Delphi ортасында жұмыс жасау

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
І ТАРАУ. Программаны дайындау ортасы
1.1. Delphi ортасын іске қосу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.2. Проект. Форма. Қасиеттер. Қасиеттер терезесі ... ... ... ... ... ..8
1.3. Оқиғалар. Программалық код терезесі ... ... ... ... ... ... ... ... 11
1.4. Программа құрылымы. Негізгі модуль . Модуль. Әдіс ... ... ... .14
1.5. Берiлгендер қорын басқару жүйелері. БҚ.мен жұмыс ... ... ... .18
1.6. Database Desktop утилитасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
1.7. Берілгендер кестелерін құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
ІІ ТАРАУ. Программа формаларының жалпы сипаттамасы
2.1. Delphi ортасында берілгендер базасын дайындаудың
негізгі кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2.2. Жұмыс мағынасын сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
2.3. Берілгендер базасын толтыру алгоритмін құру ... ... ... ... ... 27
2.4. Программаның толықтай жұмыс істеу алгоритмі ... ... ... ... ..28
2.5. Функционалдық блок.схема ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
2.6. Инфологиялық және датологиялық модельдер құру ... ... ... ... 32
2.7. Программадағы форма терезелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39

Қазіргі заманғы компьютерлік технологиялардың қолданылуы экономика мен әлеуметтік салаларға көптеген жаңа мүмкіндіктер жаратып отыр. Кез-келген авотматтандырылған жүйе өзара байланысқан көптеген модульдерден тұратын күрделі аппараттық-программалық комплекстерді сипаттайды. Мұндай жағдайда желілік технологиялардың және мәліметтер қорының алатын орны ерекше болып табылады. Жалпы Жүйе компеген жергілікті және глобальды есептеу желілерінің комплексі түрінде анықталады. Телекоммуникациялық мекемелерде қазіргі таңда ең жетілдірілген желілік және келекоммуникациялық құрылғылар қолданылады. Жаңа технологиялардың дұрыс пайдаланылуы бизнес әлеміндегі жетекші орындарға ие болудың алғы шарттарының бірі болып табылады.
Аталған Жүйелерге деген сұраныс жоғары болғандықтан, сондай-ақ олардың құны да жоғары болғандықтан, коптеген компьютерлік техника шығарушы және бағдарламалық қамсыздандыру компаниялары өздерінің ұсыныстарымен шығып отырады. Әрбір мекеменің автоматтандыру бөлімінің алдында осы мәселені шешу, яғни көптеген бағдарламалардың ішінен өздеріән қанағаттандыратынын таңдау проблемасы тұрады. Мекемелер желісі Жүйеге мынадай негізгі екі талап қояды: коммерциялық ақпараттың қауіпсіздігі және сенімділігі.
Ақпараттық-іздеу жүйелеріне қойылатын кейбір талаптарға қарамастан, әрбір мекеме өзінің ішкі мәліметтерін өңдеудің өзіндік ерекшеліктерімен дараланады. Бірақ көбінше мұндай іс-әрекеттерді орындауға арналған құралдар олардың өздерінде табыла бермейді. Сондықтан, мен өз курстық жұмысымда қалааралық автобус байланысының анықтамалығын алуға арналған ақпараттық-іздеу жүйесін құрдым.

1. А.Я. Архангельский. Интегрированная среда разработки Delphi. От версии 1 до версии 5. Москва, ЗАО «Издательство БИНОМ» , 1999.
2. А.Я. Архангельский. Работа с локальными базами данных в Delphi 5. Москва, ЗАО «Издательство БИНОМ» , 2000.
3. А.Я. Архангельский. Язык SQL в Delphi 5. Москва, ЗАО «Издательство БИНОМ» , 2000.
4. В.Гофман, А.Хомоненко, Delphi 5, Наиболее полное руководство. Изд-во "БХВ- Санкт-Петербург", 1999 г.
5. Бобровский С., DELPHI 5: учебный курс. С.-П., «Питер», 2000.
6. Атре Ш. Структурный подход к организации баз данных. – М.: Финансы и статистика, 1983. – 320 с.
7. Бойко В.В., Савинков В.М. Проектирование баз данных информационных систем. – М.: Финансы и статистика, 1989. – 351 с.
8. Дейт К. Руководство по реляционной СУБД DB2. – М.: Финансы и статистика, 1988. – 320 с.
9. Джексон Г. Проектирование реляционных баз данных для использования с микроЭВМ. -М.: Мир, 1991. – 252 с.
10. Кириллов В.В. Структуризованный язык запросов (SQL). – СПб.: ИТМО, 1994. – 80 с.
11. Мартин Дж. Планирование развития автоматизированных систем. – М.: Финансы и статистика, 1984. – 196 с.
12. Мейер М. Теория реляционных баз данных. – М.: Мир, 1987. – 608 с.
13. Тиори Т., Фрай Дж. Проектирование структур баз данных. В 2 кн., – М.: Мир, 1985. Кн. 1. – 287 с.: Кн. 2. – 320 с.
14. Ульман Дж. Базы данных на Паскале. – М.: Машиностроение, 1990. – 386 с.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6

І ТАРАУ. Программаны дайындау ортасы
1.1. Delphi ортасын іске қосу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.2. Проект. Форма. Қасиеттер. Қасиеттер терезесі ... ... ... ... ... ..8
1.3. Оқиғалар. Программалық код терезесі ... ... ... ... ... ... ... ... 11
1.4. Программа құрылымы. Негізгі модуль . Модуль. Әдіс ... ... ... .14
1.5. Берiлгендер қорын басқару жүйелері. БҚ-мен жұмыс ... ... ... .18
1.6. Database Desktop утилитасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
1.7. Берілгендер кестелерін құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21

ІІ ТАРАУ. Программа формаларының жалпы сипаттамасы

2.1. Delphi ортасында берілгендер базасын дайындаудың
негізгі кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2.2. Жұмыс мағынасын сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
2.3. Берілгендер базасын толтыру алгоритмін құру ... ... ... ... ... 27
2.4. Программаның толықтай жұмыс істеу алгоритмі ... ... ... ... ..28
2.5. Функционалдық блок-схема ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
2.6. Инфологиялық және датологиялық модельдер құру ... ... ... ... 32

2.7. Программадағы форма терезелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39

КІРІСПЕ

Қазіргі заманғы компьютерлік технологиялардың қолданылуы экономика мен
әлеуметтік салаларға көптеген жаңа мүмкіндіктер жаратып отыр. Кез-келген
авотматтандырылған жүйе өзара байланысқан көптеген модульдерден тұратын
күрделі аппараттық-программалық комплекстерді сипаттайды. Мұндай жағдайда
желілік технологиялардың және мәліметтер қорының алатын орны ерекше болып
табылады. Жалпы Жүйе компеген жергілікті және глобальды есептеу желілерінің
комплексі түрінде анықталады. Телекоммуникациялық мекемелерде қазіргі таңда
ең жетілдірілген желілік және келекоммуникациялық құрылғылар қолданылады.
Жаңа технологиялардың дұрыс пайдаланылуы бизнес әлеміндегі жетекші
орындарға ие болудың алғы шарттарының бірі болып табылады.
Аталған Жүйелерге деген сұраныс жоғары болғандықтан, сондай-ақ
олардың құны да жоғары болғандықтан, коптеген компьютерлік техника шығарушы
және бағдарламалық қамсыздандыру компаниялары өздерінің ұсыныстарымен шығып
отырады. Әрбір мекеменің автоматтандыру бөлімінің алдында осы мәселені
шешу, яғни көптеген бағдарламалардың ішінен өздеріән қанағаттандыратынын
таңдау проблемасы тұрады. Мекемелер желісі Жүйеге мынадай негізгі екі талап
қояды: коммерциялық ақпараттың қауіпсіздігі және сенімділігі.
Ақпараттық-іздеу жүйелеріне қойылатын кейбір талаптарға қарамастан,
әрбір мекеме өзінің ішкі мәліметтерін өңдеудің өзіндік ерекшеліктерімен
дараланады. Бірақ көбінше мұндай іс-әрекеттерді орындауға арналған құралдар
олардың өздерінде табыла бермейді. Сондықтан, мен өз курстық жұмысымда
қалааралық автобус байланысының анықтамалығын алуға арналған ақпараттық-
іздеу жүйесін құрдым.
І ТАРАУ Программаны дайындау ортасы
1.1 Delphi ортасын іске қосу

Windows терезесі арқылы Delphi –ді іске қосу командасы:
Іске қосу-Программалар-Borland Delphi5( Delphi5
Экранда Delphi ортасының үш терезесі көрінеді (1.1-сурет).

1.1-сурет. Delphi ортасы

1- Delphi5-тің негізгі терезесі;
2- Форма (Form1);
3- Обьект инспекторы терезесі (Object Inspector).
Жалпы ортада программа құруға арналған төртінші, модуль терезесі де
іске қосылады. (Unit 1. pas). Форма терезесінің астында орналасатындықтан,
ол алғашқыда көрінбейді.
Delphi-дің негізгі терезесінің құрамына негізгі мәзір, аспаптар панелі
және компоненттер политрасы енгізілген (1.2-сурет). Негізгі мәзір
пунктеріне (ішкі мәзірлерге) Delphi-де жұмыс істеу командалары, аспаптар
панеліне ішкі мәзірлерге енгізілген негізгі командаларды орындайтын
түймелер орналастырылған.

1.2-сурет. Негізгі мәзір, аспаптар панелі және компоненттер палитрасы

2. Проект. Форма. Қасиеттер. Қасиеттер терезесі.

Delphi-де дайындалатын программа проект (жоба) деп аталады. Форма-
программаны дайындау алдында ашылатын, программаның сұхбаттық терезесі.
Delphi алғашқы рет іске қосылған кезде форма Form1 атауымен (тақырыбымен)
көрінеді. (1.1-сурет). Оның жиектеріне тышқан көрсеткішін орналастырып, ол
екі жақты нұсқама түріне айналған кезде жылжыту және қалдыру тәсілі бойынша
форманы кеңейту не қысу қиын емес.
Құрылатын программада пайдалану үшін формада түрлі компоненттер (форма
компоненттері) орнатады. Негізгі компонентердің кейбірі Access берілгендер
қоры жүйесінде пайдаланылатын элементте панеліне енгізілген түймелер
сияқты. Олар Delphi терезесінің компоненттер палитрасына орналастырылған.
Кей жағдайларда экранда форма көрінбеуі мүмкін. Оы экранға шығару үшін
View-Forms командасын беру жеткілікті.
Форманың және формаға енгізілетін компоненттердің түрлі қасиеттері бар
(оларды компонент “паспорты” деп те атайды). Қасиет (Сипаттама, параметр)-
айнымалылардың ерекше түрі. Олар объектінің түрлі мүмкіндіктерін сипаттап,
ағымдық күйін анықтайды. Мысалы форма қасиеттерінің мәндері – форма
тақырыбының мәтіні, өлшемі, экранда орналасуы, түсі т.б. Delphi іске
қосылған кезде форма қасиеттеріне алғашқы сәйкес мәндер меншіктеліп
қойылады.
Форманы не онда орнатылған компонентті программа құру үшін дайындау
оның кейбір қасиеттерінің мәндерін өзгертуден басталады. Қасиеттер тізімі
Объект инспекторы (Object Inspector) терезесіне енгізілген. Тізімді
инспектор терезесіне шығару үшін сәйкес объектіні (форманы не формада
орнатылған форма компонентін ) бір шерту арқылы таңдау керек. Инспектор
терезесінің жоғарғы қатарына таңдалған объект атауы да жазылып қойылады.
Мысалы, Delphi іске қосылған кезде форманың ашылған қасиеттер терезесі 1.1-
суретте көрсетілген. Терезенің екі қосымша беті бар: Properties (Қасиеттер)
және Events ( Оқиғалар). Терезеашылғанда екі бағанға енгізілген жазулардан
тұратын оның Properties бөлімі ашылулытұрады. (1.1-сурет) Бірінші бағанда
көрінетіндер – қасиет атаулары, екінші бағанға сәйкес жазылғандар-олардың
мәндері.
Форма қасиеттері:
Name (Атау) – формаға берілген атау. Ол Delphi объектілерінің
(компоненттердің) негізігі қасиеттерінің бірі. Delphi-дің жұмыс істеуі
кезінде ол объектіні осы атау бойынша ажыратып танитын. Delphi-дің формаға
автоматты түрде алғашқы рет меншіктелген атауын Form1 орнына KvTend атауын
енгізу. Ол үшін қасиеттер терезесінен Name атауын таңдап, жаңа атауды
клавиатура арқылы теріп алса болғаны. Терілген атау Name жолының оң
қатарына жазылып қойылады.
Font ( Шрифт) – фррмаға енгізілетін мәтін шрифтін орнату қасиеті. Оны
таңдап, оң жағында көрінген көп нүкте (...) түймесін шерткен кезде
сұқпаттық шрифт таңдау терезесі көрінеді (1.3 - сурет). Терезеден
әдеттегідей , қажетті шрифт типін өлшемін таңдап ( мысалы, Times Kaz, 10),
ОК түймесін шерту керек .

1.3-сурет. Шрифт таңдау терезесі

Caption (Тақырып, бетіне жазу) – форма терезесінің тақырыбына
енгізілетін мәтін. Алғашқы кезде қасиеттер терезесінің Caption қасиетіне
тақырып үшін Form1 cөзі енгізіліп қойылған. Оны “Redaktor” не басқа
тақырыпқа алмастыру Name қасиетіне мән меншіктеу тәсілі сияқты ( қасиет
мәні енгізілген соң КҚ ( каретканы қайтару , енгізу клавишін басып қойған
жөн)
Color (түс) –форманың түсін орнату қасиеті. Ол таңдалған кезде оң
жағында тілсызық түймесі көрінеді. Тілсызық түймесі –қасиет мәнінің
бірнеше екенінің белгісі. Тілсызық белсісін шерткен кезде мәнедер (түстер)
терезесі ашылады. Тізімде көрінген қалаған түсті шерткен. Соң форма сәйкес
түске боялып қойылады.
Width (Ен), Height (Биіктік) –пиксель өлшем бірлігімен берілген
форманың ені мен биіктігін орнату қасиеттері (бұл мәндер форманы қолдан
кеңейту не сығу кезінде де автоматты түрде орнатылып қойылады).
Объект қасиетін программа ( программалық код) ішінде орнату да мүмкін.
Мысалы, форма тақырыбы шрифтінің өлшемін 14 ету үшін программаға Form1.
FontSize :=14 меншіктеу операторын енгізуге болады.
Жалпы, бір қасиет мәнімен танысу үшін оны қасиеттер терезесінде таңдап
, F1 клавишін басу арқылы сәйкес анықтаманы шақыру керек. Delphi-де
анықтамалар ағылшын тілінде жазылады. Ол түсініксіз болса, экранда орысша
аудармасын көрсететін “Cokpat 97” сияқты арнайы дайындалған программаны
пайдаланған жөн ( мұндай программа компьютерге орнатылса, оны пайдалану
қиын емес).
Экранда қасиеттер терезесі көбінесе, оны шығару үшін View-object
Inspector командасын беру жеткілікті. Ол F11 клавиші басылған кезде де
көрінеді.
Ескерту. Жаңа проект іске қорсылған кезде алдымен DephiDirect терезесі
іске қосылуы мүмкін. Терезеден DephiNews бумасын таңдау жеткілікті.

1.3. Оқиғалар. Программалық код терезесі

Windows-тағы сияқты Dephi –де программалар оқиғалар арқылы
басқарылады. Мысалы, пайдаланушы программа құру үшін алдымен формаға
компонент орнату, формада орналастырылған компонентті тышқан арқылы шертуі
мүмкін. Оның іс-әрекеті оқиға шақырады. Яғни , оқиға –программаның жұмыс
істеуі кезінде объект жағдайының өзгеруі .
Dephi-де әр оқиғаға атау атау беріліп қойылған. Мысалы, компоненттер
палитрасының Button1 компонентін шерту Click (Шерту) оқиғасын шақырады.
Әр объектіге байланысты оқиғалар жеткілікті Мысалы, формаға байланысты
оқиғалар саны -35 (2.4-сурет). Олар қасиеттер терезесінің Events қосымша
бетіне енгізілген. Терезеде оқиға атауларының алдына Onпрефиксі (қосымшасы)
тіркестіріліп жзылады. Ол-атаудың оқиға екендігін білдіретін белгі.

1.4-сурет. Форма оқиғалары

Dephi ортасында жиі кездесетін оқиғалар :
On Click-тышқан түймесін бір рет басу;
OnDblClick-тышқан түймесін екі рет басу;
OnKeyDown-клавишті басу;
OnKeyUp-басылған клавишті босату;
OnMouseDown- тышқан түймесін басу;
OnMouseUp- тышқан түймесін босату;
OnMouseMove- тышқан көрсеткішін жылжыту;
On Create- форманы екі рет шерту, т.б.
Dephi-де программа (проект) екі бөлімнен тұрады: алғашқыда автоматты
түрде Project1 атауы берілетін модуль. Олар жеке терезелерде орналастырған.
Модульге оқиғаларға сәйкес іс-әрекеттерді орындайтын программа мәтіні
(процедуралар) енгізіледі ( олар 1.4-тақырыпта кең түрде қарастырылған).
Программа мәтінін программалық код деп , терезені программалық код терезесі
не қысқаша редактор терезесі деп те атайды. 1.1.-тақырыпта ескертілгендей,
Dephi іске қосылған кезде ол форма терезесінің астында көрінбей тұрады. Оны
экранға шығару тәсілдері:
- форманы жабу (түймесін шерту);
- код терезесінің бір шеті форма астында көрініп тұрса, оны шерту.
Терезе белсендірілуі түрде ашылады да онда процедура дайындамасы (үлгісі)
көрінеді. Оның тақырыбы нүкте арқылы бөлінген класс және процедура
атауларынан тұрады (1.5-сурет), т.б.
Жалпы, формадан код терезесіне өту және код терезесінен формаға өту
үшін F12 клавишін басу жеткілікті. 2.5-суретте көрініп тұрғаны – терезесіне
енгізілген процедура дайындамасы. Оқиғаға байланысты құрылатын процедура
оқиғаны өңдеуіш не оқиғаны өңдеу процедурасы делінеді. Процедура
дайындамасының жазылу түрі:
Procedure атау (Sender: TObject);
сипаттау бөлімі
begin
процедура денесі
end;
мұндағы Sender параметрі құрылатын процедураның қай класқа тиістілігін
анықтайды .
Терезенің сол бөлігіндегі-браузер терезесі. Онда код терезесінде
барлық жарияланулардың құрылымын көріп шығуға болады.

1.5-сурет. Редактор терезесі.

1.4. Программа құрылымы. Негізгі модуль . Модуль. Әдіс

Кез келген программа program сөзінен басталатын проект файлы мен бір
не бірнеше модульдерден тұрады да, қолдан құрылатын программа модуль ішіне
енгізіледі. Проект файлы dpr, модуль pas кеңейтілуі бойынша сақталынады.
Проект файлын негізгі модуль деп атайды. Негізгі модульдің мазмұны
проектініңжалпы сипаттамасынан тұрады. Delphi іске қосылған кезде оны
автоматты түрде дайындап шығады. Негізгі модульге ерекше жағдайлардан басқа
кездерде қосымша нұсқаулар енгізудің қажеті жоқ. Негізгі модуль (проект):
Program Project1;
Uses
Forms,
Unit1 in ‘Unit1. pas’{Fopm1};
{$R*.RES}
begin
Application. Initialize;
Application. CreateForm(TForm1, Form1);
Application. Run;
end.
мұндағы,
Projectl – негізгі модуль (проект) атауы. Проектіні дайындап, жаңа
атау бойынша сақтаған кезде ол соңғы атауға алмастырылып қойылады;
Uses – (қолдану) – Турбо Паскальдағы сияқты, қызметші сөз. оның
соңына программада пайдаланылатын стандартты (кітапханалық) Forms модулі
мен Delphi –ден соң оның қайсы модульдік файлда құрылатыны (in ’Unit1.pas’)
және онымен байланысты фома атуы көретіледі ({Form1}).
{$R*.RES} – нұсқау. Ол компиляторға қосымшаның (Windows көмегімен
дайындалған қолданбалы программаның) қор сипаттамаларын, мысалы,
шартбелгілер (пиктограммалар) сақталған файлды және т.с.с. пайдалану
керектігін көрсетеді (файлдың кеңейтілуі - .res);
begin – end операторларының аралығына енгізілген соңғы бөлім –
қосымшаның алғашқы жүктелуін қамтамасыз ететін әдістер (Delphi-де арнайы іс-
әрекетті орындайтын процедура, функция және командалар әдістер делінеді):
Application. Initialize-қосымша объектісін инициалдау (программаны
алғашқы рет дайындау) әдісі;
Application. CreateForm-проект құрамына енетін форманы дайындап,
экранда көрсету әдісі (сreate-құру);
Application. Run-пограмманы іске қосуды қамтамасыз ету әдісі.
Delphi-де әдістің командалық түрде жазылуы:
Объект. Әдіс
Мысалы, Application. Initialize- Application объектісінің Initialize
әдісін орындау
Кейбір жағдайда бөлімге проект сақталатын бума атын меншіктеу
командасын қосып қою да мүмкін, т.б.
Жалпы, Delphi-де программаның орындалуы автоматты түрде негізгі
модульді орындаудан басталады.
Модуль-түрлі іс-әрекеттерді орындауға арналған программа бөлімі.
Модуль тақырыбы Unit (модуль) қызметші сөзінен басталып, соңына әдеттегідей
нүктелі үтір (;) таңбасымен аяқталатын модуль атауы жазылады. Delphi-дің
модульге алғашқы рет меншіктейтін атауы: Unit1. Жаңа проект ашылған кезде
модуль дайындамасы да автоматты түрде құрылады:

Unit Unit 1;
Interface
Usis
Windows, Messajger, Sys Utils, Classes,
Graphics, Controls, Fopms, Dialogs;
Type
TForm1=class(TForm)
Private
{Private declarations}
public
{Public declarations}
end;
var
Fopm1: Tform1;
Implementation
{$R*.DFM}
end.
Интерфейс ( interface ) бөлімі interface кілттік сөзімен басталады да,
оған келесі бөлімдер енгізіледі: Usis-Турбо Паскальда пайдаланатын бөлім
сияқты, стандартты модуль атаулары жазылады, бөлімге пайдаланушы
дайындалған модуль атауын кірістіріп қою да мүмкін. Одан әрі, Delphi
дайындаған форма типі сипаталалып, олардан соң модульге жазылатын
процедуралар мен функциялар (программа элементтері) жарияланады, т.б.)
Private (жеке, дербес) бөліміне тек ағымдық модульге тиісті элементтер
енгізілуі мүмкін (элемент-өрістер, әдістер, қасиеттер мен оқиғалар);
Public(көпшілік) бөлімінің ішінде ағымдық модульге қол жеткізуге болатын
кез келген программа не модульдің көрінетін элементтері, облыстары
енгізіледі. Олар класқа енетін элементтердің пайдалану облыстарын ғана
анықтайтын болғандықтан , әдетте (көп жағдайда) олар бос көрінеді.
Implementation (іске асыру, орындау) бөліміндегі {$R*.DFM} -.dfm
кеңейтілуі бойынша жазылған файлды пайдалану нұсқауы. Ол модульді оған
сәйкес форманың сипаттамасымен байланыстырады. (файлға форма қасиеттерінің
мәндері жазылып қойылған. Ол формада орнатылған компоненттер қасиеттерінің
де сипататмаларын бойында сияқты. Қасиеттер сәйкес Object Inspector
терезесінде көрінеді). Одан соңғы қатарларға программалаушы Delphi тілінде
қажетті процедураларды қолдан кірістіру керек. Олардың ішіндегі оқиғаны
өңдеуіш процедуралардың тақырыптары модульдің интерфейс бөлімінде автоматты
түрде жазылып қойылады.
Кейде модульдің соңына инициалдау (initialization) бөлімі енгізіледі.
Бөлім модуль айнымалыларын инициялдап, (бастапқы мәндер беріп) программаны
дайындау үшін қажет. Егер ол толтырылса, бұл бөлім басқаруды программа
денесіне беруден бұрын орындалады. Бөлім нұсқауларын begin және end кілттік
сөздерінің арасына енгізу керек. Жоғарыда көрсетілген сияқты, бөлім
толтырылмаса, begin сөзі жазылмай, оған тек end сөзі енгізіледі. Ол –
модульдің соңын білдіретін кілттік сөз.

1.5. Берiлгендер қорын басқару жүйелері. БҚ-мен жұмыс.

Түрлі шаруашылықтарда, оқу орындарында, коммерциялық мекемелерде және
т.б. салаларда берілгендерді дайындау, оларды өңдеу, сақтау жиі кездеседі.
Мысалы, жоғары оқу орындарында дайындалатын мәліметтер:
• Факультеттер, олардың құрамындағы кафедралар мен кафедра
қызметкерлерінің тізімі не қызметкерлер жөнінде басқа
мәліметтер;
• емтихан ведомостары;
• студенттер жөнінде мәліметтік тізімдер;
• түрлі бөлімдерде жұмыс істейтін адамдардың тізімі (тегі, аты
жөні, білімі, адресі, үй телефоны, т.б.).
Мұндай мәліметтерді сақтау және өңдеу көп тараған әдісі – оларды
берілгендер қоры түрінде дайындау. Берілгендер қоры – құрылымы арнайы тәсіл
бойынша берілген форматтағы файлдар жиынтығы. Файл негізінен кесте түрінде
дайындалады. Кестелерді дайындау, жылдам түрде олардан қажетті жазулар
тобын таңдау (шартты қанағаттандыратын сұраныс құру), оларды сақтау,
жазуларды редакциялау, жолдарды алып тастау, кестені басып шығару сияқты
орындалатын іс-әрекеттер – күрделі жұмыстар.
Соңғы кездерде кестелерден тұратын берілгендер қорын құрып, оларды
өңдейтін көптеген программалар жүйесі дайындалған. Оларды берілгендер қорын
басқару жүйелері деп атайды. Белгілі берілгендер қорын басқару жүйелер:

dBase, FoxBase, FoxPro, Paradox, Access, т.б.
1.6. Database Desktop утилитасы.

Берілгендер қоры кестесі Dlephi құрамына енгізілген Database Desktop
(Берілгендер қоры жұмыс столы) қосымша программасы (утилитасы) арқылы
құрылады:
1. Tools - Database Desktop (Сервис Берілгендер қоры жұмыс столы
қабықшасы) командасын беру. Қабықша программасы көрінеді (1.6-сурет).

2.6-сурет. Database Desktop терезесі

2. терезеден File – New – Table (Файл-Жаңа-Кесте) командасын беру.
Create Table (Кесте құру) сұхбаттық терезесі шығады. Онда ашылатын
тізімнен қажетті кесте форматын таңдау (Paradox не dBase). Алғашқы
рет Paradox7 форматы іске қосылып, терезе өрісінде осы атау көрінеді
(1.7-сурет).

1.7-сурет. Кесте форматын таңдау

3. Paradox7 форматымен келісіп, ОК түймесін шерту (онда пайдалануға
болатын өріс типтері жеткілікті). Бірінші бағанында автоматты түрде
өрістің номері жазылып қойылған кесте өрісі атауын сипаттау терезесі
көрінеді (1.8-сурет).

1.8-сурет. Өрісті сипаттау терезесі

4. екінші бағаннан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.