Азаматтық құқық пәнінің түсінігі және әдісі



Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ..3
Негізгі бөлім
1.1 Азаматтық құқық пәнінің түсінігі және әдісі ... ... ..6
1.2 Азаматтық құқық ғылым және оқу пәні ретінде ... 7
1.3 Қазақстан Республикасының азаматтық кұкық ғылымы ... ... ... ... ..9
1.4 Азаматтық құқықтың жүйесі ... ... ... ..20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... .25
"Азаматтық құқық" термині ежелден белгілі, яғни рим заңгерлері Рим азаматтарының құқығы ретінде түсіндірді. Римде құқық екі салаға жария және жеке болып бөлінді. Қазақстан Республикасында кұқық жүйесі мұндай болып бөлінбейді. Ал азаматтық құқық тек қана өзіне тән институттардан тұрады.
Азаматтық құқық азаматтардың, заңды ұйымдардың, сонымен бірге мемлекеттің күнделікті өмірі және қызметімен тығыз байланысты болатын жалпы құқықтың бір саласы. Біз бұл құқықтың түсінігін терең ашуымыз үшін оның пәнінің анықтамасын айқындауымыз керек. Ал азаматтық құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастардың ауқымдылығына және сан қырлылығына байланысты азаматтық құқық пәнін анықтау күрделі.
Бізге белгілі болғандай құқықтық жүйе үлкен құқық салаларына бөлінеді. Ол құқық салаларын бір-бірінен ажырату үшін әдетте негізгі белгі ретінде /критерий/ құқықтық реттеудің пәні мен әдісі негізге алынады.
Құқыктық реттеудін пәні мен әдісі арқылы құқық салаларын бөліп қана қоймай олардың ерекшелігі де анықталады. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығының пәнін тауар-ақша және қатысушылардың теңдігіне негізделген мүліктік қатынастар, сонымен бірге мүлікпен байланысты немесе мүлікпен байланысы жоқ жеке мүліктік емес қатынастар құрайды (АК-тің 1-бабы, 1-тармағы). Азаматтық құқықпен реттелетін қоғамдық, қатынастардың негізгі түрі мүліктік қатынастар болып табылады.
Материалдық құндылықпен байланысты қоғамдық қатынастар (мүлікпен, жұмыспен, қызмет көрсетумен, ақшамен, құнды қағаздармен, ақшамен және басқа да мүліктермен) мүліктік қатынастар деп аталады. Яғни мүліктік қатынас - мүлік иелену, пайдалану, мүліктің бір адамнан екіншісіне өту, яғни мүліктің тағдырының шешілуі тұрғысында болса, ол азаматтық заңдармен реттеледі.
1. Сүлейменов және Басин «Азаматтық құқық» – жалпы бөлім I том 59-69 беттер.
2. Төлеуғалиев «Азаматтық құқық» – жалпы бөлім I том 40-43 беттер...
3. Қазақстан Республикасының «Азаматтық кодексі» – жалпы және ерекше бөлімі 2005 жыл...
4. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жыл, 30 тамыз...
5. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. Алматы 2004
6. Қазақстан Республикасы Мемлекеті мен Құқығының негіздері. Алматы 2003
7. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы. Ғ.Төлеуғалиев, Алматы «Жеті жарғы», 2001
8. Друкер П.Ф. Новые реальности в провительстве и политике в экономике и бизнесе, в обществе и мировозрении. М: Бук Интернэшл, 1990г.
9. Казаков О. Что такое некоммерческий сектор и некоммерческая организация. Информационный бюллетень. М: Программа “Подержка общественных инициативов”. 1996г.
10. Либоракина М.М., Якимец В.Н. Гражданские инициативы в будущее России –М: Школа культурной политики. 1997г.
11. Абишев К.А. О субъектах гражданского общества // С.б: Становление гражданского общества в странах центральной Азии. – Алматы 1999.
12. Аяған Б.Т. Государство Казахстан.Эволюция общественных систем. – Алматы, 1993.
13. Байдельдинов Л.А. Основы политологии. Алматы, 2002.
14. Машан М.С. Коммуникация государства и гражданского общества с позиции теории полит системы. // Сб.: Становления гражданского общества в странах центральной Азии. Алматы, 1997

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:   
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Негізгі бөлім
1.1 Азаматтық құқық пәнінің түсінігі және
әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...6
1.2 Азаматтық құқық ғылым және оқу пәні
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3 Қазақстан Республикасының азаматтық кұкық
ғылымы ... ... ... ... ..9
1.4 Азаматтық құқықтың
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
.20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 25

Кіріспе

"Азаматтық құқық" термині ежелден белгілі, яғни рим заңгерлері Рим
азаматтарының құқығы ретінде түсіндірді. Римде құқық екі салаға жария және
жеке болып бөлінді. Қазақстан Республикасында кұқық жүйесі мұндай болып
бөлінбейді. Ал азаматтық құқық тек қана өзіне тән институттардан тұрады.
Азаматтық құқық азаматтардың, заңды ұйымдардың, сонымен бірге
мемлекеттің күнделікті өмірі және қызметімен тығыз байланысты болатын жалпы
құқықтың бір саласы. Біз бұл құқықтың түсінігін терең ашуымыз үшін оның
пәнінің анықтамасын айқындауымыз керек. Ал азаматтық құқықпен реттелетін
қоғамдық қатынастардың ауқымдылығына және сан қырлылығына байланысты
азаматтық құқық пәнін анықтау күрделі.
Бізге белгілі болғандай құқықтық жүйе үлкен құқық салаларына бөлінеді.
Ол құқық салаларын бір-бірінен ажырату үшін әдетте негізгі белгі ретінде
критерий құқықтық реттеудің пәні мен әдісі негізге алынады.
Құқыктық реттеудін пәні мен әдісі арқылы құқық салаларын бөліп қана
қоймай олардың ерекшелігі де анықталады. Қазақстан Республикасының
азаматтық құқығының пәнін тауар-ақша және қатысушылардың теңдігіне
негізделген мүліктік қатынастар, сонымен бірге мүлікпен байланысты немесе
мүлікпен байланысы жоқ жеке мүліктік емес қатынастар құрайды (АК-тің 1-
бабы, 1-тармағы). Азаматтық құқықпен реттелетін қоғамдық, қатынастардың
негізгі түрі мүліктік қатынастар болып табылады.
Материалдық құндылықпен байланысты қоғамдық қатынастар (мүлікпен,
жұмыспен, қызмет көрсетумен, ақшамен, құнды қағаздармен, ақшамен және басқа
да мүліктермен) мүліктік қатынастар деп аталады. Яғни мүліктік қатынас -
мүлік иелену, пайдалану, мүліктің бір адамнан екіншісіне өту, яғни мүліктің
тағдырының шешілуі тұрғысында болса, ол азаматтық заңдармен реттеледі.
Демек, кез келген қоғамдық қатынастың мүліктік сипаты (мазмұны) болса, ол
азаматтық заңдармен реттелсе, бұл - мүліктік құқықтық қатынас болып
табылады.
Мүліктік емес құқықтық қатынастарға мүліктік сипаты жоқ (өмір сүру
құқығы, есім алу кұқығы, өз кұпиясын сақтау құқығы, ар-намыс, іскерлік
бедел, авторлық т.б.) азаматтық заңдармен реттелетін қоғамдық қатынастар
жатады.
Қазақстан Республикасы азаматтық заңдары жеке мүліктік емес
қатынастардың екі тобын реттейді
а) мүлікпен байланысты жеке мүліктік емес қатынастар (АК-тің 1-бабы, 1-
тармағы).
б) мүлікпен байланысы жоқ және мүліктік емес қатынастар (АК-тің 1 -бабы,
2-тармағы)
Жеке мүліктік емес қатынастардың бірінші тобына мүлікпен байланысты жеке
мүліктік емес қатынастар жатады. Яғни, бұл дегеніміз жеке қатынастардың
мүлікке бағыныштылығын емес, олардың байланыстылығын, демек қоғамдық
қатынастардың бір кешенге бірігуін білдіреді. Мысалы, бір ұйымның келесі
ұйымның тауар белгісін заңсыз пайдалануы, алғашында оның мүліктік емес
құқығына залал келтірсе, соңында ол оған мүліктік залал келтіреді. Ал
мүлікпен байланысы жоқ жеке мүліктік емес қатынастар адамның жеке басынан
бөліп алуға болмайтын, мазмұны мүліктік құндылық емес жағдайға байланысты
туындайды. Мүліктік емес құқықтар конституцияда адам және азаматтардан
бөліп алуға болмайтындығы көрсетілген. Яғни азаматтық құқықтық реттеудің
пәніне мүліктік және мүліктік емес қатынастар жатады.
Қорыта келгенде, азаматтық заңдармен реттелетін қоғамдық қатынастар
(азаматтық құқықтың пәні) басқа құқықтық пәндерден төмендегі екі негізгі
белгілер арқылы ажыратылады.
а) оның қандай да бір мүлікті иелену, пайдалану немесе билік етуге
байланысты және келтірілген мүліктік зиянды өтеуге байланысты мүліктік
мазмүны болады.
б) бұл қатынасқа қатысушылар заң құжаттарында көзделген реттерді
қоспағанда, бір тараптың екіншісіне әкімшілік немесе өзге де билік жағынан
тәуелді бағыныштылықта болмайды. Егер азаматтық құқықтың пәнінің түсінігі
қандай қоғамдық катынастардың азаматтық күқық нормаларымен реттелетіндігіне
байланысты болса, ал азаматтық кұқықтың әдісі сол қатынастар азаматтык
кұқық нормаларымен қалай реттелетіндігін білдіреді. Азаматтық құқықтың пәні
мен әдісі өте тығыз байланысты ұғымдар.
Әрбір құқық саласына өзіндік ерекшелігі бар реттеу әдісі тән.
Олар:
Азаматтық құкықтық қатынастарға қатысушылардың заңдық теңдігі, яғни жеке
заңды тұлғалар азаматтық айналымда мүліктік басқа да жағдайларға қарамастан
тең құқықты. Бұл дегеніміз ешқандай бір тарап екінші тарапқа бір жақты
негізде міндеттер жүктей алмайды.
Азаматтық құқықтық қатынасқа қатысу барысындағы еріктілік, әрбір жеке және
заңды тұлғалар өздерінің азаматтық құқықтарын өз еркімен өз мүддесі үшін
иемденеді және жүзеге асырады.
Азаматтық құқықтық қатынасқа қатысушы тараптар кұқықтарын қорғауда тең
кұкыққа ие және қорғау мүмкіндігін иеленуде еркін болады. Азаматтық
құқықтарды қорғау соттар арқылы жүзеге асады.
Азаматтық құқықтық жауапкершіліктің ерекшелігі. Оның мүліктік және өтімді
болуы (компенсация), келтірілген залалды толық өтеу құқығы.
"Принцип" деген термин латын сөзінен шыққан ол негіз, бастама деген
мазмұнды білдіреді. Азаматтық құқықтың принциптері яғни ол қоғамдық
қатынастарды азаматтық құқықтық реттеудің нормативтик құкықтық мазмұны бар
негізгі басшылыққа алынатын бастамалар.

1.1 Азаматтық құқық пәнінің түсінігі және әдісі
Азаматтық құқық ғылымы азаматтық құқық жөніндегі ұғымдардан,
көзқарастардан, пікірлер мен жасалған қорытындылардан тұрады. Азаматтық
құқық ғылымының пәні аталған кұқық саласымен ол реттейтін қатынастар,
азаматтық құқықтың тарихы, оның даму келешегі мен тәжірибеде қолданылуы
болып табылады. Азаматтық құқық ұғымының өзі құқықтың саласы және заң
ғылымының жүйесін белгілеу үшін қолданылуы мүмкін. Оның біріншісінде
құқықтық нормалардың жиынтығы, екіншісінде — білмнің жиынтығы арқау болады.
Азаматтық құқық ғылымы сол құқық саласын зерттейтін жүйеге сәйкес келетін
жүйені қамтиды, бірақ олар өзара тепетендікте бола қоймайды. Азаматтық
ғылым жүйесі азаматтық заңдарда, сонымен қатар азаматтық кодексте жоқ
бөлімдерді де қамтиды. Мысалы, азаматтық құқық пәні, азаматтық-құқықтық
әдістеме ұғымдары, азаматтық құқық қатынастары туралы ілім тарихы, оның
субъектілері мен объектілері туралы, меншік құқығы туралы жалпы ілім,
міндеттемелер туралы, интеллектуалдық меншік туралы, мұрагерлік құқық
қатынастары туралы жалпы ілім жөнінде айтсақ та жеткілікті.
Ғылым азаматтық құқықтың не екендігін зерттейді. Бұл орайда қоғамдық
қатынастарды тиісінше реттейтін құралдар мен әдістерге ерекше мән беріледі.
Әдіс туралы ілім ғылымда әдістеме деп аталады.
Заңгер үшін азаматтық-құқықтық жағдайлардан жол тауып шыға білуі үшін
дағды керек. Мұндай дағдыларға ғылыми талдау жасау және азаматтық-құқықтық
жағдайларды шешудің ғылыми әдістері жатады.
Цивилистикалық ғылымда жалпы ғылыми тәсілдермен қатар талдаудың жеке
құқықтық әдістері де пайдаланылады. Жалпы ғылыми әдіске материалистік және
тарихи әдістер жатады. Жеке құқықтық әдіске азаматтық құқықта қолданылатын
құқықтанудың салыстырмалы әдісі, кешенді талдау, соңдай-ақ нақты
социологиялық зерттеу әдістері (мысалы, статистикалық мәліметтерді сараптап
бағалау) жатады[1].
1.2. Азаматтық құқық ғылым және оқу пәні ретінде
Азаматтық құкық және азаматтық, зандар ұғымына, жүйесіне және олардың
қолданылуына қатысты барлық мәселелер көлемін зерттейтін құқықтық ғылым
саласын азаматтық құқык ғылымы деп атайды.
Азаматтық құқық ғылымының міндеті – азаматтық - құқықтық нормалар
жүйесінің және оның жекелеген буындарының пайда болуы мен мазмұнының
ерекшеліктерін анықтайтын жағдайларды зерттеу. Егер азаматтық - құқықтың
пәні қоғамдық қатынастардың белгілі бір саласы болса, азаматтық кұқықтың
ғылымының пәні құқықтық нормалардың жиынтығы — нақ азаматтық –құқықтың өзі
болып табылады (азаматтық-кұқықтың) анықтамасы I тарауда берілген).
Әлбетте, бұл пән азаматтық- құқықтық нормалар реттейтін қоғамдық
қатынастарды да, бұл нормалардың заңдарда бейнеленуін де, олардың әр түрлі
мемлекеттердегі ерекшеліктерін де, оларға сын тарапынан берілген бағаны да
және жетілдірілу мүмкіндіктерін де қамтиды.1
Азаматтық құқық ғылымы бұрын қолданылып келген кұкыктық жүйелерді,
олардың жетістіктері мен кемшіліктерін, даму бағыты мен оған ықпал ететін
факторларды бағалай келе, азаматтық-құқықтың даму тарихына айтарлықтай
көңіл бөледі. Азаматтық-құқықтың даму тарихын зерттеуде ғылымның өзінің,
оның жасаушылары мен зерттеушілерінің тарихы, ғылыми тұжырымдамалар мен
көзқарастардың тарихы едәуір орын алады. Біздің замандасымыз, қазір АҚШ-та
тұратын, Ленинград мемлекеттік университетінде көп жыл жұмыс істеген,
Қазақстанның азаматтық-құқықтық ғылымының дамуына тікелей белсене қатысқан
профессор О.С. Иоффе азаматтық-құкықтық ғылымның осы саласына зор үлес
қосты.2
КСРО-ның құқықтық ғылымының дамуына А.В. Венедиктов, С.Н. Братусь, Р.О.
Халфина, О.А. Красавчиков, Ю.Х. Калмыков секілді цивилист-ғалымдар зор
ықпал етті. Бұлар цивилистік ақыл-ойға идеологиялық және мемлекеттік қысым
жасалып тұрған жағдайлардың өзінде қазіргі кезде ТМД елдерінің азаматтық-
құқықтық ғылымының, оның ішінде Қазақстан ғылымының дамуына жәрдемдескен
шынайы азаматтық-құқықтық тұжырымдамаларды қорғай алды.
Азаматтық құқық ғылымы дүние жүзі құқықтық жүйесінің ерекшеліктерін
зерттейді, мұндай ерекшеліктердің пайда болу себептерін анықтайды, оларды
салыстырады және бағалайды. Азаматтық-құқықтық ғылымның бұл саласы
салыстырмалы құқықтану ғылымының едәуір бөлігін құрайды[2].
Азаматтық құқық ғылымы қолданыстағы азаматтық заңдарға және оның
практикалық тиімділігіне сыни баға беруге зор көңіл бөледі, заң актілерін
дайындау барысында жіберілген қателіктер мен кемшіліктерді, құқықты
қолданудың нақты саяси, экономикалық жөне әлеуметтік жағдайларына заңдардың
сәйкестігін анықтайды, зандардағы олқылықтарды көрсетеді және оларды жою
жолдарын ұсынады, құқықтық нормаларды жетілдіруге жәрдемдеседі; осы
мақсатпен дүниежүзілік төжірибе байыппен зерттеледі.
Азаматтық құқық ғылымы қашан да ғылыми көзқарастардың, мектептер мен
бағыттардың күрес жүргізуі жағдайында дамыды. Мұндай күрес ғылыми
ұстанымдар мен идеялардың әлсіздігін анықтауға, ғылыми ақиқатты дәлелдеуге
мүмкіндік береді. Ол әдетте ғылыми пікірталастар, айтыстар түрінде, арнаулы
ғылыми жарияланымдар мен мерзімді баспасөз беттерінде, ғылыми
конференцияларда, семинарларда, талқылауларда, басқа да ғылыми
кездесулерде, аудиторияға, ғылыми қарсыластар мен оппоненттерге ғалымның
пікірін жеткізуге, өз атына айтылған сын пікірлерге жауап беруге, өзінің
ұстанымдары мен тұжырымдамаларын қорғауға мүмкіндік беретін өзге де
түрлерде жүргізіледі.
Кеңестік цивилист-ғалымдардың атап өтерлік жақсы қасиеті - олар тіпті
қатаң цензура және партиялық-мемлекеттік идеологияға сай келмейтін пікірлер
басып-жанышталатын кезеңнің өзінде өздерінің идеялары мен көзқарастарын
ашық қорғай білді. Сол кездегі ғылыми пікірталастарда айтылған
көзқарастардың көпшілігін азаматтық құқық ғылымы жаңа, қазіргі даму
жағдайларында да түсіністікпен қабылдады. Мысалы, цивилист-ғалымдардың
"шаруашылық құқығы" (бұл тұжырымдама туралы осы оқулықтың I тарауында
айтылады) тұжырымдамасына қарсы ондаған жылдарға созылған ғылыми күресін,
азаматтық құқық пәні және қоғамдық қатынастарды реттеудің азаматтық-
құқықтық әдісі туралы, заңды тұлғаның, әсіресе, мемлекеттік кәсіпорындар
мен мекемелердің мәні және басқалары туралы қызу пікірталастарын атап
керсетуге болады. Сол пікірталастар үстінде ұсынылған көптеген қағидалар
қазір де Қазақстанның азаматтық-құқықтық ғылымның қаруы болып келеді.

1.3 Қазақстан Республикасының азаматтық кұкық ғылымы

Қазақстанның азаматтық құқық ғылымы мұнда жоғары заң білімі алғашқы
қадамдарын жасаған 30-жылдары пайда болды. Сондықтан Қазақстанның алғашқы
заң жоғары оқу орындарының оқытушылары алғашқы қазақстандық цивилист-
ғалымдар болды. Қазақстанның азаматтық-құқықтық ғылымының бастауында
қазақстандық цивилист-ғалымдар М.А. Ваксберг, Г.М. Степаненко, А.И.
Беспалова, Б.В. Покровский, И.Д. Фондаминский, М.Г. Масевич, Ю.Г. Басин
тұрды. Олардың жұмыстары Қазақстанның азаматтық құқығының ерекшеліктерін
зерттеуге бастама болды. Мұнда Алматы мемлекеттік заң институтының жас
жетекшісі, Қазақстандағы заң ғылымының ең алғашқы кандидаттарының бірі
(қазір — Ұлттық ғылым академиясының академигі) С.З.Зимановтың осы саладағы
белсенді қызметі шешуші рөл атқарды. Оның қайратымен жөне күш-жігерімен
Алматы мемлекеттік заң институтының бір топ жас оқытушылары Мәскеуде
кандидаттық диссертациялар дайындап, ойдағыдай қорғап шықты[3].
50-жылдардың басынан бастап азаматтық-құқықтық проблемалар бойынша ғылыми
жарияланымдар пайда болды. Алматы мемлекеттік заң институты ғалымдарының
ғылыми еңбектерінің шығарылымы 1955 ж. жарық көрді. Құқықтың түрлі
салаларындағы мамандар еңбектерінің ішінде С.З.Зиманов пен А.Ерсеновтың
жерге феодалдық меншік құқығы туралы, М.А.Ваксбергтің сауданың құқықтық
мәселелері туралы, Г.М. Степаненконың азаматтық кодекстердің мәтіндері
туралы, Б.В.Покровскийдің колхоздармен жасалатын шарттар туралы жұмыстары
болды.
50-жылдардың аяғы — 60-жылдардың басына қарай Қазақстан цивилистерінің
құқықтық зерттеулері едәуір дамытылды. Қазақстандық заңгер-ғалымдардың
ғылыми және оқулық кітаптары негізінен Мәскеуде жарық көре бастады, мысалы:
"Правовые вопросы организации и деятельности совхозов" (1959 ж.); "Правовые
вопросы проектирования в строительстве" (1962 ж.); "Комментарий к
Положениям о поставках продукции производственно-технического назначения и
товаров народного потребления" (1962 ж.).
Сол жылдары КСРО-ның барлық одақтас республикаларында қабылданған
азаматтық кодекстерге берілген түсіндірмелердің алғашқысы — Азаматтық
кодекске Түсіндірме айтарлықтай практикалық маңызы бар сүбелі ғылыми еңбек
болды. Көлемі 50 баспа табаққа жуықтайтын ҚазКСР АК-на түсіндірме авторлар
ретінде сол жылдары Қазақстанда жұмыс істеген азаматтық құқық саласының
барлық ғылыми мамандарын біріктірді. Олардың ішінен Б.Б.Базарбаевты, Ю.Г.
Басинді, А.И.Беспалованы, М.А. Ваксберггі, М-Г. Масевичті, С.И.Меерзонды,
Н.Г. Мурзинді, Б.В. Покровскийді, Ғ.И.Төлеуғалиевты атауға болады.
Ленинград мемлекетгік университеті азаматтық құқық кафедрасының
меңгерушісі, азаматтық құқық саласының КСРО-дағы ең көрнекті өкілі —
профессор О.С. Иоффе де авторлық ұжымға қосылды. 1972 ж. оның қатысуымен
"Қазақ КСР-інің Неке жөне отбасы кодексіне Түсіндірме" жарық көрді[4].
Авторлық ұжымы айтарлықтай өзгерген "Азаматтық кодекске түсіндірмеңің"
жаңа нұсқасы 1990 ж., ал "Неке және отбасы туралы кодекске түсіндірменің"
жаңартылған түрі — 1989 ж. жарияланды. У.К. Ихсанов, Н.Б.Мухитдинов, К.Н.
Наменгенов, М.К. Сүлейменов секілді көрнекі зертгеуші-ғалымдардың есімдері
белгілі бола бастады. . Соңдықтан 60-жылдары қазақстандық цивилистикалық
мектепті құру жөнінде сөз қозғау мүмкіндігі туды.
60-жылдардың ортасынан бастап қазақстандық азаматтық құқық проблемаларын
талдауға республика Ғылым академиясының Мемлекет және құқық ғылыми-зерттеу
институтының цивилистері белсене қатысты. Осы институттың азаматтык, құқық
мамандары көбіне Қазақ мемлекеттік университетінің азаматтық құқық
оқытушыларын қатыстыра отырып, сол жылдардағы бірқатар ерекше өзекті
проблемаларды талдады. Ғылыми зерттеулер мынадай негізгі бағыттар бойынша
жүргізілді:
шаруашылық тетікті жетілдіру;
материалдық-техникалық жабдықтауды құқықтық реттеу;
— Күрделі қүрылысты құқықтық ретгеу;
— Тұрғын үй заңдарын жетілдіру;
— Ғылыми-техникалық шығармашылықтың құқықтық нысандары және оның
өндірісте пайдаланылуы.
Бұл ғылыми бағыттардың әрқайсысы көптеген жылдар бойы жан-жақты талданды;
осының нәтижесінде бүкіл елімізге жақсы мәлім мамандардың көптеген іргелі
монографиялары жарық көрді (олардың кейбіреулері шетелдерде басылып шықты)
және баспасөз бетіңде жақсы бағалаңды.
Ең алдымен шаруашылық тетігін жегіддіру құқықтық проблемалары зерттелді.
Зерттеудің басты тақырыбының ортақтығына байланысты жұмыстар циклін Ғылым
академиясының екі жетекші қызметкері — М.К. Сүлейменов пен Б.В. Покровский
дайындады, оларға түрлі жұмыстарды дайындауда М.Г. Масевич, Н.М.
Мухитдинов, Ю.Г. Басин және басқа ғалымдар қосылды. Ғылыми зерттеулердің
негізгі нәтижелеріне мынадай монографияларды жатқызуға болады:
"Кәсіпорыңдарды материалдық ынталандырудың құқықтық мәселелері" (1972 ж.),
"Өндірістік бірлестіктер мен кәсіпорындардың шаруашылық есеп жүргізуінің
құқықтық нысандары" (1975 ж.), "Құрылыс ұйымдарының шаруашылық есеп
жүргізуінің құқықтық нысандары" (1978 ж.), " Шаруашылық айналым саласындағы
өндірістік бірлестіктер мен кәсіпорындардың құқықтық қатынастары" (1985
ж.), "Халық шаруашылығындағы шарт" (1987 ж.), "Шаруашылықаралық
кәсіпорындардың құқықтық жағдайы" (1987 ж.)- Авторлар басқару және
шаруашылық практикасын жетілдіруге бағытталған ұсыныстар жасады.
Зерттеудің бұл бағытына дәл осындай мақсатта - халық шаруашылығын
басқарудың құқықтық тетігін жетілдіру мақсатында М.К. Сүлейменов жазған
мынадай ірі ғылыми жұмыстар қосылады: "Шарттық міндеттемелерді орындау
мерзімін бұзғаны үшін жауапкершілік" (1971 ж.) және "Шарттық-шаруашылық
байланыстардың құрылымы" (1980 ж.).
Ғылыми зерттеулердің белсенді түрде дамытылып келе жатқан бұл бағыты
ғылыми тұрғыдан қарағанда барынша маңызды әрі жемісті болып көрінеді.
Күрделі құрылысты құқықтық реттеу тақырыбына қазақстандық аторлардың,
атап айтқанда, Ю.Г. Басиннің жеке немесе мәскеулік ғалымдармен бірлесе
жазған көптеген жұмыстары арналған. 1969 ж. авторлар ұжымының "Правовые
вопросы строительства в СССР" деген монографиясы жарық көрді. Заң
саласындағы және практикадағы жаңа материалдар негізінде осы проблематика
бойынша 1972 ж. "Правовое регулирование капитального строительства в СССР "
атты ұжымдық монография дайындалып, жарыққа шықты, ол кейін неміс тіліне
аударылып, Берлинде жарық көрді. Күрделі құрылыстың құқықтық проблемаларына
сондай-ақ "Правовые вопросы проектирования в строительстве", "Проект.
Строительство. Закон" және "Правовые основы хозяйственной деятельности
межколхозных строительных организаций" деген кітаптар арналды. Кейінірек
күрделі құрылыстың құқықтық проблемаларын зерттеуге А.Г. Диденко қосылды.
Оның "Правовые рычаги укрепления хозрасчета в строительстве" (1982 ж.)
және "Правовые проблемы самостоятельности строительных организаций" (1984
ж.) атты монографиялары докторлық диссертацияға негіз болды[5].
Тұрғын үй құқығы саласында тұрғын үй қатынастарын құқықтық реттеудің
жалпы проблемаларына және Қазақ КСР-інің тұрғын үй зандарының
ерекшеліктеріне арналған едәуір жұмыстар жарық көрді. Олардың арасынан ең
алдымен Ю.Г. Басиннің "Вопросы советского жилищного права" (1963 ж.) және
"О жилищных правах советских граждан" (1966 ж.) атты монографияларын атауға
болады.
Қазақстанның алғашқы Тұрғын үй кодексі қабылданғаннан кейін Ю.Г. Басин,
М.К. Сүлейменов, Р.С. Тазутдинов "Қазақ КСР-інің Тұрғьш үй кодексіне
түсіндірме" (1987 ж.) жариялады, ал Қазақстан Республикасының Тұрган үй
кодексі қабылданған соң оған түсіндірмені А.Г. Диденко дайындады. Бұл
авторлардың өзге де жұмыстары белгілі.
Ол жылдары қазақстандық цивилист-ғалымдар арасында ҚазМУ-дің заң
факультетінің оқытушылары айтарлықтай көп болғандықтан, ғылыми жұмыста
Қазақстанның жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған азаматтық құқық
бойынша оқулықтар мен оқу құралдарын шығаруға зор көңіл бөлінді. Өзінің
маңызы жөнінен оқулықтар ғылыми туындылар ретінде бағаланатындықтан ғана
емес, сондай-ақ Қазақстанның азаматтық заңдары (және оларды қолдану
практикасы) сол кездің өзінде-ақ студенттер мен практикалық қызметкерлерге
түсіндіру керек болатын айтарлықтай ерекшеліктермен көзге түсетіндіктен де
мұндай жұмыстарды дайындау, сөз жоқ, ғылыми қызметтің маңызды буыны еді.
Доценттер Б.Б. Базарбаев, Ю.Г. Басин, А.И.Беспалова, М.А. Ваксберг, А.Г.
Диденко, У.К. Ихсанов, Ғ.И.Төлеуғалиев азаматгық құқық жөніндегі оқу
құралдарының негізгі авторлары болды. 1968 ж. бастап "Қазақ КСР-інің
кеңестік азаматтық құқығын" шығару қолға алынды, ол осы оқу пәнінің курсын
ғылыми негізде дәйектілікпен баяндады. Оның жалпы көлемі 40 авторлық баспа
табақтан асатын 5 шығарылымы өмірге келді. Олар азаматтық құқықтың және
азаматтық-құқықтық қатынастардың жекелеген түрлерінің жалпы мәселелерін
қамтыды. Мұндай шығарылымдар Қазақстаннан тыс жерлерде де белгілі болып,
орталық мерзімді баспасөз беттерінде жақсы пікір қалыптастырды.
Ең жауапты кезең — біріккен оқулықтарды шығару — 70-жылдары басталды.
1978 ж. азаматтық құқық кафедрасының оқытушылар ұжымы республиканың Жоғары
және арнаулы орта білім министрлігінің ресми рұқсатын алған, көлемі 20
баспа табақ болатын "Қазақ КСР-і Азаматтық кодексінің" I бөлігін жарыққа
шығарды. Оқулықтың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Талап қою арқылы іс жүргізу
Азаматтық құқық субъектілерінің азаматтық құқықпен өзара байланысы
Адвокатура және нотариат-түсінігі
Азаматтық құқықтың түсінігі мен пәні
Болашақ мұғалімдерді мектеп оқушыларына құқықтық тәрбие беруге даярлау
Азаматтық құқықтың пәні мен түсінігі
Мамандықтың пәндер каталогы
Азаматтық құқықтың жүйесі
Қоғамдық қатынастардың азаматтық – құқықтық реттеу тәсілдері
Жер құқығының түсінігі, пәні, әдістері, жүйесі
Пәндер