республикасының Заңы (05.06.2006 жылы өзгерістер мен
толықтырулар енгізілді.
3. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің
2004 жылғы 2 желтоқсандағы №278-Ө бұйрығымен бекітілген Еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау туралы ережесі.
4. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің
2007 жылғы 22 тамыздағы № 200-П бұйрығымен бекітілген Ұйымдағы еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметі туралы үлгі ережесі.
Мыналардың күшi жойылды:
1. "Еңбектi қорғау туралы" 1993 жылғы 22 қаңтардағы Қазақстан
Республикасының Заңы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы,
1993 ж., N 3, 40-құжат; 1995 ж., N 20, 120-құжат; Қазақстан Республикасы
Парламентiнiң Жаршысы, 1999 ж., N 23, 931-құжат);
2. "Еңбектi қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңын қолданысқа
енгізу туралы" 1993 жылғы 22 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Кеңесiнiң қаулысы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Жаршысы, 1993
ж., N 3, 41-құжат).
Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және
осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық
актiлерiнен тұрады.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормативтік
құқықтық актілердің мазмұны. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласындағы нормативтік құқықтық актілер қызметкерлердің еңбек қызметі
үдерісінде олардың өмірі денсаулығын сақтауға бағытталған ұйымдастыру,
техникалық, технологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық, медициналық және
өзге де нормаларды, ережелерді, рәсімдер мен өлшемдерді белгілейді.
Нормативтік құқықтық актілер Нормативтік құқықтық актілер туралы
Қазақстан Республикасы Заңының талаптары ескеріле отырып әзірленеді және
қабылданады. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
нормативтік құқықтық актілер Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде
мемлекеттік тіркелуге жатады және ресми жарияланған күнінен бастап
қолданысқа енгізіледі.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы нормативтік
құқықтық актілер:
1) еңбек қауіпсіздігінің жалпы талаптарын;
2) жұмыс басталар алдындағы еңбек қауіпсіздігінің талаптарын;
3) жұмыс уақытындағы еңбек қауіпсіздігінің талаптарын;
4) авариялық жағдайларындағы еңбек қауіпсіздігінің талаптарын;
5) жұмыс аяғындағы еңбек қауіпсіздігінің талаптарын;
6) өндірістік (технологиялық) үдерістерге қойылатын талаптарды;
7) өндірістік үй-жайларға қойылатын талаптарды;
8) өндірістік алаңдарға (өндірістік үй-жайлардан тыс жерлерде атқарылатын
үдерістер үшін) қойылатын талаптарды;
9) бастапқы материалдарға, дайындамалар мен шала өнімдерге қойылатын
талаптарды;
10) өндірістік жабдықтарға қойылатын талаптарды;
11) өндірістік жабдықтардың орналастырылуына және жұмыс орындарының
ұйымдастырылуына қойылатын талаптарды;
12) бастапқы материалдарды, дайындамаларды, шала өнімдерді, дайын өнімдер
мен өндіріс қалдықтарын сақтау және тасымалдау тәсілдеріне қойылатын
талаптарды;
13) өндірісте жұмыс істейтіндердің еңбек ету және демалу режимін;
14) қызметкерлерді кәсіптік іріктеуге және олардың еңбек қауіпсіздігі
мен еңбекті қорғау мәселелері бойынша білімін тексеруге қойылатын
талаптарды;
15) өндірісте жұмыс істейтіндерді арнайы киіммен, арнайы аяқ киіммен және
басқа да жеке және (немесе) ұжымдық қорғаныс құралдарымен қамтамасыз ету
жөніндегі талаптарды;
16) қорғаныс құралдарын қолдануға қойылатын талаптарды;
17) қызметкерлерді санитарлық-тұрмыстық үй - жайлармен қамтамасыз ету
жөніндегі талаптарды қамтуы тиіс.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі мемлекеттiк
нормативтiк талаптар:
1. Еңбек қауiпсiздігі және еңбектi қорғау жөнiндегi мемлекеттік нормативтiк
талаптар Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiмен
белгіленедi және олар қызметкерлердiң еңбек қызметi процесінде өмiрi мен
денсаулығын сақтауға бағытталған ережелерден, рәсiмдерден және өлшемдерден
тұруға тиіс.
2. Жеке және заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының аумағында қызметiн
жүзеге асырған кезде еңбек қауіпсіздігі және еңбектi қорғау жөнiндегi
талаптарды орындауға мiндеттi.
3. Мемлекеттiк органдардың еңбек қауiпсіздігі және еңбектi қорғау жөніндегі
нормативтік құқықтық актiлерді әзірлеуi мен бекiтуінің тәртібiн Қазақстан
Республикасының Үкіметi белгілейді.
Бақылау сұрақтары:
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғауды ұйымдастырудың мазмұны.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың мақсаты.
3. Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы
заңдары, нормативтік құқықтық актілері және оларға қойылатын негізгі
талаптар.
Тақырып: Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
мемлекеттік басқару және бақылау.
Жоспар:
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мемлекеттік басқару мен
бақылауды жүргізу тәртібі.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегi іс-шараларды
қаржыландыру.
Лекция мақсаты: Студенттерге еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
саласында мемлекеттік басқару мен бақылауды жүргізу тәртібі, еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегi іс-шараларды қаржыландыру
көздері туралы оқытып, үйрету.
Лекция мәтіні.
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мемлекеттік басқару мен
бақылауды жүргізу тәртібі. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы
2004 жылғы 28 ақпандағы N528-II Қазақстан Республикасы Заңының 4-бабына
сәйкес, еңбек қауiпсіздігі және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттік
басқаруды, бақылау мен қадағалауды Қазақстан Республикасының Үкіметі,
уәкілетті орган және оның аумақтық бөлімшелері, сондай-ақ өнеркәсіп
қауіпсіздігі саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган мен өзге де уәкілетті
органдар жүзеге асырады делінген. Сонымен қатар, ҚР-да еңбек қаіпсіздігі
және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік басқаруды, бақылау мен
қадағалауды ҚР үкіметі, еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган және
өзгеде уәкілетті мемелекеттік органдар өз құзіретіне сәйкес жүзеге асырады.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы 2004 жылғы 28
ақпандағы N528-II Қазақстан Республикасының Заңы мен еңбек қауiпсiздiгi
және еңбектi қорғау туралы өзге де нормативтiк-құқықтық актiлердiң
сақталуына мемлекеттiк бақылауды Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен
ережелерге сәйкес уәкiлеттi органдар мен олардың аумақтық бөлiмшелерi
жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 27 қыркүйектегі № 851
Қаулысы бойынша осы Ереже Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 15 мамырдағы
Еңбек кодексінің 15-бабының ІІІ тармақшасына сәйкес әзірленді және еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мемлекеттік бақылауды
ұйымдастыру мен жүргізудің тәртібін белгілейді. Мемлекеттік бақылау
жүргізудің мақсаты еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарының
сақталуын қамтамасыз ету болып табылады. Мемлекеттік бақылауды ұйымдастыру
және жүргізу тәртібі Мемлекеттік бақылау мемлекеттік еңбек инспекторының
жұмыс берушінің немесе қызметкердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
талаптарын орындауына тексеру (бұдан әрі - тексерулер) жүргізуі жолымен
жүзеге асырылады.
Тексерулер жоспарлы және жоспардан тыс болып бөлінеді:
1. жоспарлы - еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган немесе оның
аумақтық бөлімшесі жоспарлаған, алдыңғы тексерулерге қатысты Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген уақыт аралықтары ескеріліп
жүргізілетін тексеру. Жоспарлы тексеру еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау талаптарын сақтау мәселелері жөніндегі басқа да бақылаушы
органдармен және қызметкерлердің өкілдерімен бірлесе отырып, кешенді түрде
де жүргізілуі мүмкін.
Егер Қазақстан Республикасының зандарында өзгеше көзделмесе, бір жеке
немесе заңды тұлғаға қатысты жоспарлы тексеру жылына бір реттен асырылмай,
ал шағын кәсіпкерпік субъектілеріне қатысты - үш жылда бір реттен жиі емес
өткізілуі тиіс. Жекелеген ұйымдарда немесе экономиканың тиісті салалары
ұйымдарында кешенді тексеру жүргізу қажеттілігін еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік орган еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарын
сақтаудың қалыптасқан жай-күйін немесе өндірістік жарақаттанушылық
деңгейін ескере отырып айқындайды және еңбек жөніндегі уәкілетті
мемлекеттік органның аумақтық бөлімшелеріне тиісті тапсырмалар жібереді.
Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның аумақтық бөлімшелері
тапсырмалардың негізінде, сондай-ақ ұйымдардағы еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау талаптарының сақталуы жөніндегі талдау нәтижелеріне сәйқес
тиісті айға, тоқсанға, жарты жылдыққа және бір жылға арналған тексеру
жүргізу жоспарын жасайды.
2. жоспардан тыс тексерулер - жеке немесе заңды тұлғалар, мемлекеттік
органдар еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарының бұзылуы туралы
өтініш білдірген, сондай-ақ мемлекеттік еңбек инспекторы қызметкерлердің
өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін және еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау саласындағы құқық бұзушылықтарды дереу жоюды талап ететін
фактілерді анықтаған немесе осындай құқық бұзушылықтар белгілерінің болуын
куәландыратын немесе өндірістегі жазатайым оқиғаларды тексеруді жүргізу
кезінде анықталған құжаттармен және өзге де дәлелдемелермен расталатын өзге
ақпарат алған жағдайларда жүргізіледі.
Мемлекеттік еңбек инспекторы жоспардан тыс тексеру немесе өндірістегі
жазатайым оқиғаға тексеру жүргізген жағдайда, жоспарлы тексерулер тексеру
жүргізу жоспарын бекіткен лауазымды адаммен келісім бойынша басқа мерзімге
ауыстырылады. Анонимдік өтініштер жоспардан тыс тексеру жүргізуге негіз
болып табылмайды.
Тексерудің ұзақтығы он күнтізбелік күннен аспауға тиіс. Ерекше айларда,
арнайы зерттеулер, сынақтар, сараптамалар жүргізу қажет болған кезде,
сондай-ақ тексеру көлемі ауқымды болған кезде мемлекеттік еңбек
инспекциясының немесе оның аумақтық бөлімшесінің басшысы (немесе оның
орнындағы адам) тексеру жүргізу мерзімін оқшауланған құрылымдық бөлімшесі
жоқ занды тұлға үшін жиырма күнтізбелік күнге дейінгі мерзімге, ал
оқшауланған құрылымдық бөлімшесі бар тұлға үшін отыз күнтізбелік күнге
дейінгі мерзімге ұзартуы мүмкін.
Тексеруді жүргізу мерзімін есептеу жұмыс берушіге құжаттарды
ұсыну туралы талаптың берілу және олардың мемлекеттік еңбек инспекторына
ұсынылу сәттері аралығындағы уақыт кезеңіне тоқтатыла тұрады.
Мемлекеттік еңбек инспекторы тексеруді бастар алдында жұмыс
берушіге мынадай құжаттарды табыс етеді:
• Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен тіркелуге
тиіс жоспарлы тексеруді тағайындау туралы актіні;
• қызметтік куәлігін;
• қажет болған кезде құзыретті органның режимдік объектілерге баруға
рұқсатын табыс етеді.
Мемлекеттік еңбек инспекторына қызметтік міндеттерін атқаруға кедергі
жасайтын тұлғалар Қазақстан Республикасының зандарына сәйкес жауаптылықта
болады. Мемлекеттік еңбек инслекторлары жүргізген жоспардан тыс тексерулер
белгіленген тәртіппен ай сайын (айына бір рет) құқықтық статистика және
арнаулы есепке алу жөніндегі органдарда есептік тіркелуге тиіс. Мемлекеттік
еңбек инспекторларының өндірістегі жазатайым оқиғаларды тексеру, сондай-ақ
осындай жағдайларды туғызған себептерді жою жөніндөгі іс-шаралардың
орындалуын бақылау аясында өткізілетін тексерулері Қазақстан
Республикасының мемлекеттік құқықтық статистика және арнайы есепке алу
туралы заңнамасына сәйкес тіркелуге және есепке алынуға жатпайды.
Жүргізілген тексеру мен оның нәтижелері туралы ақпарат жұмыс берушінің
тексеру актілерін есепке алу кітабына енгізіледі.
Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасын бұзушылықтардың анықталуына
қарай мемлекеттік еңбек инспекторы мынадай актілер шығарады (нұсқама):
1) нұсқама:
• еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарын бұзушылықтарды жою
туралы нұсқама;
• жарақаттану қаупі бар және авариялық жағдайлардың туындауын болғызбау
үшін өндірістік объектілер мен жабдықтардағы, сондай-ақ өндірістік
процестердегі еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі алдын
алу жұмыстарын жүргізу туралы нұсқама;
• жекелеген өндірістердің, цехтардың, учаскелердің, жұмыс орындары мен
жабдықтардың пайдаланылуына және тұтас алғанда ұйым қызметіне тыйым
салу (оны тоқтата тұру) туралы нұсқама шығарады. Бұл ретте ұйым
қызметіне тыйым салу (оны тоқтата тұру) туралы акт сот шешімі
шығарылғанға дейін қолданылады. Жұмыс беруші бұзушылықтарды үш күн
өткенге дейін жойған жағдайда, осы актіні жасаған мемлекеттік еңбек
инспекторы немесе облыстың, республикалық маңызы бар қаланың бас
мемлекеттік еңбек инспекторы ұйымның қызметіне тыйым салу (оны тоқтата
тұру) туралы актінің күшін жояды;
әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама:
әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді тоқтату
туралы қаулы:
әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қаулы шығарады.
Мемлекеттік еңбек инспекторының актілері жұмыс берушілер мен
лауазымды адамдардың тексеруді жүзеге асыру барысында белгілі болған
(анықталған) еңбек заңнамасының талаптарын бұзушылықтарына ықпал етудің
құқықтық шаралары болып табылады. Актілер екі данада жасалады, оның біреуі
қолы қойғызылып, жұмыс берушіге тапсырылады. Жеке және заңды тұлғалар
мемлекеттік еңбек инспекторының актілерін орындауға міндетті.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті
қорғау саласындағы құзыреті.
Қазақстан Республикасының Үкiметi:
1) еңбек қауіпсіздігі және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың
негiзгі бағыттарын әзiрлейдi және оның iске асырылуын қамтамасыз етедi;
2) еңбек қауіпсіздігі және еңбектi қорғау саласындағы мемлекеттік
бағдарламаны әзiрлеудi және оның орындалуын ұйымдастырады;
3) еңбек қауіпсiздігі және еңбекті қорғау саласында мемлекеттiк бақылауды
және қадағалауды ұйымдастырудың және жүргiзудің тәртібін белгілейді;
4) еңбек қауіпсіздігі және еңбектi қорғау саласында деректер банкiн құра
отырып ақпарат берудiң және мемлекеттiк статистика жүргізудiң тәртiбiн
айқындайды;
5) еңбек қауіпсiздiгі және еңбектi қорғау проблемалары бойынша зерттеулер
жүргізудi қамтамасыз етедi.
Уәкілетті органның құзыреті.
Уәкiлеттi орган:
1) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты
iске асырады;
2) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау проблемалары бойынша зерттеу
бағдарламаларын әзірлейді;
3) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөнінде мониторинг өткізеді;
4) басқа мемлекеттік органдармен, сондай-ақ қызметкерлердің және жұмыс
берушілердің өкiлдерiмен еңбек қауiпсіздігін және еңбекті қорғауды
қамтамасыз ету салаcында үйлестірудi және өзара iс-қимылды жүзеге асырады;
5) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
cаласындағы салааралық нормативтік құқықтық актілерін әзiрлейдi және
бекітеді;
6) мемлекеттік еңбек инспекторларын оқытуды және аттестаттауды жүргізеді;
7) Қазақстан Республикасының еңбек қауiпсiздігі және еңбекті қорғау туралы
заңдарының сақталуына мемлекеттік бақылауды ұйымдастырады;
8) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен өндiрiстегi
жазатайым оқиғаларға дер кезiнде және объективті тергеу жүргiзiлуiн
бақылауды жүзеге асырады;
9) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында халықаралық
ынтымақтастықты жүзеге асырады;
10) еңбектің физиологиялық негізделген нормаларын әзірлейдi және олардың
сақталуын бақылауды жүзеге асырады;
11) қызметкерлердi жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, сондай-ақ
санитарлық-тұрмыстық үй-жайлармен және құрылғылармен, емдеу-алдын алу
құралдарымен жұмыс берушiлердiң қаражаты есебiнен қамтамасыз етудiң
тәртiбiн белгiлейдi;
12) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де функцияларды
орындайды.
Уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінің құзыретi.
Аумақтық бөлімшелер:
1) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздiгі және еңбектi қорғау туралы
заңдарының сақталуын бақылауды жүзеге асырады;
2) өндiрiстiк жарақаттанудың, кәсiби аурудың себептерiне талдау жүргізедi
және олардың алдын алу жөнiнде ұсыныстар әзірлейді;
3) өндiрiстегi жазатайым оқиғаларды Қазақстан Республикасының заңдарында
белгiленген тәртіппен тергейді;
4) уәкiлетті орган бeкіткeн ережелерге сәйкес ұйымдағы еңбек қауiпсiздiгiн
және еңбектi қорғауды қамтамасыз етуге жауапты басшылар мен адамдардың
еңбек қауiпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелерi бойынша біліміне тексеру
жүргізеді;
5) өндірістік мақсаттағы объектiлердi пайдалануға қабылдау жөнiндегі
комиссияның құрамына қатысады;
6) қызметкерлердiң, жұмыс берушілердің және олардың өкілдерiнiң еңбек
қауіпсiздiгi және еңбектi қорғау мәселелерi жөнiндегi өтініштерiн қарайды;
7) еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау нормативтерiн жетiлдiру
мәселелерi бойынша кәсіподақтармен және жұмыс берушiлердің бiрлестіктерiмен
өзара iс-қимыл жасайды;
8) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де функцияларды жүзеге
асырады.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегi іс-шараларды
қаржыландыру. Еңбек қауiпсiздiгі және еңбектi қорғау жөнiндегi iс-шараларды
қаржыландыру жұмыс берушінің қаражаты мен Қазақстан Республикасының
заңдарында тыйым cалынбаған басқа да көздердің eceбінен жүзеге асырылады.
Қызметкерлер бұл мақсатқа шығыстаp шығармайды. Қаражат көлемі ұжымдық
шартпен айқындалады. Жұмыс беруші жыл сайын еңбек қауiпсіздігіне және
еңбекті қорғауға қажетті қаражат бөледi. Қаражат көлемi жеке және (немесе)
ұжымдық шарттарда белгіленедi.
Бақылау сұрақтары:
1. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында мемлекеттік басқару мен
бақылауды жүргізу тәртібі.
2. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегi іс-шараларды
қаржыландыру.
Тақырып: Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы қызметкерлер
құқықтарының кепілдіктері.
Жоспар:
1. Еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті қорғауға қызметкерлер құқықтарының
кепілдіктері.
2. Жұмысқа қабылдау кезiндегі еңбек қауiпсіздiгіне және еңбекті қорғауға
құқықтарының кепілдіктерi.
Лекция мақсаты: Студенттерге еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті қорғауға
қызметкерлер құқықтарының кепілдіктерін түсіндіру, жұмысқа қабылдау
кезiндегі еңбек қауiпсіздiгіне және еңбекті қорғауға құқықтарының
кепілдіктерiн оқытып, үйрету болып табылады.
Лекция мәтіні.
1. Еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті қорғауға қызметкерлер құқықтарының
кепілдіктері. Жеке еңбек шартының талаптары Қазақстан Республикасының еңбек
қауіпсiздігі және еңбектi қорғау туралы нормативтiк құқықтық актілерiнiң
талаптарына сәйкес келуге тиiс. Азаматтарды олардың денсаулық жағдайына
терiс әсер ететiн жұмысқа қабылдауға тыйым салынады. Қауiптi және зиянды
өндiрiстiк факторларды қоса алғанда, жеке еңбек шартында жұмыс орнының
шынайы сипаттамасы, Қазақстан Республикасының еңбек қауiпсiздігі және
еңбектi қорғау туралы заңдарында және ұжымдық шартта көзделген осындай
жағдайларда жұмыс iстегенi үшiн берiлетін жеңiлдiктер мен өтемақылар
көрсетiлуге тиiс. Еңбек жағдайлары зиянды және қауіпті жұмыстарға қабылдау
кезiнде жұмыс беруші қызметкердi кәсiби аурудың туындау мүмкiндігі туралы
ескертуге мiндеттi.
Ұйымдардағы, әрбiр жұмыс орнындағы еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау жағдайлары еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау жөніндегі
мемлекеттік стандарттар, ережелер талаптарына сәйкес болуға тиіс. Ұйымның
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптарды бұзуы
салдарынан жұмысын тоқтатқан уақытқа қызметкердің жұмыс орны (лауазымы) мен
орташа жалақысы сақталуы тиіс. Қызметкердің өзiнiң немесе айналадағы
адамдардың өмiрi мен денсаулығына тiкелей қауіп туындаған жағдайда жұмысты
орындаудан бас тартуы оны тәртіптiк және (немесе) материалдық жауапқа
тартуға әкеп соқтырмайды. Қызметкер жеке және (немесе) ұжымдық қорғану
құралдарымен, арнаулы киiммен қамтамасыз етілмеген жағдайда жұмыс берушiнiң
қызметкерден еңбек мiндеттерiн орындауды талап етуге құқығы жоқ және сол
себептен бос тұрып қалған уақытқа орташа жалақысы мөлшерiнде ақы төлеуге
тиiс. Қызметкер еңбек мiндеттерiн атқару кезiнде оның өмiрi мен
денсаулығына зиян келтiрiлген жағдайда оған келтiрілген зиянды өтеу
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. Қызметкерде
еңбек жарақаты, кәсiби ауру немесе зиянды және (немесе) қауiптi өндiрiстiк
факторлардың әсерi салдарынан денсаулығының өзге де зақымдалу белгілерi
байқалған жағдайда жұмыс берушi медициналық қорытындының негiзiнде
қызметкердi өзiнің келiсiмi бойынша денсаулығына терiс әсерiн тигiзбейтін
басқа жұмысқа ауыстыруға тиiс.
Әйелдердiң және жасы он сегізге толмаған адамдардың еңбегін қорғау.
Ауыр қол еңбегi жұмыстары мен еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды),
қауiптi (ерекше қауiптi) жұмыстарда әйелдердiң және жасы он сегiзге
толмаған адамдардың, сондай-ақ бұл жұмыстар денсаулық жағдайына терiс әсер
ететiн адамдардың еңбегiн пайдалануға тыйым салынады. Әйелдердiң және жасы
он сегiзге толмаған адамдардың еңбегiн пайдалануға тыйым салынатын ауыр қол
еңбегi жұмыстары мен еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды), қауiптi
(ерекше қауіптi) жұмыстардағы өндiрiстердiң, кәсiптердiң тiзiмiн денсаулық
сақтау саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша уәкілеттi орган
бекiтедi. Жүктi әйелдер медициналық қорытындыға сәйкес орташа айлық
жалақысы сақтала отырып, қолайсыз өндiрiстiк факторлары жоқ басқа жұмысқа
ауыстырылады.
Қызметкерлердi еңбек қауiпсiздігі және еңбектi қорғау мәселелері
бойынша оқыту, нұсқаулық беру және білiмдерiн тексеру мынадай нысанда
жүзеге асырылады:
1. Қызметкерлердi еңбек қауіпсiздігі және еңбектi қорғау мәселелерi бойынша
оқытуды, нұсқаулық берудi, бiлiмдерiн тексерудi жұмыс берушi өз қаражаты
есебiнен жүргiзедi.
2. Қызметкерлердi еңбек қауіпсiздігі және еңбектi қорғау мәселелерi бойынша
оқытудың, нұсқаулық берудiң, бiлімдерiн тексерудiң тәртiбi мен мерзiмi
Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiмен айқындалады.
3. Жұмысқа қабылданған адамдар кейiннен еңбек қауiпсiздiгi және еңбектi
қорғау мәселелерi бойынша бiлiмдерiн мiндеттi тексеруден өткiзе отырып,
жұмыс берушi ұйымдастыратын алдын ала оқытудан мiндетті түрде өтедi. Еңбек
қауіпсiздігі және еңбектi қорғау мәселелерi бойынша оқытудан, нұсқаулық
беруден және бiлімдерiн тексеруден алдын ала өтпеген қызметкерлер жұмысқа
жіберiлмейдi.
4. Өндiрiс ұйымдарының басшы қызметкерлерi мен еңбек қауіпсiздігін және
еңбектi қорғауды қамтамасыз ететін жауапты адамдар мезгіл-мезгіл, кемiнде
үш жылда бiр рет тиiстi жоғары оқу орындарында немесе мекемелерде
бiліктілігін арттыру курстарында еңбек қауіпсiздігі және еңбектi қорғау
мәселелері бойынша оқудан және білімдерiн тексеруден өтуге мiндеттi.
2. Заңда еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы қызметкерлер
құқықтарының кепілдіктерін айқындайтын құқықтық нормалар мынадай мәселелер
бойынша топтастырылған:
1. Еңбек шартын жасасу кезінде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау
құқықтарына берілетін кепілдіктер күрделі болып келеді. Бұлардың ішінде,
мысалы, еңбек шартында зиянды және қауіпті өндірістік жағдайлардағы жұмыс
үшін берілетін кепілдіктер, жеңілдіктер мен өтемақы төлемдері көрсетілуге
тиіс.
2. Еңбек қызметі процесіңде қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау құқықтарына берілетін кепілдіктер ауқымдырақ. Бұл ретте
мынаны атап айтқан жөн. Жұмыс орнындағы еңбек қауіпсіздігінің
жағдайлары мемлкеттік стандарттарға, еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті
қорғау жөніндегі ережелер талаптарына сәйкес болуға тиіс. Бұлар жұмыс
берушінің кінәсінен орындалмаған, бұзылған жағдайларда қызметкерлердің
заңды кепілдіктері қолданылады.
3. Кепілдіктер тобына сонымен бірге жұмыс берушінің қызметкерлерді
міңдетті медициналық тексеруден өткізу; еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқыту, нұсқама беру және білімдерін
тексеру жөніндегі міндеттері жатады. Қызметкерлердің және жұмыс
берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласыңдағы құқықтары
мен міндеттері Еңбек кодексінің 35-тарауында (314—318-баптар)
қаралған.
Қызметкердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөнінде, мысалы,
тиісті жабдықталған жұмыс орнына; белгіленген талаптарға сәйкес санитарлық
— тұрмыстық үй-жайлармен, жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, арнаулы
киіммен қамтамасыз етілуге; қажетті білім алуға және кәсіптік даярлыққа;
ұйымның жұмысы тоқтатыла тұрған уақытта орташа жалақысының сақталуына және
т.б. құқығы бар. Сонымен бірге заңмен қызметкерлерге бірнеше міндетгер де
жүктелген. Атап айтар болсақ, мысалы, қызметкер еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау жөніңдегі нормалардың, ережелердің және нұсқаулықтардың
талаптарын, сондай-ақ жұмыс берушінің өндірістегі жұмыстарды қауіпсіз
жүргізу жөніндегі талаптарын сақтауға міндетті.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласында жұмыс беруші:
қызметкерлерді өнертапқыштық ұсыныстары үшін ынталандыруға және белгіленген
тәртіппен жұмыстан шеттетуге және тәртіптік жауапкершілікке тартуға құқылы.
Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
заңмен бекітілген міндеттеріне мыналарды жатқызамыз: еңбек қауіпсіздігі мен
еңбекті қорғау жөніндегі ұйымдастыру — техникалық іс-шараларын жүргізуге;
мемлекеттік еңбек инспекторларының нұсқамаларын орындауға; өңдірістік
объектілердегі еңбек жағдайларының жай-күйі бойынша 5 жылда бір реттен
сирек болмайтындай етіп мерзімдік аттестаттауды өткізуге; қауіпсіз еңбек
жағдайларын қамтамасыз етуге және т.б. іске асыруға міндетті.
Еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды ұйымдастыру жөніңдегі
құқықтық нормалар еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласыңдағы
нормативтік құқықтық актілерді қабылдау; өндірістік объектілер мен өндіріс
құралдарын жобалау, салу және пайдалану кезіндегі еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау жөніндегі талаптар; жұмыс орыңдарының қауіпсіздік талаптары
туралы мәселелерді реттеуге арналған (Еңбек кодексінің 319 — 321-баптары).
Зандық жоғары деңгей дәрежесіңде құқықтық реттеумен еңбек қьізметіне
байланысты жазатайым оқиғаларды және қызметкерлер денсаулығының өзге де
зақымдануларын тергеп тексеру мен есепке алу туралы мәселелер қамтылған.
Бұл жөніндегі нормалар Еңбек кодексінің тергеп-тексерудің жалпы жағдайлары
және өндірістегі жазатайым оқиғаларды есепке алу; жұмыс берушінің
өндірістегі жазатайым оқиға кезіңдегі міңдеттері; өндірістегі жазатайым
оқиғаларды тергеп-тексеру тәртібі; өндірістегі жазатайым оқиғаларды арнайы
тергеп-тексеру ерекшеліктері; өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-
тексеру материалдарын ресімдеу және оларды есепке алу; жазатайым
оқиғалардың дұрыс, уақтылы тергеп — тексерілуі мен есепке алынуын бақылау
деп аталатын 322-327 баптары бойынша топтастырылған.
Бақылау сұрақтары:
1. Еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті қорғауға қызметкерлер құқықтарының
кепілдіктері.
2. Жұмысқа қабылдау кезiндегі еңбек қауiпсіздiгіне және еңбекті қорғауға
құқықтарының кепілдіктерi.
Тақырып: Қызметкерлердің және жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және
еңбекті қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттері.
Жоспар:
1.Қызметкердiң еңбек қауіпсіздiгіне және еңбекті қорғаудағы құқықтары мен
міндеттері.
2. Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
құқықтары мен міндеттері.
3.Мемлекеттiк еңбек инспекторларының мазмұны, оның еңбек қауiпсiздiгiн және
еңбектi қорғауды қамтамасыз ету саласындағы құқықтары.
Лекция мақсаты: Студенттерге қызметкердiң еңбек қауіпсіздiгіне және еңбекті
қорғаудағы құқықтары мен міндеттерін, жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі
және еңбекті қорғау саласындағы құқықтары мен міндеттерін, мемлекеттiк
еңбек инспекторларының мазмұны, оның еңбек қауiпсiздiгiн және еңбектi
қорғауды қамтамасыз ету саласындағы құқықтарын оқытып, үйрету.
Лекция мәтіні.
1. Қызметкердiң еңбек қауіпсіздiгіне және еңбекті қорғаудағы құқықтары мен
міндеттері. Қызметкердiң еңбек қауіпсіздiгіне және еңбекті қорғауға
құқықтары:
1) қызметкер еңбек қауiпсiздiгiне және еңбекті қорғауға;
2) жұмыс берушіден ұйымның жұмыс орны мен аумағының сипаттамасы, еңбек
жағдайлары, еңбек қауіпсіздігi мен еңбектi қорғаудың жай-күйі туралы,
өмiрге және денсаулыққа төнетiн қауіп туралы, сондай-ақ зиянды және
(немесе) қауiптi өндiрiстік факторлардың әсерiнен оны қорғау жөніндeгi
шаралар туралы шынайы ақпарат алуға;
3) өндiрiстік жарақаттануға, кәсiби ауруға немесе жұмыс қабiлетiн
төмендетуге әкеп соқтыруы мүмкiн зиянды және (немесе) қауiптi өндiрiстiк
факторлардың әсерiнен қорғалған жұмыс oрнына;
4) Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсiздігі және еңбекті қорғау туралы
заңдарында, сондай-ақ жеке еңбек және ұжымдық шарттарда көзделген
талаптарға сәйкес жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, арнаулы киіммен
қамтамасыз етілуге;
5) өзінің жұмыс орнындағы еңбек жағдайына, қауіпсiздігіне және еңбектi
қорғауға тексеру жүргізу туралы уәкілеттi органға және оның аумақтық
бөлiмшелерiне өтiніш жасауға;
6) еңбек жағдайларын, қауіпсiздiгін және еңбектi қорғауды жақсартуға
байланысты мәселелердi тексеруге және қарауға өкіл ретiнде қатысуға;
7) өзiнiң денсаулығына немесе өмiрiне қатер төндіретін жағдай туындаған
кезде бұл туралы тiкелей басшыға немесе жұмыс берушінің өкiлiне хабарлай
отырып жұмысты орындаудан бас тартуға;
8) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртіппен еңбек
мiндеттерiн қауіпсіз атқару үшiн қажетті білім алуға және кәсiби даярлыққа;
9) шарттық міндеттемелерді, еңбек (қызмет) мiндеттерiн атқару кезiнде өмiрi
мен денсаулығына келтiрiлген зиянды Қазақстан Республикасының заң
актілерiне сәйкес өтетуге;
10) ұйымның жұмысы еңбек қауіпсіздігi және еңбектi қорғау жөнiндегi
талаптарға сәйкес келмегендiктен тоқтатылған уақытта орташа жалақысының
сақталуына;
11) жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
заңсыз әрекеттеріне шағым жасауға құқығы бар.
Қызметкердің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы
міндеттерi:
Қызметкер:
1) еңбек қауiпсiздігi және еңбектi қорғау жөнiндегi нормалардың, epeжeлер
мен нұсқаулықтардың талаптарын, сондай-ақ жұмыс берушінің өндірісте жұмысты
қауіпсіз жүргізу жөніндегі талаптарын сақтауға;
2) арнаулы киімді, жеке және ұжымдық қорғану құралдарын өз мақсатында
пайдалануға;
3) өндірісте болған әрбір жазатайым оқиға туралы, кәсіби аурудың белгілері
туралы, сондай-ақ адамдардың өмірі мен денсаулығына қатер төндіретін
жағдайлар туралы өзінің тікелей басшысына дереу хабарлауға;
4) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда, сондай-ақ
еңбек жағдайларын өзгерте отырып басқа жұмысқа ауыстырылғанда не кәсіби
аурулардың белгілері пайда болғанда жұмыс берушінің қаражаты есебінен
міндетті түрде алдын ала, мерзімдік (еңбек қызметі ішінде) медициналық
тексеруден және ауысым алдындағы медициналық куәландырудан өтуге міндетті.
2. Жұмыс берушінің еңбек ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz