Жеткіншекті іс-әрекет арқылы тәрбиелеудің ерекшеліктері

1 Балалық шақтың негізгі кезеңдері
2 Баланың психикасының даму заңдылықтары

Тәрбие кез келген қоғамның маңызды функциясын құрайды. Қазіргі дамыған қоғамда дүниетанымы кең, адамгершілік қасиеттері мол, жоғары идеялы, өзіне сенімді, қоғамдық белсенді, болмысқа шығармашылық көзқараспен қарайтын жаңа адамды жеке тұлға ретінде тәрбиелеу басты мақсат пен міндетке айналып отыр. Бұл міндетті шешу қазіргі психологиялық-педагогикалық білім жүйесінде талданған ғылыми принциптерде іске асырылады және оларды үнемі теориялық жағынан дамытып отыру қажет.
Бұл қажеттілікті дамыту, оның әлеуметтік-психологиялық сипаты туралы мәселенің балаларды тәрбиелеу ісі үшін зор маңызы бар. Қоғамдағы баланың орны жүйелі ауысып отыратын жас кезеңдерімен бірге елеулі түрде өзгереді, іс-әрекеті де күрделенеді, мұның өзі қажеттіліктерді де елеулі түрде өзгерте отырып, жаңа қажеттіліктерді тудырады және олардың шеңберін кеңейтеді. Жаңа адамның жеке басын қалыптастыру міндеттерін шешу қажеттіліктер мен іс-әрекеттер байланысын дәл ашуды талап етеді. Бастапқы пункт қажеттіліктің өзі болып есептелетін байланыстар сызбасы (қажеттілік - іс-әрекет - қажеттілік) принципті түрде дұрыс емес.
Маркстік түсінік бойынша, қажеттіліктің өзі қоғамдық іс-әрекет процесінде пайда болады: іс-әрекет - қажеттілік - іс-әрекет. Сондықтан тәрбие процесін баланың іс-әрекетін кеңейтіп, оның даму процесіндегі өзгерістерін ескеру тұрғысында құрған өте маңызды. Іс-әрекеттің жетекші типін ұйымдастыру – баланың жеке басын қалыптастыруға мақсатты түрде ықпал жасайтын құрал. Мектеп жасындағы балалар көп қырлы, көп компонентті іс-әрекеттердің әр түріне қатысады. Алайда балалардың нақты өмірі іс-әрекеттердің жеке түрлерінен өзінен-өзі пайда болмайды, олардың жекелеген жас кезеңінде түрлі жүйесін құрады. Олардың әрқайсысы тек іс-әрекеттің алуан түрлерінің белгілі бір құрамымен сипатталып қана қоймай, сонымен бірге осы кезеңде баланың қарым-қатынасын айналадағы адамдарға, болмысқа алып келетін жетекші іс-әрекеттің болуымен де сипатталады. Жетекші іс-әрекет белгілі бір белгілермен сипатталады. Бұл іс-әрекет формасында және оның ішінде іс-әрекеттің жаңа түрі пайда болып, оның ішінде дифференцияланады (мысалы, оқыту ойын үстінде пайда болады), бұл іс-әрекет баланы дамытудың әрбір кезеңдегі негізгі психологиялық өзгерістерге байланысты (мектеп жасына дейінгі бала, мысалы, ойын үстінде адамдардың негізгі қоғамдық қызметтері мен мінез-құлық нормаларын игереді).

1. Выготский Л.С. Педагогическая психология //Психология: классические труды. -М., 1996.
2. Давыдов В.В. Проблемы развивающего обучния. –М., 1986.
3. Леонтьев А.Н. Деятельность, сознание, личность.-М., 1977.- 180с.
4. Эльконин Д.Б. Психолого-педагогическая диагностика: проблемы и задачи. Психодиагностика и школа. Таллин, 1980.