Зат алмасу - тірі организмдердің тіршілігінің негізі

1. Зат алмасу . тірі организмдердің тіршілігінің негізі.
2. Зат алмасудың 2 жағы . ассимиляция және диссимиляция .
3. Зат алмасу процесінің түрлері.
4. Зат алмасу процестерінің клеткалық құрылымдармен байланысы.
5. Биоэнергетика: энергия және тірі жүйелердің жұмысы.

Барлық тірі организімге тән белгі - ол зат алмасу. Зат алмасуынсыз тіршілік болуы мүмкін емес. Зат алмасу деген сұраққа жауап беру үшін, тірі организмнің тірі емес заттардан айырмашылығына тоқталамыз.
1. Тірі организмнің сапалық, сандық құрамы және құрылымы өте күрделі.
2. Тірі организмнің кұрамындағы заттар өздігінен жаңарып отырады. Организдегі белоктің жартысы 80 күнде, ал судың бәрі 30 күнде жаңарады.
3. Тірі организм көбйе алады.
Осы ерекшеліктер негізінде қоршаған ортамен зат алмасу процесі немесе метоболизм жатыр.
Зат алмасу дегеніміз - өздігінен үздіксіз жүретін және реттелетін процесі арқылы тірі организмнің химиялық құрамының жаңаруы. Зат алмасу кезінде сыртқы ортадан тірі организмге қажетті қоректік заттар (белок, май, майлар тәріздес заттар, көмірсулар, витаминдер, минералды заттар, су т.б.)енеді.
Зат алмасу процесін 4 сатыға бөледі.
1. Организмдегі ас қорыту процесі. Күрделі молекулалар сумен қосылып ферменттердің әсерінен қарапайым бөлшектерге ыдырайды. Тамақ белогынан 20 аминқышқылдары, көмірсулардан - моносахаридтер, ал липидтерден - 3 атомды спртті глицерин мен майлы карбон қышқылдарына ыдырайды.
2-ші сатысында осы қортылған заттар мен О2 , Н2 О, минералды заттар қанға немесе лимфаға сіңіп, барлық денеге тарайды.
Зат алмасудың 3-ші сатысында клеткаларға түскен заттар, организм клеткасы жаңаруына, өсуіне, дамуына, организге қажетті заттарды қүрауға, энергия алуға жұмсалады.
Зат алмасудың 4-ші сатысында организге қажетсіз қайта пайдалануға келмсйтін затіар СО2,Н2О,NH3 сыртқа шығарылады.
Сонымен зат алмасу - ол күрделі процестер тізбегі: қоршаған ортадан заттарды сіңіріп, организмде оларды химиялық өзгерістерге ұшыратады да, соңғы өнімдерді сыртқа шығарады.