Қазіргі кезеңдегі діндегі эволюция пәні бойынша оқу-әдістемелік кешен

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

Қ. А. ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

ТАРИХ-ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ

ДІНТАНУ ЖӘНЕ ТЕОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

ҚАЗІРГІ КЕЗЕҢДЕГІ ДІНДЕГІ ЭВОЛЮЦИЯ

пәні бойынша

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

Мамандық аты, шифры:__Д інтану 5В020600

Оқу формасы : күндізгі

Курс: ІІІ: Курс : ІІІ

І- сем: І- сем

ІІ- сем: ІІ- сем

Барлығы:: Барлығы:

: Кредит саны:

І- сем: 2

ІІ- сем:

Барлығы:: 2

: Саѓат саны

І- сем: 90

ІІ- сем:

Барлығы:: 90

Лекция:

Практикалық

І- сем: 15

ІІ- сем:

Барлығы:: 15

: Семинар:

І- сем: 15

ІІ- сем:

Барлығы:: 15

: Лабораториялық

І- сем:

ІІ- сем:

Барлығы::

: ОБС¤Ж:

І- сем: 30

ІІ- сем:

Барлығы:: 30

: СӨЖ:

І- сем: 30

ІІ- сем:

Барлығы:: 30

: Аралық бақылау (АБ)

І- сем: 2 рет

ІІ- сем:

Барлығы:: 2 рет

: Қорытынды бақылау:

І- сем: Емтихан

ІІ- сем:

Барлығы:: емтихан

Оқу-әдістемелік кешенді құрастырған: З. Ибадуллаева

Мекен жайы, тел және E-mail

Кафедрадағы ж±мыс уақыты: 9. 00- 17. 00

СӨЖ қабылдау күндері: кесте бойынша

Түркістан 2011

Оқу - әдістемелік кешен Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі «23» 12 2005 жылғы №779 бұйрығымен Бекітілген Мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарты, мамандықтың типтік оқу жоспары, пәннің оқу бағдарламасы негізінде дайындалған.

Кешен кафедраның № 6 «09» қаңтар 2012 ж. мәжілісінде қаралды.

Кафедра меңгерушісі, аға оқытушы: С. Оразбай

Факультеттің оқу-әдістемелік Кеңесініњ №__ «__»2011 ж. мғжілісінде маұллданды.

Факультет оқу - әдістемелік кеңесінің төрайымы, п. ғ. к. : Ү. Мелдебекова

1- Лекция. Кіріспе

Жоспары:

1. Қазіргі кезеңдегі діндегі эволюция пәні

2. Пән мақсаты мен міндеттері

Маќсаты: қазіргі заманғы діндегі эволюция пәніне кіріспе жасалынады және пәннің оқытулыдағы мақсаты мен діндеттері қарастырылады.

Мазмұны

Қазіргі кезеңдегі діндегі эволюция пәні

Қазіргі заманғы діни ілімдер - бұл ХХ ғасырдың тарихи өлшеміндегі дүниенің діни суреттемесі: діни сана мен дүниетанымның спецификасы, діни идеология мен мифология, теологиялық рационализм модернизмінің ерекшеліктері, діни тәжірибе формаларының көптүрлілігі мен трансформациясы.

ХХ ғасыр - ғылым мен техника, қазіргі заманғы ақпараттық технологиялардың, адамды ғарышты игеруінің және жаһандану процесінің ғасыры. Міне осы орайда дін тарихи кезеңдерге қарағанда күрделі жағдайларды басынан кешіріп келеді. Біріншіден, дәстүрлі діндердің (буддизм, христиан және ислам) уақыт талабымен санаса бермеуінен құндылықтарда, дүниетанымдарда дағдарыс туындаған. Екіншіден, жаңа діни сананың қарқынды процесі басталды. Әрине бұл ең алдымен Батыс мәдениетінің парадигмаларына (Еуропа, АҚШ) қатысты, аталған елдердің жастары рухани ізденістерінде Шығысқа бет түзеп, ежелгі Щығыс мәдениетінің рухани құндылықтарынан нәр алды.

Ғылыми дінтанулық әдебиеттерде пайда болған діндердің ортақ атауы жоқ. Ол турасында алайда, мынандай көзқарас кездестіруге болады: кейбірі оларды дін қатарына санамайды (сайентологиялық топтар мен бірлестітер, жаңа магия, спиритизм), ал өзгелері - бұл діндерді «дәстүрлі емес культтер», «жаңа діндер», «неодіндер», «конфессионалдықтан тыс», «канондық емес сенімдер», «жастар діндері» деп атайды.

ХХ ғсырың діни бірлестіктерінің негізгі әлеуметтік базасын жаңа сенім «апостолдарын» (Кришнамурти, Шри Чинмо, Мун, Виссарион, Баха-улла) жаңадан түсінетін жастар құрайды. Жастарды топтық тәртіп, діни қайраткерлердің авторитаризмі, психологиялық ұстанымдылыққа жету тәсілдері тартымды түрде қызықтырады. Қазіргі кезеңде пұтқа табынушылықтың, теософияның (шаманизм, ежелгі культтер, Блаватская, Рерих, Штайнер) қайта жаңғыру процесі болып жатқан тәрізді. Сонымен қатар дәстүрлі дін таным трансформациялану үстінде: шіркеусіз дінге сенушілер, қазіргі заманғы сектанды, қзіргі заманғы сотериология, эсхатология, креационизм (діни сананың компьютеризациялануы) проблемалары және т. б.

Үшінші мыңжылдықтың басында дін азамзат мәдениетінің мәнді компонентін құрайды. Діни идеялар өнердің барлық түрлері мен жанрларына еніп отыр (Эндри Лойд Уэббердің «Иисус Христос - супержұлдыз», Франко Дзеффирелийдің «Назареттік Иисус», Пьер Пазолинидің «матфейдің Эвангелиясы», Никос Кузиндзакистің «Христостың соңғы арбалуы». ХХ ғасырдың өнері ретінде кино жаңа леппен көптеген діни сюжеттерді ұсынды (Бергман, Бунюэль, Тарковский), сонымен қатар діни дүниетанымның десакрализациялануы (діни кич, діни мәденеттің бұқаралануы, бұқаралық сананың діни мифтері) жүріп жатыр.

2. Пән мақсаты мен міндеттері

Аталған пәннің мақсаты мен міндеттерінің қатарына қазіргі заманғы діни сана мәселелері, туралы пән оқушыларға мәліметер беру, сонымен қатар бүгінгі жаһандану процесінде Шығыс мәдениетінің Батыс мәдениетімен үйлесу, жаңа ғылыми жетістіктер мен түсініктер және осының нәтижесінде жаңа діни саналар мен дүниетанымдардың дүниеге келуі туралы дінтанушы студенттерге мағлұматтар беру болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

Негізгі:

1. Гараджа В. И. Религиоведение М., 1995

2. Класика мирового религиоведения. Антология М., 1996

3. Кьеркогор С. Страх и трепет М., 1993

4. Мень А. История религии. В 2-х т. М., 1997

5. Орынбеков М. С. Древние верования Казахстана. Алматы 1999

6. Орынбеков М. С. Философские воззрения Абая. А., 1995

7. Яблокова И. Н. Основы религиоведения. М., 1998

8. Арабский восток: Ислам и реформы. М., 2000

2- Лекция Ежелгі ғұрыптардың қазіргі заман мәдениетіндегі көрінісі.

Жоспары:

1. ХХ ғасыр мәдениетіндегі анимизм және фетишизм.

2. Қазіргі мәдениеттегі магия.

3. Қазақтардың дәстүрлі мәденитіндегі шамандық және тәңірліктің қазіргі көріністері

Мақсаты: Алғашқы қауымдық қарапайым сенімдердің бүгінгі күндегі діндердегі сарқыншақтары қарастырылады және бүгінгі қазақтың дәстүрлі сенімдеріндегі оның желементтерінен хабардар беру.

Мазмұны

Ежелгі ғұрыптардың қазіргі заманғы түрлері.

ХХ ғасыр мәдениетіндегі анимизм және фетишизм.

Анимизм - адамның өмірлік істеріне араласатын және адамға өз мақсатына жетуге көмектесетін немесе кедергі келтіретін сансыз рухани мәндердің тршілік ететініне деген сенім. Анимистік сенімдерді алғаш рет Э. Тайлор бейнелеп берді. Анимизм ұғымы дни сенімдер мен тәжірибелерде көрінетін белгілі бір дүниетанмның тарихи типін негіздейді. Анимистік сенім мен культтердің көптеген элементтерінің неғұрлым күрделі және иерархиялық діндерде сақталғаны көрінеді. Э. Тайлордың пікірінше дін - рухани мәнге деген сенім. Тайлордың теориясы үшін негізгі ыңғайлы жан ұғымы, демондар, құдайлар немесе басқа рухани мәндер тобының ортақ табиғаты бар. Алайда ең лғашқысы жан ұғымы болып табылады.

Ежелгі діни намы-сенімдердің бірі - фетишизм сөзінің түбі патругал сөзінен шыққан. Фетиштік нанымды алғаш мәрте портуғал теңізшілері Батыс Африкадан кездестірген. Ал кейін фетишизмнің көптеген белгілері әлемнің басқа да аймақтарынан ашылды. Фетиш ретінде адамды таң қаолдырған кезкелген зат бола алады. Мысалы жануар тісі, зергерлік бұйым, әдемі оюланған көркем зат, ғажайып формадағы тас, ағаш кесіндісі, Осы затарға ерекше қасиеттер беріледі (емдеу қасиеті, аңшылықта көмектесу, жаулардан қорғау) Егер зат арқылы адам өзінің өмір тіршілігінде табысқа жетсе, онда ол маған фетиш көмектесті деп, затты қастерлеп өзінде қалдырған. Егер адам кейбір сәтсіздіктерге ұшыраса, онда фетишті қажетсіз бағалап немесе баса затпен алмастырған.

2. Қазіргі мәдениеттегі магия

Магия ұғымы негізінде матеиалдық немесе құбылысқа табиғаттан тыс мақсатпен ықпал ету жолындағы ырымшыл адам іс-әрекеті магиялық әрекет алуан түрлі болды. Магиялық іс-әреке күрделілік дәрежесі бойынша қарапайым бейсаналылық ым-ишарадан көптеген адамдар қатысатын күрделі салтанатты магиялық іс-әрекет ретінде негізделеді. Магиялық іс-әрекет - мақсаттылық бағыты бойынша емдеу магиясы (тәуіптік), сақтаушы магия, зиянды магия, шаруашылық магиясы, іс-әрекет механизмінің психологиялық сипаты бойынша айырмашылықтарға ие. Магия - кезкелген діндердің мәнді, органикалық бөлігінің бірі. Күрделі, жоғары дамыған діни жүйелерде магиялық салт-жоралар қазір де елеулі орынды алады. Магия түрлері: зиян келтіруші магия, әскери магия, жыныстық магия, емдеу және сақтаушы магия

3. Қазақтардың дәстүрлі мәденитіндегі шамандық және тәңірліктің қазіргі көріністері

Қазақтың кеңiстiк пен уақытты меңгеру бiтiмiне, оның автохтондығы мен гомогендiгiне, сұхбаттық ареалына, архетиптерi мен хронотоптарына, шаруашылық-мәдени және әлеуметтiк типтерiне сүйене отырып, төмендегiдей дүниетанымдық дiни типтердi атап өтуге болады: а) генотиптiк дiндер жүйесi; ә) сырттан қабылдаған, “кiрме” дiни жүйелер; б) ислам. Олардың үлес салмағы тарихи жағдайлар мен уақыт кезеңдерiнде әртүрлi болды.

Қазақ сахарасында көне тарихи кезеңде генотеистiк нанымдрдың басым болғандығы байқалады. Генотеистiк дiни жүйе деп рулық-тайпалық қауымға тән арғы ата-тектi қастерлеп, оларды жаратушы мен қоғамдық өмiрдiң барлық салаларындағы шешушi күш ретiнде қабылдайтын сенiмдер мен нанымдардың бiрлiгiн айтады. Генотиптiк сенiмнiң орталық бейнесi - әруақ. Әлi күнге дейiн қазақтар әруақ пен құдайды қатар қояды: Иә әруақ, иә құдай, қолдай гөр, пәле-жалаңнан сақта!

Ата-бабаларды пiр тұту дәстүрi көне дiни сенiмдермен тығыз байланысты. Айталық, көшпелiлер басқа да халықтар тәрiздi жанның мәңгiлiгi мен өлмейтiндiгi туралы анимистiк көзқарасты қолданған. Түркi тайпалары өлген адаммен бiрге молаға оның қаруын, жеке заттарын және тұлпарын бiрге көмген. Ә. Төлейбаевтiң пiкiрiнше, “ас” беру салты алдымен өлген адамға арналған, кейiн бұл дәстүрлiк салт еске алу кейiпiне енген.

Көне тотемдiк нанымдар да түркi халықтарында генотиптiк сипатта болған. Тотем-көк бөрiден басқа бұғы, қабылан, арыстан, бүркiт сияқты көшпелiлер үшiн ерлiк пен жiгерлiктiң таңбалары болып табылатын жануарлар да ие болған. Қазақтардың түсiнiгi бойынша әруақтар тотемдер бейнесiнде де көрiну мүмкiн. Мысалы, Абылайхан өзiнiң әруағы ретiнде қызыл түлкiнi пiр тұтқан. Сыпатай батырдың әруағы болып жолбарыс бейнеленген.

Генотеистiк дiни жүйенiң iздерiн қазақтың дәстүрлiк мәдениетiнен де анық байқауға болады. Құда түсу рәсiмiндегi ант iшу, құйрық-бауыр жеу, өлi-тiрiсiн атқару, жерлеу дәстүрiндегi “жетiсiн”, “қырқын”, “жылын” атап өту, т. б. ата-тектiк сенiм-нанымдарға негiзделген. Әруақтың қолдау немесе қолдамауы ұрпақтың оған қарым-қатынасына тәуелдi болды. Әруақтарды жиi еске алу, олардың құрметiне құрбандық шалу адамдарға қолайлы жағдай тудырады деп есептеген. Керiсiнше, ата-тектiк дәстүрдi бұзғанды “әруақ ұрсын!” деп қарғаған.

Ислам қалыптасқанға дейiн қазақтың рухани мәдениетiнде маңызды рөл атқарған дiни жүйелерге тәңiрлiк дiн мен шамандық жатады. Тәңiрлiк дiн еуразиялық көшпелi шаруашылық-мәдени қажеттiлiктерiне нағыз икемдi дiни жүйе болып табылады. Оның өрiстеген кезi түркi және монғол тайпаларының елдiк принцип бойынша тұтасып, далалық империяларды құрған дәуiрiне сәйкес келдi. Тәңiрлiк дiнде генотиптiк дүниетаным терең орын алғанымен, ол монотеистiк дiни жүйе деңгейiне көтерiле алған. Кейде шаман тәңiрлiк дiннiң абызы деген қағида келтiрiлген. Бұл пiкiрмен келiсу қиын. Себебi, Көк тәңiрi бақсы сияқты рухтарды пайдаланбайды, дұғалап сиқырламайды, ол тек аспан еркiн ғана хабарлайды. Тәңiрлiк дiнде демонологиядан гөрi космология мен этика терең ұялаған.

Шамандық (бақсылық) қазақ дүнетанымына үлкен әсерiн тигiзген дiни-мәдени жүйе болып табылады. Шаманизм ырымшылдық пен сенiм-нанымның адамның тылсымдық дүниесiне әсер етудiң ерекше бiр дәстүрi болып табылады. Әдетте бақсы салттық рәмiздердегi абыз, адамның рухын шақырып емдейтiн балгер, рухты ерекше бiр деңгейге жеткiзетiн күйшi-қобызшы, әруақтармен тiл табыса алатын медуем бейнелерiнде әрекет етедi. Шамандық - натурфилософиялық негiздегi әсерлене желiгушiлiк практикасы. Рухтың қорғаушылығы арқасындағы бақсы бал ашады, емдей де алады, яғни басқа рухтарды қуып, әруақтың рухын тынышталатын орнына дейiн шығарып сала алады.

Тылсымдық-мистикалық тұлғалардың көп түрлiлiгiн қазақ демонологиясындағы әр тектi адамға зиянды бейнелер толықтырады. Қазақ мәдениетiнiң тарихын және мұраларын зерттеушiлер олардың мынандай түрлерiн атап кетедi. 1) шайтан, 2) перi, 3) жын, 4) жезтырнақ, 5) сөрел, 6) жалмауыз, 7) албасты, 8) обыр (некрофил), 9) монаты (құбылмалы жын), 10) шимұрын (күлдiрiп өлтiрушi), 11) марту (толғатқан әйелдiң жауы), 12) қырсық, 13) iбiлiс (ислам демонологиясынан) және т. б.

Қазақ өнерiндегi тайпалық таңбалардың да алатын орны ерекше. Ерте кезде әр тайпаның бiр символы ретiнде таңбасы болған.

Таңбалық шығармалардың басты түрiне тiл жатады. Қазақта “өнер алды қызыл тiл” демекшi қазақ халлқы сөз шеберлiгi мен жыр-дастандарға ерекше мән берген. Сондықтан қазақ халқының көркем шығармашылығының архетипi де, дәстүрлiк басты типi де - фольклор, ауыз әдебиетi. Сөз өнерiн жете бiлген Абай қазақ фольклорын “толғауы тоқсан тоты құсқа, бiлгенге маржан iнжу-маржанға теңейдi.

Бұл мақсатқа сәйкес келетiн жанр - поэзия. Тiптi көне адамдардың бәрi өлеңмен сөйледi деген де пiкiр бар. Поэзия мен фольклор бiр типтес. Белгiлi бiр ырғақпен айтылған сөз есте қалады. Кейiн жазу пайда болғаннан соң адамның жадылық қабiлетi әлсiрейдi. Сондықтан көшпелiлер үшiн құдiреттi сөз өмiрлiк қажеттiлiк болған.

Сұлулықтың ең керемет көрiнiсi - адам, оның сұлулығы. Адам анадан сырт бейнесi, пiшiмi сымбатты, сұлу болып туылуы мүмкiн, бiрақ iшкi сұлулыққа тек әдебiмен жетедi. “Адам әдебiмен көрiктi” дейдi халық мақалы. Қазақтың ауыз және жазба әдебиетiнде “тән сұлулығы” мен “жан сұлулығы” деген түсiнiктер бар. Халық түсiнiгi бойынша рухани сұлулық жоғары тұрады: “Көркiн алма, мiнезiн ал”, “Сөзi райлының - жүзi шырайлы”, “Сұлу - сұлу емес сүйген сұлу”, “Адамның жылтыраған сыртына емес, сұлу iшiне қызық”.

Пайдаланылған әдебиеттер:

Негізгі:

1. Гараджа В. И. Религиоведение М., 1995

2. Класика мирового религиоведения. Антология М., 1996

3. Кьеркогор С. Страх и трепет М., 1993

4. Мень А. История религии. В 2-х т. М., 1997

5. Орынбеков М. С. Древние верования Казахстана. Алматы 1999

6. Орынбеков М. С. Философские воззрения Абая. А., 1995

7. Яблокова И. Н. Основы религиоведения. М., 1998

8. Арабский восток: Ислам и реформы. М., 2000

9. Абай. Книга слов. А., 1992

10. Құдайбергенов Б. К. Социально - философские поиски духовности: традиции и современность. М., 1995

3- Лекция Қазіргі заманғы христиандық.

Жоспары:

Қазіргі заманғы христиандық ілімі
Проваславия мен католицизмнің антитезасы
Қазіргі заманғы протестантизм

Маќсаты: Бүгінгі әлемдік діндердің бірі - христиан дінінің қазіргі заман талабына эволюциялану, реформалану процесі туралы студенттерге мәлімет беріледі.

Семинарда талқыналатын тақырыптың мазмұны

Католик шіркеуінің отар елдерге жасаған миссионерлік әрекеті тікелей өз билігінде болды. Алайда, ХХ ғасырдың ІІ жартысынан бастап, бүкіл әлемдік масштабта католик шіркеуі үшін христиандықты жергілікті ұлттық мәдениетке бейімдеу өмірлік қажеттілікке айналды. Бұл «шіркеудің миссионерлік әрекеті жайындағы декретте», «шіркеудің христиан емес діндермен қатынасы жайлы декларацияда», «діни еркіндік жайындағы декларациясында» қабылданған. Осыған орай шіркеу қызметкерлерінің дамушы елдердің жергілікті мәдениетін зерттеуге көп назар аударған. Католик миссиясы шіркеу архитектурасын, діни киімдерін т. б. жергілікті мәдениетке жақындатуға тырысты. Африка және Окения лашықтары, үнді, Қытай храмдары, және ислам мешіттері стильіндегі шіркеу құрылысы тек жергілікті дәстүрлерге бейімделу, миссионелікті күшейту ғана емес, христиан емес діндердің діни сенімдеріне жақындағандықтың куәсі болып есептеледі.

Католик шіркеуінің ықпалы Азияға, Афикаға және Океанияға таралу барысында сол өлкелердегі католик шіркеуіне ата-баба культі таралған. Бүгінгі католик миссиологиясы аталар культі сол өлкенің христиандығы үшін тікелеу теологиялық мәні зор деп қабылданған. 1935-36 ж. католик Қытай жанұяларында аталар аты жазылған тақтаны қоюға шіркеу рұқса берген, сонымен қатар, белгілі шарттарға қарай оның алдында иілуге де қарсы болмаған. Сонымен қатар бүгінгі Қытай католиктері Қыайдың жаңа жыл мейрамын тойлау кезінде шіркеу салтанатын аталар мен аспанға табынумен өткізеді.

Қазіргі заманғы протестантизм

Протестант миссиясы тек Азиядағы, Африкадағы және Латын Америкасындағы жергілікті евангелия шіркеулерінің дамуын ғана емес, Еуропа елдеріндегі тарихи протестантизмнен өзгеше, автономиялық формалардың пайда болуын қамтамасыз етті. Азияда протестант миссиясы ХҮІІІ ғасырда басталған. Алдымен бұл жаққа лютерандық, кейіннен баптизм енді. Индонезияға голландықтар кальвинизмнің түрлі формаларын алып келген еді. Ал Жапонияға, Қытайға және Филиппиндерге Америка протестантизмнің әсері мол болғаны айтылады. Оңтүстік Үндістанда 1947 жылы құрылған протестант шіркеуі экуменистік синтездің тәжірибесін көрсетті. Англикандар экуменистік синтезде , пресвитериандардың және методистердің түрлі топтарымен біріккен.

Осы бағыттардың дін қызметкерлері епископ басшылығындағы жаңа Оңтүстік Үндістан шіркеуіне біріккен. Діни сенім негізі ретінде Библия мен Апостол сенім символы, қабылданған шоқыну және евхаристия кеші мойындалады. Культ формалары англикандық жоғары шіркеуінің діни қызмет практикасына жақын келеді.

1910 жылы Лондондағы бүкіл әлемдік миссионерлік конференция христиандықтағы догматтық және канондық айырмашылықты жеңуді және оны бүгінгі әлеуметтік мәселелермен байланыстыруды мақсат тұтатын экуменистік әрекетті бастаған. 1948 жылы Амстердамдағы дүниеге келген бүкіл әлемдік шіркеулер ассамблеясы экуменистік әрекет жетекшісі - бас резиденциясы Женевада орналасқан бүкіл әлемдік шіркеулер кеңесін құрды. Экуменистік әрекеттегі жағдай әлеуметтік-саяси бейбітшлікті біржақты қамтамасыз етпеді. БӘШК мүшелері экономикасы дамыған және дамушы елдердің протестанттық, православиелік және ежелгі шығыс шіркеулері болып табылады. Протестант шіркеулері түрлі саяси-әлеуметтік позицияны ұстанады. Лютерант-эвангелистік, реформаторлық теологтар Библияға негізделген, белгілі бір қоғамдық құрылысты жақтайтын біркелкі әлеуметтік доктрина мүмкіндігін мойындамайды.

Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі Германиядағы көптеген протестанттар антифашистік «тәубе шіркеуін» қолдаған. Соғыстан соң зайырлы қозғалыстар мен институттар байланысты өнегелік саясат талабы мен евангелия моральі негізінде дүниелік биліктен алшақтаған «жауапты қоғам» концепциясы тарала бастады. 60-шы жылдары бүгінгі қоғамды сынауды қолға алған либералдық-модернисік концепция дүниеге келді, «азаматтық теологиясы» және «революциялық теология» қолға алынды. Сонымен қатар көптеген протестант идеологтары

Америкалық протестантизм Еуропа протестантизмінен ерекшеленеді.

Протестантизмнің ерекше бір типі ретінде зерттеушілер протестанттық миссионерлік әрекеттің нәтижесінде 1980 жылғы санақ бойынша 82 миллионға жеткен «жергілікті христиандықты» батыстық шықан тегіне қарағанда көптеген ілімі мен рәсімі жағынан ерекшеленеді. Десек те қандай жағдай болмасын өздерінің конфессионалдық атауын сақтап қалған: англикан, лютеран, баптистер т. б

ХХ ғасырдың орталарына таман миссионерлік протестантизмнң осындай типі басымдыққа ие болды. Христиандықтың өсу қарқыны Африкада, Азияда, Океанияда және Оңтүстік Америкада байқалады. Тіпті Африка тәуелсіз шіркеуінің өсу қарқыны ерекше. Бұл өлкеде пятидесятниктер мен Иегово куәгерлерінің ықпалы айқын байқалса, кейбір Африка христиандығына тән - христиан элементері мен дәстүрлі культтерінің бірігуі нәтижесінде синкреттелген формалары байқалады. Оның бір мысалы ретінде «Эпиопия сектасын» айтуға болады. Бұл топ методистердің ықпалымен негізі қаланса да Еуропа, Америка протестантизмінен ерекшеленеді. Кейбір зеттеушілер жергілікті христиандықты православие, католицизм және протестантизм сияқты христиндықтың бір үлкен тармағы ретінде санайды. Олардың көпшілігі көрікпелдікке, айығуға, ата-балала культіне, жаман рухтардан сақтануға көп мән береді. Африкадағы осындай шіркеулердің көрнектілердің бірі «Заирдің Кимбангист шіркеуінің» жеке теологиялық факультеті ба және бүкіләлемдік шіркеулер кеңесіне мүше болып табылады. Африка протестантизмі тәрізді Оңтүстік Америкадағы жергілікті халықтар арасында протестантизм (үндістер, метистер) рулық культ пен христиандықтың синкретизмдік формасы қабылданған.

Пайдаланылған әдебиеттер:

Негізгі:

1. Гараджа В. И. Религиоведение М., 1995

2. Класика мирового религиоведения. Антология М., 1996

3. Кьеркогор С. Страх и трепет М., 1993

4. Мень А. История религии. В 2-х т. М., 1997

5. Орынбеков М. С. Древние верования Казахстана. Алматы 1999

6. Орынбеков М. С. Философские воззрения Абая. А., 1995

7. Яблокова И. Н. Основы религиоведения. М., 1998

8. Арабский восток: Ислам и реформы. М., 2000

9. Абай. Книга слов. А., 1992

10. Құдайбергенов Б. К. Социально - философские поиски духовности: традиции и современность. М., 1995