Денсаулыққа қарсы қылмыстардың өзіндік белгілерін ашып көрсету
Кіріспе
1. Тарау. Денсаулыққа ңарсы қылмыстардың түсінігі, гүрлері және оларды жіктеу ... 1.37
2. Тарау. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының қылмысты .құқықтық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... .38.40
2.1. Денсулыққа қарсы қылмыстар құрамының Ібъектісі.. 40.41
2.2. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының Ібъективтік жағы ... ... ... ... 41.43
2.3. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының убъективтік жағы 43.44
2.4. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының
убъектісі ... ... 44.48
3. Тарау. Денсаулыққа қарсы қылмыстар үшін жаза
іғайындау мәселелері.. 49.57
Қортынды 58.59
Қолданылған әдебиеттер тізімі .60.63
1. Тарау. Денсаулыққа ңарсы қылмыстардың түсінігі, гүрлері және оларды жіктеу ... 1.37
2. Тарау. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының қылмысты .құқықтық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... .38.40
2.1. Денсулыққа қарсы қылмыстар құрамының Ібъектісі.. 40.41
2.2. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының Ібъективтік жағы ... ... ... ... 41.43
2.3. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының убъективтік жағы 43.44
2.4. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының
убъектісі ... ... 44.48
3. Тарау. Денсаулыққа қарсы қылмыстар үшін жаза
іғайындау мәселелері.. 49.57
Қортынды 58.59
Қолданылған әдебиеттер тізімі .60.63
Дүние жүзілік қауымдастықта лайықты орын алуды мұрат ете отырып, Қазақстан Республикасы өзінің ең қымбат қазынасы ретінде адамның өмірін, құқықтары мен бостандықтарын атайды, ол өз азаматтарының туа біткен ажырамас құқықтары мен бостандықтарын қорғап, белгілі бір кепілдіктер береді.
Адамды оның өмірі мен денсаулығын басқа да
игіліктері мен заңды мүдделерін қауіпті қол
сұғушылықтардан қорғау міндеті қылмыстық құқықтың мойнына жүктелген.
Бұл міндетті жүзеге асыру жолында қылмыстық заң адамның игіліктеріне нұқсан келтіретін іс әрекеттері қылмыс деп танып, қылмыскерге қатаң жаза қолдану мүмкіндігін көздейді.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103 бабында көзделген денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіргендігі үшін жауаптылық белгіленген.
Әрбір жеке адамның денсаулығы - ол адам өміріндегі айтарлықтай орын алатын фактор болып табылады. Себебі адам денсаулығы - оның негізгі байлығы.
Осыған байланысты адам денсаулығын қорғау мәселесі - жалпы дүние жүзілік мемлекеттердіңсонымен қатар, Қазақстан Республикасы мемлекет қоғамның әрбір азаматтық негізгі борышы болып табылады. Кез - келген мемлекетті жеке тәуелсіз мемлекет деп тану үшін оның өзіндік белгі - нышандары бар, яғни аумағы, халқы, ән-ұраны , жалауы, герібі және тағы басқа. Осы жерде атап кеткендей , адам егер де мемлекет тарапынан халқына қатысты қауіпсіздік шараларын жасамаса , онда халқы жойылып, мемлекеттің жойылуына әкеп соғады. Сондықтан да халқына қатысты арнайы қылмыстық заңдарында жеке тұлғаға қатысты яғни адамның
Адамды оның өмірі мен денсаулығын басқа да
игіліктері мен заңды мүдделерін қауіпті қол
сұғушылықтардан қорғау міндеті қылмыстық құқықтың мойнына жүктелген.
Бұл міндетті жүзеге асыру жолында қылмыстық заң адамның игіліктеріне нұқсан келтіретін іс әрекеттері қылмыс деп танып, қылмыскерге қатаң жаза қолдану мүмкіндігін көздейді.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103 бабында көзделген денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіргендігі үшін жауаптылық белгіленген.
Әрбір жеке адамның денсаулығы - ол адам өміріндегі айтарлықтай орын алатын фактор болып табылады. Себебі адам денсаулығы - оның негізгі байлығы.
Осыған байланысты адам денсаулығын қорғау мәселесі - жалпы дүние жүзілік мемлекеттердіңсонымен қатар, Қазақстан Республикасы мемлекет қоғамның әрбір азаматтық негізгі борышы болып табылады. Кез - келген мемлекетті жеке тәуелсіз мемлекет деп тану үшін оның өзіндік белгі - нышандары бар, яғни аумағы, халқы, ән-ұраны , жалауы, герібі және тағы басқа. Осы жерде атап кеткендей , адам егер де мемлекет тарапынан халқына қатысты қауіпсіздік шараларын жасамаса , онда халқы жойылып, мемлекеттің жойылуына әкеп соғады. Сондықтан да халқына қатысты арнайы қылмыстық заңдарында жеке тұлғаға қатысты яғни адамның
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы /Алматы - 1999 -72 бет, өзгертулер мен толықтыруларды қоса/
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі 13 - шілде 1997 жыл. Алматы Жеті жарғы 1998 жыл( өзгертулер мен толықтыруларды қоса)
3. Қылмыстық кодекс ( орыс тілінде М., 1924 -С 909)
4. РСФСР-дің қылмыстық кодексі - 22 қараша өзгерулер мен толықтырулармен 1 шілде 1927 жылға дейін.
5. Қазақстан ССР -нің Қылмыстық кодексі( 1971 жылдың 1 қараша айына дейін өзгерістер мен қосымшалар енгізілген ресми текст)
// Алматы - 1972 -211 бет// .
6."Бас бостандығынан айыру жазасын
тағайындаудың кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының № 15 Нормативтік Қаулысы // "Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының бюллетені" 2001. № 10.
7. Қазақстан Республикасының ЖОғарғы Соты Пленумының "Азаматтардың өмірі мен денсаулығына қарсы әрекеттер үшін жауапкершілікті көздейтін заңдарды соттардың қолдануы туралы" 1994 23 желтоқсандағы №7 қаулысы// ҚРЖС Жаршысы 1994 №1.
8. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты Пленумының " Денсаулыққа зиянды сот -медициналық бағалау Ереежесі" 1998 жылы 4 мамырда Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау Министрлігінің Денсаулық сақтау комитетінің № 240 бұйрығымен бекітілген Ережесі.
Қолданылған арнайы әдебиеттер тізімі :
9. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсінік.// Алматы . Құқықтық баспа 2030., Алматы - 2001 - 693 бет, Алматы 2001 ЖШС" Баспа" 704 бет//.
10. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім /Алматы 1999-34-509 бет/
11. А.Н. Ағыбаев Қылмыстық құқық Ерекше бөлім. Алматы -2000 -509 бет.
12. Змиев Б. Уголовное право. Часть особенная.Казань-1923-С.55-73.
13. Познышев С.В. Уголовного права: Учебник -М., - 1923- С.220.
14. Пионтовский А.А. Советское уголовное право. Т. 2 - Особенная часть М. - 1958 - г. С. 421.
15. Таганцев Н.С. Уголовное уложение 22 марта 1903. СПб. - 1904- С.211.
16. И.Я.Козаченко.,З.А. Незнамова., Г.Новоселев., Уголовное право.Особенная часть.Издательская Группа ИНФРА-М- НОРМА// Москва - 1998 -
С.734-735.
17. Н.А. Беляев., М.Д. Шаргородский .Курс
советского уголовного права .Часть общая
.Т.1.Л.,-1968-С 85.
18. Здравомыслова Б.В. Уголовное прво Особенная
часть: Учебник-М., - 1995. - С. 544
19. Гришаев П.И.., Кригер Г.А. Соучастие по уголовному праву. Москва .- 1974. - С 155.
20. Дулатов Ы. Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіруді адам өлтіруден және басқалай ұқсас құрамдардан ажырату// Заң және заман. №6
2001 - 122-125 бет//.
21. Меньшагин В.Д. К вопросу о разработке особенной части уголовных кодексов союзных республик// Советское государство и право.№7-1959,-С.96-105.
22. Е.Алауханов., С.Рахметов. Жаза- практикалық оқу құралы - Өркениет 1999 жыл-207 бет.
23. Договор об оказании правовй помощи по гражданским, семейным и уголовным делам, заключенные Советским Союзом в 1957-1958гг.М. 1959.
24. Бородин С.В. Ответственность за убиийства . квалификация наказания по росийскому праву М., 1994 г.
25. Загородников Н.И. Преступление против жизни по советскому уголовному праву М., 1961 г.
26. Ткаченко В.И. Квалификация преступление против личности М., 1981 г.
27. Саркисов Г.С. Красиков Ю.А. Ответственность за преступление против жизни, здоровье, свобода и достоинство личности. Еревичи., 1990 г.
28. Читилов Д.С. Охрана здоровья граждан
от тяжких насильственных посягательств:
уголовно- правовые и криминологические исследования. Сартов., 1974 г.
29. Чечель Г.И. Жестокий способ совершения
преступления против личности. Нальник.,
1992 г.
30. Уголовное право Казахстана особенная часть
Алматы ., 2001 г.
Уголовное право Особенная часть М., Норма
1998 г.
32. Уголовное право Республики Казахстан
Особенная часть Алматы ., 1998 г.
33. Уголовное право Российской Федерации. Под
ред. Козаченко И.Я. Особенная часть. М.
Юрист 1996 г.
34. Таганцев Т.А. Курс советского уголовного
права Л., 1973-1981 гг.
35. Пинотковский А.А. Учение о преступлений
по советскому уголовному праву М. 1961.
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі 13 - шілде 1997 жыл. Алматы Жеті жарғы 1998 жыл( өзгертулер мен толықтыруларды қоса)
3. Қылмыстық кодекс ( орыс тілінде М., 1924 -С 909)
4. РСФСР-дің қылмыстық кодексі - 22 қараша өзгерулер мен толықтырулармен 1 шілде 1927 жылға дейін.
5. Қазақстан ССР -нің Қылмыстық кодексі( 1971 жылдың 1 қараша айына дейін өзгерістер мен қосымшалар енгізілген ресми текст)
// Алматы - 1972 -211 бет// .
6."Бас бостандығынан айыру жазасын
тағайындаудың кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының № 15 Нормативтік Қаулысы // "Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының бюллетені" 2001. № 10.
7. Қазақстан Республикасының ЖОғарғы Соты Пленумының "Азаматтардың өмірі мен денсаулығына қарсы әрекеттер үшін жауапкершілікті көздейтін заңдарды соттардың қолдануы туралы" 1994 23 желтоқсандағы №7 қаулысы// ҚРЖС Жаршысы 1994 №1.
8. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты Пленумының " Денсаулыққа зиянды сот -медициналық бағалау Ереежесі" 1998 жылы 4 мамырда Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау Министрлігінің Денсаулық сақтау комитетінің № 240 бұйрығымен бекітілген Ережесі.
Қолданылған арнайы әдебиеттер тізімі :
9. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне түсінік.// Алматы . Құқықтық баспа 2030., Алматы - 2001 - 693 бет, Алматы 2001 ЖШС" Баспа" 704 бет//.
10. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім /Алматы 1999-34-509 бет/
11. А.Н. Ағыбаев Қылмыстық құқық Ерекше бөлім. Алматы -2000 -509 бет.
12. Змиев Б. Уголовное право. Часть особенная.Казань-1923-С.55-73.
13. Познышев С.В. Уголовного права: Учебник -М., - 1923- С.220.
14. Пионтовский А.А. Советское уголовное право. Т. 2 - Особенная часть М. - 1958 - г. С. 421.
15. Таганцев Н.С. Уголовное уложение 22 марта 1903. СПб. - 1904- С.211.
16. И.Я.Козаченко.,З.А. Незнамова., Г.Новоселев., Уголовное право.Особенная часть.Издательская Группа ИНФРА-М- НОРМА// Москва - 1998 -
С.734-735.
17. Н.А. Беляев., М.Д. Шаргородский .Курс
советского уголовного права .Часть общая
.Т.1.Л.,-1968-С 85.
18. Здравомыслова Б.В. Уголовное прво Особенная
часть: Учебник-М., - 1995. - С. 544
19. Гришаев П.И.., Кригер Г.А. Соучастие по уголовному праву. Москва .- 1974. - С 155.
20. Дулатов Ы. Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіруді адам өлтіруден және басқалай ұқсас құрамдардан ажырату// Заң және заман. №6
2001 - 122-125 бет//.
21. Меньшагин В.Д. К вопросу о разработке особенной части уголовных кодексов союзных республик// Советское государство и право.№7-1959,-С.96-105.
22. Е.Алауханов., С.Рахметов. Жаза- практикалық оқу құралы - Өркениет 1999 жыл-207 бет.
23. Договор об оказании правовй помощи по гражданским, семейным и уголовным делам, заключенные Советским Союзом в 1957-1958гг.М. 1959.
24. Бородин С.В. Ответственность за убиийства . квалификация наказания по росийскому праву М., 1994 г.
25. Загородников Н.И. Преступление против жизни по советскому уголовному праву М., 1961 г.
26. Ткаченко В.И. Квалификация преступление против личности М., 1981 г.
27. Саркисов Г.С. Красиков Ю.А. Ответственность за преступление против жизни, здоровье, свобода и достоинство личности. Еревичи., 1990 г.
28. Читилов Д.С. Охрана здоровья граждан
от тяжких насильственных посягательств:
уголовно- правовые и криминологические исследования. Сартов., 1974 г.
29. Чечель Г.И. Жестокий способ совершения
преступления против личности. Нальник.,
1992 г.
30. Уголовное право Казахстана особенная часть
Алматы ., 2001 г.
Уголовное право Особенная часть М., Норма
1998 г.
32. Уголовное право Республики Казахстан
Особенная часть Алматы ., 1998 г.
33. Уголовное право Российской Федерации. Под
ред. Козаченко И.Я. Особенная часть. М.
Юрист 1996 г.
34. Таганцев Т.А. Курс советского уголовного
права Л., 1973-1981 гг.
35. Пинотковский А.А. Учение о преступлений
по советскому уголовному праву М. 1961.
Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1. Тарау. Денсаулыққа ңарсы қылмыстардың түсінігі, гүрлері және оларды
жіктеу ... 1-37
2. Тарау. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының қылмысты -құқықтық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... .38-40
1. Денсулыққа қарсы қылмыстар құрамының Ібъектісі.. 40-41
2. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының Ібъективтік жағы ... ... ... ...
41-43
3. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының убъективтік жағы 43-44
2.4. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының
убъектісі ... ... 44-48
3. Тарау. Денсаулыққа қарсы қылмыстар үшін жаза
іғайындау мәселелері.. 49-57
Қортынды 58-59
Қолданылған әдебиеттер тізімі .60-63
КІРІСПЕ
Дүние жүзілік қауымдастықта лайықты орын алуды мұрат ете отырып,
Қазақстан Республикасы өзінің ең қымбат қазынасы ретінде адамның өмірін,
құқықтары мен бостандықтарын атайды, ол өз азаматтарының туа біткен
ажырамас құқықтары мен бостандықтарын қорғап, белгілі бір кепілдіктер
береді.
Адамды оның өмірі мен денсаулығын басқа да
игіліктері мен заңды мүдделерін қауіпті қол
сұғушылықтардан қорғау міндеті қылмыстық құқықтың мойнына жүктелген.
Бұл міндетті жүзеге асыру жолында қылмыстық заң адамның игіліктеріне
нұқсан келтіретін іс әрекеттері қылмыс деп танып, қылмыскерге қатаң жаза
қолдану мүмкіндігін көздейді.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103 бабында көзделген
денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіргендігі үшін жауаптылық белгіленген.
Әрбір жеке адамның денсаулығы - ол адам өміріндегі айтарлықтай орын
алатын фактор болып табылады. Себебі адам денсаулығы - оның негізгі
байлығы.
Осыған байланысты адам денсаулығын қорғау мәселесі - жалпы дүние жүзілік
мемлекеттердіңсонымен қатар, Қазақстан Республикасы мемлекет қоғамның әрбір
азаматтық негізгі борышы болып табылады. Кез - келген мемлекетті жеке
тәуелсіз мемлекет деп тану үшін оның өзіндік белгі - нышандары бар, яғни
аумағы, халқы, ән-ұраны , жалауы, герібі және тағы басқа. Осы жерде атап
кеткендей , адам егер де мемлекет тарапынан халқына қатысты қауіпсіздік
шараларын жасамаса , онда халқы жойылып, мемлекеттің жойылуына әкеп соғады.
Сондықтан да халқына қатысты арнайы қылмыстық заңдарында жеке тұлғаға
қатысты яғни адамның
Жалпы жоғарыда айтылып кеткен ойды қортындылай отырып, біз денсаулық
деген ұғымға түсінік бере кетуімізге болады.
Денсаулық дегеніміз - адам организмінің дұрыс әрі қалыпты жұмыс істеуі
. Яғни адам организмінің дұрыс әрі қалыпты жұмыс істеу" , әрбір органы,
әрбір мүшесі сол жаратылған қалпында сақталып, оның дұрыс әрі қалыпты түрде
белгілі бір функцияларды атқаруы.
Адам денсаулығына зиян келтіру көбінесе оның мемлекет пен қоғам
алдындағы азаматтық міндеттерін атқару, яғни сол міндеттерін нақты орындау
мүмкіндіктерінен айырады. Мысалы, адам денсаулығына зиян келуі оның
міндетті әскери қызметке шақырылуына кедергі келтіруі мүмкін, сондай ақ
әскери немесе басқа да арнайы қызметтерді атқаруына зиянды әсерін тигізуі
мүмкін.
Сондықтан да, адам денсаулығына қарсы қылмыстарды жасау тек
жәбірленушінің өзіне ғана емес, сондай ақ оның жақын туысқандары үшін де
үлкен залал болып табылады. Яғни жәбірленушінің денсаулығына зиян келтіру
салдарынан, оның жақын туысқандарына белгілі бір көлемде материалдық немесе
моральдық залал келуі мүмкін.
Адамды денсаулығынан айыру салдарынан оның өміріндегі ,қоғамдағы еңбек және
басқада қызметтеріндегі байланысы үзіледі, оның еңбекке, қоғам қызметтеріне
белсенді түрде қатысуына көбінесе мүмкіндік бере бермейді. Сондықтан да
адам денсаулығы
І.Тарау. Денсаулыққа қарсы қылмыстардың түсінігі, түрлері және оларды
жіктеу
Жалпы қылмыстық құқық ғылым саласында осы Кытқа дейін денсаулыққа зиян
келтірудің дәлме дәл анықтамасы орын алған жоқ.
Денсаулық дегеніміз - адам организмінің дұрыс қалыпты жұмыс істеуі.Яғни
адам организмінің ірыс әрі қалыпты жұмыс істеуі. Яғни адам рганизімінің
дұрыс әрі қалыпты жұмыс істеуі, әрбір органы әрбір мүшесі сол жаратылған
қалпында сақталып, оның дұрыс әрі қалыпты түрде белгілі бір ункцияларды
атқаруы.
Денсаулыққа қарсы қылмыстардың қоғамға қауіптілігі - бұл қылмыстарды
жасаған кезде бір адам екінші бір адамның денсаулығына қасақана немесе
абайсызда зиян келтіреді, яғни кінәлі (іғамға қауіпті іс- әрекетте сондай
ақ денесінің (гтастығына қол сұғу , адамға жан ауруын әкелетін £з келген
әрекеттері дейді.
йі жасай отырып, адам өмірі үшін ең қымбатты рлып табылатын адам
денсаулығына заңсыз түрде рл сұғады.
Бұл мәселеде көптеген пікірлер, ойлар, сыныстар бар.Пікірлердің
әртүрлілігі негізінен іенсаулыққа зиян келтірудің объектісі денсаулық
(емесе адам денесіне қол тигізбеу , сонымен қатар ■ру, соққылау және басқа
да күштеу әрекеттері ідамның денесін жарақаттау объектісіне жатама? ігтпай
ма деген мәселе төңірегінде болды.
Денсаулыққа зиян келтіру түсінігін кейбір рлымдар кең
мағынада түсінеді. Н.С. Таганцев цам денесін ауыртатын немесе
қасірет әкелетін Іарлық жағдайларды денеге зиян келтіргендік деп
[грау керек" - дейді.
Ал С.В. Познышев " Денеге зиян келтіруге басқа іір адамға ұзақ мерзімді
кесел келтіру ғана емес -:онымен қатар қысқа мерзімге болса да кесел
желетін денсаулықты бұзуға бағытталған жан :ырқатын салу да жатады" -
дейді.
Сол сияқты И.Л. Фойницский , денсаулыққа зиян келтіруді жеке адам
құқығына күш көрсетумен бірге сондай ақ денесінің тұтастығына қол сұғу ,
адамға жан ауруын әкелетін кез келген әрекеттері деп көрсетеді.
Көптеген авторлар денсаулыққа қарсы зиян келтіруге жәй ұруды, соққы
беруді немесе басқалай да кішігірім әркеттерін жатқызбайды. Бұл пікір бір
жағынан алғанда дұрыс та сияқты, өйткені заңда белгіленген дәрежеге сай
келмейтін , қауіптілігі шамалы жеңіл - желпі ұрып соғу , қол тигізудің
барлығы, онша елеусіз болғандықтан денсаулыққа зиян келтіруге жата
бермейді. Сонымен дененің зақымдалуын екінші бір адамның денсаулығына
келтірілген зиян деп анықтаған жөн. Бұл мәселе адам денесінің , немесе оның
тканьдерінің бір қалыпты қызмет атқаруын бұзумен бағалануға тиіс.
Денсаулықтың ауытқушыл ыққа ұшырауы, адамның психикасына теріс әсер
ететіні белгілі. Адам ағзасының жалпы жағдайына, оның психикасына теріс
әсер ететіні белгілі. Адам ағзасының жалпы жағдайына оның психикасының
өзгеріске түсуі де ізсіз қалмайтынын ескерген жөн. Оқыс оқиғаалар, тікелей
көзбен көрген немесе естіген, басылым кітаптардан оқыған жағдайлар, сол
сияқты өмірге қауіп қатер төндіріп келе жатқан қорқыныштар, балағаттаулар,
қаһар көрсетулер, жақын адамдардың апат болуы жөніндегі күтпеген хабарлар,
тағы басқа адамдарға күшті психикалық әсер беруі мүмкін.
Сондай анықтама , денсаулыққа зиян келтіруге қатысты заңдық немесе
медициналық сипаттағы белгілерді тұтастай көрсете алады.
Денсаулыққа зиян келтіру әртүрлі күш қолданулардан немесе нешетүрлі
сыртқы әсер етулер әсерінен жүзеге асырылады. Сонымен , денсаулыққа зиян
келтіру туралы түсініктің белгілеріне мыналар жатады.
І.Денсаулыққа зиян келтіру ұғымы, денеге жарақат келтіру ұғымынан кең ұғым;
2 Денсаулыққа зиян келтіруге кез келген адам денесіне жарақат келтіру
арқылы оның органдары мен тіндерінің анатомиялық және функционалдық
қызметін бұзу .
З.Адам организмінің потологиялық күйін әртүрлі механикалық, химиялық,
биологиялық факторлар арқылы бұзу.
4.Көрсетілген денсаулыққа зиян келтірудің қоғамға қауіпті іс әрекеттерімен
және қылмыстың заңға қайшы, кінәлі түрде жүзеге асырылуы. Қылмыстық кодекс
баптарына талдау жасайтын болсақ, онда денсаулыққа келтірілген зиянның
жіктеу негіздері болып оның қылмыстық дәрежесі екендігіне ешбір күмән
келтірмейді. Осыған байланысты қазіргі Қазақстан Республикасының қылмыстық
кодексі денсаулыққа зиян келтіруді ауыр, ауырлығы орта, жеңіл деп үш түрге
бөледі.
Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру ұғымына: " Адамның өміріне
қауіпті немесе көруден, тілден, естуден, қандай да болсын органнан
айырылуға немесе органның қызметін жоғалтуға немесе бет әлпетінің қалпына
келтіргісіз бұзылуына әкеп соққан денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру,
сондай ақ өмірге қауіпті немесе еңбек қабілетінің кемінде үштен бірін
тұрақты түрде жоғалтуға ұштасқан немесе еңбек қабілетін немесе түсік
тастауға психикасын бұзуға , есірткімен немесе уытты умен ауыруға душар
еткен, денсаулықтың бұзылуын тудырған, денсаулықаа өзге зиян келтірген
қасақана ауыр зиян келтіру.
Қылмыстық кодексте денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіргендік үшін
ауырлататын мән жайларсыз( Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103
бабының 1 бөлігі), ауырлататын мән-жайларда( Қазақстан Республикасы
Қылмыстық кодексінің 103 бабының 1,3 бөліктері) және жеңілдететін мән -
жайларда( Қазақстан Республикасы Қылмыстықкодексінің 108 бабының 2 бөлігі,
109 бабы, 110 бабы) жауатылық көзделген.
Денсаулыққа қарсы қылмыстардың ең қауіптісі - Қазақстан Республикасы
Қылмыстық кодексінің 103 бабында көзделген қылмыс - денсаулыққа қасақана
ауыр зиян келтіру болып табылады.
Бұл қылмыстың объектісі - басқа адамның денсаулығы.
Қылмыстың міндетті нышандары - қоғамға қауіпті іс - әрекет( әрекет немесе
әрекетсізді к), басқа адмның денсаулығына заңсыз ауыр зиян келтірудің
зардабы, сондай ақ қылмыстық іс әрекетпен болғанзардаптың арасындағы
себептік байланыс.
Денсаулыққа ауыр зиян келтіргенде күш психикалық қысым ( қорқытып
немесе үрейлендіріп жүрек аурына ұшырату) жасалуы да мүмкін. жұмсалуы да (
ұру, ату, т.б.) Кінәлі әрекетсіздік көрсету арқылы денсаулыққа ауыр зиян
келтіргенде , ол басқа адамның денсаулығына келетін ауыр зиянды тойтарып
қалатын, өзі жасауға тиісті және жасауға тиісті және жасауға мүмкіндігі
болған әрекеттерді жасамайды.( мысалы , дәрігерледің науқас адамға уақтылы
дәрі бермеуі нәтижесінде оның денсаул ығының нашарлауы). Жәбірленушінің
денсаулығына ауыр зиян келтіргендігі іс әркетте қасақаналық сипат болуы
мүмкін; ал болған зардапқа - жәбірленушіінің өліміне абайсыздық түріндегі
кінә тағылады.
Қылмыс субъектісі -жасы 14-ке толған есі дұрыс адам.
Бір көздің көруін жоғалту ауыр дене жарақаты ретінде бағаланады. Бір
көздің көруінен айырылу салдарынан адам көзінің көруінің шеңбері 30
градусқа тарылады және бинокулярлық көрудің бұзылуына әкеп соғады, ол
мұндай жағдайлар кейбір кездері белгілі бір мәселелерді нақты қабылдау
қабілеттігін қиынға соқтырады немесе көрудің мүмкіншілігін түпкілікті
жоғалтады.
Себебі, бір көзден айырылған адам тек
мамандық түрін таңдағанда емес, сонымен қатар
қиыншылықты басынан өткереді, ол кейбір кездері
бақытсыздық жағдайлардың объектісі де болуы да
мүмкін . Сондықтан да көздің көруі қабілетінің 35
пайызы мөлшерінде жоғалту немесе 2 метр
қашықтықта бармақтың санын көре алмауы
денсаулыққа ауыр зиян келтіреді деп есептелінеді және ауыр дене жарақаты
ретінде бағаланады.
Қасақана ауыр дене жарақатының салдарынан
тілден айырылу - сөйлеу қабілетін, ол ойын
айналасындағыларға түсінікті түрде біріккен
дыбыстармен жеткізу қабілетін бір жола жоғалту.
Даусын жоғалту салдарынан , яғни афория жағдайында адамның өзінің
ойларын тек қана сыбырлап жеткізе алады. Мұндай жағдайлар адамның еңбек ету
қабілеттілігін 25 пайыз мөлшерінде жоғалтуына әкеп соғады. Сөйлей алмау
нәтижесінде адам қоғамдағы қатынастарға белсенді түрде қатыса алмайды,
барлық уақытта өзінің бір кемшілігінің бар екенін сезінеді, адамдармен
сөйлесуден аулақ жүреді, сондықтан да тілден айырылу адам денсаклығы үшін
орасан зиянды болып табылғандықтан, ауыр дене жарақаты ретінде
есептелінеді.
Сот медицинасы тәжірибесінде беттің
жаралануы тым жиі кездеседі. Бет жарақатын
бағалау кезінде бір қатар факторларды: жарақат
салған кезде оның адам өміріне қауіптілігін ми
шайқалуын тағы басқа. Сезім мүшелерінің
зақымдануын және бет пішінінің қалпына
келмейтіндей болып бұзылуын ескеру керек. Бет
сиқының бұзылуы туралы мәселені сот шешеді. Бет
жарақатының жазылуы - тыртық көлемінің
кішііреюуі, табиғи жағдайлардың нәтижесінде
олардың өзінің өзгеруі: мысалы, тыртықтардың ,
әжімдерге , мойын қыртыстарына және тағы басқа
ұқсап тұруы болып табылады. Сондай-ақ,
консервативтік емдеу әдістерінің нәтижелері де
осыған жатады. Ал егер консервативті емдеу
жақсы нәтижеге жеткізбей, зақымданушыға
косметикалық операциялар жасалса , жарақат операцияның нәтижелеріне
қарамастан қалпына келмейтін жарақат деп қаралады да ауыр дене жарақатына
жатады, өйткені мұндай жағдайларда орын алатын іс құса болып қатты
қайғыруға бет пішін бұзылуы ғана емес, адамның қоғаммен байланысының
бұзылуы қауіпті де негіз болады.
Денсаулыққа өмір үшін қауіпті ауыр зиян келтіру түсінігі п Денсаулыққа
келген зиянның ауырлылығын сот - медициналық тұрғыдан бағалаудың
ережелерінде" берілген: " Денсаулыққа
өмір үшін қауіпті зиян деп - келтірген кезде жәбірленушінің өміріне қауіп
төндіретін немесе өздерінің қалыпты өрбу барысында өлімге алып келетін дене
жарақаттарын да, патологиялық жағдайды да санау қажет. Дәрігерлік көмек
көрсету нәтижесінде өлімнен алып қалу зиянның өмір үшін қауіптілігін
бағалағанда есепке алынбаукы тиіс".
Денсаулыққа келтірілген өмір үшін қауіпті
зиянға миға зақым келмесе де бас сүйекті тесіп
өткен жарақат; жұлынға зақым келмесе де арқа
омыртқаны тесіп өткен жарақат жатады.
Денсаулыққа өмір үшін қауіпті зияндардың медициналық критерийлерінің толық
тізбесі жоғарыда аталған ережеде белгіленген.
Көру, есту қабілеттерін немесе қандай да бір органдарды жоғалту не
органның қызмет қабілетін жоғалту өмір үшін қауіпті жарақаттар емес , бірақ
өздерінің зардаптары жағынан денсаулыққа келген ауыр зиянға жатады. Көру
қабілетінен айырылу дегеніміз - адамның екі көзінің де тұрақты соқыр болып
қалуы немесе саусақтарды екі метрден аспайтын қашықтықтан ғана санай алатын
қабілет (көру қабілеті 0,04 және одан төмен) : бір көзінің жанарын жоғалту
еңбек қабілетінің үштен бірін (33 пайыздан аса) тұрақты жоғалтуға әкеп
соғады, сондықтан ол денсаулыққа келген ауыр зиян деп саналады.
Сот - медициналық сараптама бет - әлпеттің қалыпқа келгісіз бұзылу
фактісін анықтайды, себебі бұл түсінік медициналық емес . Сарапшы қалыпты
белгілерге сүйене отырып, беттегі жаратқаттың сипатын ғана анықтайды,
сонымен қатар жаратқаттың кейін ешқандай хирургиялық көмексіз біртіндеп
тартылып немесе тегістеліп кетуі мүмкін екендігін анықтайды. Егер
жарақаттың ізін жою үшін оперативтік ем ( косметикалық операция) керек
болса, онда беттегі жарақат қалыпқа келгісіз деп саналады. Бұл жарақаттың
сол адамның бет - әлпетін бұзатын- бұзбайтындығын алдын ала тергеу орындары
мен сот анықтайды.
Жалпы еңбек қабілетін тұрақты жоғалту дегеніміз - оның кемінде үштен
бірін( 33 пайызын) жоғалту. Жарақат алғанда еңбек
қабілетін
қаншалықты тұрақты жоғалтқаны жарақат зардабы анықталғаннан кейін,
объективтік мәліметтерге сүйеніп және Еңбек, халықты әлеуметтік қорғау
министрлігі дайндаған ңбек қабілетін жоғалтудың проценттер кестесіне
сәйкес белгіленеді.
Еңбек қабілетін кемінде үштен бірін тұрақты түрде жоғалту деп жалпы
еңбек қабілеті , мамандықты талап етпейтін еңбекке қабілеттік айтылады.
Еңбек қабілеттің үштен бірін жоғалту зардап шекен адамның жалпы еңбек
қабілеті мен оның жоғалту көлемін онша өзгермейтін жарақат зардаптарының
біршама жақсаруы организмдегі өзгерістермен бірге байланысты. Еңбек
қабілетін жоғалту тек тұрақты болады. Жалпы еңбек қабілетінің 33 пайыз
мөлшерін ауыр дене жарақаты ретінде бағаланады.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 1 бөлігінде кәсіби еңбек
қабілетін жоғалтқандық жағдай да көзделген, бірақ бұл ретте жалпы еңбек
қабілеті сақталуы да мүмкін . Кәсіби еңбек қабілетін жоғалтқанда кінәлі
бірінші кезекте жәбірленушінің кәсіби қызметіне қатысты оның денсаулығына
қасақана ауыр зиян келтіреді.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103 бабының 1 бөлігіне
қатысты : 29 желтоқсан 2003 жылғы сот үкімімен сотталған 2002 жылы мамыр
айының 30 күні сағат 24 шамасында Жүгербаева Бақытгүл деген азаматша өзімен
бірге тұрып жатқан Бекмолдаев Мәлік деген азаматпен бірге арақ ішкен,содан
екеуі де масаң күйлерінде ұрсысып жанжалдасқан .Осы жанжал үстінде
Жүгербаева Бекмолдаевқа қасақана ауыр дене жарақатын салу мақсатында ас
үйдегі стол үстінде жатқан ас пышағын алып, Бекмолдаевтің іш жағына сұғып
алған. Өмірге маңызды дене мүшесіне , адамның өміріне қауіпті түрде " ауыр"
дене жарақатын алған.
Сөйтіп Жүгербаева Б. Арақ ішкен масаң күйінде адамның өміріне қауіпті
түрде Бекмолдаевтің ішіне пышақ сұғып, оның денсаулығына қасақана ауыр зиян
келтірген.
93 санды 18 маусым 2002 жылғы сот дәрігерлік сараптама қортындысында
Бекмолдаевті ң бауыры Зақымданып ішінен шаншылып кесілген
дене
жарақатын алғаны бекітілген. Бекмолдаевті ң жарақаты өмірге қауіпті
денсаулыққа ауыр зиян келтірген жарақат деп танылған және бұл жарақаттың
шаншып кесетін(пышақ сияқты) құралмен түсірілгені бекітілген.
31.05.2002 жылғы оқиға болған жерге қарау жүргізу туралы хаттамада
айғақты зат- пышақтың Жүгербаеваның үйінің ас бөлмесінде стол үстінен
алынғанын бекіткен. Жүгербаеваның арақ ішкен масаң күйінде адам
денсаулығына қасақана ауыр зиян келтіріп қылмыс жасағаны сот тергеуінде
толық дәлелденіп, сот үкімімен ол 103 бабының 1 бөлігімен кінәлі деп
танылып ,тиісті жазасын алған.
Өкінішке Ьрай қазіргі уақытта бұндай жағдайлар өмірде көп кездеседі.
Егер келтірілген зақымдардың салдарынан болса,
екі қабат екендігі мерзіміне қарамастан, ол ауыр
дене жарақатына жатқызылады. Бұл орайда арнайы
акушерлік -гинекологиялық зерттеулер арқылы
түсініктің зардап шегуші организмнің жеке
ерекшеліктеріне , яғни ауырлығына немесе ішкі
жыныс мүшелерінің жетілмегендігіне байланысты
емес, қайта оған дене жарақатының тікелей себеп
болғаны анықталуға Адамның өміріне қауіпті
емес және Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103 бабында
көрсетілген зардаптарға әкеп соқпаған, бірақ денсаулықты ұзақ уақытқа
бұзылуға немесе жалпы еңбек қабілетінің кемінде үштен бірін айтарлықтай
тұрақты жоғалтуға әкеп соққан денсаулыққа қасақан орташа ауырлықтағы зиян
келтіру .тиіс. Есірткі мен немесе уытты умен ауруға душар еткен
денсаулықтың бұзылуын тудырып денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру. Бұл
есірткі немесе уытты у арқылы дене жарақатын келтіру болып табылады.
Қылмыс құрамының объективтік жағы қоғаға
қауіпті іс әрекетпен( әрекетпен немесе
әрекетсіздікпен) ; зардаптармен - денсаулыққа ұзақ уақыт бұзылуына немесе
жалпы еңбек қабілетінің кемінде үштен бірін айтарлықтай тұрақты жоғалтуға
әкеп соққан денсаулыққа орташа ауырлықтағы зиян келтірумен; қылмыстық іс
әрекет
пен оның зардаптарының арасындағы себептік байланыспен сипатталады.
Денсаулыққа орташа ауырлықтағы зиян келтіргендіктің нышандары "
Денсаулыққа келген зиянның ауырлығын сот медициналық тұрғысынан бағалаудың
ережесінде" берілген.
1.Денсаулыққа келген ауыр зиян критерийлердің болмауы;
2.Денсаулықтың бұзылуының ұзақтығы - үш аптадан) 21 күннен) аса
мерзім;
З.Жалпы еңбек қабілетін 10 пайыздан 33 пайызға дейін айтарлықтай
тұрақты жоғалту.
Орташа ауырлықтағы зиянға қолдың саусағын немесе аяқтың бармағын
жоғалту , майда сүектің , бір екі қабырғаның сынуы жатады.
Қылмыстың субъктивтік жағы - қасақан кінә. Кінәлі өзінің қоғамға
қауіпті іс - әрекетінің салдарынан басқа адамның денсаулығына орташа
ауырлықтағы келетіндігін ұғынады, қоғамға қауіпті зардаптың қалайда
болатындығын немесе болуы мүмкін екендігін алдын ала біледі, соны тілейді(
тікелей ниет) не оған саналы түрде жол береді немесе немқұрайды қарайды
(жанама ниет)
Бұл қылмысты жасаудағы себептер мен
мақсаттар әр қилы. Олардың кейбіреулері
Бұзақылық ниетпен денсаулыққа қасақан орташа
ауырлықтағы зиян келтірген қылмыстық іс - әрекетті
саралау үшін кінәлі адам Қазақстан Республикасы
Қылмыстық кодексінің 257 бабында көзделген
қылмыстық жазалауға жататын іс - әрекетті жасауы
қажет. денсаулыққа ауырлығы орташа зиян
келтірудің сараланған түрлеріне жатады. Бұл жерде ең бастысы -
денсаулыққа қасақана орташа ауырлықтағы зиян келтіргенде бұзақылық
сипаттың болғанын анықтау.
Кінәлінің ниеті денсаулыққа ауыр зиян келтіру
екендігі анықталып, бірақ өзіне байланысты емес
себептермен ондай зардапқа оның қолы жетпесе ,
Кұқық қорғау органдары кейде денсаулыққа
Касақана орташа ауырлықтағы зиян келген
°сындай жағдайды саралауда қиындық көреді.
Денсаулыққа қасақана орташа ауырлықтағы зиян ауырлықтағы зиян
келтіругек оқталудан
ажыратқанда кінәлінің осы қылмыстардағы ниетінің бағытылығы ескеріледі.
Бірінші бөлікте көзделген қылмыстың субъктісі - жасы 16-ға толған есі дұрыс
адам, ал екінші бөлік бойынша - 14- ке толған адам.
Денсаулықңа қасаңана жеңіл зиян келтіру
Денсаулықтың қысқа уақытқа бұзылуына немесе жалпы еңбек қабілетін
айтарлықтай емес тұрақты жоғалтуғэ әкеп соққан денсаулыққа қасақана жеңіл
зиян келтіру.
Денсаулыққа жеңіл зиян келтіру нәтижесінде денсаулық қысқа уақытқа
бұзылса немесе жалпы еңбек қабілеті айтарлықтай емес тұрақты жоғалса бұл -
денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтіру деп танылады.
Қылмыс құрамының объективтік жағы қоғамға қауіпті іс - әрекетпен (
әрекетпен немесе әрекетсіздікпен); денсаулықтың қысқа уақытқа бұзылуы
немесе жалпы еңбек қабілетін айтарлықтай емес тұрақты жоғалту сияқты
денсаулыққа келген жеңіл зиян түріндегі зардаптармен ; қылмыстық іс
әрекетпен аталған қылмыстық зардап арасындағы себептік байланыспен
сипатталады.
"Денсаулыққа келген зиянның ауырлығын сот -
медицина тұрғысынан бағалаудың ережесінде" 10 -
тармағына сәйкес, денсаулықты жеңіл
жарақаттағандықтың белгілеріне мыналар жатады: денсаулықтың қысқа уақытқа
бұзылуы - үш аптадан ( 21 күннен ) артық емес мерзімге, жалпы еңбек
қабілетін айтарлықтай емес тұрақты жоғалту - 10 пайызға дейін.
Аталған нысандардың әрқайсысы қылмыстың аяқталған құрамын береді.
Сот практикасы көрудің және естудің нашарлауын, көптеп тырналған,
қаңталаған жерлерді жеңіл зиянға жатқызады.
Егер денсаулыққа жеңіл зиян келтіріліп, нәтижесінде денсаулық қысқа
уақытқа бұзылса немесе жалпы еңбек қабілеті айтарлықтай емес тұрақты
жоғалса және ол зардар алты тәуліктен аспайтын уақытқа созылса
, бұл жағдай
қарастыырылып отырған қылмыстың құрамында жатпайды.
Қылмыстың субъективтік жағы кінәнің қасақана нысанымен сипатталады.
Қылмыстың субъективтік жағы кінәнің қасақана нысанымен сипатталады.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 105 бабы бойынша саралау үшін
кінәлі өзінің қоғамға қауіпті іс - әрекетінің нәтижесінде басқа адамның
денсаулығына жеңіл зиян келетіндігін ұғынуға және қоғамға қауіпті зардаптың
болуы мүмкін екедігін немесе қалайда болатындығын алдын ала білуге тиіс
және соны тілеуге( тікелей ниет) не сапалы түрде оған жол беруге не
немқұрайды қарауға тиіс( жанама ниет).
Бұл қылмыстық іс әрекеттің себептері мен мақсаты әр қилы.
Денсаулыққа абайсызда жеңіл зиян келтіргендік үшін қылмыстық
жауаптылық қарастырылмаған.
Қылмыстың субъектісі - жасы 16- ға толған, есі дұрыс адам.
Ұрып -соғу
Тән ауруын келтірген , бірақ осы Кодекстің 105 бабында көзделген
зардаптарға әкеп соқпаған ұрып соғу немесе өзге күш қодану әрекеттерін
жасау-
Қылмыс құрамынынң объективтік жағына ұрып -соғу , басқа да тән
ауырлататындай күш қолдану жатады. ¥рып - соғу зардаптарынан адамның
денсаулығының қысқа мерзімге бұзылуы немесе жалпы еңбек қабілетін
айтарлықтай емес тұрақты жоғалту сияқты сипат болмайды.
Тән ауыртатын өзге де күш қолдану
әрекеттеріне Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 105 бабында
көзделген зардаптарға әкелмейтін , бір жолғы зорлық актілері жатады. Оған
қол бұрау, шымшу , тебу , итеру тағы басқа да тәнді ауыртатын әрекеттер
жатады.
Қылмыстың субъективтік жағы кінәнің қасақана нысанымен сипатталады.
Кінәлі жәбірленушінің тәнін ауыртатындығын ұғынады, денсаулыққа зиян
келетіндігін немесе келуі мүмкін екендіігін алдын ала біледі, соны
тілейді ( тікелей ниет) немесе
саналы түрде жол береді не немқұрайды қарайды ( жанама ниет).
Бұл қылмысты жасауға себеп қызғаныш, бас араздық, т.б.
болуы мүмкін. Мұндай мақсат жәбірленушінің тәнін ауырту.
Жәбірленуші үшін ауырлау зардаптарға алып келетін ұрып соғу немесе
басқадай зорлық әрекеттер Қылмыстық кодекстің тиісті баптары бойынша
саралануға тиіс.
"Денсаулыққа келген зиянның ауырлығын сот -
медицина тұрғысынан бағалаудың ережесінде" ю
тармағына сәйкес, ұрып - соғу жарақаттың ерекше
түріне жатпайды. ¥рып - соғу дегеніміз - неше
қайтара ұру. Егер ұрып - соғу нәтижесінде
жәбірленушінің денесіне жарақат түссе , оның
денсаулыққа келген зиян ретінде ауырлығы жәй
белгілерге сүйеніп бағаланады. Егер ұрып - соққан
кейін ешқандай көрнекті із қалмаса , сот
медициналық сараптама өз қортындысында
жәбірленушінің шағынғанын атап өтеді , ешқандай көрнекті із қалмағандығын
көрсетеді. Мұндай жағдайда ұрып - соғу фактісінің болмағандығын анықтау -
анықтама , тергеу, прокуратура органдарының немесе соттың құзырына
жатады.
Абайсызда ұрып соққандық немесе тәнін ауыртқандық үшін қылмыстық
жауаптылық болмайды.
Бұл бапта қылмыстың субъектісі - жасы 16-ға толған , есі дұрыс адам.
Десаулыққа қарсы қылмыстардың тағы бір түрі бұл - азаптау.
Азаптау дегеніміз - ұдайы ұрып - соғу немесе
өзге күш қолдану әрекетінен тән зардабын немесе
психикалық зардап шегу , егер бұл Кодекстің 103
және 104 баптарында көзделген зардаптарға
әкеліп соқпайтын болса.
Қылмыстың объектісі - адамның дербес Құқылығын ,азаматтардың денсаулық
қауіпсіздігін Қаматамассыз ететін қоғамдық қатынастар.
Оның объективтік жағы - ұдайы ұрып - соғу немесе өзге күш қолдану
әрекеттері жолымен тән Зардабын немесе психикалық зардап шектіру. Бұл
*ағдайда жәбірленушінің денсаулығына Қазақстан
Республикасы Қылмыстық кодексінің 103 және 104 баптарында көзделген
зиян келмейді. ¥рып соғудың міндетті нышаны оның ұдайылығында, яғни
оны бір жылда үш және одан да көп рет жасауда. Әрбір эпизод
көп қайтара ұрудан тұрады.
Азаптау және қинау дегеніміз - ол денсаулыққа зиян келтіруі мүмкін
әрекеттер болып табылады. Азаптау немесе қинау фактілерінің болғандығын сот
- медициналық сараптамасы анықтамайды.
Жәбірленушінің зардап немесе азап шеккендігін анықтау мәселесін тергеу
немесе сот шешеді, оны сот медициналық сараптаманың қарауына бермейді.
Сарапшы жарақаттың бар жоғын , оның сипатын, қай жерде екендігін,
қашан салынғандығын , қандай құралмен және тәсілмен салынғандығын
анықтайды.
Қинау дегеніміз - ұзақ уақыт ас- су бермей, суық
жерде немесе денсаулығына зиян жасаған жайда
ұстау және басқа да әрекетер арқылы
жәбірленушіні күйзелту.
Азаптау дегеніміз - тәнді көп қайтара және ұдайы ауыртуға бағытталған
әрекет - қолды бұрау , шымшу , дүре салу. Доғал затпен ұрып көптеген
кішігірім жарақат салу, денесін күйдіру.
Азаптап қинағанда кінәлі жәбірленушіге тән зардабын келтіреді немесе
психикалық зардап шектіреді, ол үшін әрқилы тәсілдер қолданылады.
Нәтижесінде жәбірленушінің тәні ауырады, жаны қиналады.
Жәбірленушінің күйзелісін күшейту үшін неше түрлі құралдар мен
жабдықтар қолданылуы мүмкін ( электр тоғы, қызған темір, сүйекті күйрету,
ине т.б).
Күйзелту дегеніміз - азаптаудың салдарынан жәбірленушінің ұзақ уақыт
және қатты қиналуы. Ешқандай күш қолданылмай , жәбірленушінің тек қадір -
қасиетін таптау арқылы оның жанын күйзелту азаптауға жатпайды.
Бұл бапта қылмыстың субъективтік жағы тікелей ниетпен сипатталады,
яғни кінәлі адам өзінің Қоғамға қауіпті әрекетінің нәтижесінде (ылғи ұрып ~
соғу немесе күш қолдану денсаулыққа зиян келетінін ұғынады , қоғамға
қауіпті зардаптың болатынын немесе болуы мүмкін екенін алдын ала біледі,
соны тілейді.
Қылмыстың субъектісі - жасы 16 - ға толған , есі дұрыс адам. Азаптау
мына жағдаларда жасалса , ол қылмыстың сараланған түрі болады; көрінеу
кәмелетке толмаған немесе кінәліге дәрменсіз күйде екендігі белгілі не
кінәліге материалдық немесе өзге тәуелдіктегі адамға , сол сияқты ұрлаған
не кепіл ретінде түсірген адамға қатысты; Екі немесе одан да көп адамға
қатысты; кінәліге жүктілік жағдайында екендігі белгілі әйелге қатысты;
азаптап; жалдау бойынша ; әлеуметтік, ұлттық, нәсілдік, діни өшпенділік
немесе араздық тұрғысында жасалса;
Осы аталған ауырлататын мән- жайлар бұл
қылмыстың қоғамға қауіптілігін арттырады және
тиісінше жауаптылықты да күшейтеді.
Жәбірленушінің материалдық тәеулдікте болуы -оның кінәлінің толық немесе
жарым жартылай асырауында болуы ( көбінесе кәмелеттік жасқа толғандар) не
кінәлінің өз құрбанын ұстап отырғандығы , яғни оның материалдық тұрғыдан
кінәліге тәуелділігі.
Басқа да қатынастарға байланысты тәеулділік болуы мүмкін : бағынышты
қызметкердің бастыққа , спортшының жаттықтырушыға, баланың ата - анаға,
т.б. Бұл баптың "а" тармағына ұрланған немесе кепілге алынған адамады
азаптау , оған тән зардабын немесе психикалық азап шектіру жатады. Егер ,
жәбірленушіні азаптауға кінәлі адам, сонымен қатар , ұрлауды немесе кепілге
алуды орындаушы да болса, онда оның әрекетін қылмыстардың жиынтығы бойынша
саралау қажет.
Денсаулыққа кенеттен пайда болған жан
күйзелісі ( аффект ) жағдайында жасалған,
жәбірленушінің тарапынан зорлық жасауға ,
корлауға немесе ауыр тіл тигізуге , не
жәбірленушіні өзге құқыққа қарсы немесе моральға жат әрекеттеріне(
әрекетсіздігіне) байланысты , сол сияқты жәбірленушінің ұдайы құқыққа қарсы
немесе моральға жат мінез - құлқына байланысты тУындаған ұзаққа созылған
психикалық зақым келтіретін жағдайда қасақана орташа ауырлықтағы
Қылмыстың субъектісі - жасы 16 - ға толған , есі дұрыс адам. Азаптау
мына жағдаларда жасалса , ол қылмыстың сараланған түрі болады; көрінеу
кәмелетке толмаған немесе кінәліге дәрменсіз күйде екендігі белгілі не
кінәліге материалдық немесе өзге тәуелдіктегі адамға , сол сияқты ұрлаған
не кепіл ретінде түсірген адамға қатысты; Екі немесе одан да көп адамға
қатысты; кінәліге жүктілік жағдайында екендігі белгілі әйелге қатысты;
азаптап; жалдау бойынша ; әлеуметтік, ұлттық, нәсілдік, діни өшпенділік
немесе араздық тұрғысында жасалса;
Осы аталған ауырлататын мән- жайлар бұл
қылмыстың қоғамға қауіптілігін арттырады және
тиісінше жауаптылықты да күшейтеді.
Жәбірленушінің материалдық тәеулдікте болуы -оның кінәлінің толық немесе
жарым жартылай асырауында болуы ( көбінесе кәмелеттік жасқа толғандар) не
кінәлінің өз құрбанын ұстап отырғандығы , яғни оның материалдық тұрғыдан
кінәліге тәуелділігі.
Басқа да қатынастарға байланысты тәеулділік болуы мүмкін : бағынышты
қызметкердің бастыққа , спортшының жаттықтырушыға, баланың ата - анаға,
т.б. Бұл баптың "а" тармағына ұрланған немесе кепілге алынған адамады
азаптау , оған тән зардабын немесе психикалық азап шектіру жатады. Егер ,
жәбірленушіні азаптауға кінәлі адам, сонымен қатар , ұрлауды немесе кепілге
алуды орындаушы да болса, онда оның әрекетін қылмыстардың жиынтығы бойынша
саралау қажет.
Денсаулыққа кенеттен пайда болған жан
күйзелісі ( аффект ) жағдайында жасалған,
жәбірленушінің тарапынан зорлық жасауға ,
корлауға немесе ауыр тіл тигізуге , не
жәбірленушіні өзге құқыққа қарсы немесе моральға жат әрекеттеріне(
әрекетсіздігіне) байланысты , сол сияқты жәбірленушінің ұдайы құқыққа қарсы
немесе моральға жат мінез - құлқына байланысты тУындаған ұзаққа созылған
психикалық зақым келтіретін жағдайда қасақана орташа ауырлықтағы
1996 жылғы 20 желтоқсандағы № 11 қаулысымен өзгертулер енгізген 1994 жылғы
23 желтоқсандағы "Азаматтардың өмірі мен денсаулығына жасалған қастандық
үшін жауаптылықты реттейтін заңдарды сотттардың қолдануы туралы № 7
қаулысында көрсеткендей : қастандықтың қауіптілігі қорғанысқа көрінеу
сәйкес келмей , қастандық жасаушының денсаулығына еш қажетсіз қасақана аыр
зиян келтірілсе, ол заңда қажетті қорғаныс шегінен шығу деп танылады.
Бұл бапта қылмыс объектісі - заңға қайшы қандай да бір әрекет жасаған
адамның денсаулығы болып табылады.
Қылмыстың объективтік жағы денсаулыққа ауыр зиян келтіретін әрекет
жасаумен және сол әрекетпен болған зардаптың арасындағы себептік
байланыспен сипатталады. Қажетті қорғану әрекеттері жәбірленуші тарапынан
қоғамға қауіпті қастандық болған кезде жасалады.
Бұрынғы қылмыстық заңда қастандықтан қорғану кезінде шабуыл жааушыға
орташа дәрежедегі келтіргендік үшін жауаптылық көзделген болатын.
Қазіргі біз қолданып жүрген Қылмыстық кодексте қатетті қорғаныс
шегінен шығу кезінде қастандық жасаушының денсаулығына орташа ауырлықтағы
зиян келтіру қылмыс болып табылмайды.
Қылмыстың тікелей және жанама нысандағы
кінәмен сипатталуы - оның сбъективтік жағы болып
келеді. Бұл бапта қажетті қорғаныс қорғаныс
шегінен шығу кезінде абайламай ауыр зиян
келтіргендік үшін қылмыстық жауаптылық
Қарастырылмаған, онда қоғамдық қауіпті қылмыстан болған үрейлену , қорқу
немесе сасқалақтау салдарынан қажетті қорғану шегінен асқан адамды
Қьілмыстық жауаптылықтан босату көзделген .
Бұл қылмыстың себептері мен мақсаттарында Қриминалдық сипат бар
екендігі көрсетілген. Ондағы себеп - заңды мүдделерді қорғау ниеті болса ,
мақсат қоғамға қауіпті қастандықтан қорғану.
Бұл бапта қылмыстың субъектісі жасы 16 -ға т°лған , есі дұрыс адам.
Қылмыс жасаған адамды ұстау үшін қажетті
шараларды асыра қолдану кезінде денсаулыққа
қасақана ауыр зиян келтіру дегеніміз - сол
шаралардың ұсталатын адамның жасаған
қылмысының қоғамға қауіптілік сипаты мен дәрежесіне және ұстаудың мән
жайына анық сәйкес келмеуі, нәтижесінде ол адамға жөнсіз ешқандай
қажеттілігі жоқ зиян келеді. Бұл жағдайда қоғамға қауіпті қастандық жасаған
адамды тек арнаулы өкілетті адамдар ғана емес , сонымен қатар
жәбірленушінің және басқа да азаматтардың ұстауға құқы бар.
Бұл бапта қылмыс объектісі - қылмыс жасаған адамның денсаулығы.
Ал оның объективтік жағы - денсаулыққа ауыр зиян келтіретін әрекеттер
жасаумен, қылмыс жасаған адамды ұстау үшін қажетті шараларды асыра қолдану
әрекеттері мен оның зардаптары арасындағы себетік байланыспен
сипаттталады.
Қылмыстың субъективтік жағы тікелей және
жанама ниет нысанындағы кінәмен сипатталады.
Қылмыс жасаған адамды ұстау үшін қажетті
шараларды асыра қолданғанда абайсызда
денсаулыққа ауыр зиян келтірілсе , ол үшін қылмыстық жауаптылық болмайды .
Бұл қылмыстық іс - әрекеттің де криминалдық себептері мен мақсатында
криминалдық сипат бар. Ондағы себеп - қылмыс жасаған адамды ұстау ниеті, ал
мақсат - кәсіби міндетті орындау немесе қылмыскерді ұстауда құқықтық қорғау
органдарына көмек көрсету .
Қылмыстың субъектісі - жасы 16 -ға толған есі Дұрыс адам.
Денсаулыққа қарсы қылмыстардың тағы бір түрі ол - денсаулыққа
абайсызда зиян келтіру.
Бұл қылмыстың объективтік жағы болып , белгілі
бір жағдайда байланысты жәбірленушінің
Денсаулығына абайсызда тигізілген әрекет немесе әРекетсіздік болып
табылады. Ал субъективтік жағы эбайсыз кінәмен сипатталады. Менмендік
танытып -
,аДам өзінің әрекетінен ( әрекетсіздігінен )
денсаулыққа ауыр( орташа ауырлықтағы) зиян келуі мүмкін екендігін алдын ала
біледі, бірақ оны болдырмаудың еш қиындығы жоқ деп ойлайды. Ұқыпсыздық
танытып - адам өзінің әрекетінен( әрекетсіздігінен денсаулыққа ауыр (
орташа ауырлықтағы) зиян келуі мүмкін екендігін алдын ала білмейді, бірақ
ұқыптылық танытып сақтық жасаса оны білуге тиіс еді және білуі мүмкін
еді.
Қазіргі қолданылып жүрген заң абайсызда денсаулыққа жеңіл зиян
келтіргендік үшін қылмыстық жауаптылық көздемейді. Денсаулыққа ауыр немесе
орташа ауырлықтағы зиян келтіру жазықсыз жасалса , бұл жағдай қылмыстық
құрам болмайды.
Бұл бапта қылмыстың субъектісі - жасы 16 -ға толған есі дұрыс адам.
Денсаулыққа қарсы қылмыстардың келесі түрі -қорқыту.
Өлтіремін немесе денсаулыққа ауыр зиян келтіремін деп, сол сияқты
адамның жеке басына өзге ауыр күш жұмсаймын не мүлікті өртеп құртамын деп
жарылыс жасап немесе өзге жалпы қауіпті тәсілмен қорқыту арқылы адамға
психикалық қысым жасауды көздеген әрекеттер қылмыстың объективтік жағын
құрайды. Қорқыту сөздері көздеген құрбанның өзіне тікелей немесе үшінші
адам арқылы айтылуы мүмкін.
Бұнда қылмыстың міндетті нышаны
қорқытудың бос сөз еместігінде , яғни қорқытудан сақтану керектігіне
негіздің болуы . Өзіне айтылған қөорқытуды жәбірленуші бос сөз немесе
Қалжың деп санамайды, оның жүзеге асуы мүмкін екендігіне сенеді. ОЛ сенімді
нақты қалыптасқан жағдай, уақыт, орын, кінәлінің мінездемесі , оның жүріс
тұрысы, бұрын сотталғандығы секілді кейбір Факторлар күшейтеді.
Бұл қылмыс формальды құрамға жатады ,яғни ^асқа адамның өміріне немесе
денсаулығына ^орқыту айтылған кезден бастап, ол аяқталған болып саналады.
Қылмыстың субъективтік жағы тікелей ниет
һь'санындағы кінәмен сипатталады. Кінәлі өзінің
басқа адамды қорқытып отырғанын ұғынады сол әрекеттерді жасауды тілейді.
Қылмыстың себептері мен мақсаты әрқилы , олар саралауға ықпал жасамайды.
Қылмыстың субъектісі жасы 16-ға толған есі дұрыс адам.
Ауыстырылып салу не өзгедей пайдалану үшін адамның рргандарын немесе
тінін алуға мәжбүр ету бұл қылмыстық нормаға бірінші рет кіріп отыр, ол үш
бөліктен тұрады және ауыстырып салу не өзгедей пайдалану үшін адамның
органдарын немесе тінін алуға мәжбүр еткендік үшін қылмыстық жауаптылық
көздейді.
Қылмыс объектісі - адамның өмірі мен денсаулығы, ал қылмыс заты - кез
келген орган немесе тін.
Қылмыстың объективтік жағы ауыстырып салу не өзгедей пайдалану ұшін
органды немесетінді алуға донорды мәжбүрлеу әрекетімен ( күш жұмсап немесе
психикалық қысымжасап) сипатталады. Бұл ретте күш жұмсау немесе күш
жұмсайын деп қорқыту арқылы арқылы донордың келісімінсіз кінәлі өз
мақсатына жетеді.
Күш жұмсау дегеніміздің өзі жәбірленушінің денсаулығына жеңіл немесе
орташа ауырлықтағы зиян келтіру немесе оны ұрып соғу.
Қылмыс құрамы формальды. Ол қылмыстық іс -әрекет жасалған кезден
бастап аяқталған болып саналады, қылмыстық нәтижесінің болғандығы , яғни
жәбірленушінің донорлыққа келісім берген -бермегендігі маңызды емес.
Қылмыстың субъективтік жағы тікелей ниет нысанындағы кінәмен сипатталады,
кінәлі өзінің жәбірленушіні органды немесе тінді алуға мәжбүрлеп отырғанын
ұғынады, соны тілейді. Қылмыстың себебі - басқа адамның денсаулығын Кұрбан
етіп, жақын адамға көмектесу ниеті , сонымен қатар бас пайданы ойлау. Ал
мақсаты Жәбірленушінің органдарын немесе тінін ауыстырып салу немесе
өзгедей пайдалану үшін алу
Қылмыстың субъектісі - жасы 16-ға толған есі дұрыс адам.
Медицина қызметкерінің кәсіптік міндеттерін
ұқыпсыз немесе оған адал қарамаудың
салдарынан орындамауы немесе тиісінше
орындамауы, егер бұл әрекеттер адамның қайтыс болуына әкеп соқса,-
Бұл норма үш бөліктен тұрады. Медицина
қызметкерлерінің өз кәсіптік міндеттеріне
ұқыпсыздығы немесе оған адал қарамауы
салдарынан оларды орындамауы немесе тиісінше
орындамауы, егер бұл әрекеттер адамның қайтыс
болуына әкеп соқса , денсаулыққа ауыр зиян
келтірсе, денсаулыққа орташа ауырлықтағы зиян
келтірсе осы бап бойынша қылмыстық
жауаптылыққа апарады.
Қазақстан Республикасының " Қазақстан
Республикасы азаматтарының денсаулығын қорғау туралы" Заңында медицина
қызметкерлері , оның ішінде фармацевтика қызметкерлері де , халықтық
медицина әдістерін пайдаланып , медициналық практикамен айналысу құқығын
алған адамдар да азаматтардың денсаулығына келтірген зиян үшін жауаптылық
көтереді делінген.
Қылмыс объектісі бұнда адам өмірі мен денсаул ығы.
Қылмыстың объективтік жағы - медицина
қызметкерлері нің кәсіптік міндеттеріне
ұқыпсыздығы немесе оған адал қарамауы
салдарынан оларды орындамауы немесе тиісінше орындамау әрекеттері адамның
қайтыс болуына немесе ауыр не орташа ауырлықтағы зиян алуына әкеліп
соқтырса.
Қылмыстың субъектісі - жасы 16 - ға толған есі Дұрыс адам.
Бұл қылмыстың субъектісіне ( арнаулы субъект) Қойылатын қосымша талап
сол, ол тек медицина Және фармацевтика қызметкерлері немесе
медициналық практикамен айналысуға құқығы бар адам болуға тиіс.
Бұл істердегі себептік байланысты сот - Өзінде соз ауруы бар екендігін
білген адамның оны басқа адамға жұқтыруы бұл да денсаулыққа қарсы
қылмыстардың бір түрі.
Соз ауруы дегеніміз - жыныстық қатынастар арқылы берілетін
жұқпалы аурулар. Оларғамерез гонорея, жұмсақ шанкржәне басқа аурулар
жатады'. Олардың бар жоғын анықтау үшін сот медициналық
сараптама жүргіізіледі.
Соз аурулары қоға үшін едәуір қауіпті , ол патологиялық жолмен баланың
денсаулығына әсер етеді , аурудың тұқымсыз қалуына әкеп соғады.
Қазақстан Республикасының "Қазақстан
Республикасы азаматтарының денсаулығын қорғау
туралы" Заңының 119 бабында тексерілуден және
емделуден бұлтарған адамдар, сондай ақ соз
ауруларын және ЖҚТБ таратушы адамдар Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жауапқа
тартылады делінген.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1975 жылғы 12
маусымдағы "КСРО жоғарғы Соты Пленумының 1973 жылғы 8 қазандағы " Соз
ауруларын жұқтыру жөніндегі істер бойынша сот практикасы туралы" № 15
қаулысының орындалу барысы туралы" № 3 қаулысында " осы категориядағы істер
бойынша атап айтқанда, сотталушымен байланыстағы адамдарды анықтау , сондай
- ақ қылмыс жасауға себебі болған мән-жайларды білу мәселесі бойынша алдын
ала тергеудің сапасына соттар қатаң талап қою керек" делінген.
Бұнда қылмыстың объектісі - адам денсаулығы.
Оның объективтік жағы басқа адамға соз ауруын жұқтыруға әкеліп
соқтырған әрекетпен немесе әркетсіздікпен сипатталады. Соз ауруы басқа
адамға жұққан кезден бастап қылмыс аяқталған болып саналады, яғни қылмыс
құрамы материалды. Кінәлінің қылмыстық іс әрекеті мен басқа адамға
жұқтырудың арасындағы себептік байланыс анықталуға тиіс.
Қылмыстың субъективтік жағы тікелей немесе Жанама ниетпен сипатталады.
Адам өзінде соз аУруы бар екендігін ұғынады ,
қауіпсіздіктің
белгіленген ереежелерін бұзады, басқа адамдарға соз ауруының жұғуы мүмкін
екендігін немесе қалай да жұғатындығын біледі, соны тілейді( тікелей ниет)
немесе тілемейді, бірақ жұқтыру мүмкіндігіне жол береді немесе оған
немқұрайды қарайды. (жанама ниет).
Кінәнің абайсыз нысаны қылмыстық менмендік түрінде болуы мүмкін, бұл
жағдайда кінәлі адам өзін өзі емдеумен айналысқан , ешқандай негізсіз өзін
саумын деп санаған немесе сақтанудың тиімділігі аз құралдарын пайдаланған
болып келеді.
Қылмыс субъектісі жасы 16- ға толған соз ауруымен ауыратын, оны өзі
білетін есі дұрыс адам.
Бұл қылмыстың сараланған түрі - екі немесе одан да көп адамға не
кәмелетттік жасқа толмағанға соз ауруын жұқтыру. Екі және көп
адамға жұқтыру дегеніміз - соз ауруын бір уақытта немесе әр уақытта жұқтыру
, егер алғашқы қылмыстық іс - әрекет үшін ескіру мерзімі бітпеген болса.
Жәбір шеккен кәмелетке толмағанға жасы 18 - ге жетпеген, онысын кінәлі
білетін адам жатады.
Адамның иммун тапшылығы вирусы( ВИЧ) өте қауіпті , себебі ол ЖҚТБ
ауруына әкеледі , ал бұл аурудың осы уақытқа дейін емі табылған жоқ. Бұл
аурудың бір ерекшелігі - оның инкубациялық кезеңі бірнеше айдан бірнеше
жылға дейін созылады.
Қазақстан Республикасының " Қазақстан
Республикасы азаматтарының денсаулығын қорғау
туралы" Заңында , егер адам ерікті түрде
емдеуден бұлтартса оған мәжбүрлеу шарасы
Қолданылады делінген. Тексерілуден және емделуден
бұлтарған адамдар , сондай - ақ соз ауруларын және
ЖҚТБ таратушы адамдар Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жауапқа тартылады.
Бұл норма төрт бөліктен тұрады. Адам ВИЧ ЖҚТБ жұқтырғаны үшін
ғана емес, сондай ақ Жұқтыру қаупіне басқа адамды көпе - көрінеу ДУшар
қылғандығы үшін жауапқа тартылады.
Бұнда да қылмыстың объектісі - адмның Аенсаулығы.
Қылмыстың объективтік жағы - жұқтыру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Тарау. Денсаулыққа ңарсы қылмыстардың түсінігі, гүрлері және оларды
жіктеу ... 1-37
2. Тарау. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының қылмысты -құқықтық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... .38-40
1. Денсулыққа қарсы қылмыстар құрамының Ібъектісі.. 40-41
2. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының Ібъективтік жағы ... ... ... ...
41-43
3. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының убъективтік жағы 43-44
2.4. Денсаулыққа қарсы қылмыстар құрамының
убъектісі ... ... 44-48
3. Тарау. Денсаулыққа қарсы қылмыстар үшін жаза
іғайындау мәселелері.. 49-57
Қортынды 58-59
Қолданылған әдебиеттер тізімі .60-63
КІРІСПЕ
Дүние жүзілік қауымдастықта лайықты орын алуды мұрат ете отырып,
Қазақстан Республикасы өзінің ең қымбат қазынасы ретінде адамның өмірін,
құқықтары мен бостандықтарын атайды, ол өз азаматтарының туа біткен
ажырамас құқықтары мен бостандықтарын қорғап, белгілі бір кепілдіктер
береді.
Адамды оның өмірі мен денсаулығын басқа да
игіліктері мен заңды мүдделерін қауіпті қол
сұғушылықтардан қорғау міндеті қылмыстық құқықтың мойнына жүктелген.
Бұл міндетті жүзеге асыру жолында қылмыстық заң адамның игіліктеріне
нұқсан келтіретін іс әрекеттері қылмыс деп танып, қылмыскерге қатаң жаза
қолдану мүмкіндігін көздейді.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103 бабында көзделген
денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіргендігі үшін жауаптылық белгіленген.
Әрбір жеке адамның денсаулығы - ол адам өміріндегі айтарлықтай орын
алатын фактор болып табылады. Себебі адам денсаулығы - оның негізгі
байлығы.
Осыған байланысты адам денсаулығын қорғау мәселесі - жалпы дүние жүзілік
мемлекеттердіңсонымен қатар, Қазақстан Республикасы мемлекет қоғамның әрбір
азаматтық негізгі борышы болып табылады. Кез - келген мемлекетті жеке
тәуелсіз мемлекет деп тану үшін оның өзіндік белгі - нышандары бар, яғни
аумағы, халқы, ән-ұраны , жалауы, герібі және тағы басқа. Осы жерде атап
кеткендей , адам егер де мемлекет тарапынан халқына қатысты қауіпсіздік
шараларын жасамаса , онда халқы жойылып, мемлекеттің жойылуына әкеп соғады.
Сондықтан да халқына қатысты арнайы қылмыстық заңдарында жеке тұлғаға
қатысты яғни адамның
Жалпы жоғарыда айтылып кеткен ойды қортындылай отырып, біз денсаулық
деген ұғымға түсінік бере кетуімізге болады.
Денсаулық дегеніміз - адам организмінің дұрыс әрі қалыпты жұмыс істеуі
. Яғни адам организмінің дұрыс әрі қалыпты жұмыс істеу" , әрбір органы,
әрбір мүшесі сол жаратылған қалпында сақталып, оның дұрыс әрі қалыпты түрде
белгілі бір функцияларды атқаруы.
Адам денсаулығына зиян келтіру көбінесе оның мемлекет пен қоғам
алдындағы азаматтық міндеттерін атқару, яғни сол міндеттерін нақты орындау
мүмкіндіктерінен айырады. Мысалы, адам денсаулығына зиян келуі оның
міндетті әскери қызметке шақырылуына кедергі келтіруі мүмкін, сондай ақ
әскери немесе басқа да арнайы қызметтерді атқаруына зиянды әсерін тигізуі
мүмкін.
Сондықтан да, адам денсаулығына қарсы қылмыстарды жасау тек
жәбірленушінің өзіне ғана емес, сондай ақ оның жақын туысқандары үшін де
үлкен залал болып табылады. Яғни жәбірленушінің денсаулығына зиян келтіру
салдарынан, оның жақын туысқандарына белгілі бір көлемде материалдық немесе
моральдық залал келуі мүмкін.
Адамды денсаулығынан айыру салдарынан оның өміріндегі ,қоғамдағы еңбек және
басқада қызметтеріндегі байланысы үзіледі, оның еңбекке, қоғам қызметтеріне
белсенді түрде қатысуына көбінесе мүмкіндік бере бермейді. Сондықтан да
адам денсаулығы
І.Тарау. Денсаулыққа қарсы қылмыстардың түсінігі, түрлері және оларды
жіктеу
Жалпы қылмыстық құқық ғылым саласында осы Кытқа дейін денсаулыққа зиян
келтірудің дәлме дәл анықтамасы орын алған жоқ.
Денсаулық дегеніміз - адам организмінің дұрыс қалыпты жұмыс істеуі.Яғни
адам организмінің ірыс әрі қалыпты жұмыс істеуі. Яғни адам рганизімінің
дұрыс әрі қалыпты жұмыс істеуі, әрбір органы әрбір мүшесі сол жаратылған
қалпында сақталып, оның дұрыс әрі қалыпты түрде белгілі бір ункцияларды
атқаруы.
Денсаулыққа қарсы қылмыстардың қоғамға қауіптілігі - бұл қылмыстарды
жасаған кезде бір адам екінші бір адамның денсаулығына қасақана немесе
абайсызда зиян келтіреді, яғни кінәлі (іғамға қауіпті іс- әрекетте сондай
ақ денесінің (гтастығына қол сұғу , адамға жан ауруын әкелетін £з келген
әрекеттері дейді.
йі жасай отырып, адам өмірі үшін ең қымбатты рлып табылатын адам
денсаулығына заңсыз түрде рл сұғады.
Бұл мәселеде көптеген пікірлер, ойлар, сыныстар бар.Пікірлердің
әртүрлілігі негізінен іенсаулыққа зиян келтірудің объектісі денсаулық
(емесе адам денесіне қол тигізбеу , сонымен қатар ■ру, соққылау және басқа
да күштеу әрекеттері ідамның денесін жарақаттау объектісіне жатама? ігтпай
ма деген мәселе төңірегінде болды.
Денсаулыққа зиян келтіру түсінігін кейбір рлымдар кең
мағынада түсінеді. Н.С. Таганцев цам денесін ауыртатын немесе
қасірет әкелетін Іарлық жағдайларды денеге зиян келтіргендік деп
[грау керек" - дейді.
Ал С.В. Познышев " Денеге зиян келтіруге басқа іір адамға ұзақ мерзімді
кесел келтіру ғана емес -:онымен қатар қысқа мерзімге болса да кесел
желетін денсаулықты бұзуға бағытталған жан :ырқатын салу да жатады" -
дейді.
Сол сияқты И.Л. Фойницский , денсаулыққа зиян келтіруді жеке адам
құқығына күш көрсетумен бірге сондай ақ денесінің тұтастығына қол сұғу ,
адамға жан ауруын әкелетін кез келген әрекеттері деп көрсетеді.
Көптеген авторлар денсаулыққа қарсы зиян келтіруге жәй ұруды, соққы
беруді немесе басқалай да кішігірім әркеттерін жатқызбайды. Бұл пікір бір
жағынан алғанда дұрыс та сияқты, өйткені заңда белгіленген дәрежеге сай
келмейтін , қауіптілігі шамалы жеңіл - желпі ұрып соғу , қол тигізудің
барлығы, онша елеусіз болғандықтан денсаулыққа зиян келтіруге жата
бермейді. Сонымен дененің зақымдалуын екінші бір адамның денсаулығына
келтірілген зиян деп анықтаған жөн. Бұл мәселе адам денесінің , немесе оның
тканьдерінің бір қалыпты қызмет атқаруын бұзумен бағалануға тиіс.
Денсаулықтың ауытқушыл ыққа ұшырауы, адамның психикасына теріс әсер
ететіні белгілі. Адам ағзасының жалпы жағдайына, оның психикасына теріс
әсер ететіні белгілі. Адам ағзасының жалпы жағдайына оның психикасының
өзгеріске түсуі де ізсіз қалмайтынын ескерген жөн. Оқыс оқиғаалар, тікелей
көзбен көрген немесе естіген, басылым кітаптардан оқыған жағдайлар, сол
сияқты өмірге қауіп қатер төндіріп келе жатқан қорқыныштар, балағаттаулар,
қаһар көрсетулер, жақын адамдардың апат болуы жөніндегі күтпеген хабарлар,
тағы басқа адамдарға күшті психикалық әсер беруі мүмкін.
Сондай анықтама , денсаулыққа зиян келтіруге қатысты заңдық немесе
медициналық сипаттағы белгілерді тұтастай көрсете алады.
Денсаулыққа зиян келтіру әртүрлі күш қолданулардан немесе нешетүрлі
сыртқы әсер етулер әсерінен жүзеге асырылады. Сонымен , денсаулыққа зиян
келтіру туралы түсініктің белгілеріне мыналар жатады.
І.Денсаулыққа зиян келтіру ұғымы, денеге жарақат келтіру ұғымынан кең ұғым;
2 Денсаулыққа зиян келтіруге кез келген адам денесіне жарақат келтіру
арқылы оның органдары мен тіндерінің анатомиялық және функционалдық
қызметін бұзу .
З.Адам организмінің потологиялық күйін әртүрлі механикалық, химиялық,
биологиялық факторлар арқылы бұзу.
4.Көрсетілген денсаулыққа зиян келтірудің қоғамға қауіпті іс әрекеттерімен
және қылмыстың заңға қайшы, кінәлі түрде жүзеге асырылуы. Қылмыстық кодекс
баптарына талдау жасайтын болсақ, онда денсаулыққа келтірілген зиянның
жіктеу негіздері болып оның қылмыстық дәрежесі екендігіне ешбір күмән
келтірмейді. Осыған байланысты қазіргі Қазақстан Республикасының қылмыстық
кодексі денсаулыққа зиян келтіруді ауыр, ауырлығы орта, жеңіл деп үш түрге
бөледі.
Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру ұғымына: " Адамның өміріне
қауіпті немесе көруден, тілден, естуден, қандай да болсын органнан
айырылуға немесе органның қызметін жоғалтуға немесе бет әлпетінің қалпына
келтіргісіз бұзылуына әкеп соққан денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру,
сондай ақ өмірге қауіпті немесе еңбек қабілетінің кемінде үштен бірін
тұрақты түрде жоғалтуға ұштасқан немесе еңбек қабілетін немесе түсік
тастауға психикасын бұзуға , есірткімен немесе уытты умен ауыруға душар
еткен, денсаулықтың бұзылуын тудырған, денсаулықаа өзге зиян келтірген
қасақана ауыр зиян келтіру.
Қылмыстық кодексте денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіргендік үшін
ауырлататын мән жайларсыз( Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103
бабының 1 бөлігі), ауырлататын мән-жайларда( Қазақстан Республикасы
Қылмыстық кодексінің 103 бабының 1,3 бөліктері) және жеңілдететін мән -
жайларда( Қазақстан Республикасы Қылмыстықкодексінің 108 бабының 2 бөлігі,
109 бабы, 110 бабы) жауатылық көзделген.
Денсаулыққа қарсы қылмыстардың ең қауіптісі - Қазақстан Республикасы
Қылмыстық кодексінің 103 бабында көзделген қылмыс - денсаулыққа қасақана
ауыр зиян келтіру болып табылады.
Бұл қылмыстың объектісі - басқа адамның денсаулығы.
Қылмыстың міндетті нышандары - қоғамға қауіпті іс - әрекет( әрекет немесе
әрекетсізді к), басқа адмның денсаулығына заңсыз ауыр зиян келтірудің
зардабы, сондай ақ қылмыстық іс әрекетпен болғанзардаптың арасындағы
себептік байланыс.
Денсаулыққа ауыр зиян келтіргенде күш психикалық қысым ( қорқытып
немесе үрейлендіріп жүрек аурына ұшырату) жасалуы да мүмкін. жұмсалуы да (
ұру, ату, т.б.) Кінәлі әрекетсіздік көрсету арқылы денсаулыққа ауыр зиян
келтіргенде , ол басқа адамның денсаулығына келетін ауыр зиянды тойтарып
қалатын, өзі жасауға тиісті және жасауға тиісті және жасауға мүмкіндігі
болған әрекеттерді жасамайды.( мысалы , дәрігерледің науқас адамға уақтылы
дәрі бермеуі нәтижесінде оның денсаул ығының нашарлауы). Жәбірленушінің
денсаулығына ауыр зиян келтіргендігі іс әркетте қасақаналық сипат болуы
мүмкін; ал болған зардапқа - жәбірленушіінің өліміне абайсыздық түріндегі
кінә тағылады.
Қылмыс субъектісі -жасы 14-ке толған есі дұрыс адам.
Бір көздің көруін жоғалту ауыр дене жарақаты ретінде бағаланады. Бір
көздің көруінен айырылу салдарынан адам көзінің көруінің шеңбері 30
градусқа тарылады және бинокулярлық көрудің бұзылуына әкеп соғады, ол
мұндай жағдайлар кейбір кездері белгілі бір мәселелерді нақты қабылдау
қабілеттігін қиынға соқтырады немесе көрудің мүмкіншілігін түпкілікті
жоғалтады.
Себебі, бір көзден айырылған адам тек
мамандық түрін таңдағанда емес, сонымен қатар
қиыншылықты басынан өткереді, ол кейбір кездері
бақытсыздық жағдайлардың объектісі де болуы да
мүмкін . Сондықтан да көздің көруі қабілетінің 35
пайызы мөлшерінде жоғалту немесе 2 метр
қашықтықта бармақтың санын көре алмауы
денсаулыққа ауыр зиян келтіреді деп есептелінеді және ауыр дене жарақаты
ретінде бағаланады.
Қасақана ауыр дене жарақатының салдарынан
тілден айырылу - сөйлеу қабілетін, ол ойын
айналасындағыларға түсінікті түрде біріккен
дыбыстармен жеткізу қабілетін бір жола жоғалту.
Даусын жоғалту салдарынан , яғни афория жағдайында адамның өзінің
ойларын тек қана сыбырлап жеткізе алады. Мұндай жағдайлар адамның еңбек ету
қабілеттілігін 25 пайыз мөлшерінде жоғалтуына әкеп соғады. Сөйлей алмау
нәтижесінде адам қоғамдағы қатынастарға белсенді түрде қатыса алмайды,
барлық уақытта өзінің бір кемшілігінің бар екенін сезінеді, адамдармен
сөйлесуден аулақ жүреді, сондықтан да тілден айырылу адам денсаклығы үшін
орасан зиянды болып табылғандықтан, ауыр дене жарақаты ретінде
есептелінеді.
Сот медицинасы тәжірибесінде беттің
жаралануы тым жиі кездеседі. Бет жарақатын
бағалау кезінде бір қатар факторларды: жарақат
салған кезде оның адам өміріне қауіптілігін ми
шайқалуын тағы басқа. Сезім мүшелерінің
зақымдануын және бет пішінінің қалпына
келмейтіндей болып бұзылуын ескеру керек. Бет
сиқының бұзылуы туралы мәселені сот шешеді. Бет
жарақатының жазылуы - тыртық көлемінің
кішііреюуі, табиғи жағдайлардың нәтижесінде
олардың өзінің өзгеруі: мысалы, тыртықтардың ,
әжімдерге , мойын қыртыстарына және тағы басқа
ұқсап тұруы болып табылады. Сондай-ақ,
консервативтік емдеу әдістерінің нәтижелері де
осыған жатады. Ал егер консервативті емдеу
жақсы нәтижеге жеткізбей, зақымданушыға
косметикалық операциялар жасалса , жарақат операцияның нәтижелеріне
қарамастан қалпына келмейтін жарақат деп қаралады да ауыр дене жарақатына
жатады, өйткені мұндай жағдайларда орын алатын іс құса болып қатты
қайғыруға бет пішін бұзылуы ғана емес, адамның қоғаммен байланысының
бұзылуы қауіпті де негіз болады.
Денсаулыққа өмір үшін қауіпті ауыр зиян келтіру түсінігі п Денсаулыққа
келген зиянның ауырлылығын сот - медициналық тұрғыдан бағалаудың
ережелерінде" берілген: " Денсаулыққа
өмір үшін қауіпті зиян деп - келтірген кезде жәбірленушінің өміріне қауіп
төндіретін немесе өздерінің қалыпты өрбу барысында өлімге алып келетін дене
жарақаттарын да, патологиялық жағдайды да санау қажет. Дәрігерлік көмек
көрсету нәтижесінде өлімнен алып қалу зиянның өмір үшін қауіптілігін
бағалағанда есепке алынбаукы тиіс".
Денсаулыққа келтірілген өмір үшін қауіпті
зиянға миға зақым келмесе де бас сүйекті тесіп
өткен жарақат; жұлынға зақым келмесе де арқа
омыртқаны тесіп өткен жарақат жатады.
Денсаулыққа өмір үшін қауіпті зияндардың медициналық критерийлерінің толық
тізбесі жоғарыда аталған ережеде белгіленген.
Көру, есту қабілеттерін немесе қандай да бір органдарды жоғалту не
органның қызмет қабілетін жоғалту өмір үшін қауіпті жарақаттар емес , бірақ
өздерінің зардаптары жағынан денсаулыққа келген ауыр зиянға жатады. Көру
қабілетінен айырылу дегеніміз - адамның екі көзінің де тұрақты соқыр болып
қалуы немесе саусақтарды екі метрден аспайтын қашықтықтан ғана санай алатын
қабілет (көру қабілеті 0,04 және одан төмен) : бір көзінің жанарын жоғалту
еңбек қабілетінің үштен бірін (33 пайыздан аса) тұрақты жоғалтуға әкеп
соғады, сондықтан ол денсаулыққа келген ауыр зиян деп саналады.
Сот - медициналық сараптама бет - әлпеттің қалыпқа келгісіз бұзылу
фактісін анықтайды, себебі бұл түсінік медициналық емес . Сарапшы қалыпты
белгілерге сүйене отырып, беттегі жаратқаттың сипатын ғана анықтайды,
сонымен қатар жаратқаттың кейін ешқандай хирургиялық көмексіз біртіндеп
тартылып немесе тегістеліп кетуі мүмкін екендігін анықтайды. Егер
жарақаттың ізін жою үшін оперативтік ем ( косметикалық операция) керек
болса, онда беттегі жарақат қалыпқа келгісіз деп саналады. Бұл жарақаттың
сол адамның бет - әлпетін бұзатын- бұзбайтындығын алдын ала тергеу орындары
мен сот анықтайды.
Жалпы еңбек қабілетін тұрақты жоғалту дегеніміз - оның кемінде үштен
бірін( 33 пайызын) жоғалту. Жарақат алғанда еңбек
қабілетін
қаншалықты тұрақты жоғалтқаны жарақат зардабы анықталғаннан кейін,
объективтік мәліметтерге сүйеніп және Еңбек, халықты әлеуметтік қорғау
министрлігі дайндаған ңбек қабілетін жоғалтудың проценттер кестесіне
сәйкес белгіленеді.
Еңбек қабілетін кемінде үштен бірін тұрақты түрде жоғалту деп жалпы
еңбек қабілеті , мамандықты талап етпейтін еңбекке қабілеттік айтылады.
Еңбек қабілеттің үштен бірін жоғалту зардап шекен адамның жалпы еңбек
қабілеті мен оның жоғалту көлемін онша өзгермейтін жарақат зардаптарының
біршама жақсаруы организмдегі өзгерістермен бірге байланысты. Еңбек
қабілетін жоғалту тек тұрақты болады. Жалпы еңбек қабілетінің 33 пайыз
мөлшерін ауыр дене жарақаты ретінде бағаланады.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 1 бөлігінде кәсіби еңбек
қабілетін жоғалтқандық жағдай да көзделген, бірақ бұл ретте жалпы еңбек
қабілеті сақталуы да мүмкін . Кәсіби еңбек қабілетін жоғалтқанда кінәлі
бірінші кезекте жәбірленушінің кәсіби қызметіне қатысты оның денсаулығына
қасақана ауыр зиян келтіреді.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103 бабының 1 бөлігіне
қатысты : 29 желтоқсан 2003 жылғы сот үкімімен сотталған 2002 жылы мамыр
айының 30 күні сағат 24 шамасында Жүгербаева Бақытгүл деген азаматша өзімен
бірге тұрып жатқан Бекмолдаев Мәлік деген азаматпен бірге арақ ішкен,содан
екеуі де масаң күйлерінде ұрсысып жанжалдасқан .Осы жанжал үстінде
Жүгербаева Бекмолдаевқа қасақана ауыр дене жарақатын салу мақсатында ас
үйдегі стол үстінде жатқан ас пышағын алып, Бекмолдаевтің іш жағына сұғып
алған. Өмірге маңызды дене мүшесіне , адамның өміріне қауіпті түрде " ауыр"
дене жарақатын алған.
Сөйтіп Жүгербаева Б. Арақ ішкен масаң күйінде адамның өміріне қауіпті
түрде Бекмолдаевтің ішіне пышақ сұғып, оның денсаулығына қасақана ауыр зиян
келтірген.
93 санды 18 маусым 2002 жылғы сот дәрігерлік сараптама қортындысында
Бекмолдаевті ң бауыры Зақымданып ішінен шаншылып кесілген
дене
жарақатын алғаны бекітілген. Бекмолдаевті ң жарақаты өмірге қауіпті
денсаулыққа ауыр зиян келтірген жарақат деп танылған және бұл жарақаттың
шаншып кесетін(пышақ сияқты) құралмен түсірілгені бекітілген.
31.05.2002 жылғы оқиға болған жерге қарау жүргізу туралы хаттамада
айғақты зат- пышақтың Жүгербаеваның үйінің ас бөлмесінде стол үстінен
алынғанын бекіткен. Жүгербаеваның арақ ішкен масаң күйінде адам
денсаулығына қасақана ауыр зиян келтіріп қылмыс жасағаны сот тергеуінде
толық дәлелденіп, сот үкімімен ол 103 бабының 1 бөлігімен кінәлі деп
танылып ,тиісті жазасын алған.
Өкінішке Ьрай қазіргі уақытта бұндай жағдайлар өмірде көп кездеседі.
Егер келтірілген зақымдардың салдарынан болса,
екі қабат екендігі мерзіміне қарамастан, ол ауыр
дене жарақатына жатқызылады. Бұл орайда арнайы
акушерлік -гинекологиялық зерттеулер арқылы
түсініктің зардап шегуші организмнің жеке
ерекшеліктеріне , яғни ауырлығына немесе ішкі
жыныс мүшелерінің жетілмегендігіне байланысты
емес, қайта оған дене жарақатының тікелей себеп
болғаны анықталуға Адамның өміріне қауіпті
емес және Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103 бабында
көрсетілген зардаптарға әкеп соқпаған, бірақ денсаулықты ұзақ уақытқа
бұзылуға немесе жалпы еңбек қабілетінің кемінде үштен бірін айтарлықтай
тұрақты жоғалтуға әкеп соққан денсаулыққа қасақан орташа ауырлықтағы зиян
келтіру .тиіс. Есірткі мен немесе уытты умен ауруға душар еткен
денсаулықтың бұзылуын тудырып денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру. Бұл
есірткі немесе уытты у арқылы дене жарақатын келтіру болып табылады.
Қылмыс құрамының объективтік жағы қоғаға
қауіпті іс әрекетпен( әрекетпен немесе
әрекетсіздікпен) ; зардаптармен - денсаулыққа ұзақ уақыт бұзылуына немесе
жалпы еңбек қабілетінің кемінде үштен бірін айтарлықтай тұрақты жоғалтуға
әкеп соққан денсаулыққа орташа ауырлықтағы зиян келтірумен; қылмыстық іс
әрекет
пен оның зардаптарының арасындағы себептік байланыспен сипатталады.
Денсаулыққа орташа ауырлықтағы зиян келтіргендіктің нышандары "
Денсаулыққа келген зиянның ауырлығын сот медициналық тұрғысынан бағалаудың
ережесінде" берілген.
1.Денсаулыққа келген ауыр зиян критерийлердің болмауы;
2.Денсаулықтың бұзылуының ұзақтығы - үш аптадан) 21 күннен) аса
мерзім;
З.Жалпы еңбек қабілетін 10 пайыздан 33 пайызға дейін айтарлықтай
тұрақты жоғалту.
Орташа ауырлықтағы зиянға қолдың саусағын немесе аяқтың бармағын
жоғалту , майда сүектің , бір екі қабырғаның сынуы жатады.
Қылмыстың субъктивтік жағы - қасақан кінә. Кінәлі өзінің қоғамға
қауіпті іс - әрекетінің салдарынан басқа адамның денсаулығына орташа
ауырлықтағы келетіндігін ұғынады, қоғамға қауіпті зардаптың қалайда
болатындығын немесе болуы мүмкін екендігін алдын ала біледі, соны тілейді(
тікелей ниет) не оған саналы түрде жол береді немесе немқұрайды қарайды
(жанама ниет)
Бұл қылмысты жасаудағы себептер мен
мақсаттар әр қилы. Олардың кейбіреулері
Бұзақылық ниетпен денсаулыққа қасақан орташа
ауырлықтағы зиян келтірген қылмыстық іс - әрекетті
саралау үшін кінәлі адам Қазақстан Республикасы
Қылмыстық кодексінің 257 бабында көзделген
қылмыстық жазалауға жататын іс - әрекетті жасауы
қажет. денсаулыққа ауырлығы орташа зиян
келтірудің сараланған түрлеріне жатады. Бұл жерде ең бастысы -
денсаулыққа қасақана орташа ауырлықтағы зиян келтіргенде бұзақылық
сипаттың болғанын анықтау.
Кінәлінің ниеті денсаулыққа ауыр зиян келтіру
екендігі анықталып, бірақ өзіне байланысты емес
себептермен ондай зардапқа оның қолы жетпесе ,
Кұқық қорғау органдары кейде денсаулыққа
Касақана орташа ауырлықтағы зиян келген
°сындай жағдайды саралауда қиындық көреді.
Денсаулыққа қасақана орташа ауырлықтағы зиян ауырлықтағы зиян
келтіругек оқталудан
ажыратқанда кінәлінің осы қылмыстардағы ниетінің бағытылығы ескеріледі.
Бірінші бөлікте көзделген қылмыстың субъктісі - жасы 16-ға толған есі дұрыс
адам, ал екінші бөлік бойынша - 14- ке толған адам.
Денсаулықңа қасаңана жеңіл зиян келтіру
Денсаулықтың қысқа уақытқа бұзылуына немесе жалпы еңбек қабілетін
айтарлықтай емес тұрақты жоғалтуғэ әкеп соққан денсаулыққа қасақана жеңіл
зиян келтіру.
Денсаулыққа жеңіл зиян келтіру нәтижесінде денсаулық қысқа уақытқа
бұзылса немесе жалпы еңбек қабілеті айтарлықтай емес тұрақты жоғалса бұл -
денсаулыққа қасақана жеңіл зиян келтіру деп танылады.
Қылмыс құрамының объективтік жағы қоғамға қауіпті іс - әрекетпен (
әрекетпен немесе әрекетсіздікпен); денсаулықтың қысқа уақытқа бұзылуы
немесе жалпы еңбек қабілетін айтарлықтай емес тұрақты жоғалту сияқты
денсаулыққа келген жеңіл зиян түріндегі зардаптармен ; қылмыстық іс
әрекетпен аталған қылмыстық зардап арасындағы себептік байланыспен
сипатталады.
"Денсаулыққа келген зиянның ауырлығын сот -
медицина тұрғысынан бағалаудың ережесінде" 10 -
тармағына сәйкес, денсаулықты жеңіл
жарақаттағандықтың белгілеріне мыналар жатады: денсаулықтың қысқа уақытқа
бұзылуы - үш аптадан ( 21 күннен ) артық емес мерзімге, жалпы еңбек
қабілетін айтарлықтай емес тұрақты жоғалту - 10 пайызға дейін.
Аталған нысандардың әрқайсысы қылмыстың аяқталған құрамын береді.
Сот практикасы көрудің және естудің нашарлауын, көптеп тырналған,
қаңталаған жерлерді жеңіл зиянға жатқызады.
Егер денсаулыққа жеңіл зиян келтіріліп, нәтижесінде денсаулық қысқа
уақытқа бұзылса немесе жалпы еңбек қабілеті айтарлықтай емес тұрақты
жоғалса және ол зардар алты тәуліктен аспайтын уақытқа созылса
, бұл жағдай
қарастыырылып отырған қылмыстың құрамында жатпайды.
Қылмыстың субъективтік жағы кінәнің қасақана нысанымен сипатталады.
Қылмыстың субъективтік жағы кінәнің қасақана нысанымен сипатталады.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 105 бабы бойынша саралау үшін
кінәлі өзінің қоғамға қауіпті іс - әрекетінің нәтижесінде басқа адамның
денсаулығына жеңіл зиян келетіндігін ұғынуға және қоғамға қауіпті зардаптың
болуы мүмкін екедігін немесе қалайда болатындығын алдын ала білуге тиіс
және соны тілеуге( тікелей ниет) не сапалы түрде оған жол беруге не
немқұрайды қарауға тиіс( жанама ниет).
Бұл қылмыстық іс әрекеттің себептері мен мақсаты әр қилы.
Денсаулыққа абайсызда жеңіл зиян келтіргендік үшін қылмыстық
жауаптылық қарастырылмаған.
Қылмыстың субъектісі - жасы 16- ға толған, есі дұрыс адам.
Ұрып -соғу
Тән ауруын келтірген , бірақ осы Кодекстің 105 бабында көзделген
зардаптарға әкеп соқпаған ұрып соғу немесе өзге күш қодану әрекеттерін
жасау-
Қылмыс құрамынынң объективтік жағына ұрып -соғу , басқа да тән
ауырлататындай күш қолдану жатады. ¥рып - соғу зардаптарынан адамның
денсаулығының қысқа мерзімге бұзылуы немесе жалпы еңбек қабілетін
айтарлықтай емес тұрақты жоғалту сияқты сипат болмайды.
Тән ауыртатын өзге де күш қолдану
әрекеттеріне Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 105 бабында
көзделген зардаптарға әкелмейтін , бір жолғы зорлық актілері жатады. Оған
қол бұрау, шымшу , тебу , итеру тағы басқа да тәнді ауыртатын әрекеттер
жатады.
Қылмыстың субъективтік жағы кінәнің қасақана нысанымен сипатталады.
Кінәлі жәбірленушінің тәнін ауыртатындығын ұғынады, денсаулыққа зиян
келетіндігін немесе келуі мүмкін екендіігін алдын ала біледі, соны
тілейді ( тікелей ниет) немесе
саналы түрде жол береді не немқұрайды қарайды ( жанама ниет).
Бұл қылмысты жасауға себеп қызғаныш, бас араздық, т.б.
болуы мүмкін. Мұндай мақсат жәбірленушінің тәнін ауырту.
Жәбірленуші үшін ауырлау зардаптарға алып келетін ұрып соғу немесе
басқадай зорлық әрекеттер Қылмыстық кодекстің тиісті баптары бойынша
саралануға тиіс.
"Денсаулыққа келген зиянның ауырлығын сот -
медицина тұрғысынан бағалаудың ережесінде" ю
тармағына сәйкес, ұрып - соғу жарақаттың ерекше
түріне жатпайды. ¥рып - соғу дегеніміз - неше
қайтара ұру. Егер ұрып - соғу нәтижесінде
жәбірленушінің денесіне жарақат түссе , оның
денсаулыққа келген зиян ретінде ауырлығы жәй
белгілерге сүйеніп бағаланады. Егер ұрып - соққан
кейін ешқандай көрнекті із қалмаса , сот
медициналық сараптама өз қортындысында
жәбірленушінің шағынғанын атап өтеді , ешқандай көрнекті із қалмағандығын
көрсетеді. Мұндай жағдайда ұрып - соғу фактісінің болмағандығын анықтау -
анықтама , тергеу, прокуратура органдарының немесе соттың құзырына
жатады.
Абайсызда ұрып соққандық немесе тәнін ауыртқандық үшін қылмыстық
жауаптылық болмайды.
Бұл бапта қылмыстың субъектісі - жасы 16-ға толған , есі дұрыс адам.
Десаулыққа қарсы қылмыстардың тағы бір түрі бұл - азаптау.
Азаптау дегеніміз - ұдайы ұрып - соғу немесе
өзге күш қолдану әрекетінен тән зардабын немесе
психикалық зардап шегу , егер бұл Кодекстің 103
және 104 баптарында көзделген зардаптарға
әкеліп соқпайтын болса.
Қылмыстың объектісі - адамның дербес Құқылығын ,азаматтардың денсаулық
қауіпсіздігін Қаматамассыз ететін қоғамдық қатынастар.
Оның объективтік жағы - ұдайы ұрып - соғу немесе өзге күш қолдану
әрекеттері жолымен тән Зардабын немесе психикалық зардап шектіру. Бұл
*ағдайда жәбірленушінің денсаулығына Қазақстан
Республикасы Қылмыстық кодексінің 103 және 104 баптарында көзделген
зиян келмейді. ¥рып соғудың міндетті нышаны оның ұдайылығында, яғни
оны бір жылда үш және одан да көп рет жасауда. Әрбір эпизод
көп қайтара ұрудан тұрады.
Азаптау және қинау дегеніміз - ол денсаулыққа зиян келтіруі мүмкін
әрекеттер болып табылады. Азаптау немесе қинау фактілерінің болғандығын сот
- медициналық сараптамасы анықтамайды.
Жәбірленушінің зардап немесе азап шеккендігін анықтау мәселесін тергеу
немесе сот шешеді, оны сот медициналық сараптаманың қарауына бермейді.
Сарапшы жарақаттың бар жоғын , оның сипатын, қай жерде екендігін,
қашан салынғандығын , қандай құралмен және тәсілмен салынғандығын
анықтайды.
Қинау дегеніміз - ұзақ уақыт ас- су бермей, суық
жерде немесе денсаулығына зиян жасаған жайда
ұстау және басқа да әрекетер арқылы
жәбірленушіні күйзелту.
Азаптау дегеніміз - тәнді көп қайтара және ұдайы ауыртуға бағытталған
әрекет - қолды бұрау , шымшу , дүре салу. Доғал затпен ұрып көптеген
кішігірім жарақат салу, денесін күйдіру.
Азаптап қинағанда кінәлі жәбірленушіге тән зардабын келтіреді немесе
психикалық зардап шектіреді, ол үшін әрқилы тәсілдер қолданылады.
Нәтижесінде жәбірленушінің тәні ауырады, жаны қиналады.
Жәбірленушінің күйзелісін күшейту үшін неше түрлі құралдар мен
жабдықтар қолданылуы мүмкін ( электр тоғы, қызған темір, сүйекті күйрету,
ине т.б).
Күйзелту дегеніміз - азаптаудың салдарынан жәбірленушінің ұзақ уақыт
және қатты қиналуы. Ешқандай күш қолданылмай , жәбірленушінің тек қадір -
қасиетін таптау арқылы оның жанын күйзелту азаптауға жатпайды.
Бұл бапта қылмыстың субъективтік жағы тікелей ниетпен сипатталады,
яғни кінәлі адам өзінің Қоғамға қауіпті әрекетінің нәтижесінде (ылғи ұрып ~
соғу немесе күш қолдану денсаулыққа зиян келетінін ұғынады , қоғамға
қауіпті зардаптың болатынын немесе болуы мүмкін екенін алдын ала біледі,
соны тілейді.
Қылмыстың субъектісі - жасы 16 - ға толған , есі дұрыс адам. Азаптау
мына жағдаларда жасалса , ол қылмыстың сараланған түрі болады; көрінеу
кәмелетке толмаған немесе кінәліге дәрменсіз күйде екендігі белгілі не
кінәліге материалдық немесе өзге тәуелдіктегі адамға , сол сияқты ұрлаған
не кепіл ретінде түсірген адамға қатысты; Екі немесе одан да көп адамға
қатысты; кінәліге жүктілік жағдайында екендігі белгілі әйелге қатысты;
азаптап; жалдау бойынша ; әлеуметтік, ұлттық, нәсілдік, діни өшпенділік
немесе араздық тұрғысында жасалса;
Осы аталған ауырлататын мән- жайлар бұл
қылмыстың қоғамға қауіптілігін арттырады және
тиісінше жауаптылықты да күшейтеді.
Жәбірленушінің материалдық тәеулдікте болуы -оның кінәлінің толық немесе
жарым жартылай асырауында болуы ( көбінесе кәмелеттік жасқа толғандар) не
кінәлінің өз құрбанын ұстап отырғандығы , яғни оның материалдық тұрғыдан
кінәліге тәуелділігі.
Басқа да қатынастарға байланысты тәеулділік болуы мүмкін : бағынышты
қызметкердің бастыққа , спортшының жаттықтырушыға, баланың ата - анаға,
т.б. Бұл баптың "а" тармағына ұрланған немесе кепілге алынған адамады
азаптау , оған тән зардабын немесе психикалық азап шектіру жатады. Егер ,
жәбірленушіні азаптауға кінәлі адам, сонымен қатар , ұрлауды немесе кепілге
алуды орындаушы да болса, онда оның әрекетін қылмыстардың жиынтығы бойынша
саралау қажет.
Денсаулыққа кенеттен пайда болған жан
күйзелісі ( аффект ) жағдайында жасалған,
жәбірленушінің тарапынан зорлық жасауға ,
корлауға немесе ауыр тіл тигізуге , не
жәбірленушіні өзге құқыққа қарсы немесе моральға жат әрекеттеріне(
әрекетсіздігіне) байланысты , сол сияқты жәбірленушінің ұдайы құқыққа қарсы
немесе моральға жат мінез - құлқына байланысты тУындаған ұзаққа созылған
психикалық зақым келтіретін жағдайда қасақана орташа ауырлықтағы
Қылмыстың субъектісі - жасы 16 - ға толған , есі дұрыс адам. Азаптау
мына жағдаларда жасалса , ол қылмыстың сараланған түрі болады; көрінеу
кәмелетке толмаған немесе кінәліге дәрменсіз күйде екендігі белгілі не
кінәліге материалдық немесе өзге тәуелдіктегі адамға , сол сияқты ұрлаған
не кепіл ретінде түсірген адамға қатысты; Екі немесе одан да көп адамға
қатысты; кінәліге жүктілік жағдайында екендігі белгілі әйелге қатысты;
азаптап; жалдау бойынша ; әлеуметтік, ұлттық, нәсілдік, діни өшпенділік
немесе араздық тұрғысында жасалса;
Осы аталған ауырлататын мән- жайлар бұл
қылмыстың қоғамға қауіптілігін арттырады және
тиісінше жауаптылықты да күшейтеді.
Жәбірленушінің материалдық тәеулдікте болуы -оның кінәлінің толық немесе
жарым жартылай асырауында болуы ( көбінесе кәмелеттік жасқа толғандар) не
кінәлінің өз құрбанын ұстап отырғандығы , яғни оның материалдық тұрғыдан
кінәліге тәуелділігі.
Басқа да қатынастарға байланысты тәеулділік болуы мүмкін : бағынышты
қызметкердің бастыққа , спортшының жаттықтырушыға, баланың ата - анаға,
т.б. Бұл баптың "а" тармағына ұрланған немесе кепілге алынған адамады
азаптау , оған тән зардабын немесе психикалық азап шектіру жатады. Егер ,
жәбірленушіні азаптауға кінәлі адам, сонымен қатар , ұрлауды немесе кепілге
алуды орындаушы да болса, онда оның әрекетін қылмыстардың жиынтығы бойынша
саралау қажет.
Денсаулыққа кенеттен пайда болған жан
күйзелісі ( аффект ) жағдайында жасалған,
жәбірленушінің тарапынан зорлық жасауға ,
корлауға немесе ауыр тіл тигізуге , не
жәбірленушіні өзге құқыққа қарсы немесе моральға жат әрекеттеріне(
әрекетсіздігіне) байланысты , сол сияқты жәбірленушінің ұдайы құқыққа қарсы
немесе моральға жат мінез - құлқына байланысты тУындаған ұзаққа созылған
психикалық зақым келтіретін жағдайда қасақана орташа ауырлықтағы
1996 жылғы 20 желтоқсандағы № 11 қаулысымен өзгертулер енгізген 1994 жылғы
23 желтоқсандағы "Азаматтардың өмірі мен денсаулығына жасалған қастандық
үшін жауаптылықты реттейтін заңдарды сотттардың қолдануы туралы № 7
қаулысында көрсеткендей : қастандықтың қауіптілігі қорғанысқа көрінеу
сәйкес келмей , қастандық жасаушының денсаулығына еш қажетсіз қасақана аыр
зиян келтірілсе, ол заңда қажетті қорғаныс шегінен шығу деп танылады.
Бұл бапта қылмыс объектісі - заңға қайшы қандай да бір әрекет жасаған
адамның денсаулығы болып табылады.
Қылмыстың объективтік жағы денсаулыққа ауыр зиян келтіретін әрекет
жасаумен және сол әрекетпен болған зардаптың арасындағы себептік
байланыспен сипатталады. Қажетті қорғану әрекеттері жәбірленуші тарапынан
қоғамға қауіпті қастандық болған кезде жасалады.
Бұрынғы қылмыстық заңда қастандықтан қорғану кезінде шабуыл жааушыға
орташа дәрежедегі келтіргендік үшін жауаптылық көзделген болатын.
Қазіргі біз қолданып жүрген Қылмыстық кодексте қатетті қорғаныс
шегінен шығу кезінде қастандық жасаушының денсаулығына орташа ауырлықтағы
зиян келтіру қылмыс болып табылмайды.
Қылмыстың тікелей және жанама нысандағы
кінәмен сипатталуы - оның сбъективтік жағы болып
келеді. Бұл бапта қажетті қорғаныс қорғаныс
шегінен шығу кезінде абайламай ауыр зиян
келтіргендік үшін қылмыстық жауаптылық
Қарастырылмаған, онда қоғамдық қауіпті қылмыстан болған үрейлену , қорқу
немесе сасқалақтау салдарынан қажетті қорғану шегінен асқан адамды
Қьілмыстық жауаптылықтан босату көзделген .
Бұл қылмыстың себептері мен мақсаттарында Қриминалдық сипат бар
екендігі көрсетілген. Ондағы себеп - заңды мүдделерді қорғау ниеті болса ,
мақсат қоғамға қауіпті қастандықтан қорғану.
Бұл бапта қылмыстың субъектісі жасы 16 -ға т°лған , есі дұрыс адам.
Қылмыс жасаған адамды ұстау үшін қажетті
шараларды асыра қолдану кезінде денсаулыққа
қасақана ауыр зиян келтіру дегеніміз - сол
шаралардың ұсталатын адамның жасаған
қылмысының қоғамға қауіптілік сипаты мен дәрежесіне және ұстаудың мән
жайына анық сәйкес келмеуі, нәтижесінде ол адамға жөнсіз ешқандай
қажеттілігі жоқ зиян келеді. Бұл жағдайда қоғамға қауіпті қастандық жасаған
адамды тек арнаулы өкілетті адамдар ғана емес , сонымен қатар
жәбірленушінің және басқа да азаматтардың ұстауға құқы бар.
Бұл бапта қылмыс объектісі - қылмыс жасаған адамның денсаулығы.
Ал оның объективтік жағы - денсаулыққа ауыр зиян келтіретін әрекеттер
жасаумен, қылмыс жасаған адамды ұстау үшін қажетті шараларды асыра қолдану
әрекеттері мен оның зардаптары арасындағы себетік байланыспен
сипаттталады.
Қылмыстың субъективтік жағы тікелей және
жанама ниет нысанындағы кінәмен сипатталады.
Қылмыс жасаған адамды ұстау үшін қажетті
шараларды асыра қолданғанда абайсызда
денсаулыққа ауыр зиян келтірілсе , ол үшін қылмыстық жауаптылық болмайды .
Бұл қылмыстық іс - әрекеттің де криминалдық себептері мен мақсатында
криминалдық сипат бар. Ондағы себеп - қылмыс жасаған адамды ұстау ниеті, ал
мақсат - кәсіби міндетті орындау немесе қылмыскерді ұстауда құқықтық қорғау
органдарына көмек көрсету .
Қылмыстың субъектісі - жасы 16 -ға толған есі Дұрыс адам.
Денсаулыққа қарсы қылмыстардың тағы бір түрі ол - денсаулыққа
абайсызда зиян келтіру.
Бұл қылмыстың объективтік жағы болып , белгілі
бір жағдайда байланысты жәбірленушінің
Денсаулығына абайсызда тигізілген әрекет немесе әРекетсіздік болып
табылады. Ал субъективтік жағы эбайсыз кінәмен сипатталады. Менмендік
танытып -
,аДам өзінің әрекетінен ( әрекетсіздігінен )
денсаулыққа ауыр( орташа ауырлықтағы) зиян келуі мүмкін екендігін алдын ала
біледі, бірақ оны болдырмаудың еш қиындығы жоқ деп ойлайды. Ұқыпсыздық
танытып - адам өзінің әрекетінен( әрекетсіздігінен денсаулыққа ауыр (
орташа ауырлықтағы) зиян келуі мүмкін екендігін алдын ала білмейді, бірақ
ұқыптылық танытып сақтық жасаса оны білуге тиіс еді және білуі мүмкін
еді.
Қазіргі қолданылып жүрген заң абайсызда денсаулыққа жеңіл зиян
келтіргендік үшін қылмыстық жауаптылық көздемейді. Денсаулыққа ауыр немесе
орташа ауырлықтағы зиян келтіру жазықсыз жасалса , бұл жағдай қылмыстық
құрам болмайды.
Бұл бапта қылмыстың субъектісі - жасы 16 -ға толған есі дұрыс адам.
Денсаулыққа қарсы қылмыстардың келесі түрі -қорқыту.
Өлтіремін немесе денсаулыққа ауыр зиян келтіремін деп, сол сияқты
адамның жеке басына өзге ауыр күш жұмсаймын не мүлікті өртеп құртамын деп
жарылыс жасап немесе өзге жалпы қауіпті тәсілмен қорқыту арқылы адамға
психикалық қысым жасауды көздеген әрекеттер қылмыстың объективтік жағын
құрайды. Қорқыту сөздері көздеген құрбанның өзіне тікелей немесе үшінші
адам арқылы айтылуы мүмкін.
Бұнда қылмыстың міндетті нышаны
қорқытудың бос сөз еместігінде , яғни қорқытудан сақтану керектігіне
негіздің болуы . Өзіне айтылған қөорқытуды жәбірленуші бос сөз немесе
Қалжың деп санамайды, оның жүзеге асуы мүмкін екендігіне сенеді. ОЛ сенімді
нақты қалыптасқан жағдай, уақыт, орын, кінәлінің мінездемесі , оның жүріс
тұрысы, бұрын сотталғандығы секілді кейбір Факторлар күшейтеді.
Бұл қылмыс формальды құрамға жатады ,яғни ^асқа адамның өміріне немесе
денсаулығына ^орқыту айтылған кезден бастап, ол аяқталған болып саналады.
Қылмыстың субъективтік жағы тікелей ниет
һь'санындағы кінәмен сипатталады. Кінәлі өзінің
басқа адамды қорқытып отырғанын ұғынады сол әрекеттерді жасауды тілейді.
Қылмыстың себептері мен мақсаты әрқилы , олар саралауға ықпал жасамайды.
Қылмыстың субъектісі жасы 16-ға толған есі дұрыс адам.
Ауыстырылып салу не өзгедей пайдалану үшін адамның рргандарын немесе
тінін алуға мәжбүр ету бұл қылмыстық нормаға бірінші рет кіріп отыр, ол үш
бөліктен тұрады және ауыстырып салу не өзгедей пайдалану үшін адамның
органдарын немесе тінін алуға мәжбүр еткендік үшін қылмыстық жауаптылық
көздейді.
Қылмыс объектісі - адамның өмірі мен денсаулығы, ал қылмыс заты - кез
келген орган немесе тін.
Қылмыстың объективтік жағы ауыстырып салу не өзгедей пайдалану ұшін
органды немесетінді алуға донорды мәжбүрлеу әрекетімен ( күш жұмсап немесе
психикалық қысымжасап) сипатталады. Бұл ретте күш жұмсау немесе күш
жұмсайын деп қорқыту арқылы арқылы донордың келісімінсіз кінәлі өз
мақсатына жетеді.
Күш жұмсау дегеніміздің өзі жәбірленушінің денсаулығына жеңіл немесе
орташа ауырлықтағы зиян келтіру немесе оны ұрып соғу.
Қылмыс құрамы формальды. Ол қылмыстық іс -әрекет жасалған кезден
бастап аяқталған болып саналады, қылмыстық нәтижесінің болғандығы , яғни
жәбірленушінің донорлыққа келісім берген -бермегендігі маңызды емес.
Қылмыстың субъективтік жағы тікелей ниет нысанындағы кінәмен сипатталады,
кінәлі өзінің жәбірленушіні органды немесе тінді алуға мәжбүрлеп отырғанын
ұғынады, соны тілейді. Қылмыстың себебі - басқа адамның денсаулығын Кұрбан
етіп, жақын адамға көмектесу ниеті , сонымен қатар бас пайданы ойлау. Ал
мақсаты Жәбірленушінің органдарын немесе тінін ауыстырып салу немесе
өзгедей пайдалану үшін алу
Қылмыстың субъектісі - жасы 16-ға толған есі дұрыс адам.
Медицина қызметкерінің кәсіптік міндеттерін
ұқыпсыз немесе оған адал қарамаудың
салдарынан орындамауы немесе тиісінше
орындамауы, егер бұл әрекеттер адамның қайтыс болуына әкеп соқса,-
Бұл норма үш бөліктен тұрады. Медицина
қызметкерлерінің өз кәсіптік міндеттеріне
ұқыпсыздығы немесе оған адал қарамауы
салдарынан оларды орындамауы немесе тиісінше
орындамауы, егер бұл әрекеттер адамның қайтыс
болуына әкеп соқса , денсаулыққа ауыр зиян
келтірсе, денсаулыққа орташа ауырлықтағы зиян
келтірсе осы бап бойынша қылмыстық
жауаптылыққа апарады.
Қазақстан Республикасының " Қазақстан
Республикасы азаматтарының денсаулығын қорғау туралы" Заңында медицина
қызметкерлері , оның ішінде фармацевтика қызметкерлері де , халықтық
медицина әдістерін пайдаланып , медициналық практикамен айналысу құқығын
алған адамдар да азаматтардың денсаулығына келтірген зиян үшін жауаптылық
көтереді делінген.
Қылмыс объектісі бұнда адам өмірі мен денсаул ығы.
Қылмыстың объективтік жағы - медицина
қызметкерлері нің кәсіптік міндеттеріне
ұқыпсыздығы немесе оған адал қарамауы
салдарынан оларды орындамауы немесе тиісінше орындамау әрекеттері адамның
қайтыс болуына немесе ауыр не орташа ауырлықтағы зиян алуына әкеліп
соқтырса.
Қылмыстың субъектісі - жасы 16 - ға толған есі Дұрыс адам.
Бұл қылмыстың субъектісіне ( арнаулы субъект) Қойылатын қосымша талап
сол, ол тек медицина Және фармацевтика қызметкерлері немесе
медициналық практикамен айналысуға құқығы бар адам болуға тиіс.
Бұл істердегі себептік байланысты сот - Өзінде соз ауруы бар екендігін
білген адамның оны басқа адамға жұқтыруы бұл да денсаулыққа қарсы
қылмыстардың бір түрі.
Соз ауруы дегеніміз - жыныстық қатынастар арқылы берілетін
жұқпалы аурулар. Оларғамерез гонорея, жұмсақ шанкржәне басқа аурулар
жатады'. Олардың бар жоғын анықтау үшін сот медициналық
сараптама жүргіізіледі.
Соз аурулары қоға үшін едәуір қауіпті , ол патологиялық жолмен баланың
денсаулығына әсер етеді , аурудың тұқымсыз қалуына әкеп соғады.
Қазақстан Республикасының "Қазақстан
Республикасы азаматтарының денсаулығын қорғау
туралы" Заңының 119 бабында тексерілуден және
емделуден бұлтарған адамдар, сондай ақ соз
ауруларын және ЖҚТБ таратушы адамдар Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жауапқа
тартылады делінген.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының 1975 жылғы 12
маусымдағы "КСРО жоғарғы Соты Пленумының 1973 жылғы 8 қазандағы " Соз
ауруларын жұқтыру жөніндегі істер бойынша сот практикасы туралы" № 15
қаулысының орындалу барысы туралы" № 3 қаулысында " осы категориядағы істер
бойынша атап айтқанда, сотталушымен байланыстағы адамдарды анықтау , сондай
- ақ қылмыс жасауға себебі болған мән-жайларды білу мәселесі бойынша алдын
ала тергеудің сапасына соттар қатаң талап қою керек" делінген.
Бұнда қылмыстың объектісі - адам денсаулығы.
Оның объективтік жағы басқа адамға соз ауруын жұқтыруға әкеліп
соқтырған әрекетпен немесе әркетсіздікпен сипатталады. Соз ауруы басқа
адамға жұққан кезден бастап қылмыс аяқталған болып саналады, яғни қылмыс
құрамы материалды. Кінәлінің қылмыстық іс әрекеті мен басқа адамға
жұқтырудың арасындағы себептік байланыс анықталуға тиіс.
Қылмыстың субъективтік жағы тікелей немесе Жанама ниетпен сипатталады.
Адам өзінде соз аУруы бар екендігін ұғынады ,
қауіпсіздіктің
белгіленген ереежелерін бұзады, басқа адамдарға соз ауруының жұғуы мүмкін
екендігін немесе қалай да жұғатындығын біледі, соны тілейді( тікелей ниет)
немесе тілемейді, бірақ жұқтыру мүмкіндігіне жол береді немесе оған
немқұрайды қарайды. (жанама ниет).
Кінәнің абайсыз нысаны қылмыстық менмендік түрінде болуы мүмкін, бұл
жағдайда кінәлі адам өзін өзі емдеумен айналысқан , ешқандай негізсіз өзін
саумын деп санаған немесе сақтанудың тиімділігі аз құралдарын пайдаланған
болып келеді.
Қылмыс субъектісі жасы 16- ға толған соз ауруымен ауыратын, оны өзі
білетін есі дұрыс адам.
Бұл қылмыстың сараланған түрі - екі немесе одан да көп адамға не
кәмелетттік жасқа толмағанға соз ауруын жұқтыру. Екі және көп
адамға жұқтыру дегеніміз - соз ауруын бір уақытта немесе әр уақытта жұқтыру
, егер алғашқы қылмыстық іс - әрекет үшін ескіру мерзімі бітпеген болса.
Жәбір шеккен кәмелетке толмағанға жасы 18 - ге жетпеген, онысын кінәлі
білетін адам жатады.
Адамның иммун тапшылығы вирусы( ВИЧ) өте қауіпті , себебі ол ЖҚТБ
ауруына әкеледі , ал бұл аурудың осы уақытқа дейін емі табылған жоқ. Бұл
аурудың бір ерекшелігі - оның инкубациялық кезеңі бірнеше айдан бірнеше
жылға дейін созылады.
Қазақстан Республикасының " Қазақстан
Республикасы азаматтарының денсаулығын қорғау
туралы" Заңында , егер адам ерікті түрде
емдеуден бұлтартса оған мәжбүрлеу шарасы
Қолданылады делінген. Тексерілуден және емделуден
бұлтарған адамдар , сондай - ақ соз ауруларын және
ЖҚТБ таратушы адамдар Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес жауапқа тартылады.
Бұл норма төрт бөліктен тұрады. Адам ВИЧ ЖҚТБ жұқтырғаны үшін
ғана емес, сондай ақ Жұқтыру қаупіне басқа адамды көпе - көрінеу ДУшар
қылғандығы үшін жауапқа тартылады.
Бұнда да қылмыстың объектісі - адмның Аенсаулығы.
Қылмыстың объективтік жағы - жұқтыру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz