Психофизиологиялық құбылыс жағдайы, мінез-құлқы және қызметі (зілзала апаты ошағынан зардап шеккен адамдар)
1. «Өте ауыр естен талу эмоциясы яғни сезімі».
2. «Психофизиологиялық демобилизация».
3. «Рұқсат беру сатысы»
4. «Қайта қалпына келу сатысы».
5 Шұғыл жағдайдағы адамның мінез.құлқы
2. «Психофизиологиялық демобилизация».
3. «Рұқсат беру сатысы»
4. «Қайта қалпына келу сатысы».
5 Шұғыл жағдайдағы адамның мінез.құлқы
Мінез-құлықтың ерекшелігін меңгеру мақсатында, психофизиологиялық реакциясы, адамдардың жағдайы және жұмысқа қабілеттілігі, зілзала әсерінен үлкен бұзылып жарылған күш яғни (Рихтердің шкаласы бойынша жер сілкінісі 10 баллға дейін) Ленинакан қаласында 1988ж. 12-сінен 22 желтоқсан қарсаңында, біздің зерттеу жасауымыз бойынша 70 ер азамат жасы 19-дан 35 жасқа дейін тексерілді. Жер сілкінісі болған мезетте барлық тексерілген адамдардың денсаулығы дұрыс болды және олар ешқандай дене жарақатын алған жоқ. Толыққанды мінездеме беру үшін шұғыл комплекстік іс-әрекеттің дәрежесіне алдын-ала психоэмоцианалды – зардап шеккендерді тексергенде айта кететін жағдай, 9 этажды ғимараттың бір бөлігі, алғашқы жер сілкінісінен кейін тұрғындардың (әйелдер мен балалардың) балкон, террасадан жүгіріп түсуі және олардың көзінше ғимараттың жоқ болып кетуін көргендігі. Сол бір реакция 15 минутқа созылды, адамдардың айқайы және құлаған ғимараттың астынан шыққан дауыстар, басшылар қоқыстан шыққан дауысын естіп көмектесті. Кейбір адамдар жәрдем жұмыстарына кірісіп кетті. Алдын-ала олар өз жанұясын іздеуге кірісті (басшылардың қалай болса солай іс-әрекетіне тәуелсіз өздері әрекет жасады). Сонымен қатар көпшілік тексерілгендер белгілі бір оқиғаның маңыздылығы соншалықты, олардың сыртқы сезімінен арыла алмай мелшиіп қатып қалуына әкеліп соқты. Алғашқы тәуліктерде көмек көрсету жұмыстары 18-20 сағатқа дейін созылды. Зілзала апатынан зардап шеккен адамдардың әсерлі жағдайын қосымша мәліметтерге қарағанда 4 кезең немесе 4 сатыға бөлуге болады.
Тақырыбы: Психофизиологиялық құбылыс жағдайы, мінез-құлқы және
қызметі (зілзала апаты ошағынан зардап шеккен адамдар)
Мінез-құлықтың ерекшелігін меңгеру мақсатында, психофизиологиялық
реакциясы, адамдардың жағдайы және жұмысқа қабілеттілігі, зілзала әсерінен
үлкен бұзылып жарылған күш яғни (Рихтердің шкаласы бойынша жер сілкінісі 10
баллға дейін) Ленинакан қаласында 1988ж. 12-сінен 22 желтоқсан қарсаңында,
біздің зерттеу жасауымыз бойынша 70 ер азамат жасы 19-дан 35 жасқа дейін
тексерілді. Жер сілкінісі болған мезетте барлық тексерілген адамдардың
денсаулығы дұрыс болды және олар ешқандай дене жарақатын алған жоқ.
Толыққанды мінездеме беру үшін шұғыл комплекстік іс-әрекеттің дәрежесіне
алдын-ала психоэмоцианалды – зардап шеккендерді тексергенде айта кететін
жағдай, 9 этажды ғимараттың бір бөлігі, алғашқы жер сілкінісінен кейін
тұрғындардың (әйелдер мен балалардың) балкон, террасадан жүгіріп түсуі және
олардың көзінше ғимараттың жоқ болып кетуін көргендігі. Сол бір реакция 15
минутқа созылды, адамдардың айқайы және құлаған ғимараттың астынан шыққан
дауыстар, басшылар қоқыстан шыққан дауысын естіп көмектесті. Кейбір адамдар
жәрдем жұмыстарына кірісіп кетті. Алдын-ала олар өз жанұясын іздеуге
кірісті (басшылардың қалай болса солай іс-әрекетіне тәуелсіз өздері әрекет
жасады). Сонымен қатар көпшілік тексерілгендер белгілі бір оқиғаның
маңыздылығы соншалықты, олардың сыртқы сезімінен арыла алмай мелшиіп қатып
қалуына әкеліп соқты. Алғашқы тәуліктерде көмек көрсету жұмыстары 18-20
сағатқа дейін созылды. Зілзала апатынан зардап шеккен адамдардың әсерлі
жағдайын қосымша мәліметтерге қарағанда 4 кезең немесе 4 сатыға бөлуге
болады.
1. Өте ауыр естен талу эмоциясы яғни сезімі. Мелшиіп қатып қалу
жағдайы 3 сағаттан 5 сағатқа дейін созылады; жалпы психикалық кедергімен
ерекшеленеді, психофизиологиялық резервті жұмылдыру, ойлау процесінің
қабылдауын күшейту және тездігін ұлғайту, аңдаусыз ерлік жасау яғни әсіресе
жақын адамдарын құтқаруда, біріңғай қиын-қыстау жағдайына баға беруде,
бірақ мақсат қойған қызметінің қабілетін сақтап қалуы болып табылады.
Эмоциялық күй кешкенде, осы кезеңде көңіл-күйі болмай, бас айналу және бас
ауру, жүрек соғу, аузының құрғауы, шөлдеуі және демалуы қиындап кетеді.
Адам жағдайының нашарлауына баға бергенде тексерілгендердің 30 пайызға
жуығы бірмезгілде, яғни олардың жұмысқа қабілеттілігі 1.5 – 2 есе және одан
да аса артқандығын айта кеткен жөн. Мысал ретінде мынадай жағдайды
келтіруге болады. Тексерілген Р., өзінің әйелін және қызын 9 этажды үйдің
шатырынан көріп (төменгі қабаттағы саты жарылып сынған) ал гүлдер егілген
темір қоршау жіп арқылы 1 сағат ішінде шатырға шығып жанұясын құтқарды.
2. Психофизиологиялық демобилизация. Демобилизация – ауыстыру, босату
мағынасын береді. Мерзімнің ұзақтығы 3 тәулікке дейін. Көпшілік ақиқатқа
жүгінсек осындай алғашқы жарақат алғандармен тілдесу және қайтыс болған
адамдардың денесін көру, өлім, қайғыны түсінуге (күйзеліс әсерін
сезінуге) байланысты. Өз көңіл-күйінің әлсіреуі және психоэмоцианалды
жағдайда сасып қалу сезімі анағұрлым мінездемеленеді, үрейленіп байбалам
салу реакциясы, мінез-құлықтың адамгершілік мөлшерінің төмендеуі,
қызметінің нәтиже деңгейі және соған деген дәйегі (депрессия) – басына
түскен негізгі ойлары яғни көңіл бөлу және есте сақтау өзгерістері
(ережедегідей, тексерілгендер толыққанды анық естерін түсіре алмады., осы
күндері не болғанын). Көпшілік тексерілгендер жүректің айнуын яғни құсқысы
келетінін, басында ауырлық ішкі – құбылыстарының жағымсыз әсерлі
сезінуін, аппетитінің яғни тамаққа деген ықыласы жоқтығын айтып шағымданды.
Осы кезеңге алғашқы бас тарту яғни көмек көрсету және тазалау жұмыстары
(әсіресе қайтыс болған адамдардың денесі) көліктерді және арнайы техниканы,
соның ішінде апат жағдайындағы қате іс-әрекеттердің көбеюіне әкеліп соқты.
3. Рұқсат беру сатысы - жер сілкінісінен кейін 3-12 тәулік ішінде.
Адамға тән баға беру мәліметі бойынша, біртіндеп көңіл-күйі және өзін-өзі
сезіну күйі қалыптасады. Дегенмен тексерілгендердің басым көпшілігінде
байқау қорытындысы бойынша төмен эмоциялық рең сақталады, өз
айналасындағылармен шектеулі тілдесу, гипомимия (адам бетінің маска сияқты)
өзгеруі, тілінің дауыс ырғағы төмендеп кетуі, іс-қимылының бәсеңдеуі. Осы
кезеңнің соңында ойындағысын айтып тастағысы келетін адамдардың ниеті
пайда болады, кейбір зілзала апатын көрмегендер аса қатты қобалжитын
басқада адамдар кездеседі. Бір мезетте түстер пайда болады, екі жағдайда да
болмағандар, яғни олар жаман түстерді көріп, өлім болған жағдайдан әсер
қалдырады. Мысалы: Түсіне төбелес және қайтыс болған адамдармен атыс, тек
осы қайтыс болғандармен емес, сонымен қатар ертеректе қайтыс болған
адамдар кіреді. Жағдайдың жақсаруы адамның кейбір белгілерінің әділдігі
кейінгі физиологиялық резервтің төмендеуін көрсетті... Қатты қайғырып
шаршау алға басып өршіді. Орта көрсеткішке қарағанда дене күші және жұмысқа
қабілеттілігі (үлкен-кіші топтың зерттелген нормативтік мәліметтеріне
салыстырғанда) 30 пайызға төмендеді, таяқшалы динамометрия көрсеткішіне
қарағанда – 50 пайызға (10-20кг. дейінгі жағдайда). Орта есептен ақылмен
жұмысқа қабілеттілігі 30 пайызға азайды, пирамиданың жартылай жер шарының
бір-біріне сай болмау белгілері пайда болды.
4. Қайта қалпына келу сатысы. Жер сілкінісінен кейін 12-ші күні
зерттелген кезеңде аса оның мінез-құлық реакциясы байқалды: екеуара жеке
қатынас белсенділігі байқалды, бір-біріне ыммен түсінісетін реакциясы және
тілдесуі дұрыстала бастады, жер сілкінісінен кейін алғашқы рет адамдар
әділетті, сонымен қатар басым көпшілігінің түс көруі қалпына келе бастады.
Позитивтік қозғалыс саласының физиологиялық жағдайында, және осы салада да,
яғни қайта қалпына келуде басқа реакция байқалған жоқ.
Шұғыл жағдайдағы адамның мінез-құлқы
Ауыр күйзеліс, бір себептермен, қатынасқа байланысты емес, немесе
қатынасының өзі күйзелісті болып келеді, соңғы мінездеме жағдайды
өзгертеді. Осындайда адам қатынасының әртүрлі (формада) қалыпта болуы
мүмкін. Ауыр күйзеліс қатынасының ерекше кейпі немесе әлпеті эмоцияға
берілу яғни сезіну, ал сезімді бірденнен күшейтіп немесе, керісінше,
адамдардың бір-біріне деген іс-қимылының белсенділігін басып тастаңды, оны
жағымды, көптен күткен немесе азапты, төзуге болмайтын жағдайға әкелуі
болып табылады. Қатынастың күйзеліс кезіндегі өзгерісінің
1-ші сатысы жиі күйзелісті зерттеушілердің көңіл бөлуінен
қашқақтайтын қарапайымдылығын, шамамен жеке адамның қатып қалуы деп
санауға болады. Күйзеліс кешкен адам қатып қалады, айтқысы келгенін
жасыру, айналадағы адамдарға қарайлайды, оларды бағалайды және оларамен өзі
тіл табысуды болжайды. Бұл күйзеліс кезіндегі қатынас сатысы біраз секунд,
минуттан, біраз сағаттарға созылуы мүмкін. Ол таныс емес шұғыл жағдайда,
сонымен бірге бұрында осындай жағдайда болған танымайтын адамның болғаны
әсер етті және оның айналасында жақсы адамдар болды. Осы сатыға белсенді
қатынастың төмендеуі жатады. Ауызша қатынас толығымен тоқтауы мүмкін, соған
қарамастан қатып қалған адам толығымен қатынастан алынып тасталмайды,
өйткені олар айналадағы адамдарға бақылауды жалғастырады. Осы сатыда кейбір
адамдардың тоқтап қалуы олардың танысу процесін, олардың біріккен қызметін
және олардың сұхбатын әкеліп соғуы мүмкін. Қобалжу, сақтық, қызығушылық,
ұялу, ашу-ыза және басқа жағдайда, осы сатыдағы қатынастың эмоциялық бояуын
анықтайтын, біраз алғашқы күндері қатынастың өршіп келе жатқан күйзеліс
аралығында да болуы мүмкін. Алғашқы секундтан күйзеліске ұшыраған адам
(өзіне) айналадағы әлеуметтік жаңалықты ақпарат арқылы қабылдайды немесе
айналадағы әлеуметтік шұғыл факторларға қандай әсерін тигізгендігі туралы
білеміз. Бірінші, адаммен не анықталады, жиірек толығымен мойындалады - бұл
әлеуметтік айналаға қауіпті емес екендігі жайлы және сырттан төтенше
өорғаныс іс-қимылы анықталады. Екінші – күйзеліс жағдайындағы қалыптасқан
қатынастың даму жобасын ақпарат арқылы алу. Бағалар, шешімдер,
психологиялық құрылымдар, осы сатыдағы қатынастар, кейбір адамдарда
ұмытылады, егерде осы шешімдер дұрыс және тиімді болсада; кейбіреулерінде,
керісінше, төзімді және қатынастың мінезіне ұзақ әсер етеді, шешімі дұрыс
немес қате болсада: ол маған бірденнен ұнаған жоқ немес, бір көргеннен
ғашық болу және т.б. Бір мезгілде шынайылықпен көп соқтығыстар қажет
болады, қатынас жасап жүрген серіктестің дұрыс емес психологиялық құрылымын
түзетуге, (алғашқы) бірінші сатыдағы қатынастың құрылымына қарау керек.
Осындай дұрыс емес құрылымына серіктестің сыртқы белгілері әсер етеді:
үйреншікті емес келбет-жағымсыз сезімді туғызуы мүмкін; серіктес бұрын
соңды кездестірген адамға ұқсауы мүмкін, оның әсері сырттан келген адамға
әсер етуі мүмкін: ұялу, серіктестен жасыру, оның тұйықтығын қате түсіну,
қырсық немесе ішімдегіні тап дейтін, ашулы мінезіне байланысты болуы
мүмкін. Жиірек өзін туралы сырттан келген ақпаратты таныс емес немес аз
танитын серіктесінің қатынасына әсерін тигізеді: өтірік айту, мақтау және
басқалары.
Екінші сатысында күйзеліс кезіндегі қатынастың дамуы қарқындылықтың
ұлғаюы немесе басқа қатынастың пайда болуы немесе қатынастың
белсенділігінің пайда болуы, шұғыл жағдайдан тыс, адамға үйреншікті емес,
сонымен күйзеліс белгісінің сол адамда жоқ болуына әкеліп соғады. Бұл
қатынастың даму сатысы жеке экспанция яғни жеке кеңею деп аталуы
мүмкін, өзінің рөлдік статусын дайындау құрылымы бойынша. Бұл екінші саты
бір жағдайларда 1-ші сатымен ұқсас болуы мүмкін, басқаларында – қатынастың
2-ші сатысымен ұқсас болуы мүмкін. Бұл М.А.Новиковтың қатынасқа келтірген
тұжырымдамасы. Қатынастың күшеюі, осы сатыға негізделген, өмірге сеніммен
шаттана қарауға әлеуметтік белгілі бір мәселеде ұстанған жолды алуға немесе
ұнағанын жаулап алудағы беделді әлеуметтік рөлінің орны. Ереже бойынша өзі
сезініп мойындаған пайдакүнемдік мұндайда жоқ болады. Осы өзінше кенеюдің
экспанцияның бағыты, оның мақсаты, сонымен қатар жиі осы сатыдағы өзінің
өсу қатынасының қарқындылығын, ешқандай адамдармен қатынасын араласушылар
сезінбейді. Сұранғандар және байқаған мәліметі бойынша дәлелдейді. Осы жеке
қатынастың қарқындылығы сатысында және басқада адамдарда былай
түсіндіріледі. жәй қуанышпен өткен реніштердің болмағанын (өзінің
есебінде сынақталған И.-ді айтады), жаңа адаммен сөйлескен жағымды, көп
жаңа нәрсені білуге болады (теңіздегі матрос П.-ның есебінен), жалпы
таныстары бар екендігі және бірдей теңіз артында болғанын (тралшебер Ж.-
ның есебінен). Сондықтан көптеген адамдар өзінің эмоцианалды тірілігін,
ашықтығын алғашқы қатынас жасауда ешқандайда өзінің білімімен,
мүмкіндігімен жарқырау әрекеті деп қабылдамайды, себебі: басқа адамдардың
өте жақсы көрінуінен едәуір жәй адамның бұрынғы әлеуметтік айналадағы
жағдайы орынды. Дегенмен, адамдар негізгі қатынас сатысында көрсетеді
айналадағылардың алдындағы, өздерінің ең жақсы (мінезін), жәй үйреншікті
жағдайда ең жақсы мінезін көрсетпеген, олардың белсенді қатынас мінезіне
тезірек экспансивті ұстамсыз- жаулап алу, олардың жеке статусының қанат
жаюы, бұрынғы әлеуметтік айналасын қысуы, сығуы. Осы сатыда жиі ойшылдың
және тілдесу потенйиалының теңдігі, ақпаратпен шексіз бөліскісі келеді.
Адамдар жиі еріксіз мәліметтреді хабарлайды, бірақ (тыңдарман) тыңдаушының
көңілін табуға және оларға қызық сияқты болып көрінеді. Осындай ақпараттың
ақтарылуын айтушы, ертегідей, еріксіз тыңдарманның көңілін тапқысы
келеді, бірақ және оның өзін сыйлағанын қалайды. Егер сөйлей бермейтін
адамның ақпараттық ақтарылу, атылу мәні, оның көрнекті іс-қимылының
табысты болуы. Індеме, осы сатыда шұғыл жағдайдағы қатынастың даму
қызметімен, өзін іскер және қолынан келетін етіп таныс емес серіктестің
көзінше, бір іспен айналысуға бейім екендігін көрсетеді. Сондай (импульс)
күш, жақсы білімді, іскерлікті жеткізіп айту, жақсы таныс адамдарда да
туындайды, таныс емес күйзеліске ұшыраған адамдарда да болады. Осындай
қатынастың көрсетілуі, ережедегідей жағымды эмоцианалды сезімді
уайымдауы, жақын достастықтың бейнесі болып табылады. Дегенмен, басқада осы
сатыдағы араласатындардың, басқа күшті әсерлі болуы мүмкін. Бірінші
таныстықтан кейін бірдей оңашалау жағдайында, әртүрлі эмоцианалды жағымды
позитивтік акциялар, серіктестің тіске басу яғни дәмін алу үшін қызмет
етуі болып табылады. Жиі кездесетін дәм алу сезініп білмейтін – қонақ
болуға сұрану деп саналады. Адам серіктесіне өзінің бір затын, кітабын,
дәмді пісірген тамағын т.б. ұсынады. Сондай сыйлық жасау, серіктесінің
алдында өзінің сыйлы екендігін білдіреді. Осындай бір-біріне деген немесе
біріңғай акциялар негізгі, алғашқы қатынас сатысында жақсы ниетпен
қабылданады, (сақтықтың зияны жоқ). ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
қызметі (зілзала апаты ошағынан зардап шеккен адамдар)
Мінез-құлықтың ерекшелігін меңгеру мақсатында, психофизиологиялық
реакциясы, адамдардың жағдайы және жұмысқа қабілеттілігі, зілзала әсерінен
үлкен бұзылып жарылған күш яғни (Рихтердің шкаласы бойынша жер сілкінісі 10
баллға дейін) Ленинакан қаласында 1988ж. 12-сінен 22 желтоқсан қарсаңында,
біздің зерттеу жасауымыз бойынша 70 ер азамат жасы 19-дан 35 жасқа дейін
тексерілді. Жер сілкінісі болған мезетте барлық тексерілген адамдардың
денсаулығы дұрыс болды және олар ешқандай дене жарақатын алған жоқ.
Толыққанды мінездеме беру үшін шұғыл комплекстік іс-әрекеттің дәрежесіне
алдын-ала психоэмоцианалды – зардап шеккендерді тексергенде айта кететін
жағдай, 9 этажды ғимараттың бір бөлігі, алғашқы жер сілкінісінен кейін
тұрғындардың (әйелдер мен балалардың) балкон, террасадан жүгіріп түсуі және
олардың көзінше ғимараттың жоқ болып кетуін көргендігі. Сол бір реакция 15
минутқа созылды, адамдардың айқайы және құлаған ғимараттың астынан шыққан
дауыстар, басшылар қоқыстан шыққан дауысын естіп көмектесті. Кейбір адамдар
жәрдем жұмыстарына кірісіп кетті. Алдын-ала олар өз жанұясын іздеуге
кірісті (басшылардың қалай болса солай іс-әрекетіне тәуелсіз өздері әрекет
жасады). Сонымен қатар көпшілік тексерілгендер белгілі бір оқиғаның
маңыздылығы соншалықты, олардың сыртқы сезімінен арыла алмай мелшиіп қатып
қалуына әкеліп соқты. Алғашқы тәуліктерде көмек көрсету жұмыстары 18-20
сағатқа дейін созылды. Зілзала апатынан зардап шеккен адамдардың әсерлі
жағдайын қосымша мәліметтерге қарағанда 4 кезең немесе 4 сатыға бөлуге
болады.
1. Өте ауыр естен талу эмоциясы яғни сезімі. Мелшиіп қатып қалу
жағдайы 3 сағаттан 5 сағатқа дейін созылады; жалпы психикалық кедергімен
ерекшеленеді, психофизиологиялық резервті жұмылдыру, ойлау процесінің
қабылдауын күшейту және тездігін ұлғайту, аңдаусыз ерлік жасау яғни әсіресе
жақын адамдарын құтқаруда, біріңғай қиын-қыстау жағдайына баға беруде,
бірақ мақсат қойған қызметінің қабілетін сақтап қалуы болып табылады.
Эмоциялық күй кешкенде, осы кезеңде көңіл-күйі болмай, бас айналу және бас
ауру, жүрек соғу, аузының құрғауы, шөлдеуі және демалуы қиындап кетеді.
Адам жағдайының нашарлауына баға бергенде тексерілгендердің 30 пайызға
жуығы бірмезгілде, яғни олардың жұмысқа қабілеттілігі 1.5 – 2 есе және одан
да аса артқандығын айта кеткен жөн. Мысал ретінде мынадай жағдайды
келтіруге болады. Тексерілген Р., өзінің әйелін және қызын 9 этажды үйдің
шатырынан көріп (төменгі қабаттағы саты жарылып сынған) ал гүлдер егілген
темір қоршау жіп арқылы 1 сағат ішінде шатырға шығып жанұясын құтқарды.
2. Психофизиологиялық демобилизация. Демобилизация – ауыстыру, босату
мағынасын береді. Мерзімнің ұзақтығы 3 тәулікке дейін. Көпшілік ақиқатқа
жүгінсек осындай алғашқы жарақат алғандармен тілдесу және қайтыс болған
адамдардың денесін көру, өлім, қайғыны түсінуге (күйзеліс әсерін
сезінуге) байланысты. Өз көңіл-күйінің әлсіреуі және психоэмоцианалды
жағдайда сасып қалу сезімі анағұрлым мінездемеленеді, үрейленіп байбалам
салу реакциясы, мінез-құлықтың адамгершілік мөлшерінің төмендеуі,
қызметінің нәтиже деңгейі және соған деген дәйегі (депрессия) – басына
түскен негізгі ойлары яғни көңіл бөлу және есте сақтау өзгерістері
(ережедегідей, тексерілгендер толыққанды анық естерін түсіре алмады., осы
күндері не болғанын). Көпшілік тексерілгендер жүректің айнуын яғни құсқысы
келетінін, басында ауырлық ішкі – құбылыстарының жағымсыз әсерлі
сезінуін, аппетитінің яғни тамаққа деген ықыласы жоқтығын айтып шағымданды.
Осы кезеңге алғашқы бас тарту яғни көмек көрсету және тазалау жұмыстары
(әсіресе қайтыс болған адамдардың денесі) көліктерді және арнайы техниканы,
соның ішінде апат жағдайындағы қате іс-әрекеттердің көбеюіне әкеліп соқты.
3. Рұқсат беру сатысы - жер сілкінісінен кейін 3-12 тәулік ішінде.
Адамға тән баға беру мәліметі бойынша, біртіндеп көңіл-күйі және өзін-өзі
сезіну күйі қалыптасады. Дегенмен тексерілгендердің басым көпшілігінде
байқау қорытындысы бойынша төмен эмоциялық рең сақталады, өз
айналасындағылармен шектеулі тілдесу, гипомимия (адам бетінің маска сияқты)
өзгеруі, тілінің дауыс ырғағы төмендеп кетуі, іс-қимылының бәсеңдеуі. Осы
кезеңнің соңында ойындағысын айтып тастағысы келетін адамдардың ниеті
пайда болады, кейбір зілзала апатын көрмегендер аса қатты қобалжитын
басқада адамдар кездеседі. Бір мезетте түстер пайда болады, екі жағдайда да
болмағандар, яғни олар жаман түстерді көріп, өлім болған жағдайдан әсер
қалдырады. Мысалы: Түсіне төбелес және қайтыс болған адамдармен атыс, тек
осы қайтыс болғандармен емес, сонымен қатар ертеректе қайтыс болған
адамдар кіреді. Жағдайдың жақсаруы адамның кейбір белгілерінің әділдігі
кейінгі физиологиялық резервтің төмендеуін көрсетті... Қатты қайғырып
шаршау алға басып өршіді. Орта көрсеткішке қарағанда дене күші және жұмысқа
қабілеттілігі (үлкен-кіші топтың зерттелген нормативтік мәліметтеріне
салыстырғанда) 30 пайызға төмендеді, таяқшалы динамометрия көрсеткішіне
қарағанда – 50 пайызға (10-20кг. дейінгі жағдайда). Орта есептен ақылмен
жұмысқа қабілеттілігі 30 пайызға азайды, пирамиданың жартылай жер шарының
бір-біріне сай болмау белгілері пайда болды.
4. Қайта қалпына келу сатысы. Жер сілкінісінен кейін 12-ші күні
зерттелген кезеңде аса оның мінез-құлық реакциясы байқалды: екеуара жеке
қатынас белсенділігі байқалды, бір-біріне ыммен түсінісетін реакциясы және
тілдесуі дұрыстала бастады, жер сілкінісінен кейін алғашқы рет адамдар
әділетті, сонымен қатар басым көпшілігінің түс көруі қалпына келе бастады.
Позитивтік қозғалыс саласының физиологиялық жағдайында, және осы салада да,
яғни қайта қалпына келуде басқа реакция байқалған жоқ.
Шұғыл жағдайдағы адамның мінез-құлқы
Ауыр күйзеліс, бір себептермен, қатынасқа байланысты емес, немесе
қатынасының өзі күйзелісті болып келеді, соңғы мінездеме жағдайды
өзгертеді. Осындайда адам қатынасының әртүрлі (формада) қалыпта болуы
мүмкін. Ауыр күйзеліс қатынасының ерекше кейпі немесе әлпеті эмоцияға
берілу яғни сезіну, ал сезімді бірденнен күшейтіп немесе, керісінше,
адамдардың бір-біріне деген іс-қимылының белсенділігін басып тастаңды, оны
жағымды, көптен күткен немесе азапты, төзуге болмайтын жағдайға әкелуі
болып табылады. Қатынастың күйзеліс кезіндегі өзгерісінің
1-ші сатысы жиі күйзелісті зерттеушілердің көңіл бөлуінен
қашқақтайтын қарапайымдылығын, шамамен жеке адамның қатып қалуы деп
санауға болады. Күйзеліс кешкен адам қатып қалады, айтқысы келгенін
жасыру, айналадағы адамдарға қарайлайды, оларды бағалайды және оларамен өзі
тіл табысуды болжайды. Бұл күйзеліс кезіндегі қатынас сатысы біраз секунд,
минуттан, біраз сағаттарға созылуы мүмкін. Ол таныс емес шұғыл жағдайда,
сонымен бірге бұрында осындай жағдайда болған танымайтын адамның болғаны
әсер етті және оның айналасында жақсы адамдар болды. Осы сатыға белсенді
қатынастың төмендеуі жатады. Ауызша қатынас толығымен тоқтауы мүмкін, соған
қарамастан қатып қалған адам толығымен қатынастан алынып тасталмайды,
өйткені олар айналадағы адамдарға бақылауды жалғастырады. Осы сатыда кейбір
адамдардың тоқтап қалуы олардың танысу процесін, олардың біріккен қызметін
және олардың сұхбатын әкеліп соғуы мүмкін. Қобалжу, сақтық, қызығушылық,
ұялу, ашу-ыза және басқа жағдайда, осы сатыдағы қатынастың эмоциялық бояуын
анықтайтын, біраз алғашқы күндері қатынастың өршіп келе жатқан күйзеліс
аралығында да болуы мүмкін. Алғашқы секундтан күйзеліске ұшыраған адам
(өзіне) айналадағы әлеуметтік жаңалықты ақпарат арқылы қабылдайды немесе
айналадағы әлеуметтік шұғыл факторларға қандай әсерін тигізгендігі туралы
білеміз. Бірінші, адаммен не анықталады, жиірек толығымен мойындалады - бұл
әлеуметтік айналаға қауіпті емес екендігі жайлы және сырттан төтенше
өорғаныс іс-қимылы анықталады. Екінші – күйзеліс жағдайындағы қалыптасқан
қатынастың даму жобасын ақпарат арқылы алу. Бағалар, шешімдер,
психологиялық құрылымдар, осы сатыдағы қатынастар, кейбір адамдарда
ұмытылады, егерде осы шешімдер дұрыс және тиімді болсада; кейбіреулерінде,
керісінше, төзімді және қатынастың мінезіне ұзақ әсер етеді, шешімі дұрыс
немес қате болсада: ол маған бірденнен ұнаған жоқ немес, бір көргеннен
ғашық болу және т.б. Бір мезгілде шынайылықпен көп соқтығыстар қажет
болады, қатынас жасап жүрген серіктестің дұрыс емес психологиялық құрылымын
түзетуге, (алғашқы) бірінші сатыдағы қатынастың құрылымына қарау керек.
Осындай дұрыс емес құрылымына серіктестің сыртқы белгілері әсер етеді:
үйреншікті емес келбет-жағымсыз сезімді туғызуы мүмкін; серіктес бұрын
соңды кездестірген адамға ұқсауы мүмкін, оның әсері сырттан келген адамға
әсер етуі мүмкін: ұялу, серіктестен жасыру, оның тұйықтығын қате түсіну,
қырсық немесе ішімдегіні тап дейтін, ашулы мінезіне байланысты болуы
мүмкін. Жиірек өзін туралы сырттан келген ақпаратты таныс емес немес аз
танитын серіктесінің қатынасына әсерін тигізеді: өтірік айту, мақтау және
басқалары.
Екінші сатысында күйзеліс кезіндегі қатынастың дамуы қарқындылықтың
ұлғаюы немесе басқа қатынастың пайда болуы немесе қатынастың
белсенділігінің пайда болуы, шұғыл жағдайдан тыс, адамға үйреншікті емес,
сонымен күйзеліс белгісінің сол адамда жоқ болуына әкеліп соғады. Бұл
қатынастың даму сатысы жеке экспанция яғни жеке кеңею деп аталуы
мүмкін, өзінің рөлдік статусын дайындау құрылымы бойынша. Бұл екінші саты
бір жағдайларда 1-ші сатымен ұқсас болуы мүмкін, басқаларында – қатынастың
2-ші сатысымен ұқсас болуы мүмкін. Бұл М.А.Новиковтың қатынасқа келтірген
тұжырымдамасы. Қатынастың күшеюі, осы сатыға негізделген, өмірге сеніммен
шаттана қарауға әлеуметтік белгілі бір мәселеде ұстанған жолды алуға немесе
ұнағанын жаулап алудағы беделді әлеуметтік рөлінің орны. Ереже бойынша өзі
сезініп мойындаған пайдакүнемдік мұндайда жоқ болады. Осы өзінше кенеюдің
экспанцияның бағыты, оның мақсаты, сонымен қатар жиі осы сатыдағы өзінің
өсу қатынасының қарқындылығын, ешқандай адамдармен қатынасын араласушылар
сезінбейді. Сұранғандар және байқаған мәліметі бойынша дәлелдейді. Осы жеке
қатынастың қарқындылығы сатысында және басқада адамдарда былай
түсіндіріледі. жәй қуанышпен өткен реніштердің болмағанын (өзінің
есебінде сынақталған И.-ді айтады), жаңа адаммен сөйлескен жағымды, көп
жаңа нәрсені білуге болады (теңіздегі матрос П.-ның есебінен), жалпы
таныстары бар екендігі және бірдей теңіз артында болғанын (тралшебер Ж.-
ның есебінен). Сондықтан көптеген адамдар өзінің эмоцианалды тірілігін,
ашықтығын алғашқы қатынас жасауда ешқандайда өзінің білімімен,
мүмкіндігімен жарқырау әрекеті деп қабылдамайды, себебі: басқа адамдардың
өте жақсы көрінуінен едәуір жәй адамның бұрынғы әлеуметтік айналадағы
жағдайы орынды. Дегенмен, адамдар негізгі қатынас сатысында көрсетеді
айналадағылардың алдындағы, өздерінің ең жақсы (мінезін), жәй үйреншікті
жағдайда ең жақсы мінезін көрсетпеген, олардың белсенді қатынас мінезіне
тезірек экспансивті ұстамсыз- жаулап алу, олардың жеке статусының қанат
жаюы, бұрынғы әлеуметтік айналасын қысуы, сығуы. Осы сатыда жиі ойшылдың
және тілдесу потенйиалының теңдігі, ақпаратпен шексіз бөліскісі келеді.
Адамдар жиі еріксіз мәліметтреді хабарлайды, бірақ (тыңдарман) тыңдаушының
көңілін табуға және оларға қызық сияқты болып көрінеді. Осындай ақпараттың
ақтарылуын айтушы, ертегідей, еріксіз тыңдарманның көңілін тапқысы
келеді, бірақ және оның өзін сыйлағанын қалайды. Егер сөйлей бермейтін
адамның ақпараттық ақтарылу, атылу мәні, оның көрнекті іс-қимылының
табысты болуы. Індеме, осы сатыда шұғыл жағдайдағы қатынастың даму
қызметімен, өзін іскер және қолынан келетін етіп таныс емес серіктестің
көзінше, бір іспен айналысуға бейім екендігін көрсетеді. Сондай (импульс)
күш, жақсы білімді, іскерлікті жеткізіп айту, жақсы таныс адамдарда да
туындайды, таныс емес күйзеліске ұшыраған адамдарда да болады. Осындай
қатынастың көрсетілуі, ережедегідей жағымды эмоцианалды сезімді
уайымдауы, жақын достастықтың бейнесі болып табылады. Дегенмен, басқада осы
сатыдағы араласатындардың, басқа күшті әсерлі болуы мүмкін. Бірінші
таныстықтан кейін бірдей оңашалау жағдайында, әртүрлі эмоцианалды жағымды
позитивтік акциялар, серіктестің тіске басу яғни дәмін алу үшін қызмет
етуі болып табылады. Жиі кездесетін дәм алу сезініп білмейтін – қонақ
болуға сұрану деп саналады. Адам серіктесіне өзінің бір затын, кітабын,
дәмді пісірген тамағын т.б. ұсынады. Сондай сыйлық жасау, серіктесінің
алдында өзінің сыйлы екендігін білдіреді. Осындай бір-біріне деген немесе
біріңғай акциялар негізгі, алғашқы қатынас сатысында жақсы ниетпен
қабылданады, (сақтықтың зияны жоқ). ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz