Жамбыл Жабаев (1846-1945)

1.Ж.Жабаевтың өмірімен және көптеген ақындармен айтыстары.
2.Қазан төңкерісіне дейінгі айтыстары мен өлеңдері.
3.Ұлы отан соғыс жылдары.

Қазақтың ұлы ақыны, Қазіргі Алматы обылысы, Жамбыл ауданында дүниеге келген.
Жасында білім алуға мүмкіндігі болмаса да, зерек бала көзімен көріп, көңіліне түйгендерді өлең етіп айта бастайды. Сөйтіп, 16жасының өзінде -ақ ол қазақ даласына белгілі болды. Оның қазақ, қырғыз ақындарымен айтысы қазақтың халық ауыз әдебиетінің алтын қорына енді. Жамбылдың Бақтыбай, Айкүміс, Сарыбас,Шашубай, Құлмамбет сияқты ақындармен айтысы көпшілікке кеңінен мәлім. Әсіресе, ақынның Құланаян Құлмамбетпен айтысы даңқын көпке жайды.
Ақын өзінің ұстазы Сүйінбайдың сара жолын мейлінше сәтті жалғады. Ол ғашықтық хикаяларды, тұрмыс-салт жырларын, батырлар туралы дастандарды жұртшылық арасында кеңінен толғады. Қырғыз халқының «Манас» жырын да өзінше жырлап, өзешелеу мәнермен айтып келді.
Қазан төңіркесіне дейінгі айтыстары мен өлеңдерінің көбісі дерлік сақталмаған. Тек ұрпақтан ұрпаққа, ауыздан ауызғакөшкен бөлігі ғана бізге келіп жетті. Олардың ішінде «әкеме», «Шәбденге», «Қали», «Шалабайға», «Байзақ молдаға» деген сияқты әйгілі жырлары бар.
Ж.Жабаев – 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысқа белсене атсалысқан. Ол өзінің өлеңдерімен халық рухын көтеріп, ел – жұртты жігерленуге үндеді. «Патша әмірі тарылды» , «Зілді бұйрық» сияқты өлеңдері соның айғағы.
1917 жылғы қазан төңкерісін Жамбыл шаттана қарсы алд.Ақан әр құбылысқа өлеңімен үн қосып, жаңалықтарды шалқыған шабытпен жарлады.
1919 ж Жамбыл Жетісу ақындарының слетіне қатысты. 1934 жылғы өнер шеберлерінің 1-республикалық съезінде Жамбыл өзінің шынайы халық ақыны екенін танытты, тоқсандағы өлеңдері қазақ поэзиясын тағы бір биік шыңға көтерді.
Ұлы Отан соғысы жылдары Жажбыл жырлары халықты жеңіске жігерлендірді. Мәселен, оның «Ленинградтық өлеңім»өлеңі қоршаудағы үлкен рух, сенімді серпін берді.
Жүз жасаған ұлы жыршы 20 –шы ғасырдың Гомері деген атпен халық жүрегінде мәңгі қалды. Ақынның туғанына 150 жыл толуы ЮНЕСКО. шешімі бойынша әлемдік деңгейде мерекеленді.
Ол түрмыс-салт өлендерін, ғашықгық хикаяларды, көркемдігі жоғары қаііармандық дастандарды жаттап алып, жүртшылық алдында толғап, өз әуенімен әсемдеп айтатын. Туысқан қырғыз халқының "Манас" жырын да өзінше толғап, өзгеше бір нүсқасын айтып келді.
Жамбыл қырғыздың Балық, Тыныбек, Қалығұл, Найманбай, Қатаған, Арыстанбек, Сағымбек секілді манасшы, жыршыларының да өнерн жақсы біліп, қырғыз поэзиясьшың тұнығьшан сусындады. Мұның үстіне ол шығыс әдебиетінің де ең асыл үлгілерінен хабардар болды. Айтыстың асқан шебері ретінде Жамбыл атағы елге кеңінен тарады. Ол жас кезінде Майлықожа, Мажкөт, Құлыншақ тәрізді ірі ақындардың үлгісін көрді. Жасьшан "қаздай қалқып, ерінбей өлең терген" ақьш жалгыз Жетісу емес, Каратауға, Сыр бойъша барып та көп өнерпаздармен дидарласқан, кейбірімен әріптес болған. Ол өлең айтумен қатар, күй де тартқан.
Ақынның Окт. революциясына дейінгі айтыстары мен өлевдерінің көбі кезінде жазылып қалмағандықтан, үмытылган. Ел аузьшда сақталғандары - солардьщ бір бөлігі ғана. Ал сақталганы Жамбылдың жасынан-ақ сөзге жүйрік, піыншыл, өткір ақьш болганын аңғартады. Жамбыл өлендеріңде басы артық сөз аз. Ақьш піыгармаларының әлеуметтік мәні зор, таптық багыты айқын. "Кедей күйі" деген өлеңінде апггықтан қайыршыға айналған кедей балаларының халі сөз болды. Ал "Шалабайға" деген өлеңінде екі жүзді атқа мінердің арам пейілі әшкереленеді. Ақынның сол кездегі қай өлеңін альш қарасақ та, әлеуметтік қашпылыісгарды, таптық теңсіздікгерді ерте көргенін байқаймыз. "Шагым", "Әкеме", "Жылқышы", "Шәбденге", "Сәт сайланарда", "Өстепкеде", "Патша әмірі тарылды", "Зілді бұйрық" секілді өмір шындығьшың алуан түрлі қырлары, көбінесе зілді әжуә, сықақ, сарказм арқылы сыналып, айқын суреттелді.