Бейнелеу өнерінен үйірме жұмыстарында оқушыларды табиғатты бейнелеуге үйрету

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қ. А. ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

М. Бекмуратова

БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІНЕН ҮЙІРМЕ ЖҰМЫСТАРЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫ ТАБИҒАТТЫ БЕЙНЕЛЕУГЕ ҮЙРЕТУ

«ЖАЗ КӨРІНІСТЕРІ». ПЕЙЗАЖ 100-80 см, МАЙЛЫ БОЯУ, КЕНЕП

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В010700 - «Бейнелеу өнері және сызу» мамандығы

Түркістан 2015

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қ. А. ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК

УНИВЕРСИТЕТІ

«Қорғауға жіберілді»

«Бейнелеу өнері» кафедрасының

меңгерушісі п. ғ. к., доцент м. а.

Е. Әуелбеков

«» 2015 ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІНЕН ҮЙІРМЕ ЖҰМЫСТАРЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫ ТАБИҒАТТЫ БЕЙНЕЛЕУГЕ ҮЙРЕТУ. «ЖАЗ КӨРІНІСТЕРІ». ПЕЙЗАЖ 100-80 см, МАЙЛЫ БОЯУ, КЕНЕП

5В010700 - Бейнелеу өнері және сызу мамандығы

Орындаған

СБС-015 тобы студенті Бекмуратова М.

Ғылыми жетекшісі

п. ғ. к., доцент м. а. Жолдасова Б.

Түркістан 2015

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІНЕН ҮЙІРМЕ ЖҰМЫСТАРЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫ ТАБИҒАТТЫ БЕЙНЕЛЕУГЕ ҮЙРЕТУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Бейнелеу өнерінің өзіндік болмысына тән көркем білім мен тәрбие . . . 6

1. 2 Оқушыларды табиғатты бейнелеуге үйрету жолдары . . . 14

1. 3 Үйірме жұмыстары арқылы оқушылардың көркем шығармашылық

іс-әрекетін қалыптастыру . . . 25

2 МЕКТЕПТЕГІ БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

2. 1 Орта буын оқушыларына бейнелеу өнерін оқытудың мазмұны . . . 30

2. 2 Бейнелеу өнерін оқытуды ұйымдастыру және сабақтың құрылымы . . . 35

2. 3 Үйірме жұмыстарының танымдық мүмкіндіктерін қалыптастыру . . . 42

2. 4 «Жаз көріністері» атты шығармашылық жұмыстың композициялық

құрылымы . . . 53

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 55

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 57

ҚОСЫМША . . . 59

КІРІСПЕ

Қазіргі қоғамды дамытудың ғаламдық алғышарты білім мен ғылым болып табылады. Әрбір мемлекеттің әлеуметтік- экономикалық тұрғыдан дамуы оның интеллектуалдық деңгейіне байланысты анықталатындығы белгілі.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында: « . . . Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен тәжірибе жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу . . . » - мәселелері анықталған [1] .

ҚР Президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына «Нұрлы жол - болашаққа бастар жол» Жолдауында: « . . . Жастар - біздің болашағымыздың тірегі», - делінген [2] .

Білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттерді шешу үшін әр оқытушының күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтармен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа карым-қатынасқа өту қажеттігі туындайды.

Қазіргі таңда ұлттық өнерді жас ұрпақтың бойына дарытатын, үйрететін жастардың халықтық тәрбие негізінде білімін шыңдайтын, мектептерде жүргізілетін бейнелеу өнері пәні. «Бейнелеу өнері» білім беру саласы оқушыларды іс-әрекетке баулудың негізгі буыны болып табылады. Бұл пән оқушыларға көркемдік білімді жан-жақты саналы түрде игеруге мүмкіндік береді.

Бейнелеу өнері сабақтарының сапалы өтуі оқушылардың білім сапасын арттыруға әсер ететін фактор болып табылады. Оқыту үдерісі үшін оқыту бағдарламаларының және оқулықтардың, оқу құралдарының сапалы қамтамасыз етілуі, мектептің оқу-материалдық базасының жақсартылуы, мұғалімнің әдістемелік және кәсіби шеберлігі сабақтың нәтижелігін арттырады.

Оқушылардың жас кезінен сурет салуға үйрету сабақ үстінде белгілі бір мөлшердегі қажетті білім мен іскерліктерді үйретеді. Бейнелеу өнері сабағы тәрбиелік өрісі өте кең сабақтардың бірі, ол оқушының ой-қиялын байытып, шығармашылық қабілетін, рухани байлығын арттырады, оқушыларға бейнелеу өнері мен оның түрлері жайлы мағлұматтар беріп, жан дүниесін сезімдерге бөлейді.

Қазақстанда бейнелеу өнері пәнін оқыту әдістемесінің дамуына педагог - ғалымдар Ә. Қамақов [3], Қ. Ералин [4], Қ. Әміргазин [5], Б. Әлмухамбетов [6], Е. Асылханов [7], М. Тәңірбергенов [8], С. Бейсенбаев [9], Е. Әуелбеков [10], Б. Жолдасова [11] т. б. бейнелеу өнерін оқыту саласында түрлі оқу мәселелерін зерттеу нәтижелері қомақты үлес болып қосылды.

Жалпы білім беретін орта мектептерде қазақ бейнелеу өнерінің шығармаларын оқыту оқушылардың өз халқына сүйіспеншілігін арттырады, жастарды өз отанына деген мақтаныш сезіміне тәрбиелейді. Сондай-ақ мектепте оқушылардың көркем мәдениетке деген оң көзқарасын қалыптастыруға және қоғамның белсенді болашақ мүшесін тәрбиелеуге лайықты үлесін қосады.

Қоғамдағы болып жатқан бетбұрыстар, саяси көзқарастар аясында қазақ елінің тарихын шынайы тұрғыда танып - біліп, салт - дәстүріне, рухани мұрасына қасиетпен қарау ерекше маңызға ие болып отыр. Сондай қажеттіліктердің бірі - халық өнері. «Өнерден қуат алмаса тіршіліктің шырағы өшеді» деп М. Әуезов айтқанындай, өсіп келе жатқан ұрпағымызға өз халқының өнерін бойына сіңіріп өсіру - педагогтердің қазіргі кездегі кезек күттірмейтін мәселесі.

Мұғалімнің - оқушымен сыбайлас көркем шығармашылық қызметі, қызметтестік ізгілік әрекет қалыптастырып баланы еңбекке, өмірге, айналасындағы адамдармен жарасымды қатынасқа бейімдейді. Оқу-білім үдерісінде өмір шындығын танып, оны игеруде өнер туындысын сомдап, оны қабылдауда оқушы мен мұғалім шығармашылық бірлікте қызмет етуі оқыту әдістемесінің негізгі қағидасы. Мәселен, табиғат құбылыстарын - мұғалім мен оқушы оны бірге тамашалап, оның әсерін, мотивін әңгімелеп талдап сезіне отырып бейнелеу тәсілдерін бірлесе шешіп орындауы. Сабақ және көркем жұмыс мақсатына жетуге бірге тырысуы т. б.

Бейнелеу өнер сабақтарында оқушылардың практикалық білімі мен көркемдікті түйсіндік үйлесімді ұштастыра білуге шындық пен өнердегі әсемдікті дәл сезіне білуі шығарманың ынтасына өнерге деген ықыласы мен қызушылығына және материалдық дүние танымының қалыптасуына ықпал етеді. Айналадағы өмір шындығы көріністерін көркем бейнелеу әдістері мен тәсілдерін меңгеру белсенді шығармашылық жұмыс.

Табиғат көрінісін бейнелеудің переспективалық заңдылықтарын ескере отырып, зат көлемін толық бейнелеуге үйрету, сурет салудың заңдылықтарына баулу, білімді өздігінен меңгеруге жағдай жасау, пейзаж жанры туралы білімдерін тереңдету, табиғат құбылыстарын бейнелеуде алуан құбылыстарды меңгертуге дағдыландыру, есте сақтау қабілетін дамыту, эстетикалық тәрбие беру, табиғат көріністерін бейнелеу арқылы бейнелеу өнері пәнін және өз елінің табиғатын сүюге, құрметтеуге тәрбиелеу бейнелеу өнеріне баулудың жолдары болып табылады.

Өз ойымызды тұжырымдай келе, мектеп алдындағы басты міндет - оқушыларды халқымыздың ұлттық игіліктері мен адамзат мәдени мұралардың сабақтастығын сақтай отырып ұлттық рухта тәрбиелеу мен оқыту және жас жеткіншектің дүниетанымының қалыптасуына жан - жақты мүмкіндік жасау мақсатында зерттеу жұмысымыздың тақырыбын: «Бейнелеу өнерінің үйірме жұмыстарында оқушыларды табиғатты бейнелеуге үйрету» деп алдық.

Зерттеу мақсаты: Бейнелеу өнерінің үйірме жұмыстарында оқушыларды табиғатты бейнелеуге үйретудің теориялық негіздерін анықтау, мектеп оқушыларына бейнелеу өнері сабақтарын оқыту әдістемесін ұйымдастырудың мүмкіндіктерін сипаттау.

Зерттеу объектісі : жалпы білім беретін мектептегі орта сынып оқушыларына үйірме жұмыстарында табиғатты бейнелеуге оқыту үдерісі

Зерттеу пәні: «Бейнелеу өнері» пәнінен үйірме жұмыстарында табиғатты бейнелеуге баулу

Зерттеу міндеттері :

- тақырыпқа байланысты арнайы, психологиялық, педагогикалық әдебиеттерге талдаулар жасау;

- үйірме жұмыстарында табиғатты бейнелеуге үйрету жолдарын мазмұндау;

- мектепте орта сынып оқушыларын бейнелеу өнеріне оқытудың маңызы мен міндеті, әдістері мен формаларын сипаттап, сабақ үлгісін жасау;

- «Жаз көріністері» атты шығармашылық жұмыстың композициялық

құрылымын мазмұндау.

Зерттеу әдістері: озық педагогикалық тәжірибелерді зерделеу және талдау, салыстыру; педагогикалық-психологиялық, философиялық әдебиеттерді, ғылыми басылымдарды оқу және оларға талдау жасау; шығармашылық іс-әрекеттерді бақылау, сараптау т. б.

Диплом жұмысының құрылымы: Кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды, әдебиеттер тізімі және қосымшадан тұрады.

1 БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІНЕН ҮЙІРМЕ ЖҰМЫСТАРЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫ ТАБИҒАТТЫ БЕЙНЕЛЕУГЕ ҮЙРЕТУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Бейнелеу өнерінің өзіндік болмысына тән көркем білім мен тәрбие

Мәдени және рухани мұралар мен көркем өнер арқылы тәрбиелеуде интеллектуалдық мәдениетті дамыту философиялық ой-тұжырымдар арқылы іске асады. Осы себепті қазіргі жаһандану дәуірінде білімнің философиялық мазмұнын жас ұрпаққа проблемалық - қызметтік әдістемелер қолданып үйрету көзделуде. Барлық көркем білім салаларында рухани мәдениет, көркем өнер көздері мен олардың философиялық мәнін ашып көрсету арқылы оқыту ең сапалы біліммен қамтамасыз етеді. Мұнда рухани құндылықтар мен мәдени мұралардың, өнер түрлерінің саналы-сезімдік, философиялық үлгілік мәнімен таныстыру басты орынды иленеді. Мысалы, өнер туындыларының философиялық мән-мағынасын талдап, ашып көрсету, оны оқушылардың өз мүмкіндіктерінше интеллектуалдық тұрғыда жүйелі талдап тұжырымдаулары т. б. Философиялық ой-тұжырым мазмұны қоршаған орта әлемінен мән тауып, оны өз өмір салтында, қызметінде қолдануға талпыну т. б. болып табылады.

Қазіргі жаңа дәуірдегі адам, қоғам болмысының техникалануына сай рухани және моральдық құндылықтарға философиялық ой-тұжырым тұрғысынан қарап, өмірлік мәнділікке жүгінуіне жол ашып, көркем педагогикалық білімдер жүйесінде оң шешім табуы тиіс. Жалпы тұтас педагогикалық процесте оқушымен мұғалім қызметі сана және сезім қатынасы өлшемімен өрнектелуі заңды. Сөйтіп оқушы - мұғалім қызметінде білім мазмұны мен тәрбие көзі ой бейнесі арқылы мағыналы мәндік үрдіске айналады. Сондықтан ой бейнесі шығармашыл асқақ сезіммен қиялды туындатып, білім мен тәрбие сапасын арттырады. Саналы ой бейнесі оқушы шығармашылық қызметі процесінде әсерлі сезіммен қиялды туындата отырып оның көңіл күйін шарықтатып, көркем образ сомдауға мүмкіндік береді.

Табиғат әлемі, мәдени мұралар мен өнер түрлері барлығы адамның рухани дүниесін байытып, ой бейнесін тудырып оның көңіл күйін, сезімін оятып, көркемдік талғамы мен танымдық көзқарасын дамытып, қоршаған орта өміріне бейімдейді. Сөйтіп мәдениет астары көркем педагогикалық білім, тәрбие тәсілдерін жүйелеуге мүмкіндік береді. Сондықтан өнерде логикалық құрылымдар емес саналы-сезімдік, көркем-образдық бейне түзілімдері негізгі танымдық өріс болып табиғи тұрғыда қалыптасады. Ал мұндай әдіснама өнер мен білімге деген шынайы ықылас пен құлшынысты туындатады. Өнер мен білімге деген сүйіспеншілік өмірге бейімдеп, адамның өмір сүру салтының мәнін, оның рухани мүмкіндіктері арқылы толықтырып отырады. Адам өз бойына біткен құдіретті сананың күшімен әлемнің сырлы бейнесін ой бейнесіне ендіріп, өмір мәнін түсінуге ұғынуға талпынады. Әрине мұндай талпыныс шығармашылық қиялды тудырады. Шығармашылық қиял санадағы ой бейнесін көркем-образдық бейнеге айналдыруға мүмкіндік береді. Шығармашылық процестегі мұндай сезімдік-логикалық реттілік рухани тәрбие тәсілдерін іріктеуге мүмкіндік туғызады. Рухани тәрбие оқушы жан дүниесін елітіп, ақыл ойы мен сана-сезімін нұрландырады. Затында адам санасында әр нәрсе материалдық та, руханилықта бейнелі болуы мәнді. Бұл бейнелеу өнеріндегі, жалпы барлық өнер түрлеріндегі бейнелілік сипатқа тән және ол кескіндік, тұлғалық көркем-образдық әдіс-тәсілдер жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Ол бейнелі санаға тәуелді. Адам өз өмірін әлемді бейнелі қабылдаудан бастайды.

Дж. Дьюи философиясындағы адамның қоршаған ортамен үзіліссіз өзара әрекет тәжірибесі туралы өмірлік идеясы, осы көрсетілген тұжырымдар мәнін анықтауға көмектеседі.

Оның философиялық зерттеулері педагогиканы одан әрі дамытуда маңызды болған, «ойлау актісі мен оқыту процесінің сәйкестігі» туралы ойын тұжырымдау мен негіздеуге мүмкіндік береді [12] .

Бейнелеу өнерін оқытуда оқушының шығармашылық жұмыс орындау творчестволық процесі мен оқытудағы оқушы мен мұғалім арасындағы педагогикалық процесс кезеңдерінің сәйкестігі ұтымды нәтижеге жеткізеді. Мысалы мұғалімнің тақырыпты әсерлі бейнелеп түсіндіруі мен оқушының осы тақырыпты әсерлі мазмұнда көркем қабылдау сәйкестігі. Немесе мұғалімнің орындау әдіс-тәсілдерін көрсетуі мен оқушының бейнені орындауға қажетті тәсілдерді бейне формасына сәйкес елестетіп қолдана отырып жұмыс орындауы т. б.

Бейнелеу өнерінің дамытушы күші сананың бейнелеушілік қабілетіне, яғни адамның өмірді түр, түс, пішін, көлем, кеңістік, уақыт арқылы сезімді-бейнелік қабылдау мүмкіндігінде екендігін адамзат пайда болып даму эволюциясы көрсетіп отыр.

Адам өмірді бейнелі пішінде қабылдайды. Бұл адамның генетикалық өрісінен де белгілі. Адамның танымдық табиғатының негізінде бейнелік қабылдау мен іс-әрекет жатыр.

«Ойлау актісі мен оқыту процесінің сәйкестігі» туралы Дж. Дьюй философиялық іліміне қатысты таным және шығармашылық қызмет түрлі ақиқатты құмарлықпен ізденуді, оған талпыну мен ынтаны сипаттап тек-тамырында, түбінде бір тұтастық процестер жүйесін құрайды. Ойлау биологиялық және әлеуметтік дамудың жемісі.

Осы қасиеттер ортақтығы да тәрбие мен шығармашылық - жаратымпаздық процесстер сәйкестігін, және осыған байланысты осы тұрғыдағы ойлау актісі мен оқыту процестерінің сәйкестілік жүйесін құрайды. Бұл әрине білім мен тәрбие беруде оқушы белсенділігін, оның рухани жан дүниесін байытып, оқыту сапасын арттырады. Сана адамның қоршаған дүниені танып білу, бейнелеу қабілеті ретінде оның өмірді суреткерлік бейнелеушілік байланыстарын Д. Кішібеков «Қоғамдық сананың тағы бір көне формасы - өнер. Ол объективті ақиқатты бейнелеп көрсетеді. Көркемдік бейне-құбылыстарды нақты сезімталдық түрде барынша ерекше, типтік тұрғыдан бейнелейді. Былайша айтқанда, ол жалпылық пен жекенің, объективтік пен субъективтік, материалдық пен идеялықтың, диалектикалық ерекшеліктерінің бірлігі. Көркем бейне негізінде дараланған, нақтыланған сын-сипат жатады, сонымен қатар ол дара, жеке, нақты адам бейнесі арқылы көпшілікке белгілі, түсінікті типтерді, құбылыстарды сомдап, бейнелейді, жаманнан жирентеді, жақсыға ынталандырады» - деп көрсетеді [13] .

Сана рухани құбылыс, ол бір жағынан білім жүйесі, екінші жағынан таным процесі. Сана белгілі бір қатынастағы бейнелеу. Сана дегеніміз - объективті дүниенің адам миында пайда болатын субъективтік бейнесі, сәулесі. Ол жай бейне емес, шығармашылық бейне.

Жас ұрпақтың ойын тереңдетіп, қиялын өрістететін әдістемелер білім философиясының категорияларымен анықталады. Мысалы ұлттық рухта, қазақы менталитетті қалыптастыратын көркем өнер түрлерінің туындылары қол өнері бұйымдарын, бейнелеу өнерін, музыканы, поэзияны, көркем әдебиетті, кино, театр өнерін т. б. өнер түрлерін, мақал-мәтелдерді, даналық сөздерді әсерлі сезініп, саналы қабылдау тәсілдері білім философиясының рухани мәнділік тәсілдеріне жүгінеді. Бұл тәсілдер отан сүйгіштікке, адамгершілікке, инабаттылық пен имандылыққа баулиды.

Көпшілік жағдайда терең де сапалы, жаңа дәуірге бағыттылығын тұтас көркем педагогикалық процесс мәселелерінің бәрі материялар әлемімен идеялар әлемінің ара қатынасы арқылы шешілуі тиіс.

Рухтың тазарып өрістеуі арқылы адамның санасы мен сезімі, ой жүйесі, мәдениеті сауығатындығын А. Г. Гурвичтің биоөрістің генетикалылығы туралы дәлелі адам ойының ғарыштағы «сана өрісінде» сақталатындығына тәуелділігін байқатады. Қазіргі прогрессивті ғалымдар ойынша адамның рухани түсініктері мен дүниетанымдық көзқарастары адамның - энергиялық ақпараттық жүйесінде айқындалады. Тәрбие процесінде жас өспірімнің жағымсыз қасиеттерін, оның осы биоөрістік жүйесінен аластатып, жоғарғы асқақ сезіммен шығармашылық қиялын шарықтату, көркем өнер мен мәдениет көздері арқылы, олардың биоөрістік жүйесіне әсер ету тәсілдерімен іске асырылуы бүгінгі күннің бұлжымас міндеті. Жас буынның сана өрісімен рухани сезімін тәрбиелеу, осы тұрғыда көркем өнер пәндері мен мәдениет көздері арқылы жүйелі тұтас педагогикалық процесте іске асырылуы білімнің негізгі қағидасы болуы тиіс. Көркем педагогикалық білім беруде өнер пәндері мен рухани мәдениет негіздеріне сүйене отырып рух пен сана тәрбиесіне баса мән беріледі.

Көркем біліммен тәрбие процесінде оқушының шығармашылықпен қызмет етіп, өз мүмкіндігінше көркем образды сомдауы, осы қағидаларды қаперге ала отырып белгілі бір әдістемелік тәжірибеге сүйенеді. Бұл әдістемелер - бейнелеу тәсілдері сызық, түс, түстер үйлесімі, қатынас, кеңістік, перспектива, ритм, жарық-көлеңке қатынастарының тұтас жүйесі арқылы өз сезімін көңіл-күйін көрсете білуіне бағытталады.

Мұғалім міндеті осы саналы-сезімдік бейнелік әдіс-тәсілдерді қолдана отырып оқушылардың қоршаған ортаны, әлемді шынайы қабылдап ақиқатты тану қабілеттерін қалыптастыру. Өнердің басты мақсаты ақиқат шындықты көркем сезіммен ойлыақыл арқылы саналы тану, қоршаған орта сұлулығын әсерлі бейнелеу. Ал оқыту өмірге бейімдеп оқытып үйрету, ол саналы когнитивтік үйрету болып табылады.

Педагогикадағы гуманитарлық бағыт В. Дильтей, Т. Литт, В. Флитнер, Э. Венигер еңбектерінде философиялық негіз қалап тарихи көрініс тапты. Педагогикалық гумманитарлық бағыт, тәрбие мен білім мазмұны, түрі, әдісі, құралы әрқашанда рухани-материалдық кеңістік аясындағы қоғаммен қоғамдық сана-сезіммен, қоғамның түрлі өндірістік, мәдени, рухани қарым-қатынастарымен тығыз сабақтастық байланыста. Таным білімнің қалыптасып дамуының жалпы шарты болғандықтан жас өспірімнің өнерге деген шығармашылық сүйспеншілігі мен қатынасы танымдық мәдениет арқылы өрістейді. Танымдық мәдениет бұл адамды білімге, ғылымға, өнерге бастайтын педагогикалық категория. Ол білім мен тәрбие алу көзі, рухани дамудың алғы шарты. Сондықтан бүгінгі білім беру жүйесінде оқушы танымдық мәдениетін қалыптастыру басты міндет.

Оқыту мен тәрбие адамды педагогикалық ұйымдастырылған іс-әрекет жүйесіне енгізу, қатыстыру процессі болғандықтан ол шығармашылық ізденісті талап етеді. Шығармашылықтың жалпыға ортақ қызмет өрісі мен функциясы адамның барлық рухани -танымдық, практикалық қабілеттері мен қасиеттерін дамыту. Адам қызметінен туындаған қажеттіліктер оларды қанағаттандырудың түрліше жолдарын, тәсілдерін ізденіп табуды көздейді. Жаңа ғасыр оқушылары өзін-өзі дамыту, өзін-өзі актуальдандыру мен өзіндік әлеуметтену толқынында ынта мен ықылас, талап пен ізденіс басты мәнге ие болып ғылыми таным, рухани мәдениет, адамзат жады мен сенім-нанымы барлығы сана, сана астары, ми, ми қызметі аяларындағы ой, таным, сезім, парасат, қасиет танымдық био өрістері жүйелі қатынас процесстерінде әлемді қабылдап, танып, түсінуге деген ынта-ықыласты туғызып оның танымдық мәдениет тәсілдерін, танымдық процесс жолдарын анықтайды. Сөйтіп рухани құндылықтар мен көркем мәдениет оқушылардың танымдық мәдениетін өрістетіп жан-жақты дамыған тұлға қалыптастыруға мүмкіндік ашады.

Бала білім-білігін рухани, мәдени құндылықтарға бағдарлау: рухани-адамгершілік, ізгілік, имандылық; интеллектуалдық - білім танымдық, қабілеттілік; коммуникативтік және мәдени-әлеуметтік, біліктілік бағыттарын көрсетеді. Білім беру жүйесін философиялық тұрғыда әлеуметтендіру, қоғамдық өзгерістерге бағдарлау жеке тұлғаның адами, танымдық, жауапкершілік, ұстамдылық, белсенділік, жанашырлық, талапкершіл қарым-қатынас тәртібін, мінез-құлқын, мәдени-әлеуметтік іс-әрекетін қалыптастырып қоғамға, қоршаған орта әлеміне енуіне мүмкіндік туғызады. Көрсетілген тұжырым оқушының жеке тұлғалық-бағдарлы және әлеуметтік даму мақсатын анықтайды.

Бұл мәселелерді шешудегі басты талап - оқушының осы білім мазмұны мен талаптарын қажетсінуі, талабы, құлшыныс-қызығушылықтары, осы білім-білікті игеруде және мәдени әлеуметтік, жеке тұлғалық құндылықтарға қанағаттануы мен қанағаттанбауына қарай білім-білік, тәрбие беру арқылы қажеттілік туғызу.

Жаңа білім беру жүйесіне көшу негізінен оқушылар жеке дара ерекшеліктеріне мейлінше мән беріп, оқушылардың алған білімдерін өмірде қолдана алатындай өмірге бейімдеу және мамандыққа бағыттау негіздерін қарастырады.

Мұндағы мотивациялық компонент бұл, оқушылардың жеке бас ерекшелігі - баланың оқу әрекетіне, сыныптастарына, мұғалімге, өзіне деген қарым-қатынасы, ойымен әрекеттестігі, әлеуметтік көзқарасы. Оқушының ынта - жігері, қызығушылығы, қанағаттануы, әсерленуі, сүйсінуі, т. б. анықтап осыған оңтайлы жағдайлар туғызу. Ол бейнелеу өнері сабақтарында оқушыларға түрлі мазмұндағы шығармашылық сурет тапсырмаларын орындатып оларды талдау, арқылы анықталады. Көркем образдық бейнелеуде бала өз мінез-құлқы мен танымдық іс-әрекетін, өз сезімі мен ойын бейнелейді.

Ал мазмұндық компонентте, оқушы интеллектуалдық деңгейін, мүмкіндіктерін еске алу - баланың алдыңғы білім қорының, дүниетанымының негізінде - сана-сезімі, түсінігі, ой жүйесі қамтылатын көркем бейнелік әдістемелер қолдану арқылы оқушының жеке дара ерекшеліктері дамытылады. «Оқушыға не таныс, содан бастау керек, және олардың алдында неғұрлым күрделі құбылыстарды оқушының өзіндік белсенділігіне сүйене отырып біртіндеп ашу қажет» [14] .

Бұл оқушылардың көркем туындыларды, бейне суреттерді қабылдауы процесінде оларды композициялық, көркем образдық талдап түсінуі, өз мүмкіндіктерінше көркем образдық бейне орындауы арқылы анықталады. Мұнда оқушы өзінің көркемдік талғамы мен мәдениетін көрсетеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.