Тәрбие ісінде жаңа технологияны пайдалану
КІРІСПЕ.
Негізгі бөлім.
1.Жаңа технологияны қолдану әдістері.
2.Тәрбие ісінде жаңа технологияны пайдалану.
Қорытынды.
Негізгі бөлім.
1.Жаңа технологияны қолдану әдістері.
2.Тәрбие ісінде жаңа технологияны пайдалану.
Қорытынды.
Адам эволюциясынын екінші кезеңі питекантроптың (грекше «маймыл», «адам», яғни маймыл адам), синантроптық (латынша зипа—«Қытай» яғни Қытай адамы), атлантроптық, рабат, гейдельберг адамының, сол сияқты неандерталъдықтың шығуымен байланысты. Питекантроп Ява аралы мен Африкада, синантроп — Қытайда Чжоукоудянь аңғарларда), атлгнтроп — Алжирде, Тернифин де Ген мекенде, рабат адамы — Мароккода, гейдельберг адамы — Германияда, Гейдельберг каласыньщ маңында табылды, алғаш рет табылған жерінің (Гермавиядағы Неандерталь алкабының)"атымен аталған неандертальдық Европаның, Азияның, Африканың көптеген жерлерінен табылды.
Екінші сатының барлық адамдары қалыптасып келе жатқан адамдар деп есептеледі де, олар архантроптар (грекше «бастапқы», «адам», яғни ең ежелгі адамдар) және палеоантроптар (грекше «ежелгі», «адам», яғни ежелгі адамдар) деп аталады. Тек неандертальдықтар ғана ежелгі адамдар делінеді. Алғашқы төрттік кезеңде өмір сүрген ең ежелгі адамдар маймыл адамдар деп те аталады, өйткені олар маймылдың көп белгілерін сақтаған: бас сүйегінің жатағандығы, мақдайының шаладқтығы, қас сүйегінің шодырайып шығып түруы, иегінің шығыққы еместігі, қолының бас бармағының жетілмегендігі т. т. Длайда оларда адамның кейбір белгілері де болды: түп-түзу болмаса да, екі аяғымен жүрді, бас сүйегі біршама үлкенірек болды, бұл—гоминидтер эволюциясының басты көрсеткіші. Питекаіггроп миының көлемі орта есеппен 900 смг-те тең болды, синантроп миының көлемі 1200 сж3-ге жакындады. Бұлар төменгі палеолитте питекантроп — шелль дәуірінде, синантроп пен гейдельберг адамы — ашель дәуірінде, неандертальдық— мустье дәуірінде өмір сүрген. Гейдёльберг адамының гоминидтер эволюциясынан алатын орны туралы бірыңғай пікір әлі жоқ. Зерттеушілердің кейбіреулері гейдельберг адамың синантроптың ізсалары деп есептейді, ал екінші біреулері соның замандасы деп санайды.
Екінші сатының барлық адамдары қалыптасып келе жатқан адамдар деп есептеледі де, олар архантроптар (грекше «бастапқы», «адам», яғни ең ежелгі адамдар) және палеоантроптар (грекше «ежелгі», «адам», яғни ежелгі адамдар) деп аталады. Тек неандертальдықтар ғана ежелгі адамдар делінеді. Алғашқы төрттік кезеңде өмір сүрген ең ежелгі адамдар маймыл адамдар деп те аталады, өйткені олар маймылдың көп белгілерін сақтаған: бас сүйегінің жатағандығы, мақдайының шаладқтығы, қас сүйегінің шодырайып шығып түруы, иегінің шығыққы еместігі, қолының бас бармағының жетілмегендігі т. т. Длайда оларда адамның кейбір белгілері де болды: түп-түзу болмаса да, екі аяғымен жүрді, бас сүйегі біршама үлкенірек болды, бұл—гоминидтер эволюциясының басты көрсеткіші. Питекаіггроп миының көлемі орта есеппен 900 смг-те тең болды, синантроп миының көлемі 1200 сж3-ге жакындады. Бұлар төменгі палеолитте питекантроп — шелль дәуірінде, синантроп пен гейдельберг адамы — ашель дәуірінде, неандертальдық— мустье дәуірінде өмір сүрген. Гейдёльберг адамының гоминидтер эволюциясынан алатын орны туралы бірыңғай пікір әлі жоқ. Зерттеушілердің кейбіреулері гейдельберг адамың синантроптың ізсалары деп есептейді, ал екінші біреулері соның замандасы деп санайды.
1.Алғашқы қоғам тариқы.-А.1991.
2.Ежелгі дүние тарихы.-А.1979.
2.Ежелгі дүние тарихы.-А.1979.
Кіріспе.
Адам эволюциясынын екінші кезеңі питекантроптың (грекше маймыл, адам,
яғни маймыл адам), синантроптық (латынша зипа—Қытай яғни Қытай адамы),
атлантроптық, рабат, гейдельберг адамының, сол сияқты неандерталъдықтың
шығуымен байланысты. Питекантроп Ява аралы мен Африкада, синантроп —
Қытайда Чжоукоудянь аңғарларда), атлгнтроп — Алжирде, Тернифин де Ген
мекенде, рабат адамы — Мароккода, гейдельберг адамы — Германияда,
Гейдельберг каласыньщ маңында табылды, алғаш рет табылған жерінің
(Гермавиядағы Неандерталь алкабының)"атымен аталған неандертальдық
Европаның, Азияның, Африканың көптеген жерлерінен табылды.
Екінші сатының барлық адамдары қалыптасып келе жатқан адамдар деп
есептеледі де, олар архантроптар (грекше бастапқы, адам, яғни ең ежелгі
адамдар) және палеоантроптар (грекше ежелгі, адам, яғни ежелгі
адамдар) деп аталады. Тек неандертальдықтар ғана ежелгі адамдар делінеді.
Алғашқы төрттік кезеңде өмір сүрген ең ежелгі адамдар маймыл адамдар деп те
аталады, өйткені олар маймылдың көп белгілерін сақтаған: бас сүйегінің
жатағандығы, мақдайының шаладқтығы, қас сүйегінің шодырайып шығып түруы,
иегінің шығыққы еместігі, қолының бас бармағының жетілмегендігі т. т.
Длайда оларда адамның кейбір белгілері де болды: түп-түзу болмаса да, екі
аяғымен жүрді, бас сүйегі біршама үлкенірек болды, бұл—гоминидтер
эволюциясының басты көрсеткіші. Питекаіггроп миының көлемі орта есеппен 900
смг-те тең болды, синантроп миының көлемі 1200 сж3-ге жакындады. Бұлар
төменгі палеолитте питекантроп — шелль дәуірінде, синантроп пен гейдельберг
адамы — ашель дәуірінде, неандертальдық— мустье дәуірінде өмір сүрген.
Гейдёльберг адамының гоминидтер эволюциясынан алатын орны туралы бірыңғай
пікір әлі жоқ. Зерттеушілердің кейбіреулері гейдельберг адамың синантроптың
ізсалары деп есептейді, ал екінші біреулері соның замандасы деп санайды.
Неандертальдық осы заманғы адамға жақын болған, оның тікелей ата-
бабалары еді. Шамамен 1300—1400 смъ болған миының көлемі осы заманғы
адамның миынан сәл ғана кем екен. Бірақ құрылысына қарағанда,
неандертальдықтың миы тьш қарапайым болған, оның маңдайға келетін үлесі аз
да, мидың негізгі бөлегі шүйде бөлігіне орналасқан. Алайда оң қолымен
жүмыс істеуіне байланысты, неандертальдықтың миынын, симметриясы
бұзылғандығы ең ежелгі адамдарға қарағанда неғүрлым айқын көрінеді. Сөйлеу
орталығы жақсы дамыған.Гоминидтер эволюциясындағы үшінші саты дене
құрылысы осы заманғы адамға ұқсас адамның — неоантроптың (жаңа адамның)
немесе, Энгельстің айтуынша, өзінің дене қүрылысы жағынан да, сондай-ақ
ақыл-ой қабілеті жағынан да ежелгі адамдардан сапасы өзгеше, дайын
адамнын, пайда болуымек байланысты. Сондықтан да ол (саналы адам) деп
аталды, Бұл адам кейінгі палеолиттің бас кезінде пайда болды, оның
өкілдері — кроманьондық пен гримальдилік (табылған жерлерінін атымен
аталған: Франциядағы Кроманьон үңгірі және Италиядағы, Жерорта теңізінің
жағасындағы Грнмальди үңгірі) адамдар болады. Кроманьондық тиятес адам
СССР-де де табылды (Воронеж қаласының маңындағы Костенкиде, Қырымда);
гримальдилік типтес адам Африкада (Сахаранын оңтүстігінде), Палестйнада,
Шығыс Европада (сонын ішіиде Жоғары Донда) табылды. Кроманьондык ■ миыныи
келсмі 1400—1500 сл3-ке тең. Бұлар — ұзын бойлы, тік жүретін, тік
маңдайлы, бас сүйегі түзу, иегі әбден шығьщқы адамдар. Олардың миының
неғүрлым прогресті учаскелері— төбе, самай әсіресе маңдай -бөліктері
мықтап үлкейген. Осы заманғы биоло-гиялық типтегі адамның дамуына
байланысты, антропогенез продесі негізінен аяқталды.
Буржуазиялық ғылым тіпті онық аса көрнекті өкілі Ч. Дарвин де)
антропогенездің қозғаушы күштері туралы мәселені, оның методологиясы
жетілмегендіктен толық шеше алмады. Дарвин табиғи және жыныстық сұрыптауға
неғүрлым көбірек мән берді де, әлеуметтік факторларды еске алмады. .
-Марксизм негізін қалаушылар гоминидтер эволюциясындағы әлеуметтік
факторларға түңғыш рет назар аударды, сөйтіп дамға айналу процесі,
Дарвиннін болжағанындай, тап-таза биологиялық процесс емес екенін
дәлелдеді. Сол сияқты олар адамнық шығуымен байланысты пайда болған
биологиялық және әлеуметтік факторлардьщ байланысы мен өз ара байланысын
анықтаумен де шуғылданды Энгельс Маймылдық адамға айналу продесінде
енбектіқ ролі деген еңбегінде мынаны дәлелдеді: адамға айналуға
жәрдемдескен барлық әлеуметтік факторлардын ішіндегі еқ маңыздысы еңбек
болып табылады, ол ежелгі және ежелгі геминидтерді осы заманғы типтегі
адамға айналдырды. Энгельетіқ айтуынша енбек бүкіл адамзат өмірі ең
бірінші негізгі шарты, оның үстіне біз белгілі мағынада адамнық өзін
жасаған еңбек деп айтуға тиіс болатын дәрежедегі негізгі шарты болып
табылады. Сонымен қатар Экгельс: адам енбегі кұралдарды қолдан жасаудан
басталды, деп түсіндірді. Енбек процесінде аяқтар бірте-бірте қолға
айналдң Сонымен, жемісі және оның органы болып табылады. Енбек
кұралдарынық жәрдемімен адам өзінің тама жөніндегі қажеттерін
қанағаттандыру үшін табиғат қорларын барған сайын көбірек пайдалана
бастады. Өзін қоршаған дүниеге ықпал ете отырып, адам өз табиғатын
өзгертті. Онық қолы анағүрлым икемді бола бастады, тік жүруге үйренді,
кемей мен дауыс мүшелері жетілді. Еқбек продесінде адамдардьщ бір-біріне
бірдене айту қажеттігі, бір-біріне жәрдемдесуі, бірігіп әрекет ету
қажеттігі пайда болды.
Сонымен, Энгельс көрсеткендей; адамнық физологиялық дамуына жол салған
енбек, ал табиғат жағдайларынын, өзгеруі (ормандардың құруы немесе
таулардың пайда болуы) емес. Энгельс антропогенездін енбек теориясында
адамды жануарлар дүниесінен бөліп алған биологиялық және әлеуметтік
факторларды шеберлікпен ұштастырады. Биологиялық және әлеуметтік факторлар
гоминидтер эволюциясына саналы адам пайда болғанға дейін екеуі қатар әсер
етті, бірақ бұл процесте кейінгі палеолитте биологиялық факторларды
біржолата ығыстырып шығарған әлеуметтік факторлар шешуші роль атқарды.*
Адамнын ен алғашқы щыққан жері туралы мәселе жөнінде, осы заманғы
ғалымдар екі түрлі болжамға: Африка (Дарвин айтуы бойынша) және Оңтүстік
Азия деген болжамдарға жүгінеді. Бұл болжамдардын екеуі де антропоидтер мен
гоминидтер сүйектерінің қалдықтары осы аймақтардан табылғандығына сүйеніп
айтылған. Совет әдебиетінде адамның ең тұнғыш мекені Оқтүстік Азия,
Солтүстік-Шығыс Африка және Онтүстік-Шығыс Европанын кейбір аймактары болды
деген жорамал көбірек мақұлданады.
Адам шыққан ең алғашкы мекеннін жер бедері туралы көзқарас та әркелкі.
Кейбіреулер (П. П. Сушкин.. Г. Ф. Дебец) таулы жерлер дегенді айтады, енді
біреулер (П. В. Серебровский) антропоидтердін адамға айналуынын манызды
алғы шарты ретінде, олардын тік жүруі басталғакдықтан жазык ландшафты болу
керек дейді.Ғалымлардын үшінші бір тобы Ч. Дарвин меи Ф. Энғельстін
болжамын)қолдайды, бұл болжам бойынша, адамға айналу процесі тропикалық
орман жағдайында, құралдар жасау жөніндегі еқбектін басталуымен байланысты
болған.
Әдебиеттер.
1.Алғашқы қоғам тариқы.-А.1991.
2.Ежелгі дүние тарихы.-А.1979.
Кіріспе.
Тәрбиенің жалпы мақсатын жүзеге асыру, ең алдымен, тәрбие бөліктерін,
яғни, ақыл-ой, қүқық, еңбек, экономикалық және экологиялық тәрбие,
эстетикалық және дене тәрбиесін байланыстыра шешуді талап етеді. Бұл
міндетті жүзеге асыру үшін "осы заманғы оқу-тәрбиелік технология" қажет
делік. Жаңа оқу-тәрбиелік технология деген не? Бұл сұраққа нақты жауап бар
ма? Үзіп-жұлқып, ана технология, мына технология "түгеннің технологиясы"
деп байыз таптырмай, берекесін кетіріп жүрген жоқпыз ба? Әуелі біз
"техника", "технология", "педагогикалық технология" терминінің мағынасын
түсініп, тереңде не жатыр, соны ақылымызбен аңғаруымыз керек. Ол үшін
әлемдік педагогикалық тәжірибедегі "технология" үғымының тарихына көз
жүгірткеніміз жөн. "Техника" терминінің екі мағынасы бар.
1. Өндіріс құралдарының жиынтығы.
1. Бір істі орындағанда қолданылатын тәсілдер жиынтығы.
"Технология" термині сол тәсілдер жүиесі (ілім) деген мағынаны
білдіреді. Шын мәнінде, білім беру саласындағы технологиялық идеялар
жаңадан пайда болады деу ағаттық. Оқуды технологияландыру туралы ойды
осыдан 400 жыл бұрын Я.Коменский айтқан екен.
Оқу-тәрбиелік технологияның анықтамасын Скиннер былай деп берді: "Оқу-
тәрбие технологиясы - технология жетістіктерін педагогикалық іс-тәжірибеде
қолдану".
Оқу-білім, тәлім-тәрбие саласында терең тамыр жайған дағдарыс жайында
әлем қауымдастығы дабыл қағып, алаң болғанына 40 жылдан асып барады. "Білім
дағдарысы" әлемдік сипат апып отырғанымен, оның елге немесе аймаққа тән
өзіндік қайшылықтары мен ерекшеліктері бар.
"Тәрбие әдісі" үғымы да әлі жете зерттелмеген мәселелердің бірі.
Т.Е. Конниковтың анықтамасы бойынша, бүл педагогикалық жүмыстың тәсілдері
мен жолдары арқылы тәрбие мақсатына жету. И.С. Марьенконың анықтамасы
бойынша, тәрбие әдісі – жеке адамға тікелей және жанама түрде ықпал ету.
В.А.Сластенин тәрбие әдісін тәрбиешілер мен тәрбие-ленуші іс-әрекетінің
өзара байланыс тәсілдері деп тұжырымдайды. Сонымен, әр түрлі авторлардың
анық-тамаларына сүйеніп, мынадай қорытынды жасауға болады. Тәрбие әдісі -
тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің өзара байланыс іс-әрекеттерінде оқушылардың
тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуына бағытталған педагогикалық жұмыс
тәсілдері. Барлық әдістер тәрбие мақсаттарын іске асыруға, оқушыларды мінез-
құлықтың қоғамдық ережесіне үйретуге, адамдармен қарым-қатынас жасауға және
олардың іс-әрекеттеріндегі қүнды тәжірибелерін пайдапануға бағытталуы
қажет. Тәрбие жұмысында әдістерді таңдап алу оқушылардың жас және дербес
ерекшеліктеріне, өмір тәжірибесіне, педагогикалық жағдаяттарға тәуелді.
Тәрбие жұмысында әр баланың жеке даму ерекшелігін ескерген жөн. Кейбір бала
сәл қиыншылыққа кездесе бастаған кезде өз ісін аяқсыз қалдырады. Оған
ерекше бақылау қажет. Ұйымшылдық қалыптаспаған жағдайда тапсырма, талап
қою, үжым белсенділерін құру жолында жұмыс істелуі керек. Бұл үшін
іскерлікті, дағдыны қалыптастыратын әдіс іздестіріп, елгезектікке,
кішіпейілділікке, ұқыптылыққа үйрету керек.
Ұжымның II - III даму сатысында қоғамдық пікір, тапсырма, пікірталас,
өзін-өзі бақылау, өзіне-өзі баға беру, т.б. қолданылады.
Барлық тәрбие әдістері бір-бірімен өзара байланыста, өзара тәуелді,
ешбір әдіс тәрбиенің әмбебап қүралы бола алмайды.
Мектеп-интернат жағдайында тәрбиешінің оқушымен жүргізетін тәрбие
жұмысының жалпы білім беретін орта мектептің сынып жетекшісінің жұмысымен
үқсас жері бар, бірақ біз кең ауқым-да ата-ана рөлін қоса атқарамыз десек
артық емес, ендеше, тәрбиешіге артылар жауапкершілік те жоғары. Сондықтан,
тәрбиеші өзінің білімін, кәсіптік шеберлігін арттыруы тиіс. Оған халықтық
педагогика жөнінде жазылған әдебиет, ТМД педа-гогтерінің әдістемелік
еңбектері, ақпарат құралдары әдістемелік журналдар, педагогтердің іс-
тәжірибелері, т.б. көмектеседі.
Апта сайын өткізілетін тәрбие сағаты - тәрбиешінің тәрбиелеу ісінің
негізгі бөлігі. Ол әр түрлі мақсатта өтеді. Тәрбиешінің тәжірибесіне,
қойылған мақсатқа, оқушының жас ерекшелігіне, мектептің жағдайына
байланысты тәрбие сағатының түрі, технологиясы әр түрлі нұсқамен жүзеге
асады. Әрине, ол апта бойы жиналған жағымсыз қылықтарға мораль оқу емес. Ол
сағатты оқушы асыға күтетіндей дәрежеге жеткізу тәрбиешінің кәсіптік
шеберлігіне байланысты. Тәрбие жоспарын жасағанда тәрбие салаларын қамти
отырып, тақырыпты тек дәріс немесе өлең жаттау ғана емес, ойын түрлері,
пікірсайыс, театрланған көрініс, диалог, дөңгелек үстел, хабар беру,
"Жылдар және адамдар", "Сұраңыз, жауап береміз", "Баспасөз - мәслихаты",
"Ауызша журнал", "Жас білгірлер клубы", т.б. түрлерін таңдап ала білген
жөн.
Тәрбиеші үшін тәрбиенің дайын үлгісі жоқ. Ол алдына мақсат қоя отырып,
баланы жан-жақты зерттейді.
Мектеп-интернатта республиканың әр түкпірінен жиналған оқушыларды бір
сыныпқа орналастырған соң, тәрбиешінің мақсаты - сынып ұжымын қалыптастыру.
Осы мақсатпен оқу жылының басында Медеуге мәдени жорыққа барып, онда
ойындар ойнап, келген соң алған әсеріміз жайында әңгіме өткіздік. Сабақтан
тыс жұмыстарда ба-лалардың дамуына жағдай жасап, әр баланың көңіл-күйі мен
психологиялық ерекшелігіне зерттеу, бақылау жүмысын жүргіземіз. (Сауал, диа-
лог, ойын, т.б.)
"Араласу бақыты неде?" деген тақырыпта пікір алысу өтті. Пікір алысуға
күні бүрын дайындық жүргізіліп, ойланатын сұрақтармен таныстырылып, бағыт-
бағдар берілді. Оқушының сабақ үлгерімін, тәртібін, мінез-құлқындағы
өзгерістерді үнемі зерттеп, біліп, шәкірті қиналып жүрген сәтте оның
жанынан табылып, көмектесіп, үнемі ақыл-кеңес беріп, оған ізгілікті
қасиеттерді үйретуден жалықпаған сынып тәрбиешісін ғана бала жанының нағыз
бағбаны деуге болады.
Сухомлинский адамды тәрбиелі ететін төрт ережені ұсынады:
1. Қуану, бақытқа бөлену, өмірді қызықты қабылдау;
2. Қоршаған тәрбиелеуші орта (адамдар, табиғат);
3. Басқа адамға нақты сенім;
4. Әдемілік, әлемдегі рухани өмір, адам рухының, жанының әсемдігі.
Жоғарыда аталып өткен әдіс-тәсілдерге (тәрбие технологиясына) түсінік
беріп өтейік.
Диалог - мәселе бойынша екі немесе одан да көп адамның өзара ой-пікір
бөлісуі. Мақсаты: ойды анықтау, келісілген қорытынды шығару.
Пікірсайыс (дискуссия) даулы нәрсені ұжым болып талқыға салып, зерттеу.
Мақсаты: қарсы пікірді тыңдай біліп, өз ойының дұрыстығын дәлелдей алу
немесе дүрыс пікірге келісім жасауға
үйрету.
Пікір алысу (диспут) - келелі мәселелер жөнінде ұжымдық талдау жасау.
Мақсаты: ойды анық ойға жету, өз көзқарасын анықтап алу,
Дөңгелек үстел - өз ойын еркін айта білу. Жүргізуші нақты мәселе жөнінде
жоспар жасайды. Мақсаты: таңдап алған тақырыпты талдауға қатысушылардың
көңілін аудара білу.
"Ақпарат" (хабарлама) - саяси хабарлама тәрізді жаңалықпен таныстыру. Ол
- мәдениет, экология, экономика, саясат жөнінде білім тереңдету үшін
айтылатын қызықты, мағыналы әңгіме. Түсінік беру, сүхбат, көсемсөз болуы
мүмкін. Мақсаты: оқушының белсенді өмірлік бағдарын қалыптастыру. "Информ-
дайджест", "Бұл қалай болып еді?" түрінде өткізуге болады.
"Жылдар және адамдар". Әлемдегі және өз еліміздегі экономистер,
саясаткерлер, өнер адамдарының өмірбаяны, құндылықтары жөнінде айтылады.
"Сұраңыз, жауап береміз". Қазіргі замандағы жұртты қызықтыратын сүрақтар
күні бүрын жинақталып, оқушыларға таратылады, олар ізденіп келеді де
сөйлеуге дайындалып, хабарлама жасайды.
"Баспасөз мәслихаты". Қатысушылар нақты бір рөлге кіреді (саясаткер,
оқымысты, журналист, өнер иесі, фототілші). Ұжымдық шығармашыл топ тәсілін
пайдалану керек. (И.П. Иванов әдістемесі.)
"Ақпараттық күрес". Өз көзқарасын қорғай отырып, ой-өрісін дамыту,
білгендерін белісу, іс түрлерімен танысу.
Ауызша журнал. Адамдардың еңбегі, өнері, мәдениеті жөнінде білімдерін
тереңдету, кеңейту мақсатында өтеді.
Тыңдаушыларға хабарлама әдісі журнал парақтарын елестетеді. Істі
жүргізуші кеңесшілер (құрылтайшылар) журналдың парақ саны бойынша
шығармашылық топқа бөледі. Олар қажетті материал табады. Журнал екі түрлі
болады: тақырыптық, көп тақырыптық.
"Жас білгірлер клубы" - танымдық ойын. Негізгі мақсаты - оқушылардың
шығармашылықпен ойлауы, танымдық даму белсенділігіне арналған хабармен
тыңдаушыларды таныстыру. Екі немесе одан да көп топ қатысады. Ереже бойынша
топтар бір уақытта бірдей тапсырма орындап, дәлдікке, шапшаңдылыққа көңіл
аударады. Байқауда викториналық сүрақтар кезектесе қойылады.
Біз ұлттық мүддемізге сай келетін әрі өркениет тұрғысында жазылған
әдістемелерді таңдап, теріп пайдалануға тиіспіз, шама-шарқымызша пайдаланып
та жүрміз. Технологияның өндірістік процестегі мәні — бұл қолдану кезінде
алдынала белгіленген нәтижеге жеткізетін, берілген саны мен сапасы арқылы
тауар алуға кеурек болар ғылыми-өндірістік әдістер, құралдар мен
алгоритмдер жүйесі. Қазіргі өндірістер осы технологаяға негізделеді.
Технологая — бүл өндірістің қол жеткізер деңгейінің шоғырлы көрініс
белгісі, ғылыми жетістіктерді енгізудің тәсілі мен нәтижесі. Кезкелген іс-
әрекет негізінде технология немесе өнерлік сипат бар. Өнер интуицияға
негізделеді, ал технология ғылымды арқау етеді.
Технологая әзірге жасалынбаса, онда жеке шеберлік үстем алады. Бірақ
ерте ме, кеш пе "ұжымдық шеберліктің" жинақты көрінісі технологияға
айналады.
Соңғы кезге дейін "ой шығармашылығы", оның ішінде адам тәрбие де
технология тыс болатын. Қазіргі педагогикалық теория технологияның
мақсаттылығын рационалды, яғни ұтымды екендігін мойындайды, бірақ мектеп
өндірісіндегі технологияның механикалық түрде өтуімен ешбір келіспейді.
Мектеп тәрбиесі мен өндіріс түсініктері бір-бірінен алыс емес. Өндіріс
сияқты мектепке де қоғам өзінің әлеуметтік тапсырысын жасайды, өндірістегі
сияқты мектептің де алдына қойылған міндеттеріне сәйкес белгілі материалдық
базасының болуы көзделеді. Осы міндеттерді шешуге өндірістегідей тәрбие
процесіне бағытталады. Бұл процестің негізі — жоспарланған нәтижеге жету
тәсілдерімен, сол тәсілдердің модельденуімен, адамдар іс-әрекет және
қылығын басқарумен байланысты педагоггардың тәрбиелік іс-әрекетг. Мұндағы
педагоггардың басқару іс-әрекеті өндірістегідей жүйенің жағдайы және оның
жүргізілу пәрменділігін сипаттайтын ақпараттар негізінде іске асырылады.
Мектептегі тәрбие жүйесі сонымен бірге өндіріс секілді қоғамдық
мақсаттар жолында материалдық базаны іске қосып, оқу-тәрбиелік міндеттерді
шешуге, педагогтар ұжымына арналған процестер бағдарын түзеді, яғни әртүрлі
іс-әрекеттерін басқару ұйымдастырып, сонымен бірге оларды орындаушыларды
қажетті ақпаратпен қамтамасыз ететін коммуникативті желіні іске қосады.
Бірақ адам тәрбиелеу технологиясының өзіндік ерекшеліктері болатынын
ескеру қажет. Өндірістегі қарапайым да анық жұмыс барысына қарағанда
мектептегі технологаяның күтілмеген күрделі жәйіттері мен белгілері
санқилы, олар:
1. Тәрбие процесінің өндірістік процестен айырмашылығы оңың
біртүтас болуыыда. Тәрбие провасін жеке операцияларға бөліп-жаруға, жеке
қасиеттер қалыптастырып, педагогикалық ықпалдарды кішігірім қадамдар
ретінде іске асыру қиынға соғады. Тәрбиелік ықпал бірізді — параллель
схемада емес, комплекс түрде орындалады.
2. Сапаларды қалыптастыру әдістемесін, яғни "технологиялық
операцияларды" игеруші тұлғаларды тәрбиеге тарту мәселесін өте байшшен,
салмақты шешу керек. Тәрбиеші алдында технологиялық процесті басынан аяғына
дейін жүргізу қажеттілігі тұрады яғни тәрбие жалпы технологияға негізделген
жекег шеберлікпен ұштасады.
3. Тәрбие технологиясы барлық тәрбиешілерге ортақ, ол тұлғаны жан-жақты
қалыптастыру, оны дамыту жолын-
дағы барша кезендерімен толық қабылдануы тиіс. Оларды анықтап, нәтижеге
жету бағыт-бағдарын көрсету педагогика ғылымының міндеті. Тәрбие
мәселелерін технсшогиялық шешуде әрбір тәрбиеші мақсатқа қол жеткізудің
мехнатты жолын алдын-ала белгілеген "өзекгі нүктелердің" арасында әрбір
тәрбиеші өз мүмкіншілігіне және нақты жағдайларға байланысты шеберлік
әрекетін жасай алады.
Қазіргі тәрбие тәжірибесі өзінің өтпелі кезеңінде түр.
Тәрбиешілердің көбі ғылыми технология бойынша жүмыс істеуді әлі де
мойынсынбайды, бірақ тәрбие міндеттерін шешудің жекелей интуитивті жолынан
жалпы бүрылыс көрініс бере бастады. Пайдасы көп, сарапталған технологиялық
жаңалықтарды енгізуге педагогтар қауымы ыңғай танытуда.
Тәжірибелік технологиядағы біртұтас тәрбие процесі оның құрылым
бірліктерін комплексті түрде қабылдау арқылы іске асырылады. Комплексті
ықпал тәрбиелік мақсаттардың, міндеттердің, мазмұнның, әдістер мен
формалардың бірлігін білдіреді.
Комплексті қажетгік тәрбие теориясы мен мектептегі тәрбие жүмысы
тәжірибесінің соңғы 10 жылдықта жетекші процестердің бірігімі ретінде
танылуына байланысты болды. Бұл процестер уақытында өз бетінше
ұйымдастырылатын, сонымен өзінше жетілетін құбылыс деп есептелінді. Осыдан
бұл процесте біртұтас тұлғаны қалыптастыруға емес, сол тұлғаның жекедара
қасиеттерін қалыптастыруға көп көңіл бөлінді. Тұлғаны жан-жақты, үйлесімді
дамыту принципі бұзылды.
Қазіргі тәрбие технологиясы комплексті бағыт мәселесін шеше отырып
мынадай талаптарды орындайды:
1. Тәрбиеленушілерге үш бағытта, яғни санасына, сезіміне және
қылықтарына әсер ету.
Тәрбие және өзіндік тәрбие бірігуі арқылы дүрыс нәтижеге қол жеткізу.
Тәрбиеге қатысты барлық факторлардың бірлігі мен реттелуі — тәрбиеге
комплексті түрде қараудың кезек күттірмес шарты.
Түлғада берілген қасиеттер тәрбие істерінің жүйесі арқылы қалыптасады. Бүл
істер бір арнаға бағытталып, процестегі ой, дене, адамгершілік, эстетикалық
және еңбек тәрбие міндеттерінің бір мезетте орындалуын талап ететін нақты
комплексті сипатта болуы қажет.
5. Тәрбиеге комплексті қарау тәрбие процесінің және оны басқарудың
жүйелілігін талап етеді. Тәрбиедегі сыртқы және ішкі факторлар мен олардың
өзара байланысын ескермей тұрып, басқару табысты болмайды. Ол үшін бүл
факторлар мен олардың әсер ету сипаты туралы педагогтың айқын түсінігі
болуы шарт.
Негізгі факторлар қатарына жататындар: 1) оқушының өмір сүру қалпы; 2)
әртүрлі аймақтардың өмір сүру жағдайлары мен дәстүрлері; 3) бүқаралық
ақпарат және насихат құралдары; 4) ұжымның өмір сүру жағдайы мен даму
деңгейі; 5) оқушының ұжымдық қатынас жүйесіндегі жағдайы; 6)
тәрбиеленушінің жеке және тұлғалық ерекшеліктері.
Тұлғаны толық қалыптастырудағы комплекстік осы жағдайлардың біріккен
сипаты ретінде ескерілгені жөн.
Тәрбие комплекстігінің маңызды шарты — тәрбие мақсаттарының,
мазмүңының, формалары мен әдістерінің бірлігі. Мұндай бірлікке келген ой
мен әрекеттің қара-қарсылықсыз орындалуы және алға қойған мақсат, міидеттің
нәтижелерімен сәйкес келуі комплекстіліктің жоғары деңгейде іске асқаны.
ЖОСПАР.
КІРІСПЕ.
Негізгі бөлім.
1.Жаңа технологияны қолдану әдістері.
2.Тәрбие ісінде жаңа технологияны пайдалану.
Қорытынды.
Кіріспе.
Қазақ әдеби тілінің, оның дыбыстық-фонетикалық жүйесіндегі, сөздік
құрамындағы, грамматикалық құрылысы мен сөз тудыру, сөз түрлендіру
жүйесіндегі негізгі заңдылықтар мен нормалардың көпшілігі-ақ көне түркі
тілінен мирас болып енді. Әрине, олардың сипаттары да, жүйелілігі де
біркелкі емес. Оларды айқынырақ байқау үшін әр кезеңдегі көне түркі жазба
ескерткіштерінің тілін қазақ әдеби тілімен салыстыра қараған жөн. Сонда
ғана көне түркі әдеби тілінің қазақ әдеби тілінің қалыптасуындағы үлкен бір
тарихи негізі мен арнасы екені айқындалады. Көне түркі жазба
ескерткіштерінің тілі осы жағынан талданып, кезеңдерге бөлініп қаралады.
Көне түркі (Орхон-Енисей) жазба мұраларының қазақ әдеби тіліне қатысы
Бұл кезең — түркі тілдері тарихының жазба мұралары сақталған ең көне
кезеңі. Әрине, қазіргі жеке-жеке ел болып қалыптасқан түркі халықтары ол
кезде өз басына отау тігіп, бөлек-бөлек халық ретінде қалыптаса қойған жоқ.
еді. Тарихшыларымыз түркі қағанатын (Ұлы түркі қағанаты болсын, Батыс түркі
қағанаты болсын, Шығыс түркі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Адам эволюциясынын екінші кезеңі питекантроптың (грекше маймыл, адам,
яғни маймыл адам), синантроптық (латынша зипа—Қытай яғни Қытай адамы),
атлантроптық, рабат, гейдельберг адамының, сол сияқты неандерталъдықтың
шығуымен байланысты. Питекантроп Ява аралы мен Африкада, синантроп —
Қытайда Чжоукоудянь аңғарларда), атлгнтроп — Алжирде, Тернифин де Ген
мекенде, рабат адамы — Мароккода, гейдельберг адамы — Германияда,
Гейдельберг каласыньщ маңында табылды, алғаш рет табылған жерінің
(Гермавиядағы Неандерталь алкабының)"атымен аталған неандертальдық
Европаның, Азияның, Африканың көптеген жерлерінен табылды.
Екінші сатының барлық адамдары қалыптасып келе жатқан адамдар деп
есептеледі де, олар архантроптар (грекше бастапқы, адам, яғни ең ежелгі
адамдар) және палеоантроптар (грекше ежелгі, адам, яғни ежелгі
адамдар) деп аталады. Тек неандертальдықтар ғана ежелгі адамдар делінеді.
Алғашқы төрттік кезеңде өмір сүрген ең ежелгі адамдар маймыл адамдар деп те
аталады, өйткені олар маймылдың көп белгілерін сақтаған: бас сүйегінің
жатағандығы, мақдайының шаладқтығы, қас сүйегінің шодырайып шығып түруы,
иегінің шығыққы еместігі, қолының бас бармағының жетілмегендігі т. т.
Длайда оларда адамның кейбір белгілері де болды: түп-түзу болмаса да, екі
аяғымен жүрді, бас сүйегі біршама үлкенірек болды, бұл—гоминидтер
эволюциясының басты көрсеткіші. Питекаіггроп миының көлемі орта есеппен 900
смг-те тең болды, синантроп миының көлемі 1200 сж3-ге жакындады. Бұлар
төменгі палеолитте питекантроп — шелль дәуірінде, синантроп пен гейдельберг
адамы — ашель дәуірінде, неандертальдық— мустье дәуірінде өмір сүрген.
Гейдёльберг адамының гоминидтер эволюциясынан алатын орны туралы бірыңғай
пікір әлі жоқ. Зерттеушілердің кейбіреулері гейдельберг адамың синантроптың
ізсалары деп есептейді, ал екінші біреулері соның замандасы деп санайды.
Неандертальдық осы заманғы адамға жақын болған, оның тікелей ата-
бабалары еді. Шамамен 1300—1400 смъ болған миының көлемі осы заманғы
адамның миынан сәл ғана кем екен. Бірақ құрылысына қарағанда,
неандертальдықтың миы тьш қарапайым болған, оның маңдайға келетін үлесі аз
да, мидың негізгі бөлегі шүйде бөлігіне орналасқан. Алайда оң қолымен
жүмыс істеуіне байланысты, неандертальдықтың миынын, симметриясы
бұзылғандығы ең ежелгі адамдарға қарағанда неғүрлым айқын көрінеді. Сөйлеу
орталығы жақсы дамыған.Гоминидтер эволюциясындағы үшінші саты дене
құрылысы осы заманғы адамға ұқсас адамның — неоантроптың (жаңа адамның)
немесе, Энгельстің айтуынша, өзінің дене қүрылысы жағынан да, сондай-ақ
ақыл-ой қабілеті жағынан да ежелгі адамдардан сапасы өзгеше, дайын
адамнын, пайда болуымек байланысты. Сондықтан да ол (саналы адам) деп
аталды, Бұл адам кейінгі палеолиттің бас кезінде пайда болды, оның
өкілдері — кроманьондық пен гримальдилік (табылған жерлерінін атымен
аталған: Франциядағы Кроманьон үңгірі және Италиядағы, Жерорта теңізінің
жағасындағы Грнмальди үңгірі) адамдар болады. Кроманьондық тиятес адам
СССР-де де табылды (Воронеж қаласының маңындағы Костенкиде, Қырымда);
гримальдилік типтес адам Африкада (Сахаранын оңтүстігінде), Палестйнада,
Шығыс Европада (сонын ішіиде Жоғары Донда) табылды. Кроманьондык ■ миыныи
келсмі 1400—1500 сл3-ке тең. Бұлар — ұзын бойлы, тік жүретін, тік
маңдайлы, бас сүйегі түзу, иегі әбден шығьщқы адамдар. Олардың миының
неғүрлым прогресті учаскелері— төбе, самай әсіресе маңдай -бөліктері
мықтап үлкейген. Осы заманғы биоло-гиялық типтегі адамның дамуына
байланысты, антропогенез продесі негізінен аяқталды.
Буржуазиялық ғылым тіпті онық аса көрнекті өкілі Ч. Дарвин де)
антропогенездің қозғаушы күштері туралы мәселені, оның методологиясы
жетілмегендіктен толық шеше алмады. Дарвин табиғи және жыныстық сұрыптауға
неғүрлым көбірек мән берді де, әлеуметтік факторларды еске алмады. .
-Марксизм негізін қалаушылар гоминидтер эволюциясындағы әлеуметтік
факторларға түңғыш рет назар аударды, сөйтіп дамға айналу процесі,
Дарвиннін болжағанындай, тап-таза биологиялық процесс емес екенін
дәлелдеді. Сол сияқты олар адамнық шығуымен байланысты пайда болған
биологиялық және әлеуметтік факторлардьщ байланысы мен өз ара байланысын
анықтаумен де шуғылданды Энгельс Маймылдық адамға айналу продесінде
енбектіқ ролі деген еңбегінде мынаны дәлелдеді: адамға айналуға
жәрдемдескен барлық әлеуметтік факторлардын ішіндегі еқ маңыздысы еңбек
болып табылады, ол ежелгі және ежелгі геминидтерді осы заманғы типтегі
адамға айналдырды. Энгельетіқ айтуынша енбек бүкіл адамзат өмірі ең
бірінші негізгі шарты, оның үстіне біз белгілі мағынада адамнық өзін
жасаған еңбек деп айтуға тиіс болатын дәрежедегі негізгі шарты болып
табылады. Сонымен қатар Экгельс: адам енбегі кұралдарды қолдан жасаудан
басталды, деп түсіндірді. Енбек процесінде аяқтар бірте-бірте қолға
айналдң Сонымен, жемісі және оның органы болып табылады. Енбек
кұралдарынық жәрдемімен адам өзінің тама жөніндегі қажеттерін
қанағаттандыру үшін табиғат қорларын барған сайын көбірек пайдалана
бастады. Өзін қоршаған дүниеге ықпал ете отырып, адам өз табиғатын
өзгертті. Онық қолы анағүрлым икемді бола бастады, тік жүруге үйренді,
кемей мен дауыс мүшелері жетілді. Еқбек продесінде адамдардьщ бір-біріне
бірдене айту қажеттігі, бір-біріне жәрдемдесуі, бірігіп әрекет ету
қажеттігі пайда болды.
Сонымен, Энгельс көрсеткендей; адамнық физологиялық дамуына жол салған
енбек, ал табиғат жағдайларынын, өзгеруі (ормандардың құруы немесе
таулардың пайда болуы) емес. Энгельс антропогенездін енбек теориясында
адамды жануарлар дүниесінен бөліп алған биологиялық және әлеуметтік
факторларды шеберлікпен ұштастырады. Биологиялық және әлеуметтік факторлар
гоминидтер эволюциясына саналы адам пайда болғанға дейін екеуі қатар әсер
етті, бірақ бұл процесте кейінгі палеолитте биологиялық факторларды
біржолата ығыстырып шығарған әлеуметтік факторлар шешуші роль атқарды.*
Адамнын ен алғашқы щыққан жері туралы мәселе жөнінде, осы заманғы
ғалымдар екі түрлі болжамға: Африка (Дарвин айтуы бойынша) және Оңтүстік
Азия деген болжамдарға жүгінеді. Бұл болжамдардын екеуі де антропоидтер мен
гоминидтер сүйектерінің қалдықтары осы аймақтардан табылғандығына сүйеніп
айтылған. Совет әдебиетінде адамның ең тұнғыш мекені Оқтүстік Азия,
Солтүстік-Шығыс Африка және Онтүстік-Шығыс Европанын кейбір аймактары болды
деген жорамал көбірек мақұлданады.
Адам шыққан ең алғашкы мекеннін жер бедері туралы көзқарас та әркелкі.
Кейбіреулер (П. П. Сушкин.. Г. Ф. Дебец) таулы жерлер дегенді айтады, енді
біреулер (П. В. Серебровский) антропоидтердін адамға айналуынын манызды
алғы шарты ретінде, олардын тік жүруі басталғакдықтан жазык ландшафты болу
керек дейді.Ғалымлардын үшінші бір тобы Ч. Дарвин меи Ф. Энғельстін
болжамын)қолдайды, бұл болжам бойынша, адамға айналу процесі тропикалық
орман жағдайында, құралдар жасау жөніндегі еқбектін басталуымен байланысты
болған.
Әдебиеттер.
1.Алғашқы қоғам тариқы.-А.1991.
2.Ежелгі дүние тарихы.-А.1979.
Кіріспе.
Тәрбиенің жалпы мақсатын жүзеге асыру, ең алдымен, тәрбие бөліктерін,
яғни, ақыл-ой, қүқық, еңбек, экономикалық және экологиялық тәрбие,
эстетикалық және дене тәрбиесін байланыстыра шешуді талап етеді. Бұл
міндетті жүзеге асыру үшін "осы заманғы оқу-тәрбиелік технология" қажет
делік. Жаңа оқу-тәрбиелік технология деген не? Бұл сұраққа нақты жауап бар
ма? Үзіп-жұлқып, ана технология, мына технология "түгеннің технологиясы"
деп байыз таптырмай, берекесін кетіріп жүрген жоқпыз ба? Әуелі біз
"техника", "технология", "педагогикалық технология" терминінің мағынасын
түсініп, тереңде не жатыр, соны ақылымызбен аңғаруымыз керек. Ол үшін
әлемдік педагогикалық тәжірибедегі "технология" үғымының тарихына көз
жүгірткеніміз жөн. "Техника" терминінің екі мағынасы бар.
1. Өндіріс құралдарының жиынтығы.
1. Бір істі орындағанда қолданылатын тәсілдер жиынтығы.
"Технология" термині сол тәсілдер жүиесі (ілім) деген мағынаны
білдіреді. Шын мәнінде, білім беру саласындағы технологиялық идеялар
жаңадан пайда болады деу ағаттық. Оқуды технологияландыру туралы ойды
осыдан 400 жыл бұрын Я.Коменский айтқан екен.
Оқу-тәрбиелік технологияның анықтамасын Скиннер былай деп берді: "Оқу-
тәрбие технологиясы - технология жетістіктерін педагогикалық іс-тәжірибеде
қолдану".
Оқу-білім, тәлім-тәрбие саласында терең тамыр жайған дағдарыс жайында
әлем қауымдастығы дабыл қағып, алаң болғанына 40 жылдан асып барады. "Білім
дағдарысы" әлемдік сипат апып отырғанымен, оның елге немесе аймаққа тән
өзіндік қайшылықтары мен ерекшеліктері бар.
"Тәрбие әдісі" үғымы да әлі жете зерттелмеген мәселелердің бірі.
Т.Е. Конниковтың анықтамасы бойынша, бүл педагогикалық жүмыстың тәсілдері
мен жолдары арқылы тәрбие мақсатына жету. И.С. Марьенконың анықтамасы
бойынша, тәрбие әдісі – жеке адамға тікелей және жанама түрде ықпал ету.
В.А.Сластенин тәрбие әдісін тәрбиешілер мен тәрбие-ленуші іс-әрекетінің
өзара байланыс тәсілдері деп тұжырымдайды. Сонымен, әр түрлі авторлардың
анық-тамаларына сүйеніп, мынадай қорытынды жасауға болады. Тәрбие әдісі -
тәрбиеші мен тәрбиеленушілердің өзара байланыс іс-әрекеттерінде оқушылардың
тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуына бағытталған педагогикалық жұмыс
тәсілдері. Барлық әдістер тәрбие мақсаттарын іске асыруға, оқушыларды мінез-
құлықтың қоғамдық ережесіне үйретуге, адамдармен қарым-қатынас жасауға және
олардың іс-әрекеттеріндегі қүнды тәжірибелерін пайдапануға бағытталуы
қажет. Тәрбие жұмысында әдістерді таңдап алу оқушылардың жас және дербес
ерекшеліктеріне, өмір тәжірибесіне, педагогикалық жағдаяттарға тәуелді.
Тәрбие жұмысында әр баланың жеке даму ерекшелігін ескерген жөн. Кейбір бала
сәл қиыншылыққа кездесе бастаған кезде өз ісін аяқсыз қалдырады. Оған
ерекше бақылау қажет. Ұйымшылдық қалыптаспаған жағдайда тапсырма, талап
қою, үжым белсенділерін құру жолында жұмыс істелуі керек. Бұл үшін
іскерлікті, дағдыны қалыптастыратын әдіс іздестіріп, елгезектікке,
кішіпейілділікке, ұқыптылыққа үйрету керек.
Ұжымның II - III даму сатысында қоғамдық пікір, тапсырма, пікірталас,
өзін-өзі бақылау, өзіне-өзі баға беру, т.б. қолданылады.
Барлық тәрбие әдістері бір-бірімен өзара байланыста, өзара тәуелді,
ешбір әдіс тәрбиенің әмбебап қүралы бола алмайды.
Мектеп-интернат жағдайында тәрбиешінің оқушымен жүргізетін тәрбие
жұмысының жалпы білім беретін орта мектептің сынып жетекшісінің жұмысымен
үқсас жері бар, бірақ біз кең ауқым-да ата-ана рөлін қоса атқарамыз десек
артық емес, ендеше, тәрбиешіге артылар жауапкершілік те жоғары. Сондықтан,
тәрбиеші өзінің білімін, кәсіптік шеберлігін арттыруы тиіс. Оған халықтық
педагогика жөнінде жазылған әдебиет, ТМД педа-гогтерінің әдістемелік
еңбектері, ақпарат құралдары әдістемелік журналдар, педагогтердің іс-
тәжірибелері, т.б. көмектеседі.
Апта сайын өткізілетін тәрбие сағаты - тәрбиешінің тәрбиелеу ісінің
негізгі бөлігі. Ол әр түрлі мақсатта өтеді. Тәрбиешінің тәжірибесіне,
қойылған мақсатқа, оқушының жас ерекшелігіне, мектептің жағдайына
байланысты тәрбие сағатының түрі, технологиясы әр түрлі нұсқамен жүзеге
асады. Әрине, ол апта бойы жиналған жағымсыз қылықтарға мораль оқу емес. Ол
сағатты оқушы асыға күтетіндей дәрежеге жеткізу тәрбиешінің кәсіптік
шеберлігіне байланысты. Тәрбие жоспарын жасағанда тәрбие салаларын қамти
отырып, тақырыпты тек дәріс немесе өлең жаттау ғана емес, ойын түрлері,
пікірсайыс, театрланған көрініс, диалог, дөңгелек үстел, хабар беру,
"Жылдар және адамдар", "Сұраңыз, жауап береміз", "Баспасөз - мәслихаты",
"Ауызша журнал", "Жас білгірлер клубы", т.б. түрлерін таңдап ала білген
жөн.
Тәрбиеші үшін тәрбиенің дайын үлгісі жоқ. Ол алдына мақсат қоя отырып,
баланы жан-жақты зерттейді.
Мектеп-интернатта республиканың әр түкпірінен жиналған оқушыларды бір
сыныпқа орналастырған соң, тәрбиешінің мақсаты - сынып ұжымын қалыптастыру.
Осы мақсатпен оқу жылының басында Медеуге мәдени жорыққа барып, онда
ойындар ойнап, келген соң алған әсеріміз жайында әңгіме өткіздік. Сабақтан
тыс жұмыстарда ба-лалардың дамуына жағдай жасап, әр баланың көңіл-күйі мен
психологиялық ерекшелігіне зерттеу, бақылау жүмысын жүргіземіз. (Сауал, диа-
лог, ойын, т.б.)
"Араласу бақыты неде?" деген тақырыпта пікір алысу өтті. Пікір алысуға
күні бүрын дайындық жүргізіліп, ойланатын сұрақтармен таныстырылып, бағыт-
бағдар берілді. Оқушының сабақ үлгерімін, тәртібін, мінез-құлқындағы
өзгерістерді үнемі зерттеп, біліп, шәкірті қиналып жүрген сәтте оның
жанынан табылып, көмектесіп, үнемі ақыл-кеңес беріп, оған ізгілікті
қасиеттерді үйретуден жалықпаған сынып тәрбиешісін ғана бала жанының нағыз
бағбаны деуге болады.
Сухомлинский адамды тәрбиелі ететін төрт ережені ұсынады:
1. Қуану, бақытқа бөлену, өмірді қызықты қабылдау;
2. Қоршаған тәрбиелеуші орта (адамдар, табиғат);
3. Басқа адамға нақты сенім;
4. Әдемілік, әлемдегі рухани өмір, адам рухының, жанының әсемдігі.
Жоғарыда аталып өткен әдіс-тәсілдерге (тәрбие технологиясына) түсінік
беріп өтейік.
Диалог - мәселе бойынша екі немесе одан да көп адамның өзара ой-пікір
бөлісуі. Мақсаты: ойды анықтау, келісілген қорытынды шығару.
Пікірсайыс (дискуссия) даулы нәрсені ұжым болып талқыға салып, зерттеу.
Мақсаты: қарсы пікірді тыңдай біліп, өз ойының дұрыстығын дәлелдей алу
немесе дүрыс пікірге келісім жасауға
үйрету.
Пікір алысу (диспут) - келелі мәселелер жөнінде ұжымдық талдау жасау.
Мақсаты: ойды анық ойға жету, өз көзқарасын анықтап алу,
Дөңгелек үстел - өз ойын еркін айта білу. Жүргізуші нақты мәселе жөнінде
жоспар жасайды. Мақсаты: таңдап алған тақырыпты талдауға қатысушылардың
көңілін аудара білу.
"Ақпарат" (хабарлама) - саяси хабарлама тәрізді жаңалықпен таныстыру. Ол
- мәдениет, экология, экономика, саясат жөнінде білім тереңдету үшін
айтылатын қызықты, мағыналы әңгіме. Түсінік беру, сүхбат, көсемсөз болуы
мүмкін. Мақсаты: оқушының белсенді өмірлік бағдарын қалыптастыру. "Информ-
дайджест", "Бұл қалай болып еді?" түрінде өткізуге болады.
"Жылдар және адамдар". Әлемдегі және өз еліміздегі экономистер,
саясаткерлер, өнер адамдарының өмірбаяны, құндылықтары жөнінде айтылады.
"Сұраңыз, жауап береміз". Қазіргі замандағы жұртты қызықтыратын сүрақтар
күні бүрын жинақталып, оқушыларға таратылады, олар ізденіп келеді де
сөйлеуге дайындалып, хабарлама жасайды.
"Баспасөз мәслихаты". Қатысушылар нақты бір рөлге кіреді (саясаткер,
оқымысты, журналист, өнер иесі, фототілші). Ұжымдық шығармашыл топ тәсілін
пайдалану керек. (И.П. Иванов әдістемесі.)
"Ақпараттық күрес". Өз көзқарасын қорғай отырып, ой-өрісін дамыту,
білгендерін белісу, іс түрлерімен танысу.
Ауызша журнал. Адамдардың еңбегі, өнері, мәдениеті жөнінде білімдерін
тереңдету, кеңейту мақсатында өтеді.
Тыңдаушыларға хабарлама әдісі журнал парақтарын елестетеді. Істі
жүргізуші кеңесшілер (құрылтайшылар) журналдың парақ саны бойынша
шығармашылық топқа бөледі. Олар қажетті материал табады. Журнал екі түрлі
болады: тақырыптық, көп тақырыптық.
"Жас білгірлер клубы" - танымдық ойын. Негізгі мақсаты - оқушылардың
шығармашылықпен ойлауы, танымдық даму белсенділігіне арналған хабармен
тыңдаушыларды таныстыру. Екі немесе одан да көп топ қатысады. Ереже бойынша
топтар бір уақытта бірдей тапсырма орындап, дәлдікке, шапшаңдылыққа көңіл
аударады. Байқауда викториналық сүрақтар кезектесе қойылады.
Біз ұлттық мүддемізге сай келетін әрі өркениет тұрғысында жазылған
әдістемелерді таңдап, теріп пайдалануға тиіспіз, шама-шарқымызша пайдаланып
та жүрміз. Технологияның өндірістік процестегі мәні — бұл қолдану кезінде
алдынала белгіленген нәтижеге жеткізетін, берілген саны мен сапасы арқылы
тауар алуға кеурек болар ғылыми-өндірістік әдістер, құралдар мен
алгоритмдер жүйесі. Қазіргі өндірістер осы технологаяға негізделеді.
Технологая — бүл өндірістің қол жеткізер деңгейінің шоғырлы көрініс
белгісі, ғылыми жетістіктерді енгізудің тәсілі мен нәтижесі. Кезкелген іс-
әрекет негізінде технология немесе өнерлік сипат бар. Өнер интуицияға
негізделеді, ал технология ғылымды арқау етеді.
Технологая әзірге жасалынбаса, онда жеке шеберлік үстем алады. Бірақ
ерте ме, кеш пе "ұжымдық шеберліктің" жинақты көрінісі технологияға
айналады.
Соңғы кезге дейін "ой шығармашылығы", оның ішінде адам тәрбие де
технология тыс болатын. Қазіргі педагогикалық теория технологияның
мақсаттылығын рационалды, яғни ұтымды екендігін мойындайды, бірақ мектеп
өндірісіндегі технологияның механикалық түрде өтуімен ешбір келіспейді.
Мектеп тәрбиесі мен өндіріс түсініктері бір-бірінен алыс емес. Өндіріс
сияқты мектепке де қоғам өзінің әлеуметтік тапсырысын жасайды, өндірістегі
сияқты мектептің де алдына қойылған міндеттеріне сәйкес белгілі материалдық
базасының болуы көзделеді. Осы міндеттерді шешуге өндірістегідей тәрбие
процесіне бағытталады. Бұл процестің негізі — жоспарланған нәтижеге жету
тәсілдерімен, сол тәсілдердің модельденуімен, адамдар іс-әрекет және
қылығын басқарумен байланысты педагоггардың тәрбиелік іс-әрекетг. Мұндағы
педагоггардың басқару іс-әрекеті өндірістегідей жүйенің жағдайы және оның
жүргізілу пәрменділігін сипаттайтын ақпараттар негізінде іске асырылады.
Мектептегі тәрбие жүйесі сонымен бірге өндіріс секілді қоғамдық
мақсаттар жолында материалдық базаны іске қосып, оқу-тәрбиелік міндеттерді
шешуге, педагогтар ұжымына арналған процестер бағдарын түзеді, яғни әртүрлі
іс-әрекеттерін басқару ұйымдастырып, сонымен бірге оларды орындаушыларды
қажетті ақпаратпен қамтамасыз ететін коммуникативті желіні іске қосады.
Бірақ адам тәрбиелеу технологиясының өзіндік ерекшеліктері болатынын
ескеру қажет. Өндірістегі қарапайым да анық жұмыс барысына қарағанда
мектептегі технологаяның күтілмеген күрделі жәйіттері мен белгілері
санқилы, олар:
1. Тәрбие процесінің өндірістік процестен айырмашылығы оңың
біртүтас болуыыда. Тәрбие провасін жеке операцияларға бөліп-жаруға, жеке
қасиеттер қалыптастырып, педагогикалық ықпалдарды кішігірім қадамдар
ретінде іске асыру қиынға соғады. Тәрбиелік ықпал бірізді — параллель
схемада емес, комплекс түрде орындалады.
2. Сапаларды қалыптастыру әдістемесін, яғни "технологиялық
операцияларды" игеруші тұлғаларды тәрбиеге тарту мәселесін өте байшшен,
салмақты шешу керек. Тәрбиеші алдында технологиялық процесті басынан аяғына
дейін жүргізу қажеттілігі тұрады яғни тәрбие жалпы технологияға негізделген
жекег шеберлікпен ұштасады.
3. Тәрбие технологиясы барлық тәрбиешілерге ортақ, ол тұлғаны жан-жақты
қалыптастыру, оны дамыту жолын-
дағы барша кезендерімен толық қабылдануы тиіс. Оларды анықтап, нәтижеге
жету бағыт-бағдарын көрсету педагогика ғылымының міндеті. Тәрбие
мәселелерін технсшогиялық шешуде әрбір тәрбиеші мақсатқа қол жеткізудің
мехнатты жолын алдын-ала белгілеген "өзекгі нүктелердің" арасында әрбір
тәрбиеші өз мүмкіншілігіне және нақты жағдайларға байланысты шеберлік
әрекетін жасай алады.
Қазіргі тәрбие тәжірибесі өзінің өтпелі кезеңінде түр.
Тәрбиешілердің көбі ғылыми технология бойынша жүмыс істеуді әлі де
мойынсынбайды, бірақ тәрбие міндеттерін шешудің жекелей интуитивті жолынан
жалпы бүрылыс көрініс бере бастады. Пайдасы көп, сарапталған технологиялық
жаңалықтарды енгізуге педагогтар қауымы ыңғай танытуда.
Тәжірибелік технологиядағы біртұтас тәрбие процесі оның құрылым
бірліктерін комплексті түрде қабылдау арқылы іске асырылады. Комплексті
ықпал тәрбиелік мақсаттардың, міндеттердің, мазмұнның, әдістер мен
формалардың бірлігін білдіреді.
Комплексті қажетгік тәрбие теориясы мен мектептегі тәрбие жүмысы
тәжірибесінің соңғы 10 жылдықта жетекші процестердің бірігімі ретінде
танылуына байланысты болды. Бұл процестер уақытында өз бетінше
ұйымдастырылатын, сонымен өзінше жетілетін құбылыс деп есептелінді. Осыдан
бұл процесте біртұтас тұлғаны қалыптастыруға емес, сол тұлғаның жекедара
қасиеттерін қалыптастыруға көп көңіл бөлінді. Тұлғаны жан-жақты, үйлесімді
дамыту принципі бұзылды.
Қазіргі тәрбие технологиясы комплексті бағыт мәселесін шеше отырып
мынадай талаптарды орындайды:
1. Тәрбиеленушілерге үш бағытта, яғни санасына, сезіміне және
қылықтарына әсер ету.
Тәрбие және өзіндік тәрбие бірігуі арқылы дүрыс нәтижеге қол жеткізу.
Тәрбиеге қатысты барлық факторлардың бірлігі мен реттелуі — тәрбиеге
комплексті түрде қараудың кезек күттірмес шарты.
Түлғада берілген қасиеттер тәрбие істерінің жүйесі арқылы қалыптасады. Бүл
істер бір арнаға бағытталып, процестегі ой, дене, адамгершілік, эстетикалық
және еңбек тәрбие міндеттерінің бір мезетте орындалуын талап ететін нақты
комплексті сипатта болуы қажет.
5. Тәрбиеге комплексті қарау тәрбие процесінің және оны басқарудың
жүйелілігін талап етеді. Тәрбиедегі сыртқы және ішкі факторлар мен олардың
өзара байланысын ескермей тұрып, басқару табысты болмайды. Ол үшін бүл
факторлар мен олардың әсер ету сипаты туралы педагогтың айқын түсінігі
болуы шарт.
Негізгі факторлар қатарына жататындар: 1) оқушының өмір сүру қалпы; 2)
әртүрлі аймақтардың өмір сүру жағдайлары мен дәстүрлері; 3) бүқаралық
ақпарат және насихат құралдары; 4) ұжымның өмір сүру жағдайы мен даму
деңгейі; 5) оқушының ұжымдық қатынас жүйесіндегі жағдайы; 6)
тәрбиеленушінің жеке және тұлғалық ерекшеліктері.
Тұлғаны толық қалыптастырудағы комплекстік осы жағдайлардың біріккен
сипаты ретінде ескерілгені жөн.
Тәрбие комплекстігінің маңызды шарты — тәрбие мақсаттарының,
мазмүңының, формалары мен әдістерінің бірлігі. Мұндай бірлікке келген ой
мен әрекеттің қара-қарсылықсыз орындалуы және алға қойған мақсат, міидеттің
нәтижелерімен сәйкес келуі комплекстіліктің жоғары деңгейде іске асқаны.
ЖОСПАР.
КІРІСПЕ.
Негізгі бөлім.
1.Жаңа технологияны қолдану әдістері.
2.Тәрбие ісінде жаңа технологияны пайдалану.
Қорытынды.
Кіріспе.
Қазақ әдеби тілінің, оның дыбыстық-фонетикалық жүйесіндегі, сөздік
құрамындағы, грамматикалық құрылысы мен сөз тудыру, сөз түрлендіру
жүйесіндегі негізгі заңдылықтар мен нормалардың көпшілігі-ақ көне түркі
тілінен мирас болып енді. Әрине, олардың сипаттары да, жүйелілігі де
біркелкі емес. Оларды айқынырақ байқау үшін әр кезеңдегі көне түркі жазба
ескерткіштерінің тілін қазақ әдеби тілімен салыстыра қараған жөн. Сонда
ғана көне түркі әдеби тілінің қазақ әдеби тілінің қалыптасуындағы үлкен бір
тарихи негізі мен арнасы екені айқындалады. Көне түркі жазба
ескерткіштерінің тілі осы жағынан талданып, кезеңдерге бөлініп қаралады.
Көне түркі (Орхон-Енисей) жазба мұраларының қазақ әдеби тіліне қатысы
Бұл кезең — түркі тілдері тарихының жазба мұралары сақталған ең көне
кезеңі. Әрине, қазіргі жеке-жеке ел болып қалыптасқан түркі халықтары ол
кезде өз басына отау тігіп, бөлек-бөлек халық ретінде қалыптаса қойған жоқ.
еді. Тарихшыларымыз түркі қағанатын (Ұлы түркі қағанаты болсын, Батыс түркі
қағанаты болсын, Шығыс түркі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz