Химия пәнінен зертханалық жұмыс
№1 зертханалық жұмыс. Күкірттің мөлшерін анықтау
№2 зертханалық жұмыс. Қатты отындардың құрамындағы күлдің мөлшерін анықтау
№3 зертхаиалық жұмыс. Қатты жанғыш қазбалардың құрамындағы үшпалы заттардың шығымын анықтау
№4 зертханалық жұмыс. Отындардың жылу түзгіш қабілеттерін анықтау
№5 зертханалық жріыс. Қатты жанғыш қызбаларды кокстеу
№6 зертханалық жұмыс. Қатты жанғыш кызбаларды жартылай кокстеу
№2 зертханалық жұмыс. Қатты отындардың құрамындағы күлдің мөлшерін анықтау
№3 зертхаиалық жұмыс. Қатты жанғыш қазбалардың құрамындағы үшпалы заттардың шығымын анықтау
№4 зертханалық жұмыс. Отындардың жылу түзгіш қабілеттерін анықтау
№5 зертханалық жріыс. Қатты жанғыш қызбаларды кокстеу
№6 зертханалық жұмыс. Қатты жанғыш кызбаларды жартылай кокстеу
Қатты жанғыш қазбалардың барлығы органикалық жэне минералды бөліктен тү_рады. Органикалық бөлігі — құнды заттардан тұрса, минералды балласт болып табылады. Алайда минералды беліктің өзінде галлий, германи, күміс, ванадий және т.б. көптеген элементтер кездеседі, яғни қатты жанғыш қазбалардың минералды бөлігінің өзі құнды шикізат бола алады.
Қатты жанғыш қазбаларды талдағанда олардың құрамындағы ылғалдың, күлдің мелшерін үліпалы заттардың шығымын, жалпы күкірт мөлшерін, жану жылуын аныктайды.
Құрал-жабдықтар, техникалық және аспаптық қуралдар
Реактивтер:
Эшке қоспасы, магний тотығының 2 массалық бөлігі мен сусыз көміркышқыл натрийдің (сода) 1 массалық бөлігін алмастыру арқылы алады;
Хлорлы барий, 10 %-дық ерітіндісі;
Тұз қышқылы, 10 % -дық ерітіндісі;
Азотқышқыл күміс, 3 %-дық ерітіндісі;
Метилоранж, 0,02 % -дық ерітіндісі; - :
Калий олеаты, 1 %-дық ерітіндісі. Дайындау үшін 16 см"3 олеум қышқылын қайнағанға дейін қыздырылған 20 см^ дистилденген суға қүйып, фенолфталейн қосады да, күйдіргіш калийдің 10 %-дык ерітіндісімен бейтараптандырады. Бейтараптандырылған ерітіндіні көлемі 1 дм өлшегіш колбаға аударып құйып, таңбаға дейін ыстық сумен толтырып, 30 мин соң сүзеді;
Сутегі аскын тотығы, 3 %-дық ерітіндісі.
Қатты жанғыш қазбаларды талдағанда олардың құрамындағы ылғалдың, күлдің мелшерін үліпалы заттардың шығымын, жалпы күкірт мөлшерін, жану жылуын аныктайды.
Құрал-жабдықтар, техникалық және аспаптық қуралдар
Реактивтер:
Эшке қоспасы, магний тотығының 2 массалық бөлігі мен сусыз көміркышқыл натрийдің (сода) 1 массалық бөлігін алмастыру арқылы алады;
Хлорлы барий, 10 %-дық ерітіндісі;
Тұз қышқылы, 10 % -дық ерітіндісі;
Азотқышқыл күміс, 3 %-дық ерітіндісі;
Метилоранж, 0,02 % -дық ерітіндісі; - :
Калий олеаты, 1 %-дық ерітіндісі. Дайындау үшін 16 см"3 олеум қышқылын қайнағанға дейін қыздырылған 20 см^ дистилденген суға қүйып, фенолфталейн қосады да, күйдіргіш калийдің 10 %-дык ерітіндісімен бейтараптандырады. Бейтараптандырылған ерітіндіні көлемі 1 дм өлшегіш колбаға аударып құйып, таңбаға дейін ыстық сумен толтырып, 30 мин соң сүзеді;
Сутегі аскын тотығы, 3 %-дық ерітіндісі.
№1 зертханалық жұмыс. Күкірттің мөлшерін анықтау
Жұмыстың мақсаттары мен міңдеттері
Күкіртті қосылыстардың қатты отынның сапасына әсерін зерттеу.
Жұмыстың мазмұны
Қатты жанғыш қазбалардың барлығы органикалық жэне минералды бөліктен
тү_рады. Органикалық бөлігі — құнды заттардан тұрса, минералды балласт
болып табылады. Алайда минералды беліктің өзінде галлий, германи, күміс,
ванадий және т.б. көптеген элементтер кездеседі, яғни қатты жанғыш
қазбалардың минералды бөлігінің өзі құнды шикізат бола алады.
Қатты жанғыш қазбаларды талдағанда олардың құрамындағы ылғалдың, күлдің
мелшерін үліпалы заттардың шығымын, жалпы күкірт мөлшерін, жану жылуын
аныктайды.
Құрал-жабдықтар, техникалық және аспаптық қуралдар
Реактивтер:
Эшке қоспасы, магний тотығының 2 массалық бөлігі мен сусыз көміркышқыл
натрийдің (сода) 1 массалық бөлігін алмастыру арқылы алады;
Хлорлы барий, 10 %-дық ерітіндісі;
Тұз қышқылы, 10 % -дық ерітіндісі;
Азотқышқыл күміс, 3 %-дық ерітіндісі;
Метилоранж, 0,02 % -дық ерітіндісі; -
:
Калий олеаты, 1 %-дық ерітіндісі. Дайындау үшін 16 см"3 олеум
қышқылын қайнағанға дейін қыздырылған 20 см^ дистилденген суға қүйып,
фенолфталейн қосады да, күйдіргіш калийдің 10 %-дык ерітіндісімен
бейтараптандырады. Бейтараптандырылған ерітіндіні көлемі 1 дм өлшегіш
колбаға аударып құйып, таңбаға дейін ыстық сумен толтырып, 30 мин соң
сүзеді;
Сутегі аскын тотығы, 3 %-дық ерітіндісі.
Жұмыстың орындалу реті
Шамамен 1 г отынның өлшендісін биік фарфор тигельге салады. Осы
тигельге 2 г Эшке қоспасын салып, таяқшамен мұқият араластырады. Алынған
қоспаны 1 г Эшке қоспасымен жабады. Дайындалған тигельді мү.здай тигельге
орналастырады да, оны газдардың тез белінуін болдырмас үшін біртіндеп 860°С-
қа дейін қыздырады. Тигельдің ішіндегісін осы температурада 3 сағ бойы
ұстайды.
Қыздырылған тигельді суытып, ішіндегісін шыны таяқпен борпылдак етіп,
су қосады да, стаканға ауыстырады. Тигельді ыстық сумен шаяды. Егер
бөлшектері шайылмаса, оларды 1 %-дық тұз қышқылының бірнеше тамшысында
ерітіп, ерітіндіні стаканның ішіндегісіне қосады.
Тұнбада - магний тотығы жэне күл; ерітіндіде - сода және күкіртқышқыл
тұздар болады. Тұнбаны түндырғаннан соң ерітіндіні сүзгі арқылы басқа
стаканға қүлды. Түлбаны декантациялап шаюды бірнеше рет жүргізеді. Сонан
соң түнбаны сүзгіге ауыстырып, 1—2 рет ыстық сумен шайып, шайындыны сол
стаканға жинайды.
Ішінде фильтраты бар стаканға метилоранждың 3 тамшысын, тү_з
қышқылының 10 %-дық ерітіндісін әлсіз қышқыл реакцияға дейін құйып, 10 см3
хлорлы барийдың 10 %-дык ерітіндісін қосады. Стакандағы фильтратты қайнауға
дейін кыздырып, калий олеатының 1,5 см3 жэне 10 см'3 хлорлы барийдың 10 %-
дық ерітіндісін косады. Бүл кезде күкіртқышқыл барийдың түлбасы ірі
кристалдық түрде болып, оңай түдады, ал күкіртқышқыл бариймен бірге
сүзілген олеум қышқылы қыздырған кезде жанып кетеді.
Тұнбаны тұндырғаннан соң стакандағы ерітіндіні күлсіз сүзгі арқылы
сүзеді. Тұнбаны хлор иондары кеткенше декантацияланып шаяды. Тұнбасы бар
сүзгіні кептіріп, тигельге ауыстырып, жағады да, түрақты массаға дейін
қыздырады.
Күкірттің мөлшерін х, % мынандай формула бйоынша есептеп шығарады:
мұндағы m1 - күкіртқышқыл барийдың массасы, г;
0,1373 - күкіртқышқыл барийдың күкіртке қайта есептеу коэффициенті.
Бақылау сұрақтары
1. Күкірттің пайда болу табиғаты және оның көмірдегі косылыстары.
2. Күкірт коксқа қандай формада өтеді?
3. Күкіртті қосылыстардың кокстың сапасына эсері кандай?
4. Коксты күкіртсіздендіру әдістері.
Тапсырмалар
1. Тас көмірдің құрамьіндағы күкірттің мөлшерін анықтаңыз.
2. Қоңыр көмірдің қү.рамындағы күкірттің мөлшерін анықтаңыз. .
3. Шымтезектің к¥рамындағы күкірттің мөлшерін анықтаңыз.
№2 зертханалық жұмыс. Қатты отындардың құрамындағы күлдің мөлшерін анықтау
Жұмыстың максаттары мен міңдеттері
Аналитикалық сынама - қатты отындағы күлдің құрамын зерттеу. Әдістің
мәнісі - 650 °С+25 °С-қа дейін қыздырылған муфель пешінде қыздырылған отын
сынамасын күлге айналдыру.
Жұмыстың мазмұны
Қатты жанғыш қазбалардың құрамында әрқашан минералды заттардың белгілі
бір мөлшері болады, оларды жаққан кезде күл түзіледі. Күл - қатты жанғыш
қазбаны муфель пешінде 850 ± 25°С температурада қыздырған кездегі қалдық.
Күлдің 95 % алюминий, кремний, темір, кальций, магний, натрий, калий
оксидтерінен тү_рады. Қалған 3 - 5 % фосфор, марганец, барий, титан, сурьма
жэне сирек металдардан тү_рады.
Минералды компоненттердің ішінде ең үлкен топты кұрайтындары — сазды
минералдар. Сазды минералдар — бүлар негізінен алюминий және магнийдің
силикаттары, сондай-ақ мыс, темір, калий, калцийдің құрамынды кремний
оксиді (IV) бар қосылыстары. Сазды жыныстардан басқа кальций, магний, темір
карбонаттары, пирит және марказит түріндегі сульфидтер, металдардың
оксидтері және гидроксидтері кездеседі.
Қатты жанғыш қазбалардағы балласт, яғни ылғал мен минералды компоненттерді
анықтағаннан соң оның органикалық бөлігінің массасын Со,м (%) былайша
есептеп шығаруға болады:
Со,м=100-(Wа-Аа),
мұндағы Аа - күлдің мөлшері (немісше Аsсһе - күл деген сөзден)
Алайда отындардың органикалык массасын былайша анықтау шартты болып
табылады, өйткені күлдің анықталатын мөлшері іс жүзінде ешқашан минералды
қоспалардьвд мөлшеріне сәйкес келмейді. Қатты жанғыш қазбаларды ауада
қыздырғанда минералды қоспалар әр түрлі өзгерістерге үлпырайды, мысалы:
1) карбонаттар СО2 бөле және металл оксидін түзе отырып ыдырайды:
СаСОъ-----СО + СО2
2) сульфидтер кристалданған суды жоғалтады:
Са8О4-2Н2О-----Са8О4+2Н2О
3) темір сульфидтері темір оксидін (III) түзе тотығады:
4Ғе82+11O2-----2Ғе2О2+88О2
4) темір оксиді (II) темір оксидіне (III) айналады:
4ҒеО + О2------2Ғе2О3
Қатты жанғыш қазбалардың құрылымдық ерекшеліктерін зерттеу үшін
минералды құраушыларды мөлшерлік және сапалық бағалауға, мысалы
силикаттарды талдау, эмиссиялық талдау, атом — адсорбциялық және рентген
фазалық талдауды қамтамасыз ететін әдістер қолданылады.
Құрал-жабдықтар, техникалық және аспаптық құралдар
Фарфор тигель немесе қайыкша;
Сүзгі қағаз;
Муфель пеші;
Аналитикалық таразы;
Қысқаш;
Қыздырылған хлорлы натрий салынған эксикатор.
Жұмыстың орындалу реті
Кокстың аналитикалық сынамасын мүкият араластырып, алдын-ала
кыздырылған және таразыға тартылған фарфор қайықшаға шамамен 1 г өлшенді
салады I г.
Ішінде кокс өлшендісі бар қайықшаны 650 °С+25 °С-қа дейін қыздырылған
муфель пешінің ашық есігінің алдыңғы жағына орналастырып, біртіндеп 10 мин
бойы муфельдің толық қызған аймағына жылжытады да, есікті жауып, сынаманы 2
са5 бойы 650°С +25°С-та қыздырады. Бұдан соң күл қалдығы бар қайықшаны
муфель пешінен шығарып, алдымен ауада 5 мин бойы, содан кейін эксикаторда
суытып, таразыға тартады.
Мұнан сон күл қалдығын кезектескен екі елшеудің айырмашылығы 0,0004 г-
нан аз болғанға дейін, әрқайсысын 30 мин бойы қыздырады.
Есептеу үшін еоңғы нэтижені алады (g1).
Күлдің мөлшерін анықтауды параллельді екі өлшендімен жүргізеді. Барлық
елшеулердің дэлдігі - 0,0002 г-ға дейін.
Кокстың аналитикалық сынамасындағы күлдің мөлшерін (Аа) мына формула
бойынша есептейді:
мұндағы g1] - күл қалдығының массасы, г.
g - кокс өлшендісі, г.
Кокстың құрғақ массасына шаққандағы күлдің мелшерін (Ас)
мына формула бойынша есептейді:
мұндағы Wа - аналитикалық сынамадағы ылғал мөлшері.
Бақылау сұрақтары
1. Күл дегеніміз не және оның кү-Рамы қандай?
2. Күлдің қүрамы неге байланысты?
3. Балласт дегеніміз не?
4. Кемірді қатты қыздырғанда қандай реакциялар жүреді?
5. Көмірдің қү.рылысын анықтау эдістері.
Тапсырмалар
1. Тас көмірдін кұрамындағы күлдің мөлшерін анықтаңыз.
:
2. Қоңыр көмірдің қүрамындағы күлдің мөлшерін анықтаңыз.
3. Шымтезектің құрамындағы күлдің мөлшерін анықтаңыз.
№3 зертхаиалық жұмыс. Қатты жанғыш қазбалардың құрамындағы үшпалы заттардың
шығымын анықтау
Жұмыстың мақсаттары мен міңдеттері
Кокстеу процесіндегі үшпалы заттардың ролін зерттеу.
Жұмыстың мазмүны
¥шпалы заттар — бү_л қатты жанғыш қазбаларды стандартты жағдайда
кыздыру кезінде органикалық заттардың ыдырауы нэтижесінде бөлініп шығатын
бу және газ тәріздес енімдер. ¥шпалы заттардың шығымы көмірдің маңызды
сипаттамасы болып табылады, ол бойынша көмірдің органикалық бөлігін
қүрайтын қүрылымдардың термиялық төзімділігін бағалауға болады.
Көмірді жабық тигельде алдын ала 850°С- қа дейін қыздырылған муфель
пешіне койған кезде көмірлердің органикалық заттары ү_шпалы заттар (бу және
газдар) және ұшпайтын қалдық түзе ыдырайды. ¥шпалы заттардың шығымы жанғыш
массаға есептегенде шым тезектерден антрациттерге қарай кемиді. Мысалы,
шымтезектерде ол 70 %, қоңыр көмірлерге - 45-50 %, тас көмірлерде - 20-45
%, жэне антрациттерде - 2-8 % кұрайды. 1 кестеде әр түрлі қатты жанғыш
қазбаларды техникалық талдаудың орташа мәліметтері келтірілген:
Кесте 1 - Қатты жанғыш қазбаларды техникалық талдау нэтижелері.
Отынның түрі Ылғалдың мөлшері, % Ұшпалы затгардың шығымы, %
Шым тезек 12-45 70,0
Балхашит 2,5-2Д 80,0
Украина қоңыр көмірлері12,2-25,4 58,0-67,0
Мэскеу түбі қоңыр 6,0-10,0 45,0-55,0
көмірлері
Мэскеу түбі богхеттері 4,5-7,7 68,0-86,0
Донецк тас көмірлері
Д 8,7-0,9 -
К 2,6-0,4 10,0-44,0
Т 0,2-0,6 -
Антрацитгер 0,1-4,0 2,0-10,0
Құрал-жабдықтар, техникалық және аспаптық қүралдар
№3 биік тигель;
муфель пеші;
эксикатор;
техникалық таразы.
Жұмыстың орындалу реті
¥шпалы заттардың шығымын какпағы тығыз жабылатын №3 биік тигельде 1 г
көмір сапады. Тигельдің қақпағын жауып, 850°С-қа дейін қыздырылған муфель
пешіне 7 мин қояды. Бұл кезде пештің есігін жауып қояды. Сонан соң тигельді
алып, кдқпағын ашпай 5-10 мин бойында суытып, тигельдің қақпағын ашып,
эксикаторға қояды. Суыған тигельді таразыда өлшейді.
¥шпалы заттардың шығымын V, %, мынандай формула бойынша есептеп шығарады:
мүлдағы m - бос тигель массасы, г;
m1 - сыналатын енімі бар тигель массасы, г;
m2 - муфельде қыздырғаннан кейінгі тигельдің массасы, г;
W - отындағы ылғал мөлшері, %.
Бақылау сұрақтары
1. Ұшпалы заттар тұралы жалпы түсінік,
2. Кокстеу процесінде ұшпалы заттардың ролі.
3. Ұшпалы заттардың шығымына әсер ететін негізгі факторлар.
Тапсырмалар
1. Тас көмірдің қү_рамындағы үліпалы заттардың мөлшерін анықтаңыз.
2. Қоңыр көмірдің қү_рамындағы ұшпалы заттардың мөлшерін анықтаңыз.
3. Шымтезектің кұрамындағы ұшпалы заттардың мөлшерін анықтаңыз.
№4 зертханалық жұмыс. Отындардың жылу түзгіш қабілеттерін
анықтау
Жұмыстың максаттары мен міңдеттері
Жанудың жоғарғы және төменгі жылуларының айырмашылығын үйрену.
Жұмыстың мазмұны
Отынның сапасының негізгі көрсеткіштерінің бірі оның жылу түзгіштігі
болып табылады. Отынның жылубөлгіштігі жоғарғы және төменгі болып
бөлінеді. Жоғарғы жылубөлгіштік деп, 1 кг немесе 1 м" отынды толық жағу
кезінде, егер пайда болған су булары суға конденсацияланса, бөлінген жылу
мөлшерін айтамыз.
Төмен немесе тиімді жылу түзгіштік деп, Ікг немесе 1 м3 отынды толық жағу
кезінде бөлінетін және отынның кұрамындағы бөлінетін суды буландыруға
шығындалатын жылу мөлшерін айтамыз.
Құрал-жабдықтар, техникалық және аспаптық құралдар
Жұмыс техникалық немесе элементтік талдау көрсеткіштері нәтижелері
негізінде орындалады.
Жұмыстың орындалу реті
Тэжірибеде отынның белгілі ..жағдайда жағу кезінде бөлінетін жылуды өлшеу
арқылы дәл жылу түзгіштікті анықтауға болады. Мү_ндай тәжірибелердің
техникасы өте қиын жэне арнайы қондырғыларды қажет етеді. Сондықтан
практикалық мақсаттарда техникалық немесе элементтік талдау көрсеткіштері
арқылы жылу түзгіштікті есептеуді қолданылады.
Отынның жылу түзгіштігі элементтік талдау көрсеткіштерімен Гуталь
формуласымен есептелінеді:
QB=82К+αVГ
мұндағы К -күлсіз көмірге есептегенде қалдық кокстың шығымы
α- ұшпалы заттардың шығымына байланысты коэффициент
(5,10,20,40 тиісінше 145,130,109,80)
VГ- күлсіз және сусыз көмірге шаққанда ұшпалы заттардың
шығымы
Барлық табиғи отындар үшін жылу түзгіштік дәлірек элементтік талдау
көрсеткіштері көмегімен Д.И. Менделеев үхынған эмпирикалық формула бойынша
анықталады:
QB = 81С+300Н-26(О-3) ккалкг
мұндағы С,Н,О жэне 8 - отындағы тиісінше көміртегі, сутегі, отгегі және
күкірт
Суды буландыруға қажетті жылу мөлшері келесі түрде анықталады. Егер отында
Н сутегі жэне W % ылғал болса, онда 1 кг-да Н100 кг сутегі жэне W100 кг
су болады.
Сутегінің 2 салмақ бөлігі жанған кезде:
Бақылау сңтқтары
1. Жоғарғы және төменгі жану жылуларының арасындағы айырмашылық қандай?
2. Көмірдің жылу түзгіштігінің көмірлену дәрежесіне тәуелділігі қандай?
3. Тас көмірлер қандай жану жылуына ие?
Тапсырмалар
1. Тас көмірдің жылу түзгіштігін анықтаңыз.
2. Қоңыр кемірдің жылу түзгіштігін анықтаңыз.
3. Шымтезектің жылу түзгіштігін анықтаңыз
№5 зертханалық жріыс. Қатты жанғыш қызбаларды кокстеу
Жұмыстын мақсаттары мен міңдеттері
Кокстеу процесін зерттеу. Кокстеу өнімдерінің шығымын анықтау.
Жұмыстың мазмұны
Жоғары температурада кокстеу немесе жэй кокстеу дегеніміз - қатты
жанғыш қазбаларды (ҚЖҚ) термиялық өңдеу процесі, онын жартылай кокстеу
(орташа температурада кокстеу) процесінен айырмашылығы - жоғары процестің
соңғы температурасының жоғары блуымен (1000-1100С) сипатталатындығы.
Кокс деп әр алуан органикалық заттарға ауа бермей термиялық эсер ету
кезінде алынатын қатты жанғыш қалдықтарды атайды. Қатты қалдыктардың
қасиеттері бастапқы шикізаткд және оны қыздыру жағдайына байланысты,
сондықтан кокстер әр түрлі болып келеді. Неғү_рлым дәл сипаттау үшін кокс
деген жалпы атаудан кейін не кокстеу температурасын, не шикізат тегін, не
мақсатын көрсетеді.
Іс жүзінде қыздырудың соңғы температурасына байланысты қатты кокстік
қалдықтар былай атталады:
Қыздырудың соңғы температурасы,°С
Төменгі температуралық кокс (жартылай кокс) ... ... .45 0-600°С-қа дейін
Орташа температуралық кокстеу коксі ... ... ... ... ... .650-ден 800°-қа
дейін
Жоғары температуралық кокс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..950° С - ден
жоғары
Әдетте жоғары температуралық коксті жәй кокс деп атайды. Қатты қалдық
алынған шикізатына қарай қоңыр көмірлі, торфты, тас көмірлі, пекті және
басқа кокстерге бөлінеді. Домна қү-ймалы деген атаулар кокстің осы
түрін қолданатын процестер немесе өндірістерді керсетеді.
Кокс кесектерінің формасы жэне өлщемі бастапқы шикізатқа , кокстеу
шарттарына жэне кокс пештерінің конструкциясына байланысты камералы
пештерде алынатын коксті түсі күміс түстіден қою сүр түстіге дейін
өзгереді.
Кокс сапасын толық сипатау үшін оның физикалық, физика - химиялық және
физика - механикалық қасиеттері анықталады.
Кокстың физикалық қасиеттеріне мыналар жатады: микроқүрылымы, шынайы
жэне жалған тығыздықтар, кеуектілік, беріктік, электрлік кедергісі және
жылулық қасиеттері (жылу сыйымдылығы, жылу өткізгіштігі, температура
өткізгіштігі)
Кокстың шынайы тығыздығы 1870-ден 1950 кгм^-ке дейін болады да кокс
алынатын бастапқы көмір немесе шихтаға қыздырудың шартарына және соңғы
температурасына байланысты. Қыздырудьің соңғы теапературасы неғұрлым жоғары
болса сол ғүрлым кокс шынайы тығыздығы көбірек.
Жалған тығыздық - кесекті кокстың көлем бірлрігінің массасы ол 780-980
кгм^ аралығында болады.
Кокстың жалпы кеуектілігін (%-пен) мына формула бойынша есептейді:
мұнндағы dш -dж - кокстің шынайы және жалған тығыздықтары
Кокстың әр алуан түрлерінің жалпы кеуектілігі 20-ден 50 %-ға дейінгі
аралықта өзгереді.
Электрлік кедергі (немесе кері шама -электр өткізгіштік) бастапқы
шикізатқа және кокстеудің соңғы температурасына байланысты. Әдетте,
көмірдің метаморфизім дәрежесі неғұрлым төмен болған сайын солғұрлым
кокстеудің жылдамдығы жоғары және соңғы температурасы төмен, соғүрлым
кокстердің меншікті электірлік кедергісі көп. Домна коксының меншікті
кедергісі әдетте 0,7-1,0 Омм, ал электртермиялық өндірістерге арналған газ
көмірінен алынған үшін - 1,0-2,0 Омм.
Кокстың жылу сыйымдылығы кокстеудің соңғы температурасын
жоғарылатқанда және кокстың күлділігі жоғарлағанда ұлғаяды. Өнеркәсіптік
домна кокстерінің орташа меншікті жылу сыйымдылығы 1,4-1,5 кДжкг °С
аралығында болады.
Кокстың жылу өткізгіштігі оның құрылымының күлділігіне байланысты
қалыпты температурада 0,46-0,93 Вт (м С), ал 1000°С температурада 1,7-2,0
Вт (м °С)
Кокстың химиялық қасиеттеріне ылғалдылық, ү-шпалы заттар шығымы,
күлділік, күкірттілік, фосфорлық (техникалық талдау нэтежесінде
анықталатын), элементтік қүрам (құрамындағы көміртегі, сутегі, оттегі, азот
және тб) және жану жылуы жатады.
Кокс құрамындағы ылғал күл әдетте балласт болып табылады және оның
қүндылығын төмендетеді.
Кокстың ылғалдылығы оны кокс пешінен шығарғаннан соң оны суытудың
әдістеріне және шарттарына байланысты.
Кокстың күлділігі негізінен кокс алынған бастапқы көмірдің немесе
шихтаның күлділігімен анықталады.
Кокстың күкірттілігі оның сапасының маңызды сипатамасы болып табылады,
ейткені кокс қүрамындағы күкірт қосылыстары ол қатысатын технологиялық
процестерді бү_зады. Бүл кезде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жұмыстың мақсаттары мен міңдеттері
Күкіртті қосылыстардың қатты отынның сапасына әсерін зерттеу.
Жұмыстың мазмұны
Қатты жанғыш қазбалардың барлығы органикалық жэне минералды бөліктен
тү_рады. Органикалық бөлігі — құнды заттардан тұрса, минералды балласт
болып табылады. Алайда минералды беліктің өзінде галлий, германи, күміс,
ванадий және т.б. көптеген элементтер кездеседі, яғни қатты жанғыш
қазбалардың минералды бөлігінің өзі құнды шикізат бола алады.
Қатты жанғыш қазбаларды талдағанда олардың құрамындағы ылғалдың, күлдің
мелшерін үліпалы заттардың шығымын, жалпы күкірт мөлшерін, жану жылуын
аныктайды.
Құрал-жабдықтар, техникалық және аспаптық қуралдар
Реактивтер:
Эшке қоспасы, магний тотығының 2 массалық бөлігі мен сусыз көміркышқыл
натрийдің (сода) 1 массалық бөлігін алмастыру арқылы алады;
Хлорлы барий, 10 %-дық ерітіндісі;
Тұз қышқылы, 10 % -дық ерітіндісі;
Азотқышқыл күміс, 3 %-дық ерітіндісі;
Метилоранж, 0,02 % -дық ерітіндісі; -
:
Калий олеаты, 1 %-дық ерітіндісі. Дайындау үшін 16 см"3 олеум
қышқылын қайнағанға дейін қыздырылған 20 см^ дистилденген суға қүйып,
фенолфталейн қосады да, күйдіргіш калийдің 10 %-дык ерітіндісімен
бейтараптандырады. Бейтараптандырылған ерітіндіні көлемі 1 дм өлшегіш
колбаға аударып құйып, таңбаға дейін ыстық сумен толтырып, 30 мин соң
сүзеді;
Сутегі аскын тотығы, 3 %-дық ерітіндісі.
Жұмыстың орындалу реті
Шамамен 1 г отынның өлшендісін биік фарфор тигельге салады. Осы
тигельге 2 г Эшке қоспасын салып, таяқшамен мұқият араластырады. Алынған
қоспаны 1 г Эшке қоспасымен жабады. Дайындалған тигельді мү.здай тигельге
орналастырады да, оны газдардың тез белінуін болдырмас үшін біртіндеп 860°С-
қа дейін қыздырады. Тигельдің ішіндегісін осы температурада 3 сағ бойы
ұстайды.
Қыздырылған тигельді суытып, ішіндегісін шыны таяқпен борпылдак етіп,
су қосады да, стаканға ауыстырады. Тигельді ыстық сумен шаяды. Егер
бөлшектері шайылмаса, оларды 1 %-дық тұз қышқылының бірнеше тамшысында
ерітіп, ерітіндіні стаканның ішіндегісіне қосады.
Тұнбада - магний тотығы жэне күл; ерітіндіде - сода және күкіртқышқыл
тұздар болады. Тұнбаны түндырғаннан соң ерітіндіні сүзгі арқылы басқа
стаканға қүлды. Түлбаны декантациялап шаюды бірнеше рет жүргізеді. Сонан
соң түнбаны сүзгіге ауыстырып, 1—2 рет ыстық сумен шайып, шайындыны сол
стаканға жинайды.
Ішінде фильтраты бар стаканға метилоранждың 3 тамшысын, тү_з
қышқылының 10 %-дық ерітіндісін әлсіз қышқыл реакцияға дейін құйып, 10 см3
хлорлы барийдың 10 %-дык ерітіндісін қосады. Стакандағы фильтратты қайнауға
дейін кыздырып, калий олеатының 1,5 см3 жэне 10 см'3 хлорлы барийдың 10 %-
дық ерітіндісін косады. Бүл кезде күкіртқышқыл барийдың түлбасы ірі
кристалдық түрде болып, оңай түдады, ал күкіртқышқыл бариймен бірге
сүзілген олеум қышқылы қыздырған кезде жанып кетеді.
Тұнбаны тұндырғаннан соң стакандағы ерітіндіні күлсіз сүзгі арқылы
сүзеді. Тұнбаны хлор иондары кеткенше декантацияланып шаяды. Тұнбасы бар
сүзгіні кептіріп, тигельге ауыстырып, жағады да, түрақты массаға дейін
қыздырады.
Күкірттің мөлшерін х, % мынандай формула бйоынша есептеп шығарады:
мұндағы m1 - күкіртқышқыл барийдың массасы, г;
0,1373 - күкіртқышқыл барийдың күкіртке қайта есептеу коэффициенті.
Бақылау сұрақтары
1. Күкірттің пайда болу табиғаты және оның көмірдегі косылыстары.
2. Күкірт коксқа қандай формада өтеді?
3. Күкіртті қосылыстардың кокстың сапасына эсері кандай?
4. Коксты күкіртсіздендіру әдістері.
Тапсырмалар
1. Тас көмірдің құрамьіндағы күкірттің мөлшерін анықтаңыз.
2. Қоңыр көмірдің қү.рамындағы күкірттің мөлшерін анықтаңыз. .
3. Шымтезектің к¥рамындағы күкірттің мөлшерін анықтаңыз.
№2 зертханалық жұмыс. Қатты отындардың құрамындағы күлдің мөлшерін анықтау
Жұмыстың максаттары мен міңдеттері
Аналитикалық сынама - қатты отындағы күлдің құрамын зерттеу. Әдістің
мәнісі - 650 °С+25 °С-қа дейін қыздырылған муфель пешінде қыздырылған отын
сынамасын күлге айналдыру.
Жұмыстың мазмұны
Қатты жанғыш қазбалардың құрамында әрқашан минералды заттардың белгілі
бір мөлшері болады, оларды жаққан кезде күл түзіледі. Күл - қатты жанғыш
қазбаны муфель пешінде 850 ± 25°С температурада қыздырған кездегі қалдық.
Күлдің 95 % алюминий, кремний, темір, кальций, магний, натрий, калий
оксидтерінен тү_рады. Қалған 3 - 5 % фосфор, марганец, барий, титан, сурьма
жэне сирек металдардан тү_рады.
Минералды компоненттердің ішінде ең үлкен топты кұрайтындары — сазды
минералдар. Сазды минералдар — бүлар негізінен алюминий және магнийдің
силикаттары, сондай-ақ мыс, темір, калий, калцийдің құрамынды кремний
оксиді (IV) бар қосылыстары. Сазды жыныстардан басқа кальций, магний, темір
карбонаттары, пирит және марказит түріндегі сульфидтер, металдардың
оксидтері және гидроксидтері кездеседі.
Қатты жанғыш қазбалардағы балласт, яғни ылғал мен минералды компоненттерді
анықтағаннан соң оның органикалық бөлігінің массасын Со,м (%) былайша
есептеп шығаруға болады:
Со,м=100-(Wа-Аа),
мұндағы Аа - күлдің мөлшері (немісше Аsсһе - күл деген сөзден)
Алайда отындардың органикалык массасын былайша анықтау шартты болып
табылады, өйткені күлдің анықталатын мөлшері іс жүзінде ешқашан минералды
қоспалардьвд мөлшеріне сәйкес келмейді. Қатты жанғыш қазбаларды ауада
қыздырғанда минералды қоспалар әр түрлі өзгерістерге үлпырайды, мысалы:
1) карбонаттар СО2 бөле және металл оксидін түзе отырып ыдырайды:
СаСОъ-----СО + СО2
2) сульфидтер кристалданған суды жоғалтады:
Са8О4-2Н2О-----Са8О4+2Н2О
3) темір сульфидтері темір оксидін (III) түзе тотығады:
4Ғе82+11O2-----2Ғе2О2+88О2
4) темір оксиді (II) темір оксидіне (III) айналады:
4ҒеО + О2------2Ғе2О3
Қатты жанғыш қазбалардың құрылымдық ерекшеліктерін зерттеу үшін
минералды құраушыларды мөлшерлік және сапалық бағалауға, мысалы
силикаттарды талдау, эмиссиялық талдау, атом — адсорбциялық және рентген
фазалық талдауды қамтамасыз ететін әдістер қолданылады.
Құрал-жабдықтар, техникалық және аспаптық құралдар
Фарфор тигель немесе қайыкша;
Сүзгі қағаз;
Муфель пеші;
Аналитикалық таразы;
Қысқаш;
Қыздырылған хлорлы натрий салынған эксикатор.
Жұмыстың орындалу реті
Кокстың аналитикалық сынамасын мүкият араластырып, алдын-ала
кыздырылған және таразыға тартылған фарфор қайықшаға шамамен 1 г өлшенді
салады I г.
Ішінде кокс өлшендісі бар қайықшаны 650 °С+25 °С-қа дейін қыздырылған
муфель пешінің ашық есігінің алдыңғы жағына орналастырып, біртіндеп 10 мин
бойы муфельдің толық қызған аймағына жылжытады да, есікті жауып, сынаманы 2
са5 бойы 650°С +25°С-та қыздырады. Бұдан соң күл қалдығы бар қайықшаны
муфель пешінен шығарып, алдымен ауада 5 мин бойы, содан кейін эксикаторда
суытып, таразыға тартады.
Мұнан сон күл қалдығын кезектескен екі елшеудің айырмашылығы 0,0004 г-
нан аз болғанға дейін, әрқайсысын 30 мин бойы қыздырады.
Есептеу үшін еоңғы нэтижені алады (g1).
Күлдің мөлшерін анықтауды параллельді екі өлшендімен жүргізеді. Барлық
елшеулердің дэлдігі - 0,0002 г-ға дейін.
Кокстың аналитикалық сынамасындағы күлдің мөлшерін (Аа) мына формула
бойынша есептейді:
мұндағы g1] - күл қалдығының массасы, г.
g - кокс өлшендісі, г.
Кокстың құрғақ массасына шаққандағы күлдің мелшерін (Ас)
мына формула бойынша есептейді:
мұндағы Wа - аналитикалық сынамадағы ылғал мөлшері.
Бақылау сұрақтары
1. Күл дегеніміз не және оның кү-Рамы қандай?
2. Күлдің қүрамы неге байланысты?
3. Балласт дегеніміз не?
4. Кемірді қатты қыздырғанда қандай реакциялар жүреді?
5. Көмірдің қү.рылысын анықтау эдістері.
Тапсырмалар
1. Тас көмірдін кұрамындағы күлдің мөлшерін анықтаңыз.
:
2. Қоңыр көмірдің қүрамындағы күлдің мөлшерін анықтаңыз.
3. Шымтезектің құрамындағы күлдің мөлшерін анықтаңыз.
№3 зертхаиалық жұмыс. Қатты жанғыш қазбалардың құрамындағы үшпалы заттардың
шығымын анықтау
Жұмыстың мақсаттары мен міңдеттері
Кокстеу процесіндегі үшпалы заттардың ролін зерттеу.
Жұмыстың мазмүны
¥шпалы заттар — бү_л қатты жанғыш қазбаларды стандартты жағдайда
кыздыру кезінде органикалық заттардың ыдырауы нэтижесінде бөлініп шығатын
бу және газ тәріздес енімдер. ¥шпалы заттардың шығымы көмірдің маңызды
сипаттамасы болып табылады, ол бойынша көмірдің органикалық бөлігін
қүрайтын қүрылымдардың термиялық төзімділігін бағалауға болады.
Көмірді жабық тигельде алдын ала 850°С- қа дейін қыздырылған муфель
пешіне койған кезде көмірлердің органикалық заттары ү_шпалы заттар (бу және
газдар) және ұшпайтын қалдық түзе ыдырайды. ¥шпалы заттардың шығымы жанғыш
массаға есептегенде шым тезектерден антрациттерге қарай кемиді. Мысалы,
шымтезектерде ол 70 %, қоңыр көмірлерге - 45-50 %, тас көмірлерде - 20-45
%, жэне антрациттерде - 2-8 % кұрайды. 1 кестеде әр түрлі қатты жанғыш
қазбаларды техникалық талдаудың орташа мәліметтері келтірілген:
Кесте 1 - Қатты жанғыш қазбаларды техникалық талдау нэтижелері.
Отынның түрі Ылғалдың мөлшері, % Ұшпалы затгардың шығымы, %
Шым тезек 12-45 70,0
Балхашит 2,5-2Д 80,0
Украина қоңыр көмірлері12,2-25,4 58,0-67,0
Мэскеу түбі қоңыр 6,0-10,0 45,0-55,0
көмірлері
Мэскеу түбі богхеттері 4,5-7,7 68,0-86,0
Донецк тас көмірлері
Д 8,7-0,9 -
К 2,6-0,4 10,0-44,0
Т 0,2-0,6 -
Антрацитгер 0,1-4,0 2,0-10,0
Құрал-жабдықтар, техникалық және аспаптық қүралдар
№3 биік тигель;
муфель пеші;
эксикатор;
техникалық таразы.
Жұмыстың орындалу реті
¥шпалы заттардың шығымын какпағы тығыз жабылатын №3 биік тигельде 1 г
көмір сапады. Тигельдің қақпағын жауып, 850°С-қа дейін қыздырылған муфель
пешіне 7 мин қояды. Бұл кезде пештің есігін жауып қояды. Сонан соң тигельді
алып, кдқпағын ашпай 5-10 мин бойында суытып, тигельдің қақпағын ашып,
эксикаторға қояды. Суыған тигельді таразыда өлшейді.
¥шпалы заттардың шығымын V, %, мынандай формула бойынша есептеп шығарады:
мүлдағы m - бос тигель массасы, г;
m1 - сыналатын енімі бар тигель массасы, г;
m2 - муфельде қыздырғаннан кейінгі тигельдің массасы, г;
W - отындағы ылғал мөлшері, %.
Бақылау сұрақтары
1. Ұшпалы заттар тұралы жалпы түсінік,
2. Кокстеу процесінде ұшпалы заттардың ролі.
3. Ұшпалы заттардың шығымына әсер ететін негізгі факторлар.
Тапсырмалар
1. Тас көмірдің қү_рамындағы үліпалы заттардың мөлшерін анықтаңыз.
2. Қоңыр көмірдің қү_рамындағы ұшпалы заттардың мөлшерін анықтаңыз.
3. Шымтезектің кұрамындағы ұшпалы заттардың мөлшерін анықтаңыз.
№4 зертханалық жұмыс. Отындардың жылу түзгіш қабілеттерін
анықтау
Жұмыстың максаттары мен міңдеттері
Жанудың жоғарғы және төменгі жылуларының айырмашылығын үйрену.
Жұмыстың мазмұны
Отынның сапасының негізгі көрсеткіштерінің бірі оның жылу түзгіштігі
болып табылады. Отынның жылубөлгіштігі жоғарғы және төменгі болып
бөлінеді. Жоғарғы жылубөлгіштік деп, 1 кг немесе 1 м" отынды толық жағу
кезінде, егер пайда болған су булары суға конденсацияланса, бөлінген жылу
мөлшерін айтамыз.
Төмен немесе тиімді жылу түзгіштік деп, Ікг немесе 1 м3 отынды толық жағу
кезінде бөлінетін және отынның кұрамындағы бөлінетін суды буландыруға
шығындалатын жылу мөлшерін айтамыз.
Құрал-жабдықтар, техникалық және аспаптық құралдар
Жұмыс техникалық немесе элементтік талдау көрсеткіштері нәтижелері
негізінде орындалады.
Жұмыстың орындалу реті
Тэжірибеде отынның белгілі ..жағдайда жағу кезінде бөлінетін жылуды өлшеу
арқылы дәл жылу түзгіштікті анықтауға болады. Мү_ндай тәжірибелердің
техникасы өте қиын жэне арнайы қондырғыларды қажет етеді. Сондықтан
практикалық мақсаттарда техникалық немесе элементтік талдау көрсеткіштері
арқылы жылу түзгіштікті есептеуді қолданылады.
Отынның жылу түзгіштігі элементтік талдау көрсеткіштерімен Гуталь
формуласымен есептелінеді:
QB=82К+αVГ
мұндағы К -күлсіз көмірге есептегенде қалдық кокстың шығымы
α- ұшпалы заттардың шығымына байланысты коэффициент
(5,10,20,40 тиісінше 145,130,109,80)
VГ- күлсіз және сусыз көмірге шаққанда ұшпалы заттардың
шығымы
Барлық табиғи отындар үшін жылу түзгіштік дәлірек элементтік талдау
көрсеткіштері көмегімен Д.И. Менделеев үхынған эмпирикалық формула бойынша
анықталады:
QB = 81С+300Н-26(О-3) ккалкг
мұндағы С,Н,О жэне 8 - отындағы тиісінше көміртегі, сутегі, отгегі және
күкірт
Суды буландыруға қажетті жылу мөлшері келесі түрде анықталады. Егер отында
Н сутегі жэне W % ылғал болса, онда 1 кг-да Н100 кг сутегі жэне W100 кг
су болады.
Сутегінің 2 салмақ бөлігі жанған кезде:
Бақылау сңтқтары
1. Жоғарғы және төменгі жану жылуларының арасындағы айырмашылық қандай?
2. Көмірдің жылу түзгіштігінің көмірлену дәрежесіне тәуелділігі қандай?
3. Тас көмірлер қандай жану жылуына ие?
Тапсырмалар
1. Тас көмірдің жылу түзгіштігін анықтаңыз.
2. Қоңыр кемірдің жылу түзгіштігін анықтаңыз.
3. Шымтезектің жылу түзгіштігін анықтаңыз
№5 зертханалық жріыс. Қатты жанғыш қызбаларды кокстеу
Жұмыстын мақсаттары мен міңдеттері
Кокстеу процесін зерттеу. Кокстеу өнімдерінің шығымын анықтау.
Жұмыстың мазмұны
Жоғары температурада кокстеу немесе жэй кокстеу дегеніміз - қатты
жанғыш қазбаларды (ҚЖҚ) термиялық өңдеу процесі, онын жартылай кокстеу
(орташа температурада кокстеу) процесінен айырмашылығы - жоғары процестің
соңғы температурасының жоғары блуымен (1000-1100С) сипатталатындығы.
Кокс деп әр алуан органикалық заттарға ауа бермей термиялық эсер ету
кезінде алынатын қатты жанғыш қалдықтарды атайды. Қатты қалдыктардың
қасиеттері бастапқы шикізаткд және оны қыздыру жағдайына байланысты,
сондықтан кокстер әр түрлі болып келеді. Неғү_рлым дәл сипаттау үшін кокс
деген жалпы атаудан кейін не кокстеу температурасын, не шикізат тегін, не
мақсатын көрсетеді.
Іс жүзінде қыздырудың соңғы температурасына байланысты қатты кокстік
қалдықтар былай атталады:
Қыздырудың соңғы температурасы,°С
Төменгі температуралық кокс (жартылай кокс) ... ... .45 0-600°С-қа дейін
Орташа температуралық кокстеу коксі ... ... ... ... ... .650-ден 800°-қа
дейін
Жоғары температуралық кокс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..950° С - ден
жоғары
Әдетте жоғары температуралық коксті жәй кокс деп атайды. Қатты қалдық
алынған шикізатына қарай қоңыр көмірлі, торфты, тас көмірлі, пекті және
басқа кокстерге бөлінеді. Домна қү-ймалы деген атаулар кокстің осы
түрін қолданатын процестер немесе өндірістерді керсетеді.
Кокс кесектерінің формасы жэне өлщемі бастапқы шикізатқа , кокстеу
шарттарына жэне кокс пештерінің конструкциясына байланысты камералы
пештерде алынатын коксті түсі күміс түстіден қою сүр түстіге дейін
өзгереді.
Кокс сапасын толық сипатау үшін оның физикалық, физика - химиялық және
физика - механикалық қасиеттері анықталады.
Кокстың физикалық қасиеттеріне мыналар жатады: микроқүрылымы, шынайы
жэне жалған тығыздықтар, кеуектілік, беріктік, электрлік кедергісі және
жылулық қасиеттері (жылу сыйымдылығы, жылу өткізгіштігі, температура
өткізгіштігі)
Кокстың шынайы тығыздығы 1870-ден 1950 кгм^-ке дейін болады да кокс
алынатын бастапқы көмір немесе шихтаға қыздырудың шартарына және соңғы
температурасына байланысты. Қыздырудьің соңғы теапературасы неғұрлым жоғары
болса сол ғүрлым кокс шынайы тығыздығы көбірек.
Жалған тығыздық - кесекті кокстың көлем бірлрігінің массасы ол 780-980
кгм^ аралығында болады.
Кокстың жалпы кеуектілігін (%-пен) мына формула бойынша есептейді:
мұнндағы dш -dж - кокстің шынайы және жалған тығыздықтары
Кокстың әр алуан түрлерінің жалпы кеуектілігі 20-ден 50 %-ға дейінгі
аралықта өзгереді.
Электрлік кедергі (немесе кері шама -электр өткізгіштік) бастапқы
шикізатқа және кокстеудің соңғы температурасына байланысты. Әдетте,
көмірдің метаморфизім дәрежесі неғұрлым төмен болған сайын солғұрлым
кокстеудің жылдамдығы жоғары және соңғы температурасы төмен, соғүрлым
кокстердің меншікті электірлік кедергісі көп. Домна коксының меншікті
кедергісі әдетте 0,7-1,0 Омм, ал электртермиялық өндірістерге арналған газ
көмірінен алынған үшін - 1,0-2,0 Омм.
Кокстың жылу сыйымдылығы кокстеудің соңғы температурасын
жоғарылатқанда және кокстың күлділігі жоғарлағанда ұлғаяды. Өнеркәсіптік
домна кокстерінің орташа меншікті жылу сыйымдылығы 1,4-1,5 кДжкг °С
аралығында болады.
Кокстың жылу өткізгіштігі оның құрылымының күлділігіне байланысты
қалыпты температурада 0,46-0,93 Вт (м С), ал 1000°С температурада 1,7-2,0
Вт (м °С)
Кокстың химиялық қасиеттеріне ылғалдылық, ү-шпалы заттар шығымы,
күлділік, күкірттілік, фосфорлық (техникалық талдау нэтежесінде
анықталатын), элементтік қүрам (құрамындағы көміртегі, сутегі, оттегі, азот
және тб) және жану жылуы жатады.
Кокс құрамындағы ылғал күл әдетте балласт болып табылады және оның
қүндылығын төмендетеді.
Кокстың ылғалдылығы оны кокс пешінен шығарғаннан соң оны суытудың
әдістеріне және шарттарына байланысты.
Кокстың күлділігі негізінен кокс алынған бастапқы көмірдің немесе
шихтаның күлділігімен анықталады.
Кокстың күкірттілігі оның сапасының маңызды сипатамасы болып табылады,
ейткені кокс қүрамындағы күкірт қосылыстары ол қатысатын технологиялық
процестерді бү_зады. Бүл кезде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz