Адалдық пен арамдық



1 Адалдық пен арамдық
2 Адамдардың ізгілігін, мейірімділігін оятатын негізгі үлгілер
Бұл аффектілер арасында арыстан мен айғырдай айырмашылық азайғаны азайған, есесіне егіз қозыдай ұқсастық белең алғаны алған. Дәлелді даладан іздеп керегі жоқ, дәлел әркімнің өз санасында жымыңдаған харам ойларда жатыр. Қай ісіміздің күнәға, қай ісіміздің игілікке жататынын айырып болмайтын иллюзиясы басым қоғамда өмір сүріп жатырмыз. Байқай білсеңіздер, адамдардың жан дүниесінде ізгілік пен жауыздық қосылып қана қоймай, олардан «гармониялық жіптер» тоқылып, өрмекшінің ұясы салынып жатыр. Ізгілік жауыздықтан бір саты биік тұра алмай қалды. Сол ұяның «құрылысы» біткен соң, адам жан дүниесіне «шыбын-шіркей, құрт-құмырсқалардың шіріктері» жайғасып алады. Сосын, адам болмысында жиіркенішті (егер жиіркене білсек) жыртқыштық қасиеттер өрмекшідей өрмелеп, сайран салып жүреді. Бұның соңы қауіпті жағдайларға әкеліп соқтыруы әбден мүмкін...Толстой «Әлемде зұлымдық жоқ. Зұлымдық атаулы өзіміздің ішімізде» дегенін еске салсақ, келешекте осының бәрі қалай қалпына келерін елестете алмай тағы қиналамыз...
Қазіргі қоғамда жазалауға сұранып тұрған жағымсыз құбылыстар жетіп артылады.
Адамдардың пейілі тарылды. Дүниеқоңыздық, жемқорлықтың дәуірі жүріп жатыр. Жемқорлық демекші, бізге Иван Грозныйдың қатаң үкімі, 1 Петрдің «өлім жазасына кесуі» секілді қан қақсатар қатаң жазалаулар қажет емес те шығар. Бізде қылмысты жарияға жар салып айту ғана бар. Жазалау жоқ. Қазір билік органдары, соның ішінде кедендік қызмет атқарушылар, үлкенді-кішілі әкімшіліктегі қызметкерлер, салық комитетіндегілер, басқа да мекемелер ашықтан ашық сыбайлас жемқорлықтың өрісін кеңейтіп жатыр. Адамдардың санасына осының «екі дүниеде де кешірілмес күнә» екенін сіңіретін идеология жоқ болып отыр. Сол идеологияны жасайтын Ғарифолла ағаның (Ғ. Есімов) сөзімен айтсақ, «үй танымайтын, ел танитын» парасаттылар тапшы. Қарапайым мысалмен айтқанда, бізде осы «тойымсыздық» дейтін жалбырап өскен шашты қырқып тастайтын қолына қайшы ұстаған «шаштараз» жетіспей жатыр. Анау-мынау шаштараз емес, шашының ұшын ғана жұқартып алып қоймай, аямай қырқып тастайтын «шаштараз» жоқ. Сондықтан да жеу жағынан бірнеше жылдық тәжірибесі бар небір «профессионалдар» еш алаңсыз мәртебелі қызметтерде жүр. Келешекте олардың жолын қуатын жас өскіндер жетіліп жатыр. Қоғам тіпті бартерге (саудагерлердің тілімен айтқанда айырбас) айналып кетті. Бір қолымызбен аламыз, бір қолымызбен береміз. Өміріміздің кезеңдері бартер заңдылығына кәдімгідей бағынышты. Қоғамда күніге кездесетін жайсыз құбылыстар осы адамгершіліктен жұрдай жандардың оспадарлығы, өгіздей қара күшін өз дегеніне жұмсауы. Адами ізгілікті аяққа таптап, қолынан келгеннің қонышынан басып қалуға өлермендікпен ұмтылуы. Бұндай адамдарға «сен сондайсың» деп кінәлау тағы жоқ. Себебі, оларға кінә тағу өте ауыр. «Мені құртқан Көкшолақ» деп, ақталуға әзір. Шектен тыс өзімшіл, дүниеқұмар адамдар Наполеон, Шыңғысхан, Македонскийлер секілді қанқұмар, кім көрінгеннің басын шауып, аяусыз ұрып-соғатын қатігез адамдар емес. Сондықтан болар миллиондаған адамдардың кеңірдегін жұлып, қанға бөктірген әлгі тирандардай тарихта қара әріппен есімдері жазылып қалмайды. Конституциямыздың өзінде де адамгершілігі жоқ адамдарды жазалайтын заң жоқ. Бұлардың қауіптілігі сол, өзгелерге өздерінің осы дертін жұқтырып, теріс моральдық принциптердің қоғамда Алпамыстай жедел өсуіне жағдай туғызуда. Өздеріне шектеу қоймайды. Өзгелердің көзқұртына, кумиріне айналып үлгерді.

Пән: Психология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:   
АДАЛДЫҚ ПЕН АРАМДЫҚ

Адалдық пен арамдық. Бұл аффектілер арасында арыстан мен айғырдай
айырмашылық азайғаны азайған, есесіне егіз қозыдай ұқсастық белең алғаны
алған. Дәлелді даладан іздеп керегі жоқ, дәлел әркімнің өз санасында
жымыңдаған харам ойларда жатыр. Қай ісіміздің күнәға, қай ісіміздің
игілікке жататынын айырып болмайтын иллюзиясы басым қоғамда өмір сүріп
жатырмыз. Байқай білсеңіздер, адамдардың жан дүниесінде ізгілік пен
жауыздық қосылып қана қоймай, олардан гармониялық жіптер тоқылып,
өрмекшінің ұясы салынып жатыр. Ізгілік жауыздықтан бір саты биік тұра алмай
қалды. Сол ұяның құрылысы біткен соң, адам жан дүниесіне шыбын-шіркей,
құрт-құмырсқалардың шіріктері жайғасып алады. Сосын, адам болмысында
жиіркенішті (егер жиіркене білсек) жыртқыштық қасиеттер өрмекшідей өрмелеп,
сайран салып жүреді. Бұның соңы қауіпті жағдайларға әкеліп соқтыруы әбден
мүмкін...Толстой Әлемде зұлымдық жоқ. Зұлымдық атаулы өзіміздің ішімізде
дегенін еске салсақ, келешекте осының бәрі қалай қалпына келерін елестете
алмай тағы қиналамыз...
Қазіргі қоғамда жазалауға сұранып тұрған жағымсыз құбылыстар жетіп
артылады.
Адамдардың пейілі тарылды. Дүниеқоңыздық, жемқорлықтың дәуірі жүріп жатыр.
Жемқорлық демекші, бізге Иван Грозныйдың қатаң үкімі, 1 Петрдің өлім
жазасына кесуі секілді қан қақсатар қатаң жазалаулар қажет емес те шығар.
Бізде қылмысты жарияға жар салып айту ғана бар. Жазалау жоқ. Қазір билік
органдары, соның ішінде кедендік қызмет атқарушылар, үлкенді-кішілі
әкімшіліктегі қызметкерлер, салық комитетіндегілер, басқа да мекемелер
ашықтан ашық сыбайлас жемқорлықтың өрісін кеңейтіп жатыр. Адамдардың
санасына осының екі дүниеде де кешірілмес күнә екенін сіңіретін идеология
жоқ болып отыр. Сол идеологияны жасайтын Ғарифолла ағаның (Ғ. Есімов)
сөзімен айтсақ, үй танымайтын, ел танитын парасаттылар тапшы. Қарапайым
мысалмен айтқанда, бізде осы тойымсыздық дейтін жалбырап өскен шашты
қырқып тастайтын қолына қайшы ұстаған шаштараз жетіспей жатыр. Анау-мынау
шаштараз емес, шашының ұшын ғана жұқартып алып қоймай, аямай қырқып
тастайтын шаштараз жоқ. Сондықтан да жеу жағынан бірнеше жылдық
тәжірибесі бар небір профессионалдар еш алаңсыз мәртебелі қызметтерде
жүр. Келешекте олардың жолын қуатын жас өскіндер жетіліп жатыр. Қоғам тіпті
бартерге (саудагерлердің тілімен айтқанда айырбас) айналып кетті. Бір
қолымызбен аламыз, бір қолымызбен береміз. Өміріміздің кезеңдері бартер
заңдылығына кәдімгідей бағынышты. Қоғамда күніге кездесетін жайсыз
құбылыстар осы адамгершіліктен жұрдай жандардың оспадарлығы, өгіздей қара
күшін өз дегеніне жұмсауы. Адами ізгілікті аяққа таптап, қолынан келгеннің
қонышынан басып қалуға өлермендікпен ұмтылуы. Бұндай адамдарға сен
сондайсың деп кінәлау тағы жоқ. Себебі, оларға кінә тағу өте ауыр. Мені
құртқан Көкшолақ деп, ақталуға әзір. Шектен тыс өзімшіл, дүниеқұмар
адамдар Наполеон, Шыңғысхан, Македонскийлер секілді қанқұмар, кім
көрінгеннің басын шауып, аяусыз ұрып-соғатын қатігез адамдар емес.
Сондықтан болар миллиондаған адамдардың кеңірдегін жұлып, қанға бөктірген
әлгі тирандардай тарихта қара әріппен есімдері жазылып қалмайды.
Конституциямыздың өзінде де адамгершілігі жоқ адамдарды жазалайтын заң
жоқ. Бұлардың қауіптілігі сол, өзгелерге өздерінің осы дертін жұқтырып,
теріс моральдық принциптердің қоғамда Алпамыстай жедел өсуіне жағдай
туғызуда. Өздеріне шектеу қоймайды. Өзгелердің көзқұртына, кумиріне айналып
үлгерді.
Адамдарды абсолютті түрде жауыз, не мейірімді деп бөлуге болмайды. Осы
екі қасиеттің біреуі ғана бір адамның жан дүниесінде берік орнығуы мүмкін
емес. Бұл өзі таразының екі жағы сияқты, экономиканың қарыштауы бар, адам
жан дүниесінің былғануы бар. Материялдық жағдайдың жақсаруы бар,
адамгершіліктің құрдымға кетуі бар... Есейе келе адамгершіліктен жылан
жалағандай ада-күде болған адамдар туралы айтсақ, Гегель мен Поппердей бір-
біріне үш қайнаса сорпасы қосылмайтын идеялар шайқасына тап боласыз. Бұл
өзі түсініксіз парадокс...
Кезінде ұстаздарымыз Өмірде әрқашан адал болып өтіңдер дейтін. Бірақ
олардың осы сөздері абстрактілі бірдеңкеге ұқсап естілетін. Адал болудың
түптеп келгенде не екенін, адал адамдар деп кімдерді атайтынымызды, жалпы
адалдық ұғымының нендей құдіреттілігі барын жіліктеп түсіндірмейтін.
Мүмкін өресі жетпеген шығар.Түсінбеген соң, оқушылар бұл мәселеге көп
мылжыңның бірі, көп қиялдың жұрнағы ретінде қарап, қолдарын бір-ақ
сілтейтін.
Жаратылысынан белгілі дәрежеде адал, адамгершілігі мол адамдарды көз
алдымызға елестетіп көрейік. Сіздіңше, олар қандай адамдар? Әркім әртүрлі
суреттейтіні хақ.
Иә, ізгі қасиеттердің фундаменті жастық шақта қалануы керек. Арыңды
жастан сақта дейміз. Ар сақтау демекші, нарықтың өлшеміне салсақ, жастық
шақ арды сақтаудың орнына базарға шығарып саудалауға өте ыңғайлы жас болып
кетті. Жас адамдардың орнықты өмірлік бағдарламалары қазығын қалағанға
дейін, нешетүрлі ретсіз құрылған мейірімсіз жүйелерге, негативті әсері бар
келеңсіздіктерге, былайша айтқанда тағдыр сындарына міндетті түрде
кезігеді. Олар қоғам майданына араласқаннан соң, бүлдіршін ойлары қоршаған
ортаның бүлдіргіш ниеттерінен таяқ жейді. Таяқ жеп қана қоймай, бүлдіргіш
ниеттердің құлақ кесті құлына айналып үлгереді. Минус шексіздікке қарсы
тұра алатын плюс шексіздігі, арамдыққа қарсы қайсарлығы, таза ойларының
өміршеңдігі майы таусылған шамдай өлімсірейді. Неге? Себебі айналасында
азғын адамдар көп. Жо-жоқ, олар туа бітті азғын емес шығар, бір данышпанның
сөзі бар ғой, Адам міндетті түрде зұлым емес. Ол өзінің өсуі мен дамуына
қажетті жағдайлар жоқтығынан зұлым ойға батады-деген. Демек, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Бастауыш мектепте оқушылардың қарым-қатынас мәдениетін қалыптастыру
Бұқар жыраудың толғауынан үзінді, Ш. Құдайберді ұлының "Ұждан" аттты әңгімесін, Кенже бидің нақылдары мен Абайдың "он төртінші" қара сөзі
Бизнес этикасының ғылым ретінде орнығуы
Шәкәрім құдайбердіұлы шығармаларының поэтикалық ерекшеліктері
Абай өлеңдеріндегі антонимдік жұптар
М. Мақатаев өлеңдеріндегі лексикалық анафора мен эпифора
М.Мақатаев поэзиясындағы анафора мен эпифора
Бастауыш сынып оқушыларын адамгершілікке тәрбиелеуде қазақ халық ертегілерін пайдалану
Адамға қойылатын басты талап
Оралхан Бөкеевтің шығармаларына талдау
Пәндер