Ес жөнінде түсінік

Жоспар
Кіріспе

1 Ес жөнінде түсінік
2 Қысқа мерзімді ес
3. Ес түрлері.

Біздің әрбір толғанысымыз, әсерленуіміз бен әрекет-қылығымыз санамызда біршама уақыт (ұзақ, қысқа) сақталып, қажетті жағдайларда қайта жаңғыртуға келетін іздер салатыны баршаға мәлім. Осыдан, өткен тәжірибемізден қалған іздерді жадымызда қалдырып, сақтап, кейін бұрын білгендерімізді жойып алмастан, оларды қайта танып, жаңғыртумен ақпарат топтауымыз ес деп аталады.
Сонымен ес – бір-бірімен ұштасқан дара бөлектерден
құралған күрделі психикалық процесс. Ес адамға өте қажет
жан құбылысы. Оның арқасында субъекті жеке басының
өмірлік тәжірибесін жинақтап, сақтап, соңғы пайдасына
жаратады.
Жантану ғылымы, осыдан, өз аддына келесі мәселерді шешу міндетін белгілейді: санадағы өткен тәжіребесіздері қаншама уақыт сақталуы мүмкін?; есте қалдырудың ұзақ не қысқа мерзімді болуы неліктен?; ес іздері қандай өзгерістерге түсуі мүмкін?; естің адам танымына ықпалы қандай?
Сұрақтарға жауап іздеуде психология өзінің алғашқы эксперименттерін осы ес проблемасын зерттеумен байланыстырды. Өткен ғасырдың 80-жылдары неміс психологі Г. Эббингауз ойлаумен байланысты болмаған таза ес заңдылықтарын ашты: мағынасыз әріп буындарын жаттай отырып, материалды есте қалдырудың негізгі шектерін белгіледі. Ал психиатр Э. Крепелина аталған тәсілді психикалық ауытқуы бар сырқаттардың есте қалдыру (жаттау) әрекетін тексеру үшін қолданды. Адам есінің бекуі және қайта жаңғыруымен байланысты негізгі заңдар Г. Э. Мюллер еңбектерінде жария етілді.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Ес жөнінде түсінік
Біздің әрбір толғанысымыз, әсерленуіміз бен әрекет-қылығымыз санамызда
біршама уақыт (ұзақ, қысқа) сақталып, қажетті жағдайларда қайта жаңғыртуға
келетін іздер салатыны баршаға мәлім. Осыдан, өткен тәжірибемізден қалған
іздерді жадымызда қалдырып, сақтап, кейін бұрын білгендерімізді жойып
алмастан, оларды қайта танып, жаңғыртумен ақпарат топтауымыз ес деп
аталады.
Сонымен ес – бір-бірімен ұштасқан дара бөлектерден
құралған күрделі психикалық процесс. Ес адамға өте қажет
жан құбылысы. Оның арқасында субъекті жеке басының
өмірлік тәжірибесін жинақтап, сақтап, соңғы пайдасына
жаратады.
Жантану ғылымы, осыдан, өз аддына келесі мәселерді шешу міндетін
белгілейді: санадағы өткен тәжіребесіздері қаншама уақыт сақталуы мүмкін?;
есте қалдырудың ұзақ не қысқа мерзімді болуы неліктен?; ес іздері қандай
өзгерістерге түсуі мүмкін?; естің адам танымына ықпалы қандай?
Сұрақтарға жауап іздеуде психология өзінің алғашқы эксперименттерін
осы ес проблемасын зерттеумен байланыстырды. Өткен ғасырдың 80-жылдары
неміс психологі Г. Эббингауз ойлаумен байланысты болмаған таза ес
заңдылықтарын ашты: мағынасыз әріп буындарын жаттай отырып, материалды есте
қалдырудың негізгі шектерін белгіледі. Ал психиатр Э. Крепелина аталған
тәсілді психикалық ауытқуы бар сырқаттардың есте қалдыру (жаттау) әрекетін
тексеру үшін қолданды. Адам есінің бекуі және қайта жаңғыруымен байланысты
негізгі заңдар Г. Э. Мюллер еңбектерінде жария етілді.
Алғашқы кездегі ес зерттеулері көбіне саналы іс-әрекетпен
байланыстырылды, ал XIX ғ. аяғы мен XX ғ. басында ғылыми іздену шеңбері
кеңейе түсті, енді талдау аймағына есте сақтаудың жалпы табиғи, адамға да,
жануарға да бірдей механизмдері алынды. Бұл тұрғыдан зерттеу
жүргіэгеи американ пейхологі Торндайк жануарлардағы дағдылардың қалыптасу
зандылықтарын ашып берді. Бұл үшін ол жануарларды лабиринтте жол табуға
жаттықтырып, одан қалыптасатын дағдылардың бірізді беку процесін
байқастырды. XX ғ. алғашқы он жылдығында ес процесін зерттеу жаңа ғылыми
формаға еніп, ол И. П. Павлов ашқан шартты рефлекстер әдісімсн
байланысты болды. Есте қаддыруға ықпал жасаушы жаңа шартты байланыстардың
пайда болуы мен олардың сақталу жолдары осы И. П. Павлов жаңалығына орай
белгіленді. Бұл кезеңге дейінгі психологиялық зерттеулер естің ед
қарапайым процестерімен ғана шектелген еді.
Ал естің ең жоғары, адамға өз өмірінің қалаған кезіңін жадқа түсіріп,
оны пайдалануға мүмкіндік туғызатын ырықты және саналы формалары тек
философтар тарапынан қарастырылып, олар естің табиғи формаларына қарсы
қойылды да, жоғары сананың туығдысы деп танылды. Сондықтан да естгң жоғары
формаларының пайда болуы мен даму себептерін айқындау философ-идеалистер
күн тәртібінде тіпті де қойылмады. (А. Бергсон)
Естің жоғары формаларының жүйелі зерттелуі орыс ғалымы Л. С. Выготский
есімімен байланысты. Ол 20-жылдар аяғында өз шәкірттерімен бірлікте естің
жоғары формаларының дамуы жөніндегі мәселені қозғай отырып, олардың
әлеуметтік негізге ие психикалық іс-әрскеттің күрделі түрі екенін алғашқы
рет дәлелдеді. Ұлы ғалымның ізбасарлары А. А. Смирнов және П. И. Зинченко
естің саналы іс-әрекетпен байланыстылығы жөніндегі жаңа, әрі мәнді зандарын
ашып, есте қалдырудың алға қойылған мақсатқа тәуелді болатынын дәлелдеп әрі
күрделі материалды есте қалдырудың тәсілдерін белгілеп, ұстаз тағлиматын
одан әрі толықтырды.
Ес психологиясын зерттеудің біршама нәтижелі болуына қарамастан, естің
физиологиялық механизмдері мен өзіндік табиғаты көпке дейін сыр болып,
философтар мен психологтар есті "материяның жалны қасиеті" деуден аспады,
Қёйінгі 30 жыл ішінде ғана бұл ғылым бағытында кейбір саңлақтар көрініс
берді. Бұл кезендегі зерттеулер нәтижесінде есте қалдыру, сақтау және
жаңғырту тереңде жатқан био-химиялық өзгерістермен байланысты екені
анықталып, оның РНК (рибонуклейн қышқылы) құрамындағы ауысуларға
тәуелділігі жене ес іздерін биохимиялық жолдармен екінші ағзаға егуге
болатыны дәлелденді.
Ақырында, ес іздерін сақтауға қажетгі ми аймағынтабуға және есте
қалдыру мен үмытудың жүйкелік механизм-дерін ашуға ниеттелген зерттеулср
жарық көрді. Қазіргі күнде ес процесін тану психологиялық, физиологиялық
және био-химиялық негіздердегі ізденістерге сүйенуде. Осыдан, адам есі -
біртекті қарапайым қызметтсн құралмайтыны белгілі болып отыр. Оның құрамы
сан - алуан. П. Лиидсей мен Д. Норман естің бір-біріне ұқсамас 3 типі
болатынын алға тартады:
1) сезімдік әсердің тікелей, нщгы ізі;
2) қысқа мерзімді ес;
3) ұзақ мерзімді ес.
Сезімдік әсердің тікелей, нақты ізі. Бұл ес жүйесі біздің сезім
мүшеміз қабылдаған дүние көріністерін толық әрі дәл сақтауға жәрдем береді.
Мұндай жолмен еске түскен қоршаған орта ақпараты есімізде өте қысқа
мерзімге ғана орнығып, 0,1-0,5 сек. ішінде жойылып кетеді.
1. Қолыңызды 4 саусағаңызбен қағып, кейін одан келген сезімнің
қалайша өшетініне мән береңіз: қағу тоқтағаннан соң да, болған
қаққылау сезімі біршама уақыт
сақталып барып, соң жойылады да, кейін тек қаққы әрекеті
болғаны ғана есіңізде қалады.
2. Көзіңізді біраз жүма тұрып, кейін сәл мезетте
ашумен, қайта жүмыңыз. Ашып жұму арасында қас-қағымда
көрген заттарыңыздың бейнесі нақ күйінде көз алдыңызда
біраз сақталып, кейін жайымен жойыла бастайды.
3. Қалам не сұқ саусағыңызды кәз алдыңызда оңды-
солды жүргізсеңіз, қозғалған затқа оның бұлдыр сағымы
ергенін байқайсыз
Қысқа мерзімді есте жоғарыда баяндалған жүйедегіге қарағанда материал
басқаша тұрақтайды. Бұл жағдайда есте қалған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.