Бас сүйек жарақаттың хирургиялық анатомиясы
1 Бас сүйек
2 Бас сүйектердің сынуы
3 Бас сүйек негізінің әлсіз жері
4. Бас сүйекті трапециялау
2 Бас сүйектердің сынуы
3 Бас сүйек негізінің әлсіз жері
4. Бас сүйекті трапециялау
Алдыңғы бөлімінің кеңістігі fossa pterigopalatina-ға ашылады және сопақша тесігі арқылы бас сүйектің қуысымен байланысады. Белгілеп тұрған жерлер инфекцияның қанат тәрізді – жақ саңылаудың қасында жатқан шелдің кеңістігіне таралу қалпақшалары болып табылады. Қанат тәрізді – жақ саңылаудың шелі арқылы беттің терең аймағының тамырлары мен нервтері өтеді: жақ артериясы, қанат тәрізді веноздық өрімі, төменгі альвеолярлы нерві тіл ұрт және төменгі ай тәрізді мен жақ тіл асты артериялары жатады.Төменгі альвеолярлы нерв аттас тамырларымен бірге шандырлы қапшықтан шығып, төменгі жақтың тесігіне барады. Соның нәтижесінде новокаин ерітіндісін тесіктің қасында жатқан шелге енгізсе, тек төменгі альвеолярлы нерві бөгеттейді, ал қасында жатқан тіл нерві көп жағдайда анестезияға ұшырамайды. Оны бөгеттеу үшін инені төменгі жақтың тесігінен 1 см оғары салу керек, демек көрші жатқан шандыр аралық кеңістікке.
Одонтогенді инфекцияның таралу жолын түсіну үшін, тіс негізінің ұшын төменгі жақтың ішкі қиғаш сызыққа қатыстысының топорафиялық анатомиясын білу керек, демек жақ-тіл асты бұлшық еттің бекітілу жерін. Егер тіс негізінің ұшы бұл сызықтан жоғары орналасса ( ауыз дифрагманың бекітілуі ), онда инфекциясының тіл асты кеңістігіне таралу шарты өзгереді, егер төмен болса, онда жақ асты үшбұрышына. Бірінші жағдайда, тіл асты кеңістігінің жақ-тіл науасында флегмоналар (абсцесстер) түзеледі.
Беттің терең аймақты немесе қанат жақ кеңістікті Пирогов жақаралық шел кеңістігі немесе жақаралық аймақ деген ат қойды. Бұл кеңістік алдында жоғарғы жақтың төмпешікпен, жоғарыда – негізгі сүйектің денесімен және үлкен қанатымен, ішінде қанат тәрізді өсіндісімен, сыртында – төменгі жақтың бұтағымен және астында медиальды қанат тәрізді өсіндісімен шектелген.
Латеральды қанат тәрізді бұлшық еттің, сыртқы және самай бұлшық етінің ішкі бетінің арасында самай-қанат тәрізді кеңістігі орналасады (Н.И.Пирогов бойынша; Т.В.Золотарева; Г.Н.Топоров, 1968 с.84). Ол арқылы терең самай тамырлары және самай нерв өтеді.
Одонтогенді инфекцияның таралу жолын түсіну үшін, тіс негізінің ұшын төменгі жақтың ішкі қиғаш сызыққа қатыстысының топорафиялық анатомиясын білу керек, демек жақ-тіл асты бұлшық еттің бекітілу жерін. Егер тіс негізінің ұшы бұл сызықтан жоғары орналасса ( ауыз дифрагманың бекітілуі ), онда инфекциясының тіл асты кеңістігіне таралу шарты өзгереді, егер төмен болса, онда жақ асты үшбұрышына. Бірінші жағдайда, тіл асты кеңістігінің жақ-тіл науасында флегмоналар (абсцесстер) түзеледі.
Беттің терең аймақты немесе қанат жақ кеңістікті Пирогов жақаралық шел кеңістігі немесе жақаралық аймақ деген ат қойды. Бұл кеңістік алдында жоғарғы жақтың төмпешікпен, жоғарыда – негізгі сүйектің денесімен және үлкен қанатымен, ішінде қанат тәрізді өсіндісімен, сыртында – төменгі жақтың бұтағымен және астында медиальды қанат тәрізді өсіндісімен шектелген.
Латеральды қанат тәрізді бұлшық еттің, сыртқы және самай бұлшық етінің ішкі бетінің арасында самай-қанат тәрізді кеңістігі орналасады (Н.И.Пирогов бойынша; Т.В.Золотарева; Г.Н.Топоров, 1968 с.84). Ол арқылы терең самай тамырлары және самай нерв өтеді.
1. Бет және мойын құрылымдық хирургиялық атыласы (Ф.М. Хитров) М.,1984
2. Бет-жақ клиникалық оперативтік хирургиясы. Дәрігерге арналған (Н.м. Александров) Л., 1985
3. Кушель Ю.В., Семин В.Е.Краниотомия М., 1998
4. Лойт А.А., Каюков А.В. Бас және мойын хирургиялқ анатомиясы Спб., 2002
5. Татьянченко В.К., Новогороцкий С.В. Бастың клиникалық анатомиясы және оперативтік хирургиясы. Ростов на Дону, 2000.-с.6-69
6. Генералов А.И., Пурин В.Р., Морозова Н.А. Балаларда гидроцефалияны хирургиялқ емдеу. Хирургия , 1976 N4.-с. 50-53
7. Бурденко Н.И.- ғалым, ұстаз және қоғам қайраткері. Хирургия, 1976 N4.-с. 9-14
8. Лебедев В.В., Айде Х.Б., Быков Л.д: Ауыр бас –ми жарақатта хирургиялық қолма- қол араласу көлемі. Хирургия, 1976 N8.-с. 70-76
9. Дюсембаев А.Т. Баланың бас сүйек анатомиялық жас ерекшеліктері. Алматы, 2002.-с.57
10. Құлақ, мұрын және тамақ аурулары. Атлас /В.Т. Пальчук, М., 1991. с.240/
11. Козлов В.а. Стомотологиялық статционарлық шұғыл жәрдемі М., 1978 т. 2, с. 352
12. Соловев М.М., Большаков О.П. Бас және мойын абссестер, флегмонаналары. Спб., 1997.-с.256
13. Егоров П.М. Стомотологияда жергілікті жансыздандыру М., 1985.-с. 160.
2. Бет-жақ клиникалық оперативтік хирургиясы. Дәрігерге арналған (Н.м. Александров) Л., 1985
3. Кушель Ю.В., Семин В.Е.Краниотомия М., 1998
4. Лойт А.А., Каюков А.В. Бас және мойын хирургиялқ анатомиясы Спб., 2002
5. Татьянченко В.К., Новогороцкий С.В. Бастың клиникалық анатомиясы және оперативтік хирургиясы. Ростов на Дону, 2000.-с.6-69
6. Генералов А.И., Пурин В.Р., Морозова Н.А. Балаларда гидроцефалияны хирургиялқ емдеу. Хирургия , 1976 N4.-с. 50-53
7. Бурденко Н.И.- ғалым, ұстаз және қоғам қайраткері. Хирургия, 1976 N4.-с. 9-14
8. Лебедев В.В., Айде Х.Б., Быков Л.д: Ауыр бас –ми жарақатта хирургиялық қолма- қол араласу көлемі. Хирургия, 1976 N8.-с. 70-76
9. Дюсембаев А.Т. Баланың бас сүйек анатомиялық жас ерекшеліктері. Алматы, 2002.-с.57
10. Құлақ, мұрын және тамақ аурулары. Атлас /В.Т. Пальчук, М., 1991. с.240/
11. Козлов В.а. Стомотологиялық статционарлық шұғыл жәрдемі М., 1978 т. 2, с. 352
12. Соловев М.М., Большаков О.П. Бас және мойын абссестер, флегмонаналары. Спб., 1997.-с.256
13. Егоров П.М. Стомотологияда жергілікті жансыздандыру М., 1985.-с. 160.
қыры, жоғарғы жақтың денесі және бет сүйек аралық арқылы қанат тәрізді
– жақ саңылауы, жақ арты кеңістігімен өзара байланысты. Алдыңғы бөлімінің
кеңістігі fossa pterigopalatina-ға ашылады және сопақша тесігі арқылы бас
сүйектің қуысымен байланысады. Белгілеп тұрған жерлер инфекцияның қанат
тәрізді – жақ саңылаудың қасында жатқан шелдің кеңістігіне таралу
қалпақшалары болып табылады. Қанат тәрізді – жақ саңылаудың шелі арқылы
беттің терең аймағының тамырлары мен нервтері өтеді: жақ артериясы, қанат
тәрізді веноздық өрімі, төменгі альвеолярлы нерві тіл ұрт және төменгі ай
тәрізді мен жақ тіл асты артериялары жатады.Төменгі альвеолярлы нерв аттас
тамырларымен бірге шандырлы қапшықтан шығып, төменгі жақтың тесігіне
барады. Соның нәтижесінде новокаин ерітіндісін тесіктің қасында жатқан
шелге енгізсе, тек төменгі альвеолярлы нерві бөгеттейді, ал қасында жатқан
тіл нерві көп жағдайда анестезияға ұшырамайды. Оны бөгеттеу үшін инені
төменгі жақтың тесігінен 1 см оғары салу керек, демек көрші жатқан шандыр
аралық кеңістікке.
Одонтогенді инфекцияның таралу жолын түсіну үшін, тіс негізінің ұшын
төменгі жақтың ішкі қиғаш сызыққа қатыстысының топорафиялық анатомиясын
білу керек, демек жақ-тіл асты бұлшық еттің бекітілу жерін. Егер тіс
негізінің ұшы бұл сызықтан жоғары орналасса ( ауыз дифрагманың бекітілуі ),
онда инфекциясының тіл асты кеңістігіне таралу шарты өзгереді, егер төмен
болса, онда жақ асты үшбұрышына. Бірінші жағдайда, тіл асты кеңістігінің
жақ-тіл науасында флегмоналар (абсцесстер) түзеледі.
Беттің терең аймақты немесе қанат жақ кеңістікті Пирогов жақаралық шел
кеңістігі немесе жақаралық аймақ деген ат қойды. Бұл кеңістік алдында
жоғарғы жақтың төмпешікпен, жоғарыда – негізгі сүйектің денесімен және
үлкен қанатымен, ішінде қанат тәрізді өсіндісімен, сыртында – төменгі
жақтың бұтағымен және астында медиальды қанат тәрізді өсіндісімен
шектелген.
Латеральды қанат тәрізді бұлшық еттің, сыртқы және самай бұлшық етінің
ішкі бетінің арасында самай-қанат тәрізді кеңістігі орналасады (Н.И.Пирогов
бойынша; Т.В.Золотарева; Г.Н.Топоров, 1968 с.84). Ол арқылы терең самай
тамырлары және самай нерв өтеді.
Жұтқыншақ маңы (парафаренгиальды) кеңістігі сыртында шықшыт безінің
өзіндік шандырмен және қанат аралық шандырмен медиальды қанат тәрізді
бұлшық етпен, ал ішінде – висцеральды шандырмен, жұтқыншақты астарлап
жатқан бұлшық еттер – жұмсақ таңдайды тарылтатын және көтеретін бұлшық
еттермен тұйықталған. Алдында кеңістік сыртқы шандырдың және ішкі
қабырғасының, әсіресе raphepterigomandi bulare қосылу нәтижесінде
шектелген. Артында олар жұтқыншақ аржағының кеңістігінен висцералбды
шандырдың сілемдермен (Шарпи сілемесі) бөліп тұрады, ал олар жұтқыншақ
бетінің бүйірінен омыртқа алды шандырға барады. Жоғарыда ол бас сүйектің
негізіне дейін жетеді, ал астында – тіласты сүйегі және тіласты-тіл бұлшық
еті оны жақ асты сілекей безінен және оны қаптамадан бөліп тұрады.
Жұтқыншақ маңы кеңістікте алдыңғы және артқы екі бөлімді ажыратады.
Олардың арасындағы шекарасын ісік тәрізді өсіндісі және одан басталатын
ісік тәрізді – жұтқыншақ, ісік тәрізді – тіл және ісік тәрізді тіласты
бұлшықеттері және ісік тәрізді өсіндісі мен жұтқыншақ арасындағы тарылған
шандыр жапырақшасы (ісік тәрізді – жұтқыншақ апоневрозды) жатады.
Парафаренгиальды кеңістіктің алдыңғы бөліміне жанасады. Ішінен таңдай
бадамшасы, сыртынан – шықшыт безінің жұтқыншақ өсіндісі. Бұл кеңістігінде
таңдай артериялардың өңдеу бұтақтары және аттас веномалар орналасады, олар
бадамша аймағында (перитонзаллярлы обцесс кезінде) қабыну үрдістің
таралуында маңызды роль атқарады.
Парафаренгиальды кеңістіктің артқы бөлімі арқылы ішкі күре тамыры, ішкі
ұйқы бағанасы және жоғарғы терең мойын лимфатикалық түйіндері өтеді.
Жұтқыншақ арты кеңістіктің ортасын аралық арқылы оң және сол бөлікке
бөледі, сол себептен жұтқыншақ арты абцесстері әсіресе бір жақты болады.
Жақаралық аймақтың шелдік аралықтар остеофлегмона кезінде іріңді үрдіске
қатысуы мүмкін. Оның себебі, төменгі тіс түбірінің зақымдауы болады.
Медиальды қанат тәрізді бұлшық еттің қатысуы кезінде призм (бұлшық еттің
қабынуы, ауыз ашуының қиындауы) дамиды. Самай қанат тәрізді аралық шелдің
іріңдеуі a.menindea media немесе үшкіл нервтің бұтағы арқылы мидың қатты
қабығына өтуі мүмкін. Жұтқыншақ маңы кеңістігінің инфицирленуі төменгі
жақтың 7-8 тістердің және қанат тәрізді аралық шелдің зақымдануы кезінде
көрінеді. Жұтқыншақ маңы кеңістік шелдің қабынуы жұтудың және тыныстың
қиындауына себепші болуы мүмкін. Инфекция парафаренгиальды кеңістіктің
алдыңғы бөлімінен артқы бөліміне енуі мүмкін, сосын мойынның тамыр нерв
аралық алдыңғы көкірек аралыққа таралады, ал жұтқыншақ арты арқылы өңеш
(қан кету) бойымен – артқы көкірек аралыққа барады. Бұл ұйқы артерияның
артқы бөлімінің шелі немесе ішкі күре тамырдың септикалық тромбоздың іріңді
заұымдану кезінде. Атап кеткен бес сүйек нервтердің зақымдануы кезінде
тиісті шығындар пайда болады (мысалы, ХІІ бір жақты зақымдану кезінде
көрінетін бұзылыстар жоқ; екі жақты – дизартрия; толық зақымдауда –
сөйлеуге болмайды - анартрия).
1836 ж. Людвиг ауыз қуысы түбінің флегмонасының ерекше түрін баяндады,
ол анаэробты инфекциямен шақырылады, егісте гемолитикалық стрептококкты
табады. Шіріктік – некротикалық флегмонаның немесе Людвиг ангинаның (ancho
– грек. сөзі – тұншығы, қысу) белгісі іріңсіз тіндік некроздың болуы. Ет
жұлынды түстес ихородты сұйықтық бірнеше тамшылары сирек көрінеді. Жұтуы
қиындатылған, ауру күйде өтеді. Науқастың бетінде қорқыныш белгісі
көрінеді, көз қарашығы кеңейеді. Бірінші немесе екінші аптасының соында
науқас өледі (Л.Н.Толстой “ Война и мир” романынан).
Соның салдарынан бастың бет бөлімінің топографиялық анатомиясының
ерекшелігі, бетте үлкен көлемді борпылдақ май тінінің бар болуы. Әсіресе
балаларда бастың бет бөлімінде көп май тіні болады. Борпылдақ дәнекер
тінінің бар болуы бет бөлімінің үлкен бейімділікке, оның жұмсақ жұмылғының
кең ісінуге, инфекцияның тез таралуына байланысты.
Бетте инфекцияның ошағын дәл анықтау үшін инфекцияның көзін, таралу
жолдарын және бетіндегі қабыну үрдістерді білу қажет. Бұл үрдістердің ең
жиі өзі ауыз қуысында тістер, қызыл иегі, жақтар және бадамшалар болып
табылады; құлақ аймағында – дабыл қуысы; мұрын аймағында – мұрын қуысы,
қосымша қуыстар мен бір шырышты қабықпен қапталған. Қосымша мұрын
саңылаулары бас сүйектің алдыңғы шұңқырымен, көз шарасы мен және түрік
ершігінің аймағында бас сүйектің ішкі негізі мен кең шектелген.
Атап өткен қабыну көздерінен инфекция әртүрлі жолдармен таралады:
лимфогенді, гемотогенді және бойынан. Лимфогенді жолы ортаңғы құлақтың
қуысын жұтқыншақ маңы май шелмен байланыстырады. Мысалы, ортаңғы құлақтың
қабынуы кезінде үрдіс жиі құлақ түтіктің лимфатикалық тамырлар арқылы,
дабыл қуысынан жұтқыншақ арты лимфатикалық түйіндерге таралады. Жұтқыншақ
арты лимфатикалық түйіндерден дамып келе жатқан обсцесстер, жұтқыншақтың
артқы қабырғасын алдыға шығарады. Жұтқыншақ арты обсцесстер, бір жақты
болады (шандыр сілемелері, омыртқа алды шандырдан жұтқыншақ шандырға келеді
– кеңістікті оң және сол бөліктерге бөледі). Кең ашылып тұрған ауыз арқылы
жұтқыншақ арты абсцессті тіліп ашу кезінде, жұтқыншақтың артқы қабырғасы
жарылып тереңдігі 0,5 –1 см. болады. Науқастың қалпы тез өзгерді, іріңмен
аспирацияланбау үшін, басын алдына еңкейтеді.
Бетінде инфекцияның гемотогенді жолмен таралуы аса маңызды, себебі дәл
осымен қабыну үрдісі бастың ми және бет бөлімінің жұмсақ тіндерден бас
сүйек қуысына ауысады. Ол веналар және вена аралық байланыстармен жүзеге
асады. Жаңа туған нәрестелерде және ұрықта бас сүйек күмбезінің жұмсақ
жамылғылар және мидың қатты қабығының синустарда веналық байланытар болады,
ал 5 –20 жастан бастап көр шараның венасымен, мұрынмен, ішкі құлақпен,
веноздық өрімдермен жаңа байланыстар пайда болады.
Қабыну үрдістің таралудың үшінші жолы – бойымен бетте жүргізуші
орын алады. Бірақ, бетте және адам денесінің басқа аймақтарында борпылдақ
дәнекер тінінің жиналуы шандырлармен бірге шектелген, олар белгілі бір
дәрежеде қабыну үрдістердің таралуына кедергі жасау мүмкін. Солай, іріңді
паротит кезінде ірің жылдам (4 есе жиі) парафаренгиальды кеңістігіне өтіп
кетеді. Тек шықшыт сілекей бедерінің жұтқыншақ өсіндісінің ішкі бетінде бұл
бездің шандырлық қапшығы паренхимадан еркін түсіп кетуімен түсіндіреді. Сол
себептен бұл жерде қабынулық экссудат жиналу мүмкін, ол кейін қапшықтың
әлсіз жері арқылы өтіп кетеді. Әдеттегі тілдік Войно-Ясенец бойынша.
4. Бас сүйек жарақаттың хирургиялық анатомиясы
Бұл жерде тек күмбездің жұмсақ жамылығның және бас сүйектер туралы
айтылады.
Жараны скальпилірлеу (бас терісін алу). Сіңір шлемі терімен тығыз
фиброзды ұстатқыштармен берік байланысқан (хирургиялық көзқарас бойынша бір
қабат), бас сүйек күмбезінде борпылдақ сүйек қабығы көрінеді,
скальпирленген жарақаттар сүйек қабығынан жұмсақ жамылғының бөлінуі , ал
кейбір жағдайларды скальпильдің құрамында сүйек қабығы және бас сүйегінің
сүйектері жалаңаш болып қалады. Жиі бастан бас терісінен алу әйелдерде
кездеседі (ұзын шаш), сөйтіп оралу механизмдерден тартылады.
Бас миының жарақатты скальпирлеу кезінде екі түрін ажыратамыз: 1) толық
емес, бұл жерде скальп біршама кең аяқшада ілініп тұрады (толық емес
скальп); 2) толық, бұл жерде скальп толығымен жұлып алынған (толық скальп).
Өзімен - өзі басты скальпирлеу өлімге әкелмейді, ауруханаларда ұзақ емдеуді
қажет етеді. Бұл жарақаттарға дер кезінде көмек көрсетсе бас сүйек
жамылғының қанмен жақсы қамсыздануы жақсы болуы тез жазылады. Бірақ толық
скальп қатаң косметикалық ауруларға және ауыр психикалық жарақатқа әкеледі.
әдебиеттерде толық скальптің жерсіну жағдайлары туралы жазылған.
Бас сүйектердің сынуы
Бас сүйек күмбезінің сүйектері, 2 жапырақшадан (сыртқы және ішкі) және
олардың арасындағы кеуекті заттан тұрады.
Бас сүйектің жарақаттарға тұрақтылығы оның құрылыс ерекшеліктеріне және
бірқатар жағдайларға тәуелді болады.
Жамылғының қалыңдығынан және қозғалғыштығынан басқа:
1) бас сүйек қаңқасының күмбез тәрізді құрылысы; 2) сүйектердің көптілігі
және 3) тігістердің буферлік рөлі маңызды болады.
Балалардың бас сүйегі тұрақтылығымен ерекшеленеді, себебі толық емес
сүйектену, тігістердің жұмсақтығы, дәнекер тігіннің молдылығы.
Балалардың бас сүйегі үлкен серпінділігіне өте қабілетті және егер оны
жерге тастаса ол доп сияқты секіріп кетеді. Жасы ұлғайған сайын сүйектердің
жарақаттарға қарсы тұру қабілеті төмендейді.
Балалардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
– жақ саңылауы, жақ арты кеңістігімен өзара байланысты. Алдыңғы бөлімінің
кеңістігі fossa pterigopalatina-ға ашылады және сопақша тесігі арқылы бас
сүйектің қуысымен байланысады. Белгілеп тұрған жерлер инфекцияның қанат
тәрізді – жақ саңылаудың қасында жатқан шелдің кеңістігіне таралу
қалпақшалары болып табылады. Қанат тәрізді – жақ саңылаудың шелі арқылы
беттің терең аймағының тамырлары мен нервтері өтеді: жақ артериясы, қанат
тәрізді веноздық өрімі, төменгі альвеолярлы нерві тіл ұрт және төменгі ай
тәрізді мен жақ тіл асты артериялары жатады.Төменгі альвеолярлы нерв аттас
тамырларымен бірге шандырлы қапшықтан шығып, төменгі жақтың тесігіне
барады. Соның нәтижесінде новокаин ерітіндісін тесіктің қасында жатқан
шелге енгізсе, тек төменгі альвеолярлы нерві бөгеттейді, ал қасында жатқан
тіл нерві көп жағдайда анестезияға ұшырамайды. Оны бөгеттеу үшін инені
төменгі жақтың тесігінен 1 см оғары салу керек, демек көрші жатқан шандыр
аралық кеңістікке.
Одонтогенді инфекцияның таралу жолын түсіну үшін, тіс негізінің ұшын
төменгі жақтың ішкі қиғаш сызыққа қатыстысының топорафиялық анатомиясын
білу керек, демек жақ-тіл асты бұлшық еттің бекітілу жерін. Егер тіс
негізінің ұшы бұл сызықтан жоғары орналасса ( ауыз дифрагманың бекітілуі ),
онда инфекциясының тіл асты кеңістігіне таралу шарты өзгереді, егер төмен
болса, онда жақ асты үшбұрышына. Бірінші жағдайда, тіл асты кеңістігінің
жақ-тіл науасында флегмоналар (абсцесстер) түзеледі.
Беттің терең аймақты немесе қанат жақ кеңістікті Пирогов жақаралық шел
кеңістігі немесе жақаралық аймақ деген ат қойды. Бұл кеңістік алдында
жоғарғы жақтың төмпешікпен, жоғарыда – негізгі сүйектің денесімен және
үлкен қанатымен, ішінде қанат тәрізді өсіндісімен, сыртында – төменгі
жақтың бұтағымен және астында медиальды қанат тәрізді өсіндісімен
шектелген.
Латеральды қанат тәрізді бұлшық еттің, сыртқы және самай бұлшық етінің
ішкі бетінің арасында самай-қанат тәрізді кеңістігі орналасады (Н.И.Пирогов
бойынша; Т.В.Золотарева; Г.Н.Топоров, 1968 с.84). Ол арқылы терең самай
тамырлары және самай нерв өтеді.
Жұтқыншақ маңы (парафаренгиальды) кеңістігі сыртында шықшыт безінің
өзіндік шандырмен және қанат аралық шандырмен медиальды қанат тәрізді
бұлшық етпен, ал ішінде – висцеральды шандырмен, жұтқыншақты астарлап
жатқан бұлшық еттер – жұмсақ таңдайды тарылтатын және көтеретін бұлшық
еттермен тұйықталған. Алдында кеңістік сыртқы шандырдың және ішкі
қабырғасының, әсіресе raphepterigomandi bulare қосылу нәтижесінде
шектелген. Артында олар жұтқыншақ аржағының кеңістігінен висцералбды
шандырдың сілемдермен (Шарпи сілемесі) бөліп тұрады, ал олар жұтқыншақ
бетінің бүйірінен омыртқа алды шандырға барады. Жоғарыда ол бас сүйектің
негізіне дейін жетеді, ал астында – тіласты сүйегі және тіласты-тіл бұлшық
еті оны жақ асты сілекей безінен және оны қаптамадан бөліп тұрады.
Жұтқыншақ маңы кеңістікте алдыңғы және артқы екі бөлімді ажыратады.
Олардың арасындағы шекарасын ісік тәрізді өсіндісі және одан басталатын
ісік тәрізді – жұтқыншақ, ісік тәрізді – тіл және ісік тәрізді тіласты
бұлшықеттері және ісік тәрізді өсіндісі мен жұтқыншақ арасындағы тарылған
шандыр жапырақшасы (ісік тәрізді – жұтқыншақ апоневрозды) жатады.
Парафаренгиальды кеңістіктің алдыңғы бөліміне жанасады. Ішінен таңдай
бадамшасы, сыртынан – шықшыт безінің жұтқыншақ өсіндісі. Бұл кеңістігінде
таңдай артериялардың өңдеу бұтақтары және аттас веномалар орналасады, олар
бадамша аймағында (перитонзаллярлы обцесс кезінде) қабыну үрдістің
таралуында маңызды роль атқарады.
Парафаренгиальды кеңістіктің артқы бөлімі арқылы ішкі күре тамыры, ішкі
ұйқы бағанасы және жоғарғы терең мойын лимфатикалық түйіндері өтеді.
Жұтқыншақ арты кеңістіктің ортасын аралық арқылы оң және сол бөлікке
бөледі, сол себептен жұтқыншақ арты абцесстері әсіресе бір жақты болады.
Жақаралық аймақтың шелдік аралықтар остеофлегмона кезінде іріңді үрдіске
қатысуы мүмкін. Оның себебі, төменгі тіс түбірінің зақымдауы болады.
Медиальды қанат тәрізді бұлшық еттің қатысуы кезінде призм (бұлшық еттің
қабынуы, ауыз ашуының қиындауы) дамиды. Самай қанат тәрізді аралық шелдің
іріңдеуі a.menindea media немесе үшкіл нервтің бұтағы арқылы мидың қатты
қабығына өтуі мүмкін. Жұтқыншақ маңы кеңістігінің инфицирленуі төменгі
жақтың 7-8 тістердің және қанат тәрізді аралық шелдің зақымдануы кезінде
көрінеді. Жұтқыншақ маңы кеңістік шелдің қабынуы жұтудың және тыныстың
қиындауына себепші болуы мүмкін. Инфекция парафаренгиальды кеңістіктің
алдыңғы бөлімінен артқы бөліміне енуі мүмкін, сосын мойынның тамыр нерв
аралық алдыңғы көкірек аралыққа таралады, ал жұтқыншақ арты арқылы өңеш
(қан кету) бойымен – артқы көкірек аралыққа барады. Бұл ұйқы артерияның
артқы бөлімінің шелі немесе ішкі күре тамырдың септикалық тромбоздың іріңді
заұымдану кезінде. Атап кеткен бес сүйек нервтердің зақымдануы кезінде
тиісті шығындар пайда болады (мысалы, ХІІ бір жақты зақымдану кезінде
көрінетін бұзылыстар жоқ; екі жақты – дизартрия; толық зақымдауда –
сөйлеуге болмайды - анартрия).
1836 ж. Людвиг ауыз қуысы түбінің флегмонасының ерекше түрін баяндады,
ол анаэробты инфекциямен шақырылады, егісте гемолитикалық стрептококкты
табады. Шіріктік – некротикалық флегмонаның немесе Людвиг ангинаның (ancho
– грек. сөзі – тұншығы, қысу) белгісі іріңсіз тіндік некроздың болуы. Ет
жұлынды түстес ихородты сұйықтық бірнеше тамшылары сирек көрінеді. Жұтуы
қиындатылған, ауру күйде өтеді. Науқастың бетінде қорқыныш белгісі
көрінеді, көз қарашығы кеңейеді. Бірінші немесе екінші аптасының соында
науқас өледі (Л.Н.Толстой “ Война и мир” романынан).
Соның салдарынан бастың бет бөлімінің топографиялық анатомиясының
ерекшелігі, бетте үлкен көлемді борпылдақ май тінінің бар болуы. Әсіресе
балаларда бастың бет бөлімінде көп май тіні болады. Борпылдақ дәнекер
тінінің бар болуы бет бөлімінің үлкен бейімділікке, оның жұмсақ жұмылғының
кең ісінуге, инфекцияның тез таралуына байланысты.
Бетте инфекцияның ошағын дәл анықтау үшін инфекцияның көзін, таралу
жолдарын және бетіндегі қабыну үрдістерді білу қажет. Бұл үрдістердің ең
жиі өзі ауыз қуысында тістер, қызыл иегі, жақтар және бадамшалар болып
табылады; құлақ аймағында – дабыл қуысы; мұрын аймағында – мұрын қуысы,
қосымша қуыстар мен бір шырышты қабықпен қапталған. Қосымша мұрын
саңылаулары бас сүйектің алдыңғы шұңқырымен, көз шарасы мен және түрік
ершігінің аймағында бас сүйектің ішкі негізі мен кең шектелген.
Атап өткен қабыну көздерінен инфекция әртүрлі жолдармен таралады:
лимфогенді, гемотогенді және бойынан. Лимфогенді жолы ортаңғы құлақтың
қуысын жұтқыншақ маңы май шелмен байланыстырады. Мысалы, ортаңғы құлақтың
қабынуы кезінде үрдіс жиі құлақ түтіктің лимфатикалық тамырлар арқылы,
дабыл қуысынан жұтқыншақ арты лимфатикалық түйіндерге таралады. Жұтқыншақ
арты лимфатикалық түйіндерден дамып келе жатқан обсцесстер, жұтқыншақтың
артқы қабырғасын алдыға шығарады. Жұтқыншақ арты обсцесстер, бір жақты
болады (шандыр сілемелері, омыртқа алды шандырдан жұтқыншақ шандырға келеді
– кеңістікті оң және сол бөліктерге бөледі). Кең ашылып тұрған ауыз арқылы
жұтқыншақ арты абсцессті тіліп ашу кезінде, жұтқыншақтың артқы қабырғасы
жарылып тереңдігі 0,5 –1 см. болады. Науқастың қалпы тез өзгерді, іріңмен
аспирацияланбау үшін, басын алдына еңкейтеді.
Бетінде инфекцияның гемотогенді жолмен таралуы аса маңызды, себебі дәл
осымен қабыну үрдісі бастың ми және бет бөлімінің жұмсақ тіндерден бас
сүйек қуысына ауысады. Ол веналар және вена аралық байланыстармен жүзеге
асады. Жаңа туған нәрестелерде және ұрықта бас сүйек күмбезінің жұмсақ
жамылғылар және мидың қатты қабығының синустарда веналық байланытар болады,
ал 5 –20 жастан бастап көр шараның венасымен, мұрынмен, ішкі құлақпен,
веноздық өрімдермен жаңа байланыстар пайда болады.
Қабыну үрдістің таралудың үшінші жолы – бойымен бетте жүргізуші
орын алады. Бірақ, бетте және адам денесінің басқа аймақтарында борпылдақ
дәнекер тінінің жиналуы шандырлармен бірге шектелген, олар белгілі бір
дәрежеде қабыну үрдістердің таралуына кедергі жасау мүмкін. Солай, іріңді
паротит кезінде ірің жылдам (4 есе жиі) парафаренгиальды кеңістігіне өтіп
кетеді. Тек шықшыт сілекей бедерінің жұтқыншақ өсіндісінің ішкі бетінде бұл
бездің шандырлық қапшығы паренхимадан еркін түсіп кетуімен түсіндіреді. Сол
себептен бұл жерде қабынулық экссудат жиналу мүмкін, ол кейін қапшықтың
әлсіз жері арқылы өтіп кетеді. Әдеттегі тілдік Войно-Ясенец бойынша.
4. Бас сүйек жарақаттың хирургиялық анатомиясы
Бұл жерде тек күмбездің жұмсақ жамылығның және бас сүйектер туралы
айтылады.
Жараны скальпилірлеу (бас терісін алу). Сіңір шлемі терімен тығыз
фиброзды ұстатқыштармен берік байланысқан (хирургиялық көзқарас бойынша бір
қабат), бас сүйек күмбезінде борпылдақ сүйек қабығы көрінеді,
скальпирленген жарақаттар сүйек қабығынан жұмсақ жамылғының бөлінуі , ал
кейбір жағдайларды скальпильдің құрамында сүйек қабығы және бас сүйегінің
сүйектері жалаңаш болып қалады. Жиі бастан бас терісінен алу әйелдерде
кездеседі (ұзын шаш), сөйтіп оралу механизмдерден тартылады.
Бас миының жарақатты скальпирлеу кезінде екі түрін ажыратамыз: 1) толық
емес, бұл жерде скальп біршама кең аяқшада ілініп тұрады (толық емес
скальп); 2) толық, бұл жерде скальп толығымен жұлып алынған (толық скальп).
Өзімен - өзі басты скальпирлеу өлімге әкелмейді, ауруханаларда ұзақ емдеуді
қажет етеді. Бұл жарақаттарға дер кезінде көмек көрсетсе бас сүйек
жамылғының қанмен жақсы қамсыздануы жақсы болуы тез жазылады. Бірақ толық
скальп қатаң косметикалық ауруларға және ауыр психикалық жарақатқа әкеледі.
әдебиеттерде толық скальптің жерсіну жағдайлары туралы жазылған.
Бас сүйектердің сынуы
Бас сүйек күмбезінің сүйектері, 2 жапырақшадан (сыртқы және ішкі) және
олардың арасындағы кеуекті заттан тұрады.
Бас сүйектің жарақаттарға тұрақтылығы оның құрылыс ерекшеліктеріне және
бірқатар жағдайларға тәуелді болады.
Жамылғының қалыңдығынан және қозғалғыштығынан басқа:
1) бас сүйек қаңқасының күмбез тәрізді құрылысы; 2) сүйектердің көптілігі
және 3) тігістердің буферлік рөлі маңызды болады.
Балалардың бас сүйегі тұрақтылығымен ерекшеленеді, себебі толық емес
сүйектену, тігістердің жұмсақтығы, дәнекер тігіннің молдылығы.
Балалардың бас сүйегі үлкен серпінділігіне өте қабілетті және егер оны
жерге тастаса ол доп сияқты секіріп кетеді. Жасы ұлғайған сайын сүйектердің
жарақаттарға қарсы тұру қабілеті төмендейді.
Балалардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz