Генетика мен селекнияның непздері

1.Тұқым қуалаушылықтың гибридологиялық әдісі.
2. Моногибридті шағылыстыру және біркелкілік заңы.
3. Ажырау заңы.

Генетика — тірі ағзаларға тән өзара байланысты екі қасиет: тұқым қуалаушылық пен игергіштікті зерттейтін ғылым.
Адам үй хайуанаттары мен мәдени өсімдіктердің тұқымын жақсарту үшін мыңдаған жылдар бойы белгілердің тұқым қуалаушылығы мен өзгергіштігін пайдаланып келді. Бірақ олар түқым қуалау зандылыктары мен оның механизмдерін осы XX ғасырдың басында ғана жете түсіне бастады. Бұл уақытқа дейін тұқым қуалайтын белгілердің үрпақтан-ұрпаққа сперматозоидтар мен жұмыртқа жасушасы арқылы берілетіні белгілі болғанымен, цитоплазмадағы ұсақ заттардың ағзаны құрайтын көптеген белгілерді қалай тасымалдайтыны түсініксіз еді.
Тұқым қуалаушылықтың негізгі зандылықтарын алғаш рет чех ғалымы монах Грегор Мендель ашты. Ол өзінің 1865 жылы Брно қаласында басылып шыққан «Өсімдік будаңдарына жүргізілген тәжірибелер» деген мақаласында осы зандылықтарды жариялады. Алайда, Мендельдің бүл ашқан жаңалығы сол кездегі биология ғылымының жеткілікті дәрежеде дамымауына байланысты кең қолдау тауып таралмай қалды. Осыдан тек 35 жыл откен соң ғана 1900 жылы үш елдің ғалымдары: Голландияда — Де Фриз, Германияда — Корренс және Австрияда Чермак бір-біріне байланыссыз үш түрлі өсімдіктермен жұмыс істей отырып, бірдей қорытындыға келді, яғни Мендельдің тұқым қуалау зандылықгарын қайта ашқандай болды. Міне, содан бері, 1900 жыл генетика ғылымының ресми түрде жарыққа шыққан жылы деп есептеледі.
Мендельдің негізгі сіңірген еңбегі сол, ол тұқым қуалау бастамаларының еш уақытта қосылмайтынын және ата-аналарынан ұрпағына жеке бөлшектер түрінде берілетінін дәлелдеді. Сондай-ақ дараларда жұп күйіңде болатын бұл бөлшектер келесі ұрпаққа аталық және аналық гаметалар арқьшы әр жұптан бір-бір бөліктен берілетінін көрсетті. 1909 жылы дания ботанигі Иогансен ол бөлшектерді ген деп атаса, Америкалық генетик Морган 1912 жылы олардың хромосомаларда орналасқанын дәлелдеді.
Қазіргі кезде ген хромосомадағы ДНҚ молекуласының кесіндісі екені және онда тірі жасушадағы ақуыздың бірінің құрылысы жайлы ақпарат жазылатыны анықталды. Олай болса, гендер ағзаның белгілері мен қасиеттерінің қалыптасуын анықтайды.
Грегор Мендель 1822 жылы Нинчица шағын қыстағында, кедей шаруаның отбасында дүниеге келді. 1843 жылы Чехословакияның Брно қаласындағы августин монастырында тыңдаушы болып орналасты.