Демократиялық ұйым формаларының тарихы

1. Демократиялық ұйым формаларының тарихы

2. Демократиялық басқарудың негізгі принципі

3. Демократия туралы ойшылардың пікірлері

Пайдаланған әдебиеттер

Демократиялық ұйым формаларының тарихы бай, демократияның түсінігі де сан қырлы екендігі даусыз. Мемлекеттер болғанға дейінгі қауымдық қоғамда тайпа көсемдері сайланып, олардың билігі шектеулі болған. Көсемдер өзекті мәселелерді ру мүшелерінің дауыс беру принципіне негіздеп шешіп отырған. Осындай құбылыстардан тікелей демократия өзіне бастау алды десе де
болады. Ресей саясаттанушысы А. Ф. Никиттиннің бұлдемократияны саяси емес демократия деп тұжырымдайды. Себебі, ол кезеңде антогонистік әлеуметтік қайшылықтар мен жеке таптықмүдделер болмады
Демократияны саяси емес формалары бүгінгідемократияның бастапқы сатысы болғаны шындық. Мемлекеттік құрылыс қалыптасқаннан кейін биліктідемократиялық формаларына қарағанда авторитарлы формаларыбасым болды. Монархиялық, аристократиялық, авторитарлық, диктатурлалық, тираниялық билік формалары 2000 жылдан астамтарихи мерзімде демократиядан басым болды. Өкілеттідемократияны нақты күш ала бастауы ХХ ғасырдың екіншіжартысынан басталатыны белгілі. Осы ғасырда билік органдарының демократиялық қызмет тәсілдеріне нақты көшуі басталды.

Демократиялық басқарудың негізгі принципі
Азаматттардың билік органдарын құруға қатысуы, билікті жүргізуге билік шешімдерін қабылдауға қатысуы басталды. Тікелей демократиядан кейінқалыптасқан өкілетті демократия халықтың ортақ мақсатына биліктіңқызмет етуіне негізделген жоқ. Себебі, демократия орталықтанғанбилікті шектеудің негізгі жолы болды. Абсолютизм, монархия,автариторизм ортақ міндеттерді ұран етсе демократия әрбірадамның құқықтары мен бостандықтарына сүйенді.
Тікелей демократия теориясы өкілетті демократия идеяларына ұласса осыларды бастауымен либералдық демократияконцепциялары қалыптаса бастады. Либералдық демократия Батыселдерінде жылдам орныға салған жоқ.
Мысалы, сайлау жүйесіндебүгін әбден белгілі болған «бір адам - бір дауыс принципі» Ұлыбританияда 1832 жылдағы Реформалар туралы актіде бастауалып тек 1948 жылғы сайлау туралы заңда ғана толық орнытықты.

1. Шиманский М.Логика развитие диктует // Казахстанская правда.2008.21 ноября-С.2.
2. Никитин А.Ф. Политика и право.М:, 1998-С. 328.
3. Голосов Г.В.Сравнительная политология: Учебник.-Изд.2-е Нобосибирск
4. Монтескье Ш.Л. Избранные произведение /Под.ред..Баскина.М.П. М.: Госполитиздат, 1955.-С.800.
5. Вебер М. Избранные произведения М., 1990-С. 430.
6. Қазақстан Республикасының Конституциясы.-Алматы: Қазақстан, 1995.
7. Власов В.И., Власова Г.Б. и др. История политических учений М, 2004.С.461.
8. Саяси түсіндірме сөздік. Астана: Дәуір, 2007.-Б.615(184)
9. Қасымбаев М.Б.Институт президентства как инструмент политической модернизации.- Астана, 2002.-С.280.(89).

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1. Демократиялық ұйым формаларының тар ихы

2. Демократиялық басқарудың негізгі принципі

3. Демократия туралы ойшылардың пікірлері

Пайдаланған әдебиеттер

Демократиялық ұйым формаларының тар ихы

Демократиялық ұйым формаларының тар ихы бай, демократияның түсінігі
де сан қырлы екендігі даусыз. Мемлекеттер болғанға дейінгі қауымдық
қоғамда тайпа көсемдері сайланып, олардың билігі шектеулі болған. Көсемдер
өзекті мәселелерді ру мүшелерінің дауыс беру
принципіне негіздеп шешіп отырған.
Осындай құбылыстардан тікелей демок ратия өзіне бастау алды десе де
болады. Ресей саясаттанушысы А. Ф. Никиттиннің бұлдемократияны
саяси емес демократия деп тұжырымдайды. Себебі, ол кезеңде антогонистік
әлеуметтік қайшылықтар мен жеке таптықмүдделер болмады
Демократияны саяси емес формалары б үгінгідемократияның бастапқы сатысы
болғаны шындық. Мемлекеттік құрылыс қалыптасқаннан кейін
биліктідемократиялық формаларына қа рағанда авторитарлы формаларыбасым болды.
Монархиялық, аристократиялық, авторитарлық, диктатурлалық,
тираниялық билік формалары 2000 жыл дан астамтарихи мерзімде демократия дан ба
сым болды. Өкілеттідемократияны нақ ты күш ала бастауы ХХ ғасырдың екін шіжарт
ысынан басталатыны белгілі. Осы ғасырда билік органдарының
демократиялық қызмет тәсілдеріне на қты көшуі басталды.

Демократиялық басқарудың негізгі принципі
Азаматттардың билік органдарын құруға қатысуы, билікті жүргізуге билік
шешімдерін қабылдауға қатысуы басталды.
Тікелей демократиядан кейінқалыптас қан өкілетті демократия халықтың ор тақ ма
қсатына биліктіңқызмет етуіне негіз делген жоқ. Себебі, демократия орта лықтан
ғанбилікті шектеудің негізгі жолы б олды. Абсолютизм, монархия,автарито ризм о
ртақ міндеттерді ұран етсе демократ ия әрбірадамның құқықтары мен боста ндықта
рына сүйенді.
Тікелей демократия теориясы өкілетт і демократия идеяларына ұласса
осыларды бастауымен либералдық демо кратияконцепциялары қалыптаса баста ды. Ли
бералдық демократия Батыселдерінде жылдам орныға салған жоқ.
Мысалы, сайлау жүйесіндебүгін әбден белгілі болған бір адам -
бір дауыс принципі Ұлыбританияда 1832 жылдағы Реформалар туралы актіде
бастауалып тек 1948 жылғы сайлау туралы заңда ғана толық орнытықты.
Саяси партиялар демократияның либер алдықконцепцияларынан зор тәлім алғ а
ны белгілі. Бірінші орынға жекеадам ның құқықтары мен бостандықтары үші н күре
су қойылды.Демократиялық бостандықт ар конституцияда бекітіліп, олардың қорғал
уын сот билігі қатаң бақылайды. Мем лекеттің ең негізгімақсаты адамға қ ызмет
ету деп танылды. Саяси партиялар ад аммемлекет үшін емес мемлекет адам үшін қ
ызмет етуге тиісті дегенпринциптері н ұстанады. Екіншіден, саяси партия лар
заң шығарушы билік тармағының дамуына және толыққанды
жұмыс істеуінемүдделі.
Саяси партиялар мен парламентаризм құбылысы ХХ ғасырбойы қатар
дамыды десе болды. Себебі, парламен ттер саяси партиялардың күресетін
аренасына айналды. Үшіншіден,мемлекеттік емес ұйымдардың көбейе түсуі
саяси партиялардың қызметіне қолайлы жағдай туғызды.
Азаматтық қоғамының шешушісегменті не айналған мемлекеттік емес ұйымда р
үкіметоргандарының араласпайтын кө птеген салаларын басқарудыұйымдасты руды
өз мойнына алды.
Азаматтық қоғам институттарысаяси п артиялардың халықпен тікелей
жұмыс жүргізуіне қолайлыболды.
Сонымен қатар саяси партиялар либер алды демократияның кемшіліктері
мен шектеуілген де ескереді. Жеке б ас бостандығынбірінші
кезекке қоя отырып, либерализм адам ның ұжымдықбелгілерін, әлеуметтік-
таптық мүдделерін аса ескермейді. Х алықбилікті құруға тек сайлаулар ар алығын
да ғана қатысады.
Билікті сайлау әрине жеткіліксіз. Мемлекеттік мекемелердің
күнделікті жұмысын халық бақылай алмайды. Сол себепті саяси
партиялардың билікті бақылау, оның қателіктері мен кемшіліктерін ұдайы
көрсетіп отырудағы маңызды арта түседі.
Демек, либералды демократияжағдайы нда да халық бұқаралық саяси қатысудан
шеттеледі екен. Олай болуы биліктің жүгенсіздіктерг е баруына, авторитарлық
басқару формаларына шегінуіне және халықтың саяси апатиясына
әкелетін сөзсіз. Қазақстанда да осындай көріністер б ар.
Елдегі саясипартиялардың толыққанды қызметі болмайынша биліктіңбақылау с
ыздығынан құтылу мүмкін емес. Саяси партиялардымемлекеттік билік пен х алық б
ұқарасын байланыстырушылықфункциясы н күшейту міндеті тұр.
Билік институттарын бақылауға алу, оны халық алдында есепті ету
демократияның басты принциптерінің бірі. Бұл туралы кезінде Ш. Л. Монтескье
өзінің Заңдар рухы туралы деген еңбегінде: Билікті асыра пайдалану
болмауы үшін, түрлі биліктердің бірін-бірі тежеп, шектейтіндей болатын
тәртіп қалыптасуы керек. Ондай мемлекеттік құрылыста ешкім оны заң
міндеттемейтін нәрсені орындауға және заң міндеттейтін нәрсені орындамай
қоюға мүмкіндік бермейді,- деп көрсетеді .
Қазақстанның саяси билігі мен саяси партиялары осы схемаға сәйкес
келетін демократия идеяларына ден қойып отырғанын айту жөн. Шындығында
Қазақстанда биліктің жұмыс істеуін тежеулер мен қарама қарсылықтар
жүйесіне негіздеу жүргізілуде. Қазақстанда сот билігі Конститутциямен және
заңдармен жүргізіледі, ал атқарушы билік Парламентке және Президентке
жауапты, ал заң шығаушы Парламент билігі де Конститутциялық талаптарға
сәйкес жұмыс істейтін саяси жүйе қалыптасты. Сонымен қатар Қазақстан
ерекшелігі мемлекеттік биліктің халықтың тікелей сайлаумен таңдалатын
Президент билігінің күштілігі. Президент Қазақстандағы саяси жүйедегі ең
күшті тұлға. Қазіргі кезеңде саяси партиялар вертикалды президенттік
билікті реформалау арқылы президенттік билікті заң шығарушы және сот
билігіне тәуелді ету мәселесін көтеруде.
Құқықтық мемлекет жағдайындағы демо кратияны Батыстыңірі саяси партияла р
ы түгел дерлік қолдайды. Себебі, ашық қоғаморнатуға, ақпараттық
алмасуға, демократиялық жаңаруға, әр азаматтың өзінің адами
және кәсіптік сапаларын ашуына құқықтық мемлекет жағдай туғызады. Саяси
партиялар қызметін құқықтық мемлекет заңмен шектейді. Сонымен қатар
құқықтық мемлекет саяси партияларды қорғайды, оның заң шеңберінде өмір
сүруіне және қызмет етуіне кепілдік береді. Құқықтық мемлекет жағдайындағы
демократияда ешқандай саяси абсолютизмге жол бермейді. Белгілі бір саяси
тәртіптің шексіз билікке қол жеткізуі болмайды. Сонымен бірге мүдделі
топтардың билік жолындағы әрекеттері мен күресі перманентті құбылысқа
айналады. Сайлаушылардың басым көпшілігінің сеніміне, даусына ие болған
саяси партия өкілдері мемлекеттік билікті басқаруға қол жеткізеді.
Сондықтан қазақстандық саяси партиялар құқықтық мемлекет жағдайындағы
демократия идеясын толық қуаттайды және басшылыққа алады деп айтуға негіз
бар.

Демократия туралы ойшылардың пікірлері

Демократия туралы мәнді пікірлер айтқан ХХ ғасыр басындағы неміс
ойшылдарының бірі, саясаттану ғылымының негізін қалаушы Макс Вебер болды.
Вебер плебецитарлық демократия теориясын ұсынды. Оның пікірінше тек
осындай демократия ғана бюрокатия мен чиновниктердің тираниясынан құтқара
алады. Вебер теориясындағы негізгі идея халықтың тікелей сайлауымен билікке
келген харизмалы лидер. Күшті жеке бас қасиеттері бар, білімді, алғыр,
көреген басшы бюрократиялық әкімшіліктің үстінен қарайды. Ол өзін тікелей
дауыспен сайлаған халықтың алдында ғана жауап береді. Харизмалы күшті лидер
халықты адал басқарса, өзінің жеке бас мүддесін мемлекет мүддесіне
бағындырса, басшылық ісімен мемлекеттің алға қарай дамуына ықпал етсе,
бюрократиялық аппараттың жұмысын қатаң бақыласа халықтың өзіне жүктеген
миссиясын орындаған болып есептеледі.
Демократия ХХ ғасырдың екінші жартысында құлаш жая дамығаны белгілі.
С. Хантингон бұл кезеңді демократия өрлеуінің үшінші толқынына
жатқызады. Осы жылдарда өріс ала дамыған плюралистік демократия
концепциялары болды. Қазақстан Республикасы Конституциясында аталмыш
концепция әсерінен Ата Заңның 5 бабында Қазақстан Республикасында
идеологиялық және саяси әр алуандылық танылады. Қоғамдық және мемлекеттік
институттардың бірігіп кетуіне, мемлекеттік органдарда саяси партиялардың
ұйымдарын құруға жол берілмейді - деп көрсетілді.
Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан Республикасы батыстың плюралистік
демократиясын таңдады. Себебі, плюралистік демократия жағдайында саяси
жүйенің ең озық және неғұрлым әділетті формалары қалаптасатын еді.
Плюралистік демократия қағидасы ел Конституциясында, БАҚ туралы Заңда,
Саяси партиялар туралы заңда және т.б. заңды актілерде көрініс тапқан.
Плюралистік демократия халықтың қарапайым топтарын билікке тартуды
және қатыстыруды мақсат тұтты. Өнеркәсіпті және шаруашылықтың басқа да
салаларын басқаруға еңбекші бұқара тікелей араласуға тиісті. Демократия
мәні аз санды билеуші топпен бизнес элитаның емес бұқара халықтың
әлеуметтік және саяси құқықтарын қорғауда деп есептеді американ
саясаттанушылары Э. Хейвуд және Р. А. Даль. Олардың пікірінше биліктің бір
қолда шоғырлануы қауіпті. Сол себепті жергілікті жерлерде өздерінің
мәселелерін шешуге қабілетті билік болуы керек. Территориялық биліктің
дұрыс қызмет етуін кәсіподақтар мен саяси партиялар ойдағыдай бақылай
алады. Билік шеттен тыс шоғырланбай түрлі ұйымдық құрылымға бөлінгені
жақсы. Сонда ғана елдегі түрлі әлеуметтік топтардың мүдделері қорғалады.
Плюралистік демократия демократия ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.