Ақша түрлері



1 Толық құнды ақшалар
1.1 Mеталл ақшалар
2 Толық құнсыз ақшалар
2.1 Қағаз ақшалар
2.2 Несиелік ақшалар
2.2.1 Вексель
2.2.2 Банкнота
2.2.3 Чек
3 Электрондық ақшалар
4 Пайдаланылған әдебиет
Ақша өзінің дамуы барысында екі түрге бөлінеді:
толық құнды ақшалар (нағыз ақшалар);
толық құнсыз ақшалар (құндық белгілері).
Толық құнды ақшалар
Толық құнды ақшалар (нағыз ақшалар) — номиналдық құны оны дайындауға кеткен нақты құнымен сәйкес келетін ақшалар.
Mеталл ақшалар
Металл ақшалар әр түрлі нысанда болған. Монета түріндегі нысаны — бұл олардың соңғы нысаны. Монетаның бет жағы — аверс, артқы жағы — реверс және жаны — гурт деп аталады.
Монета сөзінің шығуын римдіктердің жүрегі саналатын шіркеу құдайы Юнона-Монета есімімен байланыстырады, яғни сол шіркеуден берілген ақшалай қаражаттың көмегімен римдердің эпир ханы Пиррмен соғыста (б.э.д. 275 ж.) жеңіске жеткендігі туралы аңыз бар. «Монета» сөзі латынша «moneo» — «кеңес беремін, көңіліңнен шығамын» дегенді білдіреді.
Алғашқы монеталар VII ғ. б.з.б Ертедегі Қытайда және Ертедегі Лидия мемлекетінде пайда болды. Киев Русінде алғашқы монеталардың пайда болуы IX—X ғғ. жатады. Бастапқы кездері айналыста алтын монеталарымен қатар, күміс монеталар да қоса жүреді. Алтын айналысына бірқатар елдер де XIX ғ. екінші жартысында өтті. Бұл елдердің ішінде алтын өндіру жағынан бірінші орынды, өзінің отарларымен бірге ағылшын елі алған.
Алтын айналысы тұсында құнның қағаздай белгілерінің пайда болуының мынадай объективті қажеттіліктері болған:
алтын өндірісі тауар өндірісінің артынан ілесе алмай, нәтижесінде айналыстағы ақшаға деген қажеттілікті толық өтей алмады.
жоғары құнды алтын ақшалар ұсақ құнды айналымға қызмет көрсете алмады.
алтын стандарты, жалпы алғанда өндірісті және тауар айналымын ынталандырмады.
1 Ақша, несие, банктер теориясы: Оқулық. — Алматы: Жеті жарғы, 2011

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:   
Мазмұны
1 Толық құнды ақшалар
1.1 Mеталл ақшалар
2 Толық құнсыз ақшалар
2.1 Қағаз ақшалар
2.2 Несиелік ақшалар
2.2.1 Вексель
2.2.2 Банкнота
2.2.3 Чек
3 Электрондық ақшалар
4 Пайдаланылған әдебиет

Ақша өзінің дамуы барысында екі түрге бөлінеді:
толық құнды ақшалар (нағыз ақшалар);
толық құнсыз ақшалар (құндық белгілері).
Толық құнды ақшалар
Толық құнды ақшалар (нағыз ақшалар) — номиналдық құны оны дайындауға кеткен
нақты құнымен сәйкес келетін ақшалар.
Mеталл ақшалар

640 Б.д.б. лидиядан жасалған тиын, үлкейтілген.
Металл ақшаларға: мыстан, күмістен және алтыннан жасалғандары жатады.
Металл ақшалар әр түрлі нысанда болған. Монета түріндегі нысаны — бұл
олардың соңғы нысаны. Монетаның бет жағы — аверс, артқы жағы — реверс және
жаны — гурт деп аталады.
Монета сөзінің шығуын римдіктердің жүрегі саналатын шіркеу құдайы Юнона-
Монета есімімен байланыстырады, яғни сол шіркеуден берілген ақшалай
қаражаттың көмегімен римдердің эпир ханы Пиррмен соғыста (б.э.д. 275 ж.)
жеңіске жеткендігі туралы аңыз бар. Монета сөзі латынша moneo — кеңес
беремін, көңіліңнен шығамын дегенді білдіреді.
Алғашқы монеталар VII ғ. б.з.б Ертедегі Қытайда және Ертедегі Лидия
мемлекетінде пайда болды. Киев Русінде алғашқы монеталардың пайда болуы
IX—X ғғ. жатады. Бастапқы кездері айналыста алтын монеталарымен қатар,
күміс монеталар да қоса жүреді. Алтын айналысына бірқатар елдер де XIX ғ.
екінші жартысында өтті. Бұл елдердің ішінде алтын өндіру жағынан бірінші
орынды, өзінің отарларымен бірге ағылшын елі алған.
Алтын айналысы тұсында құнның қағаздай белгілерінің пайда болуының мынадай
объективті қажеттіліктері болған:
алтын өндірісі тауар өндірісінің артынан ілесе алмай, нәтижесінде
айналыстағы ақшаға деген қажеттілікті толық өтей алмады.
жоғары құнды алтын ақшалар ұсақ құнды айналымға қызмет көрсете алмады.
алтын стандарты, жалпы алғанда өндірісті және тауар айналымын
ынталандырмады.
Алтын айналысы не бары бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін болды және
соғысушы елдер өздерінің шығыстарын жабу мақсатында құнның қағаздай
белгілерін шығаруды ұлғайтты. Соның нәтижесінде, біртіндеп алтын айналыстан
шыға бастайды.
Толық құнсыз ақшалар
Толыққұнсыз ақшалар (құнның белгілері) — номиналдық құны нақты құнынан,
яғни олардың өндірісіне кеткен қоғамдық еңбектен жоғары болып келетін
ақшалар.
Оларға мыналар жатады:
құнның металдық белгілері—арзан бағалы металдардан жасалған ұсақ монеталар,
мысалға жез, алюминий т.б. монеталар;
құнның қағаздан жасалған белгілері.
Құнның қағаздай белгілері екіге бөлінді: қағаз ақшалар және несиелік
ақшаларға.
Қағаз ақшалар

1896
Қағаз ақшалар — бұл нағыз ақшалардың өкілдері. Тарихта олар айналыста
жүрген алтын және күміс монеталардың орынбасарлары ретінде пайда болды.
Қағаз ақшалардың айналыста жүруінің объективті мүмкіндігі, олардың айналыс
құралы қызметін атқару ерекшеліктеріне байланысты.
Металл ақшалардың қағаз ақшаға ауысу себептері мынадай:
металл ақшалардың тасымалдап алып жүру қолайсыздығы;
металл ақшалардың мемлекеттік билік органдарының жасаған әрекетінің
нәтижесінде, яғни қазынаға қосымша табыс алу мақсатында металдық құрамын
төмендетуі барысында бүлінуі;
бағалы металдарды өндірудің қағаз ақшаларды шығаруға қарағанда қымбатқа
түсуі;
эмиссиондықтабыс (шығарылған ақшалардың номиналдық құны мен олардың, нақты
құны арасыңдағы айырма) алу мақсатында қазынаның, қағаз ақшаларды шығаруы;
бюджет тапшылығын жабу мақсатында қағаз ақшалардың шығарылуы.
Алғашқы қағаз ақшалар б.з. XII ғ. Қытайда, 1690 жылы Ұлыбритания отары
болған Солтүстік Америкада, 1762 жылы Австрияда және 1769 жылы Ресейде
пайда болды. Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдары қағаз ақшалар барлық
елдерде шығарылды. Қазіргі кезде қағаз ақшалар қазыналық билеттер түрінде
он елде (АҚШ, Италия, Индия, Индонезия және т.б.) ғана сақталған. Кешегі
КСРО-да 1961 жыпы болған ақша реформасы негізінде қағаз ақшалар, яғни 1,3,5
рубльдік қазыналық билет нысанында соңғы рет айналымға шығарылып, кейіннен
Ресейдегі 1991-1992 жылдары және Қазақстандағы 1993 жылғы ақша реформасы
нәтижесінде айналымнан алынды.
Қағаз ақшалар (қазыналық билеттер) — бюджет тапшылығын жабу мақсатында
шығарылатын және металға ауыстырылмайтын, сондай-ақ мемлекет белгілеген
өзіндік номиналы бар құнның белгілері.
Қағаз ақшалар тек қана айналыс құралы және төлем құралы қызметін атақарды.
Олардың айналыста ұлғаюы мемлекеттің қаржы жетпіспеушілігіне байланысты
шығаруымен түсіндіріледі. Қағаз ақшалар өзінің табиғаты жағынан тұрақсыз
және құнсыздануға тез икемді. Олардың құнсыздану себептеріне: айналысқа
басы артық қағаз ақшалардың шығарылуын, эмитентке деген сенімнің төмендеуін
және төлем балансының қолайсыздық жағдайын жатқызады.
Несиелік ақшалар
Несиелік ақшалар — тауар өндірісінің дамуымен, яғни тауарларды сатып алу
және сатудың уақытын кешіктіріп төлеуге (несиеге) берілуімен байланысты
пайда болған ақшалар.
Несиелік ақшалардың шығуы банктердің несиелеу операцияларымен байланысты.
Мұндай ақшалардың басты мақсаты: ақша айналымын икемді ету; нағыз ақшаларды
үнемдеу; қолма-қолсыз ақша айналымының дамуына мүмкіндік жасау.
Несиелік ақшалардың мынадай түрлері бар:
вексель;
банкнота;
чек.
Вексель
Вексель (ағылш. bill note) — міндеттеме шоты) — белгілі бір соманы алдын
ала келісілген мерзімде және белгіленген жерде төлейтіндігі туралы
борышқордың қарыздық міндеттемесі.
Вексельдің екі түрі бар: жай және аудармалы. Вексельдің түрлеріне
Қазақстан Республикасындағы вексель айналысы туралы (28.04.97) Қазақстан
Республикасы Заңында мынадай түсініктемелер берілген:
Жай вексель (соло) — вексельді ұстаушыға вексельде көрсетілген соманы
белгілі бір уақытта немесе талап етуге байланысты төлеу туралы вексель
берушінің еш нәрсемен негізделмеген міндеттемесін сипаттайтын вексель.
Аудармалы вексель (тратта) — вексельде көрсетілген соманы белгілі бір
уақытта алғашқы вексельді ұстаушыға (ремитентке) төлеу туралы үшінші бір
тұлғаға (трассатқа) вексель берушінің (трассанттың) еш нәрсемен
негізделмеген ұсынысын (бұйрығы) сипаттайтын вексель.
Трассат тратта бойынша төлеуге келісімін бергеннен бастап, борышқор болып
табылады. Аудармалы вексель келесі бетіндегі индоссамент (басқа біреуге
аударуып жазу) көмегімен айналыста жүре береді. Аудару туралы қолдардың
кебеюіне байланысты вексель айналысы ұлғая түседі және мұндағы әр индоссант
вексель бойынша міндеттемеге бірлесіп жауап береді.
Жай және аудармалы вексель — коммерциялық вексельдің түрлері ретінде
қарастырылады.
Сонымен қатар, экономикалық әдебиттерде вексельді мынадай түрлерге бөледі:
қаржылық;
қазыналық;
достық;
бронзалық.
Қаржылық (банктік) вексель — белгілі бір ақша сомасын қарызға беруден
туындайтын қарыздық міндеттеме.
Қазыналық вексель — бюджет тапшылығын жабу мақсатында мемлекет тарапынан
шығарылатын, оның міндеттемесі. Қазыналық вексель бойынша мемлекет борышқор
болып саналады.
Достық вексель кейіннен банкте оларды есепке алу мақсатында бірі-біріне
беріледі.
Бронзалық вексель нақты қамтамасыз етілмеген қарыздық міндеттемені
білдіреді.
Вексельдің келесідей өзіне тән қасиеттері бар:
дерексіздік, яғни вексельде мәміленің нақты түрінің көрсетілмеуі;
даусыздық, яғни протесттуралы актіні нотариуспен жасағаннан кейін тиісті
шара қолданылға дейінгі қарыздың міндетті түрде төленуге тиістігі;
айналымдылық, яғни басқа бір тұлғаларға аударып жазу арқылы (индоссамент)
төлем құралы ретінде вексельдің берілуі.
Қазақстанда жоғарыда аталған заң қабылданға дейін және онан кейін де
вексель айналысы дамып ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Ақша айналысы мен айналымының түсінігі
Ақшаның қажеттілігі,пайда болуы және мәні
Ақша және ақша жүйесінің теориялық негіздері. ҚР ақша жүйесі
Тарих – ақша баламасында атты көрменің ғылыми концепциясы
Ақша жүйесі жайлы ақпарат
Ақша жүйесі,оның элементтері және түрлері
Кәсіпорынға қарағандағы ақша
Қазақстан Республикасындағы ақша айналысы
Ақшаның түрлері
Ақшаның қажеттілігі, мәні және қызметтері
Пәндер