Мектеп оқушыларында салауатты өмір сүру дағдысын қалыптастырудың ерекшеліктері

1 Педагогика тарихындағы тәрбие мақсаты
2 Сыныптан тыс тәрбие жұмысының тарихи жинақталған тәжірибесі

Педагогика тарихындағы тәрбие мақсаты туралы ойларға жүгінсек, тәрбие мақсаты өте қозғалмалы және өзгермелі нақты тарихи сипат алады. Оны нақтылайтын өмір сүріп отырған мемлекеттің саясаты мен идеологиясы, қоғамның қажеттілігі және табиғат, қоғам, адамның объективтік даму заңдылықтарына сүйеніп анықталады. Соның ішінде қоғамның қажеттілігіне өндіріс күштердің даму деңгейі және өндірістік қарым-қатынастың сипаты, ғылыми-техникалық прогрестің даму қарқыны, қоғамның экономикалық мүмкіндіктері, педагогикалық теория мен практиканың даму деңгейі, оқу-тәрбие мүмкіндіктері, тәрбиеші, мұғалімдердің даму деңгейі сәйкес келуі қажет. Жалпы білім беру мектептеріндегі тәрбиенің мақсаты: жеке тұлғаның ақыл-ой, адамгершілік, эмоционалдық, дене дамуын қамтамасыз етіп, шығармашылық мүмкіндіктерін ашу, ізгілік қарым-қатынасын қалыптастыру, жас ерекшелігін ескере отырып, жеке дара көрінуіне жағдай жасау. Міне, осындай мақсаттарды жүзеге асыру үшін мектептегі тәрбие және сыныптан тыс тәрбие жұмыстарының мазмұнына, әдіс-тәсілдеріне және ұйымдастырушыға талаптар туындап отырды. Ғалымдар «Бүгінгі қоғамдағы тәрбиенің проблемалық мәселелері және оны жоюға бағытталған қажетті шаралар» деген мақаласында қазіргі таңдағы еркін тәрбие теориясының жастарға кері әсерін, ата-ана, қоғамдық ұйымдардың, ақпарат құралдарының бірлесе әрекет етуінің әлсіреуін айта келе, «мектептерде және мектептен тыс оқу-ағарту орындарында білім беру мәселесі мен тәрбиені бір деп қараушылықтың салдарынан тәрбие мәселесі екінші орынға ығыстырылды» деп, тәрбие жұмыстарын ұйымдастыруға ерекше мән беру қажет екендігін ескертеді.
К.Ж.Қожахметова мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасарының басты міндеті – тәрбие жұмысының жүйесін қалыптастыру және оның бір-бірімен байланысты оқыту барысындағы тәрбие, сабақтан тыс тәрбие, мектеп ұжымындағы қарым-қатынас стилі, психологиялық ахуалы, сыныптан тыс тәрбие жұмысы, мектептен тыс тәрбие жұмысы, ата-аналармен және жұртшылықпен жұмысты – негізгі компоненттері деп көрсеткен [1].
Жалпы осы уақытқа дейін қолданып келген сыныптан тыс тәрбие жұмыстарына: факультативтік сабақтар, үйірме жұмыстары, тәрбие сағаттары, бақылау-зертхана жұмыстары, апталықтар, конференциялар, кештер, ертеңгіліктер, сайыстар, маусымдық мекемелер, т.б. жатады. Сыныптан тыс тәрбие жұмысын өткізуде талаптар басшылыққа алынды: 1.Сыныптан тыс жұмыстарға оқушыларды түгелдей қамту. 2. Әрбір оқушының талап-тілегін ескеру. 3.Балалардың жеке дара қасиетін білу. 4.Шығармашылық ізденістерін дамыту. 5.Қоғамдық істерді ұйымдастыру.
Мектептен және сыныптан тыс тәрбие жұмыстары мектеп директорының, мұғалімдердің тікелей басшылығымен жүргізіледі. Сыныптан тыс тәрбие жұмысы негізінен оқушының іс-әрекетінің дұрыс ұйымдастырылуына байланысты. З.Әбілова "Сыныптан тыс уақытта эстетикалық тәрбие беру — эстетикалық мәдениетін, талғамын арттыру, үйді жабдықтау, тазалық сақтау, педагогикалық ұжымның ынтымағының болуы, балалардың тәртібі" деп оқушылардың тек эстетикалық тәрбиесін ұйымдастырудың жолдарын ашып көрсеткен [2]. Ол туралы Ж.Әбдіжаппарова, Р.Айтбақина "Мектептегі оқу-тәрбие жұмысының мәселелері" деген еңбегінде ұсынады. Сыныптан тыс тәрбие жұмысының маңызы – көлемі шағын шығармаларды бірлесіп оқу, кітап туралы әңгіме өткізу, талдау, әдеби кештер мен конференциялар, бұл жұмыстарды ұйымдастыруда оқушылардың жас ерекшелігін ескере отырып, шығармашылық бағытпен өткізу қажет деп тұжырымдайды [3,4].

1. Қожахметова К.Ж. Халықтық педагогиканы зерттеудiң кейбiр ғылыми және теориялық мәселелерi. – Алматы, 1993.
2. Әбілова З. Сыныптан тыс уақытта эстетикалық тәрбие беру. – Алматы, 1987. – 124 б.
3. Әбдіжаппарова Ж., Айтбақина Р. Мектептегі оқу-тәрбие жұмысының мәселелері. – Алматы, 1996.
4. Байназарова Р. Бірлескен тәрбиенің берері мол. – Алматы, 1982.
5. Жұмажанова Т.Қ. Әдебиеттен жүргізілетін сыныптан тыс уақытта оқушылардың танымдық қабілетін дамытудың ғылыми-әдістемелік негіздері: пед. ғылым. док. ... автореф. – Алматы, 1996.
6. Бұзаубақова К.Ж. Жалпы білім беретін мектептерде сабақтан тыс жұмыстарды өткізу барысында оқушыларға экологиялық білім мен табиғат қорғауға тәрбиелеудің педагогикалық негіздері: пед. ғылым. канд. ... автореф. – Тараз, 1995.
7. Кенжебеков Б.Т. Педагогические условия организации внеклассной и внешкольной работы учащихся по техническому труду: пед.ғыл.кан. ... автореф. – Алматы, 1993.