Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011 – 2015 жылдарға арналған «Салауатты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы
1. Бағдарламаның паспорты ... ... ...
2. Кіріспе ... ... ... ... ... ...
3.Ағымдағы жағдайды талдау ... ... ...
4. Бағдарламаны іске асыру мақсаты, міндеттері мен нысаналы индикаторлары және нәтижелерінің көрсеткіштері ... ... ... ... ...
5. Бағдарламаның негізгі бағыттары, қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары және тиісті шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5.1. Азаматтардың қоғамдық денсаулығын сақтау мәселелері бойынша сектораралық және ведомствоаралық ықпалдастықтың тиімділігін арттыру ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5.2. Денсаулықты одан әрі нығайту және негізгі әлеуметтік.елеулі аурулардың деңгейін төмендету
5.3. Санитариялық.эпидемиологиялық қызметті жетілдіру
5.4. Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесінде медициналық көмекті ұйымдастыруды, басқаруды және қаржыландыруды жетілдіру ... ... ... ... ... ... ..
5.5. Медициналық, фармацевтикалық білімді жетілдіру; медицинада инновациялық технологияларды дамыту және енгізу
5.6. Дәрілік заттардың халық үшін қолжетімділігін және сапасын арттыру
6. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері ... ...
7. Қажетті ресурстар
2. Кіріспе ... ... ... ... ... ...
3.Ағымдағы жағдайды талдау ... ... ...
4. Бағдарламаны іске асыру мақсаты, міндеттері мен нысаналы индикаторлары және нәтижелерінің көрсеткіштері ... ... ... ... ...
5. Бағдарламаның негізгі бағыттары, қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары және тиісті шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5.1. Азаматтардың қоғамдық денсаулығын сақтау мәселелері бойынша сектораралық және ведомствоаралық ықпалдастықтың тиімділігін арттыру ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5.2. Денсаулықты одан әрі нығайту және негізгі әлеуметтік.елеулі аурулардың деңгейін төмендету
5.3. Санитариялық.эпидемиологиялық қызметті жетілдіру
5.4. Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесінде медициналық көмекті ұйымдастыруды, басқаруды және қаржыландыруды жетілдіру ... ... ... ... ... ... ..
5.5. Медициналық, фармацевтикалық білімді жетілдіру; медицинада инновациялық технологияларды дамыту және енгізу
5.6. Дәрілік заттардың халық үшін қолжетімділігін және сапасын арттыру
6. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері ... ...
7. Қажетті ресурстар
Қазақстандағы нарықтық қатынастың қазіргі жағдайларында әрбір адамның денсаулығы халық денсаулығының құрамдас бөлігі ретінде, оның тіршілігінің толыққанды бағасын ғана емес, сонымен қатар оның мүмкіндіктерінің әлеуетін анықтайтын факторға айналып отыр. Халық денсаулығы жағдайының деңгейі өз кезегінде, елдің әлеуметтік-экономикалық, мәдени және индустриялық даму өлшемін анықтайды. Медициналық көмек көрсетудің қолжетімділігін, уақтылығын, сапасы мен сабақтастығын қамтамасыз етуге жұмылдыратын әлеуметтік бағдарлы жүйені ұсынатын денсаулық сақтау саласы, халық әл-ауқатының бірқалыпты және тұрақты жақсаруы тұрғысынан алғанда Республикадағы негізгі және басымдық берілетін саланың бірі болып табылады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан- 2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатын жақсарту» атты Қазақстан халқына Жолдауында халықтың денсаулығын сақтау деңгейін жақсарту қажет екендігі жөнінде «Қоғамымызды құруымызға қарай азаматтарымыздың өз өмірінің аяғына дейін сау болуы және қоршаған табиғи ортаның таза болуы үшін күш салу керек» деп айтылған, ол медициналық және сол сияқты медициналық емес сипатқа ие құрамнан тұрады.
Соңғы онжылдықтың ішінде Қазақстанда жүргізіліп отырған денсаулық сақтау саласындағы саясат экономикалық және саяси трансформациялардың салдары болды, сонымен бірге денсаулық сақтаудағы реформаларға көзқарас бірнеше рет түбегейлі өзгерді. Қазіргі таңда Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесі оның құрылымдарын перспективалық мақсаттардың айқын көрінісіне, барлық секторлармен ықпалдастыруға негізделген жаңа стратегияларды енгізе отырып, сондай-ақ дамудың қазіргі заманғы ғылыми, әлеуметтік және институционалдық технологияларды қолдану негізінде одан әрі жетілдіруді талап етеді.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстан- 2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатын жақсарту» атты Қазақстан халқына Жолдауында халықтың денсаулығын сақтау деңгейін жақсарту қажет екендігі жөнінде «Қоғамымызды құруымызға қарай азаматтарымыздың өз өмірінің аяғына дейін сау болуы және қоршаған табиғи ортаның таза болуы үшін күш салу керек» деп айтылған, ол медициналық және сол сияқты медициналық емес сипатқа ие құрамнан тұрады.
Соңғы онжылдықтың ішінде Қазақстанда жүргізіліп отырған денсаулық сақтау саласындағы саясат экономикалық және саяси трансформациялардың салдары болды, сонымен бірге денсаулық сақтаудағы реформаларға көзқарас бірнеше рет түбегейлі өзгерді. Қазіргі таңда Қазақстанның денсаулық сақтау жүйесі оның құрылымдарын перспективалық мақсаттардың айқын көрінісіне, барлық секторлармен ықпалдастыруға негізделген жаңа стратегияларды енгізе отырып, сондай-ақ дамудың қазіргі заманғы ғылыми, әлеуметтік және институционалдық технологияларды қолдану негізінде одан әрі жетілдіруді талап етеді.
ЖОБА
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың
2011 – 2015 жылдарға арналған
Салауатты Қазақстан мемлекеттік бағдарламасы
Мазмұны
1. Бағдарламаның паспорты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
2. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
3.Ағымдағы жағдайды талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 7
4. Бағдарламаны іске асыру мақсаты, міндеттері мен нысаналы 18
индикаторлары және нәтижелерінің көрсеткіштері ... ... ... ... ...
5. Бағдарламаның негізгі бағыттары, қойылған мақсаттарға қол 24
жеткізу жолдары және тиісті шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5.1. Азаматтардың қоғамдық денсаулығын сақтау мәселелері бойынша24
сектораралық және ведомствоаралық ықпалдастықтың тиімділігін
арттыру ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5.2. Денсаулықты одан әрі нығайту және негізгі 48
әлеуметтік-елеулі аурулардың деңгейін төмендету
5.3. Санитариялық-эпидемиологиялық қызметті жетілдіру 52
5.4. Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесінде медициналық 56
көмекті ұйымдастыруды, басқаруды және қаржыландыруды
жетілдіру ... ... ... ... ... ... ..
5.5. Медициналық, фармацевтикалық білімді жетілдіру; медицинада 70
инновациялық технологияларды дамыту және енгізу
5.6. Дәрілік заттардың халық үшін қолжетімділігін және сапасын 72
арттыру
6. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 74
7. Қажетті ресурстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 76
БАҒДАРЛАМАНЫҢ ПАСПОРТЫ
Бағдарламаның атауыҚазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын
дамытудың 2011 – 2015 жылдарға арналған Салауатты
Қазақстан мемлекеттік бағдарламасы
Әзірлеу үшін негіз Қазақстан Республикасы Президентінің 2020 жылға
дейін Қазақстан Республикасы дамуының стратегиялық
жоспары туралы 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығы
Бағдарламаны Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі
әзірлеуге жауапты
мемлекеттік орган
Бағдарламаны іске Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі,
асыруға жауапты Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі,
мемлекеттік Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігі,
органдар Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа
технологиялар министрлігі, Қазақстан Республикасы
Байланыс және ақпарат министрлігі,
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі, Қазақстан
Республикасы Білім және ғылым министрлігі, Қазақстан
Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлігі,
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі,
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік
қорғау министрлігі, Қазақстан Республикасы Туризм және
спорт министрлігі, Қазақстан Республикасы Әділет
министрлігі, Қазақстан Республикасы Экономикалық даму
және сауда министрлігі, облыстардың, Астана және
Алматы қалаларының әкімдіктері
Бағдарламаның Қазақстан азаматтарының денсаулығын нығайту және елдің
мақсаты әлеуметтік-демографиялық дамуын қамтамасыз ету үшін
денсаулық сақтаудың бәсекеге қабілетті жүйесін
қалыптастыру
Міндеттері халықтың денсаулығын сақтау және
санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылықты
қамтамасыз ету мәселелері бойынша сектораралық және
ведомствоаралық өзара іс-қимылды күшейту арқылы
сырқаттанушылықты төмендету және халықтың денсаулығын
одан әрі нығайту;
әлеуметтік бағдарланған медициналық-санитариялық
алғашқы көмекті басымдықты дамыта отырып, Бірыңғай
ұлттық денсаулық сақтау жүйесін одан әрі дамыту және
жетілдіру арқылы медициналық көмектің қолжетімділігін
және сапасын, азаматтардың ынтымақтастық
жауапкершілігін арттыру;
кадр әлеуетінің бәсекеге қабілеттілігін қалыптастыру
мақсатында медициналық және фармацевтикалық білімді
жетілдіру. Инновациялық технологияларды әзірлеуге және
енгізуге бағдарланған медицина ғылымын дамыту.
Іске асыру мерзімі 2011 – 2015 жылдар
бірінші кезең: 2011 – 2012 жылдар
екінші кезең: 2013 – 2015 жылдар
Мақсатты 2013 жылға қарай:
индикаторлар Қазақстан Республикасының Бірыңғай ұлттық денсаулық
сақтау жүйесі қалыптастырылды.
2015 жылға қарай:
халықтың күтілетін өмір сүру ұзақтығын 70 жасқа дейін
ұлғайту;
ана өлім-жітімі 1,5 есе төмендейді;
нәрестелер өлім-жітімі 1,5 есе төмендейді;
жалпы өлім-жітім 15 %-ға төмендейді;
туберкулезбен сырқаттанушылық 10 %-ға төмендейді;
дәрігерді және медициналық ұйымды еркін таңдау жүйесі
енгізілді; тұрғылықты жеріне қарамастан тегін
медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің
шеңберінде медициналық қызметтерді алуда республика
азаматтарына тең жағдайлар жасалды;
халықтың жеке бейресми төлемдерінің деңгейі төмендеді
және тегін медициналық көмектің кепілдік берілген
көлемінің жұмыс істеп тұрған жүйесімен қатар қосалқы
төлем тетігі енгізілді;
денсаулық сақтаудағы инвестициялардың тиімділігін
бағалау әзірленді;
тиімді тарифтік саясат енгізілді;
медициналық-санитариялық алғашқы көмек шеңберінде
медициналық қызметтердің 30 %-ын жалпы практика
дәрігерлері ұсынады;
стационарлық көмекті негізінен көп бейінді
стационарлар көрсетеді;
тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін
көрсету үшін пайдаланылатын дәрілік заттар мен
медициналық мақсаттағы бұйымдарға әсіресе ауылдық
жерде қолжетімділік арттырылды;
мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдары сатып алатын
дәрілік заттарға бағаны мемлекеттік реттеу енгізілді;
дене тәрбиесімен және спортпен шұғылданатын
азаматтарды қамту 25 %-ға дейін ұлғайды;
дене тәрбиесімен және спортпен шұғылданатын балалар
мен жасөспірімдерді қамту 12 %-ға ұлғайды;
халықтың арасында темекі шегу, нашақорлық және
алкогольді шектен тыс тұтыну 15%-ға төмендеді.
Қаржыландыру-дың Бағдарламаны іске асыруға 2011-2015 жылдары
қажетті ресурстары республикалық және жергілікті бюджеттердің қаражаты,
мен көздері сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым
салынбаған басқа қаражат (тар) жұмсалатын болады.
Бағдарламаны іске асыруға мемлекеттік бюджеттен жалпы
шығындар 427 525,9 млн. теңгені құрайды.
Жылдар бойынша
Барлығы
Республикалық бюджет
Жергілікті бюджет
Басқа көздер
2011 ж.
78 894,3
78 313,01
581,2
4200
2012 ж.
109 723,1
104 971,1
552,0
4200
2013 ж.
113 891,6
109 112,2
579,5
4200
2014 ж.
119 970,1
115 111,9
658,3
4200
2015 ж.
129 681,4
120 553,4
727,9
4200
барлығы
552 160,4
528 061,6
3 098,8
21000
2001 – 2015 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаны
қаржыландыру көлемі Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес тиісті қаржылық жылдарға
республикалық және жергілікті бюджетті қалыптастыру
кезінде нақтыланатын болады.
2. КІРІСПЕ
Қазақстандағы нарықтық қатынастың қазіргі жағдайларында әрбір адамның
денсаулығы халық денсаулығының құрамдас бөлігі ретінде, оның тіршілігінің
толыққанды бағасын ғана емес, сонымен қатар оның мүмкіндіктерінің әлеуетін
анықтайтын факторға айналып отыр. Халық денсаулығы жағдайының деңгейі өз
кезегінде, елдің әлеуметтік-экономикалық, мәдени және индустриялық даму
өлшемін анықтайды. Медициналық көмек көрсетудің қолжетімділігін,
уақтылығын, сапасы мен сабақтастығын қамтамасыз етуге жұмылдыратын
әлеуметтік бағдарлы жүйені ұсынатын денсаулық сақтау саласы, халық әл-
ауқатының бірқалыпты және тұрақты жақсаруы тұрғысынан алғанда
Республикадағы негізгі және басымдық берілетін саланың бірі болып табылады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан-
2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-
ауқатын жақсарту атты Қазақстан халқына Жолдауында халықтың денсаулығын
сақтау деңгейін жақсарту қажет екендігі жөнінде Қоғамымызды құруымызға
қарай азаматтарымыздың өз өмірінің аяғына дейін сау болуы және қоршаған
табиғи ортаның таза болуы үшін күш салу керек деп айтылған, ол медициналық
және сол сияқты медициналық емес сипатқа ие құрамнан тұрады.
Соңғы онжылдықтың ішінде Қазақстанда жүргізіліп отырған денсаулық
сақтау саласындағы саясат экономикалық және саяси трансформациялардың
салдары болды, сонымен бірге денсаулық сақтаудағы реформаларға көзқарас
бірнеше рет түбегейлі өзгерді. Қазіргі таңда Қазақстанның денсаулық сақтау
жүйесі оның құрылымдарын перспективалық мақсаттардың айқын көрінісіне,
барлық секторлармен ықпалдастыруға негізделген жаңа стратегияларды енгізе
отырып, сондай-ақ дамудың қазіргі заманғы ғылыми, әлеуметтік және
институционалдық технологияларды қолдану негізінде одан әрі жетілдіруді
талап етеді.
Одан әрі Республиканың денсаулық сақтау жүйесін елдің көпсалалы
экономикасының жүйелі жаңаруымен ықпалдастыру денсаулық сақтауды
жетілдірудің негізін салушы қағидаттардың бірі болуы тиіс. Яғни,
денсаулық сақтау мемлекеттің ұлттық экономикалық доктринасының бір бөлігіне
айналуы тиіс. Дамыған қоғамда денсаулық сақтау ісі және онымен байланысты
фармацевтикалық индустрия, биотехнология, ақпараттық технологиялар,
медициналық сервис, медициналық сақтандыру, әлеуметтік жұмыс,
коммуникациялық-психологиялық қызмет сияқты салалар тұрақты экономикалық
дамудың шекті өзара байланысты элементтері болып табылады.
Денсаулық сақтауды тұрақты дамыту бағдарламасын тиімді іске асыруды
қамтамасыз ету үшін дамуды стратегиялық жоспарлау және басқару, тиімді және
дұрыс қаржыландыру, сапалы нормативтік база, алдыңғы қатарлы ғылыми-
әдістемелік және қазіргі заманғы институционалдық даму базалары сияқты
компоненттер қажет. Қазақстанда экономиканың әлеуметтік секторларын дамыту
шеңберіндегі денсаулық сақтау саласын дамытудың ұлттық институттары қажет,
олардың мақсаты Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау жүйесін тұрақты
дамытуды ғылыми, ұйымдастырушылық-әдістемелік, білім беру және қаржылық
қамтамасыз ету болуы тиіс.
Президент Н.Ә. Назарбаев Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан атты Қазақстан
халқына Жолдауында еліміздің дамуының жаңа кезеңіндегі мемлекеттік
саясаттың бір бағыты медициналық қызмет көрсету сапасын жақсарту және
денсаулық сақтаудың жоғары технологиялық жүйесін дамыту болуы керек деп
атап көрсетті. Медициналық қызметтердің сапасы кешенді түсінік болып
табылады және ол көптеген көлемді себептерге байланысты, олардың ішінде
медициналық ұйымдардың материалдық-техникалық жабдықталуын, кәсіби деңгейін
және клиникалық мамандардың оны арттыруға деген уәждемесінің болуын,
медициналық көмекті ұйымдастыру мен көрсету процестерін басқарудың қазіргі
заманғы технологияларын енгізуді, медициналық көмекке ақы төлеудің тиімді
әдістерін енгізуді бөлек атап өткен жөн. Қазақстанның денсаулық сақтау
саласын 2020 жылға дейін стратегиялық дамыту бағдарламасында медициналық
қызметтердің сапасын басқаруды жетілдіру маңызды орын алады.
2010 жылғы Жолдауда Президент жақын онжылдыққа нақты міндеттер қойды.
Оның ішінде Нұрсұлтан Әбішұлы Салауатты өмір салты мен адамның өз
денсаулығы үшін ынтымақты жауапкершілігі қағидаты – денсаулық саласындағы
және халықтың күнделікті тұрмысындағы мемлекеттік саясаттың ең басты
мәселесі болуы тиіс екендігін атап көрсетті.
Жоғарыда көрсетілгендерге сәйкес, сондай-ақ халық денсаулығының
қазіргі заманғы жағдайына және Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау
жүйесіне жүргізілген талдау негізінде Қазақстан Республикасының денсаулық
сақтау саласын дамытудың 2011 – 2015 жылдарға арналған Салауатты
Қазақстан мемлекеттік бағдарламасының (бұдан әрі – Бағдарлама)
стратегиялық басым бағыттары және іске асыру тетіктері анықталды.
Бағдарламада ведомствоаралық және сектораралық ықпалдастықты ескере
отырып, жоспарланған іс-шараларды орындауды заңнамалық, инвестициялық,
құрылымдық, экономикалық және кадрлық қамтамасыз ету жөніндегі шаралар
көзделген. Саланың нарықтық қатынастарға бейімдеу көзделген: меншік
нысандарының көптұрпаттылығын дамыту, медициналық қызметтердің нарығын
құру, медициналық ұйымдардың арасындағы бәсекелестік қатынастар.
Бағдарламаны іске асыру медициналық қызмет көрсетудің аз шығынды
нысандарына өту үшін жағдай жасау, саланың профилактикалық бағыттылығын
қамтамасыз ету, медициналық қызметтің қолжетімділігі мен сапасының деңгейін
арттыру, арнайы әлеуметтік қызметтерді енгізу, халықтың өзін өзі сақтау
мінез-құлқының дәйектемесі, медицина қызметкерлері құрамының кәсіптік және
жеке өсуі, денсаулық сақтау жүйесін қоғамның қазіргі талаптарына және
нарықтық жағдайларына бейімдеу үшін жағдай жасау арқылы денсаулық сақтау
жүйесін қарқынды дамытуға ықпал ететін болады.
АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен
дамытудың 2005 – 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын (бұдан
әрі – Мембағдарлама) іске асыру кезеңінде мынадай нақты нәтижелерге қол
жеткізілді:
Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы Қазақстан
Республикасының кодексі қабылданды;
тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі бойынша ең төменгі
стандарттар белгіленді;
Қазақстан Республикасында 2008 – 2010 жылдарға арналған ана мен бала
өлім-жітімін төмендету жөніндегі, Қазақстан Республикасында қан қызметін
жетілдірудің 2008 – 2010 жылдарға арналған шаралары туралы, Қазақстан
Республикасында 2006 – 2010 жылдарға арналған ЖИТС індетіне қарсы іс-қимыл,
Қазақстан Республикасында 2008 – 2016 жылдарға арналған кардиологиялық және
кардиохирургиялық көмекті дамыту жөніндегі, 2008 – 2016 жылдарға арналған
салауатты өмір салты жөніндегі салалық бағдарламалар әзірленді және
енгізілді;
шекараны санитариялық қорғау жүйесі қалыптасты, мемлекеттік шекарада
ел аумағын аса қауіпті инфекциялық аурулардың әкелінуінен және таралуынан
қорғауды қамтамасыз ететін санитариялық-карантиндік пункттер желісі
кеңейтілді;
жалпы дәрігерлік практика қағидаты бойынша жұмыс істейтін медициналық-
санитариялық алғашқы көмек (бұдан әрі – МСАК) қызметін реформалау
жүргізілді, қанайналым жүйесі ауруларын ерте анықтау мәніне балаларды,
ересектерді профилактикалық қарап-тексеру, ұрпақты болу жүйесінің
онкопатологиясын ерте анықтау үшін әйелдерді скринингтік зерттеу
жүргізіледі;
дәрі-дәрмекпен тегін және жеңілдікті түрде қамтамасыз ету енгізілді;
мемлекеттік медициналық ұйымдар желісін типтеу және стандарттау
жүргізілді, желінің мемлекеттік нормативі бекітілді;
денсаулық сақтау ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту
жөніндегі іс-шаралар жүргізілді;
медициналық тәуелсіз сараптама жүйесі құрылды;
2010 жылғы 1 қаңтардан бастап Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесі
енгізілуде;
стационарлық және стационарды алмастыратын көмек көрсетуге арналған
бюджетті облыстық деңгейде шоғырландыру жүргізілді, ал 2010 жылдан бастап
республикалық деңгейде жүргізілді;
денсаулық сақтау менеджерлерін даярлау жұмыстары басталды;
Дүниежүзілік банкпен бірлескен Қазақстан Республикасының денсаулық
сақтау секторындағы технологияларды беру және институционалдық реформа
жүргізу жөніндегі жобаны іске асыру жұмыстары басталды;
Дәрілік заттар дистрибуциясының бірыңғай жүйесі енгізілді;
денсаулық сақтау саласына ақпараттық технологияларды енгізу басталды:
барлық өңірлерде медициналық ақпараттық-талдау орталықтар құрылды;
санитариялық-эпидемиологиялық қызметті қайта құрылымдау жүргізілді,
вертикальды басқару құрылды;
денсаулық сақтау саласындағы бақылаудағы тәуекелді бағалау жүйесі
енгізілуде.
Медициналық-демографиялық жағдай және сырқаттанушылық
Мембағдарламаны іске асыру кезеңінде:
демографиялық жағдайды жақсарту, халықтың туу деңгейінің 18,42-ден
(2005 ж.) 22,75-ке (2008 ж.) дейін артуы;
өлім-жітім көрсеткішінің тұрақтануы – 9,74 (2005 ж. – 10,37);
халықтың табиғи өсу коэффициентінің 1000 адамға шаққанда 13,01-ге
(2005 ж. – 8,05) дейін өсуі анықталды.
Республикада халықтың саны 2005 жылмен салыстырғанда 762,6 мың адамға
ұлғайды және 2010 жылдың басында 16004,6 мың адамды құрады.
Мембағдарламаны іске асыру кезеңінде сырқаттанушылықтың сәл ұлғаю
(1,7%) үдерісі белгіленді. Ел өңірлерінде барлық аурулар бойынша
сырқаттанушылық 100 мың адамға шаққанда Солтүстік Қазақстан - 9,7%-ға,
Батыс Қазақстан - 4,0%-ға, Алматы - 3,8%-ға, Маңғыстау – 1,1%-ға, Ақтөбе
облыстарында - 0,5%-ға және Астана қаласында– 7,9%-ға ұлғайғандығы
байқалды. Тоғыз облыста және Алматы қаласында төмендеу байқалады.
Сырқаттанушылық құрылымында бірінші орынды тыныс алу органдарының
аурулары (39,37%), екінші – жарақаттанушылық пен уланулар (6,88%), үшінші –
несеп-жыныс жүйелерінің аурулары (6,86%), одан кейін асқорыту ағзаларының
аурулары (6,46%), тері және теріасты жасушаларының аурулары (6,08%), қан
және қан өндіру ағзаларының аурулары (4,24%), қанайналым жүйесінің аурулары
(3,72%), инфекциялық және паразиттік аурулар (3,24%), басқа да аурулар
(23,14%) алады.
Демографиялық жағдайдағы оң қозғалыстарға қарамастан, ана мен бала
денсаулығының төмен деңгейі сақталуда. Ұрпақты болу денсаулығы өзекті
проблема күйінде қалып отыр, 16%-ға дейінгі некелер бедеу болып отыр. Бұл
көбінесе жыныстық жолмен берілетін инфекциялардың (ЖЖБИ) кеңінен
таралушылығына және аборттардың жоғары деңгейіне байланысты, бұл өз
кезегінде халықтың, әсіресе жас адамдардың қауіпсіз жыныстық мінез-құлқымен
анықталады. Тіркелген жағдайлардың статистикасына сәйкес елдегі 4
жүктіліктің 1-уі жасанды үзумен аяқталады. 15 жастан 19 жасқа дейінгі
жасөспірім қыздардың босану жиілігінің ұлғаю үдерісі бар және 2008 жылы
1000-ға шаққанда 31,1 құрады.
Аналар өлім-жітімінің негізгі себептері (100 мың тірі туғандарға
шаққанда 2005 ж.-40,5; 2009 ж.-36,9) акушериялық қан кетулер, гестоздар,
экстрагениталдық патологиялар болып отыр. Аналар өлім-жітімінің ең жоғары
өлім-жітімі 2009 жылғы 100 мың тірі туғандарға шаққанда Атырау облысында -
57,0. Орта республикалық деңгейден айтарлықтай жоғары көрсеткіш Маңғыстау
облысы бойынша 55,9 және Қызылорда облысы бойынша 42,6 құрады.
2005 жылы нәрестелер өлім-жітімінің деңгейі 1000 тірі туғандарға
шаққанда 15,1 құрайды. 2008 жылдан бастап тірі туу және өлі туу өлшемдерін
енгізу арқылы нәрестелер өлім-жітімінің 20,7-ні құрады және 2009 жылы 1000
тірі туғандарға шаққанда 18,4-ке дейін төмендеу үрдісі анықталды.
Нәрестелер өлім-жітімінің негізгі себептері перинаталдық кезеңде
туындаған жағдайлар болып табылады (60,4%). Нәрестелердің өлім-жітімі
құрылымында екінші орынды туа біткен патология алады, бұл жүргізілген ерте
диагностиканың (туа біткен патологияны анықтау мәніне жүкті әйелдердің
скринингі) жеткіліксіздігінің, ата-аналарының салауатты өмір салтын
сақтамайтындығының және республиканың тұтасымен бірқатар өңірлерінде
қолайсыз экологиялық жағдайдың дәледі.
2007-2009 жылғы деректердің талдауы 1 жасқа дейінгі балалардың
респираторлық аурулармен және пневмониядан өлім-жітімі өлім-жітімнің барлық
себептерінен 3 орынды немесе инфекциялық аурулардан 1 орынды алады.
2008 жылы Қазақстан Республикасында 5 жасқа дейінгі балалардың
пневмониямен сырқаттанушылығының 33 774 жағдайы тіркелді. 2008 жылы 5 жасқа
дейін балалар өлім-жітімі жағдайының жалпы саны 8 225 баланы құрады,
пневмониядан 1,5 мың бала шетінеді. Қазіргі таңда пневмококктық
инфекциядан ең тиімді және экономикалық пайдалы профилактикалық іс-шаралар
вакцинация болып табылады. Республиканың профилактикалық екпелерінің
күнтізбесіне 2 айлық балаларға пневмококктық инфекцияға қарсы вакцинацияны
енгізу 5 жасқа дейінгі балалардың пневмониямен сырқаттанушылығын 50%-ға
дейін, өлім-жітімін 20%-ға дейін айтарлықтай төмендетуге қол жеткізуге
мүмкіндік береді.
Қазіргі таңда Қазақстанда егде жастағы адамдар барлық халықтың
санының 7,7 %-дан астамын құрайды. Біріккен Ұлттар Ұйымы сарапшыларының
болжамдары бойынша жақын жылдары Қазақстанда егде жастағы адамдардың саны
11%-ға артатындығы күтілуде. Егде жастағы адамдарға медициналық көмекті
жақсарту үшін республикада геронтологиялық көмек жүйесін құру қажет.
Өткен бесжылдық кезеңінде әлеуметтік елеулі аурулардың таралушылығы
мен халық өлім-жітімінің кейбір көрсеткіштерінің төмендеуі байқалады.
Мембағдарламаны іске асыру кезеңінде халықтың сырқаттанушылығы мен өлім-
жітімінің кейбір көрсеткіштерінің төмендегендігі байқалады. Осылайша,
туберкулезден болған сырқаттанушылық пен өлім-жітім көрсеткіші (100 мың
адамға шаққанда тиісінше 147,3-тен 105,5-ке дейін және 20,8-ден 12,5-ке
дейін) төмендеген. Сонымен қатар туберкулез бойынша эпидемиологиялық жағдай
ауыр күйінде қалып отыр. Бәсекеге қабілеттіліктің жаһандық индексінің
рейтингінде Қазақстан туберкулезбен сырқаттанушылық бойынша 94-орынды (2007
жылғы көрсеткіш 130,0) және туберкулездің бизнеске әсер етуі тұрғысынан 111
орынды алады.
Жүргізіліп отырған көлемді құрылысқа, туберкулезді DOTS-плюс емдеу
бағдарламасын іске асыруға қарамастан, туберкулездің таралуын, дәріге
төзімділіктің дамуын, туберкулезден болатын өлім-жітімді эпидемиологиялық
қадағалау мәселелері өзекті күйінде қалып отыр.
Қатерлі ісікпен сырқаттанушылықтың кейбір көрсеткіштері (100 мың
адамға шаққанда 192,5-тен 182,6-ға дейін) төмендегендігі байқалады, сонымен
қатар асқынған түрлері көбеюде (16,2%), ал өлім-жітім көрсеткіші жалпы өлім-
жітім себептерінің ішінде үшінші орынды алады (12,6%).
Тұтасымен республика бойынша сырқаттанушылықтың төмендеуімен қатар ірі
өнеркәсіптік өңірлер бойынша көрсеткіштердің өсуі белгіленді. Қатерлі
ісіктердің үлес салмағының ең жоғары деңгейі Шығыс Қазақстан - 44,5% және
Павлодар облыстарында - 44,5% байқалады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (бұдан әрі – ДДҰ) деректері
бойынша Қазақстан АИТВЖИТС індетінің шоғырланған сатысында (орта әлемдік
көрсеткіш 1,1 % болғанда халықтың 0,2%-ы). Халықаралық сарапшылардың
бағалау деректері бойынша Қазақстанда АИТВ ауруы бар тұрғындардың саны 16
мың адамды құрайды, бұл тіркелгендердің санынан 2 есе артады. Өткен 2009
жылы ең жоғарғы басымдылық Алматы қаласында - 0,326, Павлодар - 0,264, және
Қарағанды облыстарында 0,223 белгіленді.
АИТВ жұқтырғандардың жалпы санының шамамен ¼-н құрайтын АИТВ
жұқтырған әйелдердің саны өсуде. 2008 жылы жүкті әйелдер арасында АИТВ
жұқпасының жиілігі 2005 жылдан бастап жыл сайын 0,01 %-ға арта отырып, 0,07
% құрады, бұл АИТВ-ның анадан балаға берілу әлеуетін арттырады. Сонымен
қатар, ал АИТВЖИТС бойынша жағдайдың нашарлауының нақты қауіпсіздігі бар
күрделену мүмкіндігі жоғары, халықтың АИТВ туралы білім-танымдары төмен.
Жарақаттанушылық тек Қазақстан үшін ғана емес, сонымен қатар көптеген
әлем елдері үшін де қазіргі заманғы медициналық-әлеуметтік маңызды
мәселелердің бірі болып отыр. Қазақстанда жарақаттар халықтың
сырқаттанушылық құрылымында, еңбекке уақытша жарамсыздық және өлім-жітім
құрылымында екінші орынды, бірінші рет мүгедектікке шығу бойынша үшінші
орынды алады. Әртүрлі жарақат алған адамдарды оңалту және еңбекке
жарамдылығын қалпына келтіру бойынша жүйелі тәсіл жоқ.
Соңғы жылдар алғашқы мүгедектік деңгейінің теріс динамикасы
қалыптасты (республикада бірінші мүгедектікке шығудың қарқынды көрсеткіші
2007 жылы – 10 мың халыққа шаққанда 27,7 жағдайды, 2008 жылы – 28,8, 2009
жылы – 29,2-ні құрады), бұл денсаулық сақтаудың профилактикалық
бағыттылығының нашарлығын куәсі болып табылады.
Экологиялық ахуалдың нашарлауы қоршаған ортаның зиянды факторлары
әсерінен дамыған ауруларды (тыныс алу ағзаларының аурулары, онкологиялық
аурулар, аллергиялық аурулар және тағы басқалар) диагностикалау және емдеу
қызметіне деген сұраныстың артуына ықпал етеді.
Соңғы жылдары санитариялық-эпидемиологиялық жағдайдың оң динамикасы
байқалады, маңызды инфекциялық аурулардың бір қатары төмен деңгейде
тіркелген, ал вакцинамен басқарылатын кейбір инфекциялық аурулар бойынша
толық жою немесе элиминация міндеті жолға қойылған.
Жыл сайын қауіпсіз ауызсумен қамтамасыз етілген халықтың үлес салмағы
артып келеді, ол 2009 жылғы қорытынды бойынша 81,8%-ды құрады, эпидемиялық
маңызды объектілердің санитариялық-эпидемиологиялық жағдайы жақсаруда. Аса
қауіпті инфекциялардың табиғи ошақтарында қажетті профилактикалық іс-
шаралар кешені қамтамасыз етілді, оларда халықтың сырқаттанушылығының
топтық жағдайларына жол берілген жоқ. Шекаралас мемлекеттермен
эпидемиологиялық жағдай күрделенгені туралы шұғыл хабарлау жүйесі
енгізілді.
Сонымен қатар, қызметтің инфекциялық емес аурулардың алдын алу бойынша
қоғамдық денсаулық сақтаудағы қызметін күшейту мәселелері шешімін таппай
келеді. Өткізілетін санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманың сапасы мен
жеделдігін арттыру қажет, аккредиттеу жүйесі нашар дамыған, зертханалық
зерттеулердің және халық денсаулығына сыртқы орта факторларының қауіп-
қатерлерін бағалаудың халықаралық стандарттары жеткіліксіз енгізілген.
Өнімнің және қызметтердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында
тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесі дамымаған. Дезинфекциялаумен және
дератизациялаумен айналысатын ұйымдардың қызметін бірыңғай үйлестіруді
қалыптастыру бөлігінде олардың қызметін жетілдіруді, өткізілетін іс-
шаралардың сапасы мен тиімділігін арттыруды талап етеді.
Биологиялық терроризмнің өсу қауіптеріне және аса қауіпті
инфекциялардың таралуына байланысты ұлттық биологиялық қауіпсіздік жүйесін
құру қажет.
ДДҰ деректері бойынша адам денсаулығының 50%-ы өмір салтына, көптеген
созылмалы инфекциялық емес аурулардың (жүрек-қантамыры жүйелерінің
аурулары, қант диабеті және басқалар) дамуына тәуелді, сондай-ақ адамның
өмір сүру салтына байланысты. Соған байланысты салауатты өмір салтын
қалыптастыру және дене тәрбиесін дамыту маңызды болып отыр. Сонымен бірге,
қазіргі уақытта қоғамдық денсаулық сақтау мәселелерінде сектораралық және
ведомствоаралық серіктестік тетігі жолға қойылмаған, бұл мемлекеттік
органдардың, мемлекеттік және жеке секторлардың денсаулық сақтау
саласындағы өз міндеттерін жете түсінбеуіне, жауапкершілікті нақты
бөлісудің болмауына, денсаулық сақтау проблемаларын ақпараттық қолдаудың
нашарлығына байланысты.
Сондай-ақ, халықтың денсаулығы деңгейінің төмен болуының себептері
салауатты өмір салтын ұстану және аурулардың алдын алу, қоршаған ортаның
қолайсыз жағдайының сақталуы, суды пайдалану мен тамақтану мәселелерінде
халықтың жеткіліксіз ақпараттандырылуы, сауаттылығы мен дәйектілігінің,
суды тұтыну мен тамақтанудың жеткіліксіздігі, халықтың әлеуметтік әлсіз
санатының әлеуметтік экономикалық нашарлығы болып табылады. Одан басқа,
денсаулық сақтау жүйесінің профилактикалық белсенділігінің төмендігі, яғни
ауруларды болдырмауға емес, оларды емдеуге бағытталу сақталуда.
Денсаулық сақтау жүйесі
Денсаулық сақтау динамикасының негізгі көрсеткіштері денсаулық сақтау
саласына бағытталған бюджет қаражатын жыл сайын көбейе түскенінің дәлелі.
2004-2009 жылдар аралығындағы кезеңде тегін медициналық көмектің кепілдік
берілген көлемін (бұдан әрі – ТММКК) қаржыландыру көлемі 90,5-тен 273,1
млрд. теңгеге дейін көбейген. 2009 жылы Алматы, Жамбыл, Қызылорда және
Оңтүстік Қазақстан облыстарының ТММКК қаржыландырылуын орта республикалық
деңгейге дейін кезең-кезеңмен жеткізуге республикалық бюджеттен нысаналы
ағымдағы трансферттермен 5,4 млрд. теңге бөлінген болатын.
Соңғы жылдары денсаулық сақтау саласындағы жан басына шаққандағы шығын
көлемі де айтарлықтай өскен: 2004 жылы 8 740 теңге болса, 2009 жылы 30 373
теңгеге дейін өскен.
Мембағдарламаны іске асырған уақытта төсекпен қамтамасыз етілу
көрсеткіші 10 мың адамға шаққанда 70,2-ге дейін төмендеген (2005 ж. –
73,1). Бұл ретте, ауруханалық төсектер саны тек 2330 бірлікке азайды.
Сонымен бірге стационарға емдеуге жатқызылған 30%-ға дейінгі науқастар
стационарлық емді қажет етпейді; жедел медициналық көмекті шақырту саны
(2005 жылы 4 658 971 болса, 2008 жылы 4 978393-ге дейін жеткен), оның
ішінде нәтижесіз және негізсіз шақыртулар саны (сәйкесінше 126 756-тен
189 498-ге дейін) көбейген.
Стационарды алмастыратын технологияның дамығандығы байқалады.
Амбулаториялық-емханалық ұйымдар жанындағы күндізгі стационарда 445 145
науқас (2005 жылы – 278 813), ауруханалардағы күндізгі стационарда – 64 081
науқас (2005 жылы–56 728), үйдегі стационарда 158 758 науқас (2005 жылы –
155 480) емделген.
2009 жылы денсаулық сақтаудың амбулаториялық-емханалық ұйымдарында
104,5 млн. пациент қабылданған (2005 жылы – 99,3 млн.), бұл 1 тұрғынға
шаққанда бұрынғы деңгейде 6,6 болып отыр.
Қазіргі таңда 50 денсаулық сақтау ұйымына денсаулық сақтаудың бірыңғай
ақпараттық жүйесі (бұдан әрі – ДБАЖ) енгізілді.
Қашықтықтан мамандандырылған медициналық көмектің қолжетімділігін
арттыру мақсатында Министрлік 2004 жылдан бастап Ауылдық жерлердегі
денсаулық сақтаудағы телемедицинаны және мобильді медицинаны дамыту атты
инвестициялық жобаны іске асырып келеді. Соған байланысты ауылдық денсаулық
сақтау саласына телемедицина кезең-кезеңмен енгізіліп келеді. Қазіргі таңда
14 өңірде телемедицина енгізілді. Телемедицина сеанстары түрлі бейіндегі
мамандардың қатысуымен телеконференция түрінде өткізіледі: 2009 жылы 13
өңірде 10 611 телемедициналық консультация өткізілді.
Республикада денсаулық сақтау ұйымдары желісінің жаңа мемлекеттік
нормативіне өту жалғасуда. Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі
туралы ҚР кодексін іске асыру барысында Қазақстан Республикасы Үкіметінің
2009 жылғы 15 желтоқсандағы № 2131 қаулысымен денсаулық сақтау ұйымдары
желісінің мемлекеттік нормативі әзірленді және бекітілді, бұл денсаулық
сақтау ұйымдары желісін реттеуге, көпбейінді ауруханалар желісін құруға,
МСАК-тың қолжетімділігін, ең алдымен ауыл халқы үшін қолжетімділігін
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Одан басқа, медициналық ұйымдарды
шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорын мәртебесіне ауыстыру
басқару, қаржыландыру жүйесін, денсаулық сақтау саласындағы инвестициялық
саясатты жетілдіруге, медициналық ұйымдардың қызметтерінің экономикалық
тиімділігін арттыруға, сондай-ақ кадрмен қамтамасыз ету мәселелерін шешуге
мүмкіндік береді.
Жоғары технологиялық қызметтер секторын дамыту жалғасуда. Қазіргі
уақытта Ұлттық медициналық холдинг АҚ (бұдан әрі - Холдинг) құрамына
жоғары технологиялық көмек көрсететін бес республикалық ғылыми орталық: Ана
мен бала ұлттық ғылыми орталығы, Республикалық балаларды оңалту орталығы,
Республикалық диагностикалық орталық, Нейрохирургия ғылыми орталығы, Жедел
медициналық жәрдем ғылыми-зерттеу институты, сондай-ақ медицина
университеті кіреді. 2011 жылы тағы бір объект – Кардиохирургия
республикалық ғылыми орталығының құрылысын аяқтау жоспарланып отыр.
2009 жылы австриялық Вамед компаниясымен 2 жыл 9 ай мерзімге Ана
мен бала ұлттық ғылыми орталығы АҚ-ты ауруханалық басқару қызметі туралы
шарт жасалды.
Сонымен қатар, денсаулық сақтау секторында бірқатар іргелі проблемалар
бар.
Сонымен, денсаулық сақтау саласы, әсіресе алғашқы медициналық-
санитариялық көмекті дамытуда қосымша салымдарды қажет етеді.
ТММКК қаржыландыру жыл сайын ұлғайтуға қармастан (2003 жылы 64,8 млрд.
теңгеден 2009 жылғы 464,1 млрд. теңгеге дейін) олда қосымша шығыстарды
қажет етеді.
Сонымен бірге, негізгі проблемалар тек ресурстардың жеткіліксіздігіне
байланысты емес, сонымен бірге оларды пайдаланудың төмен тиімділігіне де
байланысты болып отыр, яғни қазіргі таңда денсаулық сақтауды басқару мен
қаржыландыру оның тиімділігіне емес, ал желі қуаттылығын ұстауға
бағдарланған. Қаржыландырудың тиімді тетіктері (қор ұстау, екі компонентті
жан басына шаққандағы норматив) мыналарға байланысты жеткіліксіз
пайдаланылады:ынталандыру төлемдеріне қаржыландырудың болмауы (44%),
нормативтік құқықтық базаны жетілдірмеу, заңды тетіктердің болмауы (25%);
денсаулық сақтау менеджерлерін нашар даярлау (6%).
Сондай-ақ, тарифті құрудың (аммортизацияны қамтымайтын) объективтік
емес қолданыстағы жүйесі, мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдары
дербестігінің төмендігі мен білікті менеджерлердің болмауы медициналық
қызметтерді жеткізушілердің бәсекелестігін дамытуды тежейді.
Медициналық қызметтерге әркелкі қолжетімділік пен медициналық
қызметтер сапасының нашарлығы сақталуда. Осылайша, Қазақстан халқының 40%-
дан астамын ауыл адамдарының құрайтындығына қарамастан қазіргі таңда
денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымы мегаполистерге, атап айтқанда
Алматы және Астана қалаларына шоғырланған.Және бұл әртүрлі өңірлердегі
пациенттердің сапалы және жоғары технологиялық медициналық қызметтерге
қолжетімділігін қиындатады. Сондай-ақ, өңірлер бойынша ресурстарды әркелкі
бөлу әлі де байқалады, осылайша 2009 жылы тегін медициналық көмектің
кепілдік берілген көлеміне арналған шығыстарды жұмсау бір тұрғынға шаққанда
12 964 теңгеден 21 289 теңгеге дейін құрайды.
Қазіргі таңда медициналық ұйымдарды материалдық-техникалық қамтамасыз
ету жеткіліксіз деңгейге байланысты мәселе күйінде қалып отыр. Мысалы,
жедел медициналық жәрдемді медициналық жабдықтармен және медициналық
мақсаттағы бұйымдармен жарақтандыру республика бойынша 51,69 %. құрайды.
Елдің бірқатар өңірлерінде медициналық көмек көрсететін ұйымдар (жедел
медициналық жәрдем станциясы, БМСК, сот-медициналық сараптама және
басқалар) үлгідегі емес, бейімделген ғимараттарда орналастырылады. Сондай-
ақ, 400-ден астам (4,3%) денсаулық сақтау ұйымы апатты ғимараттарда
орналасқан.
Сонымен қатар, денсаулық сақтаудың бірінші буынында жалпы дәрігерлік
практика және халықпен профилактикалық жұмыста денсаулықты сақтаушы
технологиялар нашар дамиды.
Одан басқа, нормативтік талаптар қаржылық қамтамасыз етумен сәйкес
келмейтіні байқалады. Бюджеттің болмауына байланысты денсаулық сақтауда
арнайы әлеуметтік қызметтер енгізілмеген.
Медицина қызметкерлеріне еңбекақы төлеу деңгейі төмен күйінде қалып
отыр, сондай-ақ олардың жұмысының түпкілікті нәтижесіне негізделген еңбек
ақы төлеуге сараланған тәсіл жоқ. Одан басқа, жер жерлерде, әсіресе
ауылдық өңірлерде білікті кадрлардың тапшылығы байқалады, бұл
республиканың ауыл халқын медицина қызметтерімен қамтамасыз етуді
қиындатады.
БҰДЖ белсенді енгізуге қарамастан қазіргі таңда денсаулық сақтау
саласында ақпараттық-коммуникациялдық инфрақұрылымның төменгі деңгейіне,
медициналық қызметкерлердің арасындағы компьютерлік сауаттылық деңгейінің
төмендігі және емдеу-профилактикалық үдерісті автоматтандырудың жоқтығы
сақталуда.
Мембағдарламаны іске асыру кезеңінде денсаулық сақтау кадрларын
даярлау сапасына қолжеткізу жөнінде нақты жұмыстар жүргізілді. Медициналық
және фармацевтикалық білім берудің нормативтік базасы құрылды, 2007 жылдан
бастап кәсіби бағытқа негізделген және әлемдік озық тәжірибеге сүйенген
медициналық жоғары білім берудің жаңа бағдарламалары іске асырылуда. Барлық
мемлекеттік медициналық жоғары оқу орындары соңғы он жылда алғаш рет оқыту-
клиникалық және зертханалық құрал-жабдықтар сатып алды, жоғары оқу
орындарының 85%-ы дербестік алып үлкен дербестік алып, шаруашылық жүргізу
құқығындағы мемлекеттік кәсіпорындар статусына ауысты. Білім берудің
инновациялық технологияларын енгізу жұмыстары кезең-кезеңімен жүзеге
асырылуда. Қазіргі уақытта 400-ден астам оқытушы шетелдерде, ал 350-ден
астамы елімізде шетелдік жетекші мамандарды шақыру арқылы қайта даярлаудан
өтті. Құрылған оқыту-клиникалық орталықтары студенттер мен интерндерді
клиникалық даярлықтан өткізуге мән беруге мүмкіндік туғызып отыр.
Медициналық білім берудің дүниежүзілік федерациясы ұсынған сапаны
жақсартудың жаһандық стандарттарына негізделген базалық медициналық білімді
институциялық аккредиттеудің ұлттық стандарттары әзірленді.
Кадр әлеуетін реттейтін нормативтік құқықтық база күшейтілді –
номенклатура оңтайландырылды, денсаулық сақтау қызметкерлерінің лауазымдары
және медициналық және фармацевтикалық мамандықтарға қойылатын біліктілік
сипаттары жетілдірілді. Мемлекеттік бағдарламаны іске асыру кезеңінде
медициналық кадрлардың біліктілігін шет елдерде арттыруға, шетелдік жетекші
мамандарды шақырып мастер-класстар ұйымдастыруға көп көңіл бөлінді.
Денсаулық сақтау саласын білікті кадрлармен қамтамасыз ету мәселесі
өзекті мәселе күйінде қалып отыр. Бүгінгі таңда шамамен 50 мыңнан астам
дәрігер еңбек етеді. Медициналық ЖОО-ға қабылдаудың 9,5%-дан астам өсуі
есебінен жоғары білімі бар медицина кадрлары санының жыл сайын ұлғаюына,
оқу бітірушілер санының ұлғаюына қарамастан салада, әсіресе ауылды жерлерде
кадрлардың тапшылығы сақталуда. Ауыл халқының дәрігер кадрларымен
қамтамасыз етілу көрсеткіші қаламен салыстырғанда шамамен 4 есе кем.
Қазақстан өңірлері бойынша дәрігер кадрларын бөлудің біркелкі еместігі өте-
мөте жоғары болып сипатталады және кейбір өңірлерде 10 мың адамға шаққанда
9,5-тен (Алматы облысы) 19,3-ке (Қарағанды облысы) дейін құрайды.
Салаға жас мамандардың көп келуіне қарамастан, кадрлардың қартаю
үрдісі байқалады, олардың үлесі жеткіліксіз және дәрігер кадрлардың жалпы
санының 4 %-ын құрайды. Бұрынғыша мамандыққа деген қызығушылықтың төмендігі
және уәждемелік тетіктердің болмауы салдарынан ЖОО-ны бітіруші түлектерді
жұмыспен қамту деңгейі 87 %-дан аспайды.
Медицина кадрларының санаттылық деңгейінің жоғары болуына (42%)
қарамастан, олар көрсететін медициналық қызметтер сапасы тұтынушылар мен
жұмыс берушілерді қанағаттандырмайды.
Аталған мәселені шешу үшін 2007 жылдан бастап медицина ғылымын
реформалаудың салалық тұжырымдамасы іске асырылуда. Медицина ғылымын
басқаруды жетілдіру шаралары басталды. Бірқатар ғылыми ұйымдар үлкен
дербестікке қол жеткізу үшін шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік
кәсіпорындар статусына ауысты. Ғылыми-білім беру-практикалық кластерлер
құрылып жатыр. Ғылыми ұйымдарда дәлелді медицина орталықтары құрылды.
Болашағы зор 40-тан астам ғылыми қызметкер АҚШ университеттерінде ғылыми
зерттеулер менеджменті бойынша оқып келді. Халықаралық басылым беттерінде
рецензияланған жарияланымдар көбейіп, халықаралық патенттер пайда бола
бастады. Медициналық ғылыми ұйымдардың қызметін рейтингтік бағалау жүйесі
әзірленді.
Қабылданған шараларға қарамастан, Қазақстанның денсаулық сақтау
жүйесінің білім беру, ғылым және адами ресурстарды дамыту салаларындағы
негізгі мәселелері мыналар: кадрларды даярлау сапасы, жұмыс істеп жүрген
мамандардың біліктілігі, МСАК көрсететін қызметкерлердің тапшылығы, ірі
қалалардағы медицина қызметкерлерін көп шоғырлануы, дәрігерлердің және орта
қызметкерлер санының теңсіздігі, жұмысқа деген уәждемелік ынталандырудың
болмауы және денсаулық сақтау қызметкерлерін әлеуметтік қорғалудың
жеткіліксіздігі, ғылыми зерттеулердің бәсекеге қабілеттілігінің төмендігі,
инновациялық нәтижелердің жоқтығы.
Қазақстан Республикасында нарықтық экономика жағдайына бейімделу
үшін фармацевтика саласын қайта құру үдерісі басталды. Халық денсаулығы
және денсаулық сақтау жүйесі туралы Қазақстан Республикасының кодексін
жүзеге асыру үшін дәрі-дәрмектердің, медициналық мақсаттағы бұйымдардың
және медициналық техниканың айналысы аясын реттейтін нормативтік құқықтық
актілер әзірленді. Мемлекеттік қолдау шаралары отандық кәсіпорындардың
сапалы фармацевтикалық өнімдерін өндіру көлемінің және номенклатурасының
жыл сайын артуын қамтамасыз етуге бағытталған.
Дәрі-дәрмектер, медициналық мақсаттағы бұйымдар және медициналық
техниканы, сондай-ақ олардың жарнамасын тіркеу, сертификаттау, сапасын
бақылауды қамтамасыз ету әрекеттері тәртіпке келтірілген. Ұлттық
ақпараттық дәрі-дәрмек орталығы құрылды.
Заң шығару рәсімдерін Еуроодақ елдерінің нормаларына сәйкес үйлестіру
жұмыстары басталды: Қазақстан Республикасы Еуропалық фармокопея
комиссиясының ресми бақылаушысы және дәрі-дәрмектердің жанама әсерлерінің
мониторингі бойынша ДДҰ-ның халықаралық бағдарламасының толық құқықты
қатысушы ел болды. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Фармакопеясының
екі томы әзірленіп, бекітілді.
Республикалық және бюджеттік бюджеттер есебінен сатылып алынатын дәрі-
дәрмектердің бағасын мемлекеттік реттеу енгізілді. Бұл олардың бағасын
орташа есеппен 30%-ға арзандауына мүмкіндік туғызды. Дәрі-дәрмектердің
терапиялық тиімділігіне, фармакоэкономикаға және жанама әсерлер
мониторингіне қарай тиімді қолдануға бағытталған дәрі-дәрмекпен қамтамасыз
етудің формулярлық жүйесі енгізілді.
Әлемдік тәжірибенің негізінде дәрі-дәрмектер мен медициналық
мақсаттағы бұйымдарды дистрибуциялаудың бірыңғай жүйесі құрылды, бұл
мемлекеттік қаражатты айтарлықтай үнемдеуге және отандық препараттарды
тұтыну үлесін бірнеше есеге арттыруға мүмкіндік туғызды. Отандық
өндірушілермен ұзақ мерзімді келісімдер, оның ішінде Қазақстан
Республикасында жоғары технологиялы препараттарды өндіретін және экспорттық
потенциалын (вакциналар, инсулиндер, қан факторлары және т.б.) өсіретін
ноу-хау трансфертін болжайтын келісімдер жасалды. Бұл халықаралық
стандарттарға сай қолда бар қуатты жаңғыртуға және жаңаларын өндірістік
практикаға тиесілі 30 млрд. теңгеден асатын сомаға салуға және 2014 жылға
дейін отандық өндірістің есебінен дәрілік препараттарды ішкі тұтынуды 50 %
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Ауыл халқына дәрі-дәрмектік көмектің жеке қолжетімділігін қамтамасыз
ету үшін дәріханалық ұйымы жоқ 3000-нан астам ауылдық елді мекендерде МСАК
объектілері арқылы дәрілік заттарды сату ұйымдастырылды.
Фармацевтика секторында қол жеткізген табыстармен қатар бірінші
кезекте шешуді қажет ететін белгілі бір міндеттер бар.
Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің тізбесіне
сәйкес сапалы фармацевтикалық өнімнің қолжетімділігін қамтамасыз етуге
бағытталған Ұлттық дәрі-дәрмек саясатының жаңа жобасын әзірлеу қажет.
Кеден одағына мүше елдердің фармацевтикалық жиынтық нарығында импорт,
АҚШ долларымен есептегенде, 17 миллиардтан артық. Фармацевтика саласын
қарқынды дамыту үшін шығарылатын дәрілік препараттардың бәсекеге
қабілеттілігін арттыру жұмыстарын жүргізу қажет және халықаралық нарыққа
шығу керек, оның ішінде Кеден одағы аясында, ақырғы өнім сапасын бақылау
жүйесінен өндіру сапасын қамтамасыз ету жүйесіне, дистрибьюторлық және
дәріханалық практикаға көшу қажет.
Фармакологиялық қадағалау, фармакоэкономикалық зерттеулер, дәрілік
заттардың жанама әсерінің мониторингі жүйесін, фальсифицияланған және
контрафактілік дәрілік заттар өнімі мен таралымына қарсы күрес жұмысын одан
әрі жетілдіру қажет.
Сондай-ақ, медициналық ұйымдардың тиісті сервистік қызметпен қазіргі
заманғы жабдықтармен қамтамасыз етілу мәселесін шешу қажет.
4. БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ МАҚСАТЫ, МІНДЕТТЕРІ МЕН НЫСАНАЛЫ ИНДИКАТОРЛАРЫ
ЖӘНЕ НӘТИЖЕСІНІҢ КӨРСЕТКІШТЕРІ
Бағдарламаның мақсаты Қазақстан азаматтарының денсаулығын жақсарту
және еліміздің тұрақты әлеуметтік-демографиялық дамуын қамтамасыз ету үшін
бәсекеге қабілетті денсаулық сақтау жүйесін қалыптастыру болып табылады.
Бағдарламаны іске асырудың нысаналы индикаторлары:
2013 жылға қарай:
Қазақстан Республикасы Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесі
қалыптастырылды.
2015 жылға қарай:
Халықтың күтілетін өмір сүру ұзақтығын 70 жасқа дейін ұлғайту;
ана өлім-жітімі 1,5 есе төмендейді;
нәрестелер өлім-жітімі 1,5 есе төмендейді;
жалпы өлім-жітім 15 %-ға төмендейді;
туберкулез ауруы 10 %-ға төмендейді;
медициналық ұйым және дәрігерді еркін таңдау жүйесі енгізілді;
тұрғылықты жеріне қарамай тегін медициналық берілетін кепілді көлемі
шеңберінде медициналық қызметтерді алуда республика азаматтарына тең
жағдайлар жасалды;
халықтың жеке формалды емес төлемдерінің деңгейі төмендеді және тегін
медициналық көмектің кепілді көлемінің жұмыс істеп тұрған жүйесімен қатар
қосалқы ақы төлеу тетігі енгізілді;
денсаулық сақтауға инвестициялардың тиімділігінің бағасы әзірленді;
тиімді тарифтік саясат енгізілді;
медициналық-санитариялық алғашқы көмек шеңберінде медициналық
қызметтердің 30 %-н жалпы практика дәрігерлері ұсынады;
стационарлық көмекті негізінен көп бейінді стационарлар көрсетеді;
тегін медициналық көмектің берілетін кепілді көлемін көрсетуде
пайдаланылатын дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарға әсіресе
ауылдық жерде қол жетімділігі артты;
денсаулық сақтаудың мемлекеттік ұйымдары сатып алатын дәрілік заттарға
бағаны мемлекеттік реттеу енгізілді;
дене тәрбиесі және спортпен айналысатын азаматтарды қамту, 25 %-ға
дейін көбейді;
дене тәрбиесі және спортпен айналысатын балалар мен жасөспірімдерді
қамту 12 %-ға көбейді;
халық арасында темекі шегу, есірткі және алкогольді тұтыну 15%-ға
төмендеді.
Бағдарламаның міндеттері:
азаматтардың денсаулығын сақтау және санитариялық-эпидемиологиялық
салауаттылықты қамтамасыз ету мәселелері бойынша сектораралық және
ведомствоаралық өзара іс-қимылды жақсарту жолымен халықтың денсаулығын одан
әрі нығайту;
медициналық санитариялық алғашқы көмек әлеуетті бағытталған
басымдылығымен Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтаудың жүйесін одан әрі дамыту
және жетілдіру жолымен медициналық көмектің қолжетімдігін және сапасын
арттыру;
бәсекеге қабілетті кадр әлеуетін қалыптастыру мақсатында медициналық
және фармацевтикалық білімді жетілдіру. Инновациялық технологияларды
әзірлеу және енгізуге бағытталған медициналық ғылымды дамыту.
Бағдарламаны іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері
№ Көрсеткіштердіңөлшем 2009 Жоспарлы кезең жауаптыла
атауы бірлігіжыл р
2010 2011 2012 2013 2014 2015 1 өмір сүрудің күтілетін
ұзақтығы жыл 68,6 68,7 68,8 69,2 69,5 69,8 70,1 Барлық АҚ және
ЖАО,ҮЕҰ және бизнес-құрыл. 2 жалпы өлім-жітім 1000 халыққа шаққанда
8,97 8,81 8,59 8,36 8,14 7,91 7,62 Барлық АҚ және ЖАО,ҮЕҰ және
бизнес-құрыл. 3 темекі тұтынудың таралуы % 21,4 20,9 20,4 20,0
19,5 19,1 18,2 ДСМ, БҒМ, ММ, БАМ, ЖАО, ҮЕҰ, бизнес-құрыл. 4
алкогольді тұтынудың таралуы % 16,9 16,4 15,9 15,5 15,0 14,6 14,0
ДСМ, БҒМ, ММ, ІІМ, БАМ, ЖАО, ҮЕҰ, бизнес-құрыл. 5 күн сайын кемінде
30 минут дене шынықтырумен айналысатын тұлғалардың үлесі % 14 15,9 17,6
19,7 22,1 23,0 24,9 ДСМ, ТСМ, ҮЕҰ, бизнес-құрыл. 6 артық дене
салмағы бар тұлғалардың үлесі % 35,6 34,7 33,9 33,0 32,3 31,5 30,5
ДСМ, АШМ, БАМ, БҒМ, ИСМ, ТСМ, ҮЕҰ, бизнес-құрыл. 7 Спорт залдары бар
мектептердің үлесі % 72,3 73,3 74,3 75 76 77 77,5 БҒМ, ЖАО 8
Оқушылардың жалпы санынан спорт секциялары мен балалар-жасөспірімдер
спорт мектептері қызметтерімен қамтылған оқушылардың саны % 20 21 22
23 24 25 25,5 ЖАО, ТСМ, БҒМ 9 жарақаттанушылықтан өлім-жітім 10
мың халыққа шаққанда 108,4 105,6 103,0 100,3 94,6 94,9 92,1 ДСМ,
ЕХӘҚМ, ІІМ, БАМ, Әділетмині, ЖАО, ТЖМ, МТК, ҮЕҰ, бинес-құрыл. 10
мүгедектікке алғашқы шығу 10 мың халыққа шаққанда 29,2 29,0 28,8 28,6
28,4 28,2 28,0 ДСМ, ЕХӘҚМ, ІІМ, БАМ, Әділетмині, ЖАО, ҮЕҰ, бинес-
құрыл. 11 жарақаттанушылықтан мүгедек болу 10 мың халыққа шаққанда
4,9 4,7 4,6 4,5 4,3 4,1 4,0 ДСМ, ЕХӘҚМ, ІІМ, БАМ, Әділетмині, ЖАО,
ТЖМ, МТК, ҮЕҰ, бинес- құрыл. 12 микронутриенттер:
темір тапшылығы анемиясы тапшылығына байланысты сырқаттанушылықтың
төмендеуі
10 мың халыққа шаққанда 2314,0 2274,6 2235,9 2197,9 2160,6 2123,8
2082,0 ДСМ, АШМ, ИСМ, БҒМ, БАМ, ЖАО 13 қауіпсіз ауызсуымен қамтылған
халықтың ара салмағы % 82 82,5 83 83,5 84 84,5 85 ДСМ, АШМ, БАМ,
ЖАО 14 2008 жылмен салыстырғанда атмосфераға ластаушы заттарды жалпы
шығарулардың ара салмағы % 1,5 4,3 7,2 10,1 13 14,5 14,5 ДСМ,
ҚОҚМ, ЖАО, бизнес-құрыл. 15 алғашқы анықталған жағдайлар арасында
кәсіби аурулардың асқынған түрінің үлес салмағы % 45 40 35 30 25 20
15 ДСМ, ЕХӘҚМ, ЖАО, бизнес-құрыл. 16 нәрестелер өлім-жітімі 1000
тірі туғандарға шаққанда 18,4 17,2 16,1 15 14,1 13,2 12,3 ДСМ, ЖАО,
халықар.ұйым 17 ана өлім-жітімі на 100 тыс. род. живыми 36,9 34,4
32,1 30 28,1 26,2 24,5 ДСМ, ЕХӘҚМ, БАМ, ҮЕҰ, ЖАО, халықар.ұйым 18
жүрек-қантамыры ауруларынан өлім-жітім 100 мың халыққа шаққанда 416,4
406 395,6 385,2 374,8 364,4 353,9 ДСМ, ЖАО, БАМ, ҮЕҰ 19
онкологиялық аурулардан өлім-жітім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың
2011 – 2015 жылдарға арналған
Салауатты Қазақстан мемлекеттік бағдарламасы
Мазмұны
1. Бағдарламаның паспорты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
2. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
3.Ағымдағы жағдайды талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 7
4. Бағдарламаны іске асыру мақсаты, міндеттері мен нысаналы 18
индикаторлары және нәтижелерінің көрсеткіштері ... ... ... ... ...
5. Бағдарламаның негізгі бағыттары, қойылған мақсаттарға қол 24
жеткізу жолдары және тиісті шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5.1. Азаматтардың қоғамдық денсаулығын сақтау мәселелері бойынша24
сектораралық және ведомствоаралық ықпалдастықтың тиімділігін
арттыру ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5.2. Денсаулықты одан әрі нығайту және негізгі 48
әлеуметтік-елеулі аурулардың деңгейін төмендету
5.3. Санитариялық-эпидемиологиялық қызметті жетілдіру 52
5.4. Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесінде медициналық 56
көмекті ұйымдастыруды, басқаруды және қаржыландыруды
жетілдіру ... ... ... ... ... ... ..
5.5. Медициналық, фармацевтикалық білімді жетілдіру; медицинада 70
инновациялық технологияларды дамыту және енгізу
5.6. Дәрілік заттардың халық үшін қолжетімділігін және сапасын 72
арттыру
6. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 74
7. Қажетті ресурстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 76
БАҒДАРЛАМАНЫҢ ПАСПОРТЫ
Бағдарламаның атауыҚазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын
дамытудың 2011 – 2015 жылдарға арналған Салауатты
Қазақстан мемлекеттік бағдарламасы
Әзірлеу үшін негіз Қазақстан Республикасы Президентінің 2020 жылға
дейін Қазақстан Республикасы дамуының стратегиялық
жоспары туралы 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығы
Бағдарламаны Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі
әзірлеуге жауапты
мемлекеттік орган
Бағдарламаны іске Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі,
асыруға жауапты Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі,
мемлекеттік Қазақстан Республикасы Мәдениет министрлігі,
органдар Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа
технологиялар министрлігі, Қазақстан Республикасы
Байланыс және ақпарат министрлігі,
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі, Қазақстан
Республикасы Білім және ғылым министрлігі, Қазақстан
Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлігі,
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі,
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік
қорғау министрлігі, Қазақстан Республикасы Туризм және
спорт министрлігі, Қазақстан Республикасы Әділет
министрлігі, Қазақстан Республикасы Экономикалық даму
және сауда министрлігі, облыстардың, Астана және
Алматы қалаларының әкімдіктері
Бағдарламаның Қазақстан азаматтарының денсаулығын нығайту және елдің
мақсаты әлеуметтік-демографиялық дамуын қамтамасыз ету үшін
денсаулық сақтаудың бәсекеге қабілетті жүйесін
қалыптастыру
Міндеттері халықтың денсаулығын сақтау және
санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылықты
қамтамасыз ету мәселелері бойынша сектораралық және
ведомствоаралық өзара іс-қимылды күшейту арқылы
сырқаттанушылықты төмендету және халықтың денсаулығын
одан әрі нығайту;
әлеуметтік бағдарланған медициналық-санитариялық
алғашқы көмекті басымдықты дамыта отырып, Бірыңғай
ұлттық денсаулық сақтау жүйесін одан әрі дамыту және
жетілдіру арқылы медициналық көмектің қолжетімділігін
және сапасын, азаматтардың ынтымақтастық
жауапкершілігін арттыру;
кадр әлеуетінің бәсекеге қабілеттілігін қалыптастыру
мақсатында медициналық және фармацевтикалық білімді
жетілдіру. Инновациялық технологияларды әзірлеуге және
енгізуге бағдарланған медицина ғылымын дамыту.
Іске асыру мерзімі 2011 – 2015 жылдар
бірінші кезең: 2011 – 2012 жылдар
екінші кезең: 2013 – 2015 жылдар
Мақсатты 2013 жылға қарай:
индикаторлар Қазақстан Республикасының Бірыңғай ұлттық денсаулық
сақтау жүйесі қалыптастырылды.
2015 жылға қарай:
халықтың күтілетін өмір сүру ұзақтығын 70 жасқа дейін
ұлғайту;
ана өлім-жітімі 1,5 есе төмендейді;
нәрестелер өлім-жітімі 1,5 есе төмендейді;
жалпы өлім-жітім 15 %-ға төмендейді;
туберкулезбен сырқаттанушылық 10 %-ға төмендейді;
дәрігерді және медициналық ұйымды еркін таңдау жүйесі
енгізілді; тұрғылықты жеріне қарамастан тегін
медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің
шеңберінде медициналық қызметтерді алуда республика
азаматтарына тең жағдайлар жасалды;
халықтың жеке бейресми төлемдерінің деңгейі төмендеді
және тегін медициналық көмектің кепілдік берілген
көлемінің жұмыс істеп тұрған жүйесімен қатар қосалқы
төлем тетігі енгізілді;
денсаулық сақтаудағы инвестициялардың тиімділігін
бағалау әзірленді;
тиімді тарифтік саясат енгізілді;
медициналық-санитариялық алғашқы көмек шеңберінде
медициналық қызметтердің 30 %-ын жалпы практика
дәрігерлері ұсынады;
стационарлық көмекті негізінен көп бейінді
стационарлар көрсетеді;
тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін
көрсету үшін пайдаланылатын дәрілік заттар мен
медициналық мақсаттағы бұйымдарға әсіресе ауылдық
жерде қолжетімділік арттырылды;
мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдары сатып алатын
дәрілік заттарға бағаны мемлекеттік реттеу енгізілді;
дене тәрбиесімен және спортпен шұғылданатын
азаматтарды қамту 25 %-ға дейін ұлғайды;
дене тәрбиесімен және спортпен шұғылданатын балалар
мен жасөспірімдерді қамту 12 %-ға ұлғайды;
халықтың арасында темекі шегу, нашақорлық және
алкогольді шектен тыс тұтыну 15%-ға төмендеді.
Қаржыландыру-дың Бағдарламаны іске асыруға 2011-2015 жылдары
қажетті ресурстары республикалық және жергілікті бюджеттердің қаражаты,
мен көздері сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым
салынбаған басқа қаражат (тар) жұмсалатын болады.
Бағдарламаны іске асыруға мемлекеттік бюджеттен жалпы
шығындар 427 525,9 млн. теңгені құрайды.
Жылдар бойынша
Барлығы
Республикалық бюджет
Жергілікті бюджет
Басқа көздер
2011 ж.
78 894,3
78 313,01
581,2
4200
2012 ж.
109 723,1
104 971,1
552,0
4200
2013 ж.
113 891,6
109 112,2
579,5
4200
2014 ж.
119 970,1
115 111,9
658,3
4200
2015 ж.
129 681,4
120 553,4
727,9
4200
барлығы
552 160,4
528 061,6
3 098,8
21000
2001 – 2015 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаны
қаржыландыру көлемі Қазақстан Республикасының
заңнамасына сәйкес тиісті қаржылық жылдарға
республикалық және жергілікті бюджетті қалыптастыру
кезінде нақтыланатын болады.
2. КІРІСПЕ
Қазақстандағы нарықтық қатынастың қазіргі жағдайларында әрбір адамның
денсаулығы халық денсаулығының құрамдас бөлігі ретінде, оның тіршілігінің
толыққанды бағасын ғана емес, сонымен қатар оның мүмкіндіктерінің әлеуетін
анықтайтын факторға айналып отыр. Халық денсаулығы жағдайының деңгейі өз
кезегінде, елдің әлеуметтік-экономикалық, мәдени және индустриялық даму
өлшемін анықтайды. Медициналық көмек көрсетудің қолжетімділігін,
уақтылығын, сапасы мен сабақтастығын қамтамасыз етуге жұмылдыратын
әлеуметтік бағдарлы жүйені ұсынатын денсаулық сақтау саласы, халық әл-
ауқатының бірқалыпты және тұрақты жақсаруы тұрғысынан алғанда
Республикадағы негізгі және басымдық берілетін саланың бірі болып табылады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан-
2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-
ауқатын жақсарту атты Қазақстан халқына Жолдауында халықтың денсаулығын
сақтау деңгейін жақсарту қажет екендігі жөнінде Қоғамымызды құруымызға
қарай азаматтарымыздың өз өмірінің аяғына дейін сау болуы және қоршаған
табиғи ортаның таза болуы үшін күш салу керек деп айтылған, ол медициналық
және сол сияқты медициналық емес сипатқа ие құрамнан тұрады.
Соңғы онжылдықтың ішінде Қазақстанда жүргізіліп отырған денсаулық
сақтау саласындағы саясат экономикалық және саяси трансформациялардың
салдары болды, сонымен бірге денсаулық сақтаудағы реформаларға көзқарас
бірнеше рет түбегейлі өзгерді. Қазіргі таңда Қазақстанның денсаулық сақтау
жүйесі оның құрылымдарын перспективалық мақсаттардың айқын көрінісіне,
барлық секторлармен ықпалдастыруға негізделген жаңа стратегияларды енгізе
отырып, сондай-ақ дамудың қазіргі заманғы ғылыми, әлеуметтік және
институционалдық технологияларды қолдану негізінде одан әрі жетілдіруді
талап етеді.
Одан әрі Республиканың денсаулық сақтау жүйесін елдің көпсалалы
экономикасының жүйелі жаңаруымен ықпалдастыру денсаулық сақтауды
жетілдірудің негізін салушы қағидаттардың бірі болуы тиіс. Яғни,
денсаулық сақтау мемлекеттің ұлттық экономикалық доктринасының бір бөлігіне
айналуы тиіс. Дамыған қоғамда денсаулық сақтау ісі және онымен байланысты
фармацевтикалық индустрия, биотехнология, ақпараттық технологиялар,
медициналық сервис, медициналық сақтандыру, әлеуметтік жұмыс,
коммуникациялық-психологиялық қызмет сияқты салалар тұрақты экономикалық
дамудың шекті өзара байланысты элементтері болып табылады.
Денсаулық сақтауды тұрақты дамыту бағдарламасын тиімді іске асыруды
қамтамасыз ету үшін дамуды стратегиялық жоспарлау және басқару, тиімді және
дұрыс қаржыландыру, сапалы нормативтік база, алдыңғы қатарлы ғылыми-
әдістемелік және қазіргі заманғы институционалдық даму базалары сияқты
компоненттер қажет. Қазақстанда экономиканың әлеуметтік секторларын дамыту
шеңберіндегі денсаулық сақтау саласын дамытудың ұлттық институттары қажет,
олардың мақсаты Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау жүйесін тұрақты
дамытуды ғылыми, ұйымдастырушылық-әдістемелік, білім беру және қаржылық
қамтамасыз ету болуы тиіс.
Президент Н.Ә. Назарбаев Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан атты Қазақстан
халқына Жолдауында еліміздің дамуының жаңа кезеңіндегі мемлекеттік
саясаттың бір бағыты медициналық қызмет көрсету сапасын жақсарту және
денсаулық сақтаудың жоғары технологиялық жүйесін дамыту болуы керек деп
атап көрсетті. Медициналық қызметтердің сапасы кешенді түсінік болып
табылады және ол көптеген көлемді себептерге байланысты, олардың ішінде
медициналық ұйымдардың материалдық-техникалық жабдықталуын, кәсіби деңгейін
және клиникалық мамандардың оны арттыруға деген уәждемесінің болуын,
медициналық көмекті ұйымдастыру мен көрсету процестерін басқарудың қазіргі
заманғы технологияларын енгізуді, медициналық көмекке ақы төлеудің тиімді
әдістерін енгізуді бөлек атап өткен жөн. Қазақстанның денсаулық сақтау
саласын 2020 жылға дейін стратегиялық дамыту бағдарламасында медициналық
қызметтердің сапасын басқаруды жетілдіру маңызды орын алады.
2010 жылғы Жолдауда Президент жақын онжылдыққа нақты міндеттер қойды.
Оның ішінде Нұрсұлтан Әбішұлы Салауатты өмір салты мен адамның өз
денсаулығы үшін ынтымақты жауапкершілігі қағидаты – денсаулық саласындағы
және халықтың күнделікті тұрмысындағы мемлекеттік саясаттың ең басты
мәселесі болуы тиіс екендігін атап көрсетті.
Жоғарыда көрсетілгендерге сәйкес, сондай-ақ халық денсаулығының
қазіргі заманғы жағдайына және Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау
жүйесіне жүргізілген талдау негізінде Қазақстан Республикасының денсаулық
сақтау саласын дамытудың 2011 – 2015 жылдарға арналған Салауатты
Қазақстан мемлекеттік бағдарламасының (бұдан әрі – Бағдарлама)
стратегиялық басым бағыттары және іске асыру тетіктері анықталды.
Бағдарламада ведомствоаралық және сектораралық ықпалдастықты ескере
отырып, жоспарланған іс-шараларды орындауды заңнамалық, инвестициялық,
құрылымдық, экономикалық және кадрлық қамтамасыз ету жөніндегі шаралар
көзделген. Саланың нарықтық қатынастарға бейімдеу көзделген: меншік
нысандарының көптұрпаттылығын дамыту, медициналық қызметтердің нарығын
құру, медициналық ұйымдардың арасындағы бәсекелестік қатынастар.
Бағдарламаны іске асыру медициналық қызмет көрсетудің аз шығынды
нысандарына өту үшін жағдай жасау, саланың профилактикалық бағыттылығын
қамтамасыз ету, медициналық қызметтің қолжетімділігі мен сапасының деңгейін
арттыру, арнайы әлеуметтік қызметтерді енгізу, халықтың өзін өзі сақтау
мінез-құлқының дәйектемесі, медицина қызметкерлері құрамының кәсіптік және
жеке өсуі, денсаулық сақтау жүйесін қоғамның қазіргі талаптарына және
нарықтық жағдайларына бейімдеу үшін жағдай жасау арқылы денсаулық сақтау
жүйесін қарқынды дамытуға ықпал ететін болады.
АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен
дамытудың 2005 – 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын (бұдан
әрі – Мембағдарлама) іске асыру кезеңінде мынадай нақты нәтижелерге қол
жеткізілді:
Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы Қазақстан
Республикасының кодексі қабылданды;
тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі бойынша ең төменгі
стандарттар белгіленді;
Қазақстан Республикасында 2008 – 2010 жылдарға арналған ана мен бала
өлім-жітімін төмендету жөніндегі, Қазақстан Республикасында қан қызметін
жетілдірудің 2008 – 2010 жылдарға арналған шаралары туралы, Қазақстан
Республикасында 2006 – 2010 жылдарға арналған ЖИТС індетіне қарсы іс-қимыл,
Қазақстан Республикасында 2008 – 2016 жылдарға арналған кардиологиялық және
кардиохирургиялық көмекті дамыту жөніндегі, 2008 – 2016 жылдарға арналған
салауатты өмір салты жөніндегі салалық бағдарламалар әзірленді және
енгізілді;
шекараны санитариялық қорғау жүйесі қалыптасты, мемлекеттік шекарада
ел аумағын аса қауіпті инфекциялық аурулардың әкелінуінен және таралуынан
қорғауды қамтамасыз ететін санитариялық-карантиндік пункттер желісі
кеңейтілді;
жалпы дәрігерлік практика қағидаты бойынша жұмыс істейтін медициналық-
санитариялық алғашқы көмек (бұдан әрі – МСАК) қызметін реформалау
жүргізілді, қанайналым жүйесі ауруларын ерте анықтау мәніне балаларды,
ересектерді профилактикалық қарап-тексеру, ұрпақты болу жүйесінің
онкопатологиясын ерте анықтау үшін әйелдерді скринингтік зерттеу
жүргізіледі;
дәрі-дәрмекпен тегін және жеңілдікті түрде қамтамасыз ету енгізілді;
мемлекеттік медициналық ұйымдар желісін типтеу және стандарттау
жүргізілді, желінің мемлекеттік нормативі бекітілді;
денсаулық сақтау ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту
жөніндегі іс-шаралар жүргізілді;
медициналық тәуелсіз сараптама жүйесі құрылды;
2010 жылғы 1 қаңтардан бастап Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесі
енгізілуде;
стационарлық және стационарды алмастыратын көмек көрсетуге арналған
бюджетті облыстық деңгейде шоғырландыру жүргізілді, ал 2010 жылдан бастап
республикалық деңгейде жүргізілді;
денсаулық сақтау менеджерлерін даярлау жұмыстары басталды;
Дүниежүзілік банкпен бірлескен Қазақстан Республикасының денсаулық
сақтау секторындағы технологияларды беру және институционалдық реформа
жүргізу жөніндегі жобаны іске асыру жұмыстары басталды;
Дәрілік заттар дистрибуциясының бірыңғай жүйесі енгізілді;
денсаулық сақтау саласына ақпараттық технологияларды енгізу басталды:
барлық өңірлерде медициналық ақпараттық-талдау орталықтар құрылды;
санитариялық-эпидемиологиялық қызметті қайта құрылымдау жүргізілді,
вертикальды басқару құрылды;
денсаулық сақтау саласындағы бақылаудағы тәуекелді бағалау жүйесі
енгізілуде.
Медициналық-демографиялық жағдай және сырқаттанушылық
Мембағдарламаны іске асыру кезеңінде:
демографиялық жағдайды жақсарту, халықтың туу деңгейінің 18,42-ден
(2005 ж.) 22,75-ке (2008 ж.) дейін артуы;
өлім-жітім көрсеткішінің тұрақтануы – 9,74 (2005 ж. – 10,37);
халықтың табиғи өсу коэффициентінің 1000 адамға шаққанда 13,01-ге
(2005 ж. – 8,05) дейін өсуі анықталды.
Республикада халықтың саны 2005 жылмен салыстырғанда 762,6 мың адамға
ұлғайды және 2010 жылдың басында 16004,6 мың адамды құрады.
Мембағдарламаны іске асыру кезеңінде сырқаттанушылықтың сәл ұлғаю
(1,7%) үдерісі белгіленді. Ел өңірлерінде барлық аурулар бойынша
сырқаттанушылық 100 мың адамға шаққанда Солтүстік Қазақстан - 9,7%-ға,
Батыс Қазақстан - 4,0%-ға, Алматы - 3,8%-ға, Маңғыстау – 1,1%-ға, Ақтөбе
облыстарында - 0,5%-ға және Астана қаласында– 7,9%-ға ұлғайғандығы
байқалды. Тоғыз облыста және Алматы қаласында төмендеу байқалады.
Сырқаттанушылық құрылымында бірінші орынды тыныс алу органдарының
аурулары (39,37%), екінші – жарақаттанушылық пен уланулар (6,88%), үшінші –
несеп-жыныс жүйелерінің аурулары (6,86%), одан кейін асқорыту ағзаларының
аурулары (6,46%), тері және теріасты жасушаларының аурулары (6,08%), қан
және қан өндіру ағзаларының аурулары (4,24%), қанайналым жүйесінің аурулары
(3,72%), инфекциялық және паразиттік аурулар (3,24%), басқа да аурулар
(23,14%) алады.
Демографиялық жағдайдағы оң қозғалыстарға қарамастан, ана мен бала
денсаулығының төмен деңгейі сақталуда. Ұрпақты болу денсаулығы өзекті
проблема күйінде қалып отыр, 16%-ға дейінгі некелер бедеу болып отыр. Бұл
көбінесе жыныстық жолмен берілетін инфекциялардың (ЖЖБИ) кеңінен
таралушылығына және аборттардың жоғары деңгейіне байланысты, бұл өз
кезегінде халықтың, әсіресе жас адамдардың қауіпсіз жыныстық мінез-құлқымен
анықталады. Тіркелген жағдайлардың статистикасына сәйкес елдегі 4
жүктіліктің 1-уі жасанды үзумен аяқталады. 15 жастан 19 жасқа дейінгі
жасөспірім қыздардың босану жиілігінің ұлғаю үдерісі бар және 2008 жылы
1000-ға шаққанда 31,1 құрады.
Аналар өлім-жітімінің негізгі себептері (100 мың тірі туғандарға
шаққанда 2005 ж.-40,5; 2009 ж.-36,9) акушериялық қан кетулер, гестоздар,
экстрагениталдық патологиялар болып отыр. Аналар өлім-жітімінің ең жоғары
өлім-жітімі 2009 жылғы 100 мың тірі туғандарға шаққанда Атырау облысында -
57,0. Орта республикалық деңгейден айтарлықтай жоғары көрсеткіш Маңғыстау
облысы бойынша 55,9 және Қызылорда облысы бойынша 42,6 құрады.
2005 жылы нәрестелер өлім-жітімінің деңгейі 1000 тірі туғандарға
шаққанда 15,1 құрайды. 2008 жылдан бастап тірі туу және өлі туу өлшемдерін
енгізу арқылы нәрестелер өлім-жітімінің 20,7-ні құрады және 2009 жылы 1000
тірі туғандарға шаққанда 18,4-ке дейін төмендеу үрдісі анықталды.
Нәрестелер өлім-жітімінің негізгі себептері перинаталдық кезеңде
туындаған жағдайлар болып табылады (60,4%). Нәрестелердің өлім-жітімі
құрылымында екінші орынды туа біткен патология алады, бұл жүргізілген ерте
диагностиканың (туа біткен патологияны анықтау мәніне жүкті әйелдердің
скринингі) жеткіліксіздігінің, ата-аналарының салауатты өмір салтын
сақтамайтындығының және республиканың тұтасымен бірқатар өңірлерінде
қолайсыз экологиялық жағдайдың дәледі.
2007-2009 жылғы деректердің талдауы 1 жасқа дейінгі балалардың
респираторлық аурулармен және пневмониядан өлім-жітімі өлім-жітімнің барлық
себептерінен 3 орынды немесе инфекциялық аурулардан 1 орынды алады.
2008 жылы Қазақстан Республикасында 5 жасқа дейінгі балалардың
пневмониямен сырқаттанушылығының 33 774 жағдайы тіркелді. 2008 жылы 5 жасқа
дейін балалар өлім-жітімі жағдайының жалпы саны 8 225 баланы құрады,
пневмониядан 1,5 мың бала шетінеді. Қазіргі таңда пневмококктық
инфекциядан ең тиімді және экономикалық пайдалы профилактикалық іс-шаралар
вакцинация болып табылады. Республиканың профилактикалық екпелерінің
күнтізбесіне 2 айлық балаларға пневмококктық инфекцияға қарсы вакцинацияны
енгізу 5 жасқа дейінгі балалардың пневмониямен сырқаттанушылығын 50%-ға
дейін, өлім-жітімін 20%-ға дейін айтарлықтай төмендетуге қол жеткізуге
мүмкіндік береді.
Қазіргі таңда Қазақстанда егде жастағы адамдар барлық халықтың
санының 7,7 %-дан астамын құрайды. Біріккен Ұлттар Ұйымы сарапшыларының
болжамдары бойынша жақын жылдары Қазақстанда егде жастағы адамдардың саны
11%-ға артатындығы күтілуде. Егде жастағы адамдарға медициналық көмекті
жақсарту үшін республикада геронтологиялық көмек жүйесін құру қажет.
Өткен бесжылдық кезеңінде әлеуметтік елеулі аурулардың таралушылығы
мен халық өлім-жітімінің кейбір көрсеткіштерінің төмендеуі байқалады.
Мембағдарламаны іске асыру кезеңінде халықтың сырқаттанушылығы мен өлім-
жітімінің кейбір көрсеткіштерінің төмендегендігі байқалады. Осылайша,
туберкулезден болған сырқаттанушылық пен өлім-жітім көрсеткіші (100 мың
адамға шаққанда тиісінше 147,3-тен 105,5-ке дейін және 20,8-ден 12,5-ке
дейін) төмендеген. Сонымен қатар туберкулез бойынша эпидемиологиялық жағдай
ауыр күйінде қалып отыр. Бәсекеге қабілеттіліктің жаһандық индексінің
рейтингінде Қазақстан туберкулезбен сырқаттанушылық бойынша 94-орынды (2007
жылғы көрсеткіш 130,0) және туберкулездің бизнеске әсер етуі тұрғысынан 111
орынды алады.
Жүргізіліп отырған көлемді құрылысқа, туберкулезді DOTS-плюс емдеу
бағдарламасын іске асыруға қарамастан, туберкулездің таралуын, дәріге
төзімділіктің дамуын, туберкулезден болатын өлім-жітімді эпидемиологиялық
қадағалау мәселелері өзекті күйінде қалып отыр.
Қатерлі ісікпен сырқаттанушылықтың кейбір көрсеткіштері (100 мың
адамға шаққанда 192,5-тен 182,6-ға дейін) төмендегендігі байқалады, сонымен
қатар асқынған түрлері көбеюде (16,2%), ал өлім-жітім көрсеткіші жалпы өлім-
жітім себептерінің ішінде үшінші орынды алады (12,6%).
Тұтасымен республика бойынша сырқаттанушылықтың төмендеуімен қатар ірі
өнеркәсіптік өңірлер бойынша көрсеткіштердің өсуі белгіленді. Қатерлі
ісіктердің үлес салмағының ең жоғары деңгейі Шығыс Қазақстан - 44,5% және
Павлодар облыстарында - 44,5% байқалады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (бұдан әрі – ДДҰ) деректері
бойынша Қазақстан АИТВЖИТС індетінің шоғырланған сатысында (орта әлемдік
көрсеткіш 1,1 % болғанда халықтың 0,2%-ы). Халықаралық сарапшылардың
бағалау деректері бойынша Қазақстанда АИТВ ауруы бар тұрғындардың саны 16
мың адамды құрайды, бұл тіркелгендердің санынан 2 есе артады. Өткен 2009
жылы ең жоғарғы басымдылық Алматы қаласында - 0,326, Павлодар - 0,264, және
Қарағанды облыстарында 0,223 белгіленді.
АИТВ жұқтырғандардың жалпы санының шамамен ¼-н құрайтын АИТВ
жұқтырған әйелдердің саны өсуде. 2008 жылы жүкті әйелдер арасында АИТВ
жұқпасының жиілігі 2005 жылдан бастап жыл сайын 0,01 %-ға арта отырып, 0,07
% құрады, бұл АИТВ-ның анадан балаға берілу әлеуетін арттырады. Сонымен
қатар, ал АИТВЖИТС бойынша жағдайдың нашарлауының нақты қауіпсіздігі бар
күрделену мүмкіндігі жоғары, халықтың АИТВ туралы білім-танымдары төмен.
Жарақаттанушылық тек Қазақстан үшін ғана емес, сонымен қатар көптеген
әлем елдері үшін де қазіргі заманғы медициналық-әлеуметтік маңызды
мәселелердің бірі болып отыр. Қазақстанда жарақаттар халықтың
сырқаттанушылық құрылымында, еңбекке уақытша жарамсыздық және өлім-жітім
құрылымында екінші орынды, бірінші рет мүгедектікке шығу бойынша үшінші
орынды алады. Әртүрлі жарақат алған адамдарды оңалту және еңбекке
жарамдылығын қалпына келтіру бойынша жүйелі тәсіл жоқ.
Соңғы жылдар алғашқы мүгедектік деңгейінің теріс динамикасы
қалыптасты (республикада бірінші мүгедектікке шығудың қарқынды көрсеткіші
2007 жылы – 10 мың халыққа шаққанда 27,7 жағдайды, 2008 жылы – 28,8, 2009
жылы – 29,2-ні құрады), бұл денсаулық сақтаудың профилактикалық
бағыттылығының нашарлығын куәсі болып табылады.
Экологиялық ахуалдың нашарлауы қоршаған ортаның зиянды факторлары
әсерінен дамыған ауруларды (тыныс алу ағзаларының аурулары, онкологиялық
аурулар, аллергиялық аурулар және тағы басқалар) диагностикалау және емдеу
қызметіне деген сұраныстың артуына ықпал етеді.
Соңғы жылдары санитариялық-эпидемиологиялық жағдайдың оң динамикасы
байқалады, маңызды инфекциялық аурулардың бір қатары төмен деңгейде
тіркелген, ал вакцинамен басқарылатын кейбір инфекциялық аурулар бойынша
толық жою немесе элиминация міндеті жолға қойылған.
Жыл сайын қауіпсіз ауызсумен қамтамасыз етілген халықтың үлес салмағы
артып келеді, ол 2009 жылғы қорытынды бойынша 81,8%-ды құрады, эпидемиялық
маңызды объектілердің санитариялық-эпидемиологиялық жағдайы жақсаруда. Аса
қауіпті инфекциялардың табиғи ошақтарында қажетті профилактикалық іс-
шаралар кешені қамтамасыз етілді, оларда халықтың сырқаттанушылығының
топтық жағдайларына жол берілген жоқ. Шекаралас мемлекеттермен
эпидемиологиялық жағдай күрделенгені туралы шұғыл хабарлау жүйесі
енгізілді.
Сонымен қатар, қызметтің инфекциялық емес аурулардың алдын алу бойынша
қоғамдық денсаулық сақтаудағы қызметін күшейту мәселелері шешімін таппай
келеді. Өткізілетін санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманың сапасы мен
жеделдігін арттыру қажет, аккредиттеу жүйесі нашар дамыған, зертханалық
зерттеулердің және халық денсаулығына сыртқы орта факторларының қауіп-
қатерлерін бағалаудың халықаралық стандарттары жеткіліксіз енгізілген.
Өнімнің және қызметтердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында
тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесі дамымаған. Дезинфекциялаумен және
дератизациялаумен айналысатын ұйымдардың қызметін бірыңғай үйлестіруді
қалыптастыру бөлігінде олардың қызметін жетілдіруді, өткізілетін іс-
шаралардың сапасы мен тиімділігін арттыруды талап етеді.
Биологиялық терроризмнің өсу қауіптеріне және аса қауіпті
инфекциялардың таралуына байланысты ұлттық биологиялық қауіпсіздік жүйесін
құру қажет.
ДДҰ деректері бойынша адам денсаулығының 50%-ы өмір салтына, көптеген
созылмалы инфекциялық емес аурулардың (жүрек-қантамыры жүйелерінің
аурулары, қант диабеті және басқалар) дамуына тәуелді, сондай-ақ адамның
өмір сүру салтына байланысты. Соған байланысты салауатты өмір салтын
қалыптастыру және дене тәрбиесін дамыту маңызды болып отыр. Сонымен бірге,
қазіргі уақытта қоғамдық денсаулық сақтау мәселелерінде сектораралық және
ведомствоаралық серіктестік тетігі жолға қойылмаған, бұл мемлекеттік
органдардың, мемлекеттік және жеке секторлардың денсаулық сақтау
саласындағы өз міндеттерін жете түсінбеуіне, жауапкершілікті нақты
бөлісудің болмауына, денсаулық сақтау проблемаларын ақпараттық қолдаудың
нашарлығына байланысты.
Сондай-ақ, халықтың денсаулығы деңгейінің төмен болуының себептері
салауатты өмір салтын ұстану және аурулардың алдын алу, қоршаған ортаның
қолайсыз жағдайының сақталуы, суды пайдалану мен тамақтану мәселелерінде
халықтың жеткіліксіз ақпараттандырылуы, сауаттылығы мен дәйектілігінің,
суды тұтыну мен тамақтанудың жеткіліксіздігі, халықтың әлеуметтік әлсіз
санатының әлеуметтік экономикалық нашарлығы болып табылады. Одан басқа,
денсаулық сақтау жүйесінің профилактикалық белсенділігінің төмендігі, яғни
ауруларды болдырмауға емес, оларды емдеуге бағытталу сақталуда.
Денсаулық сақтау жүйесі
Денсаулық сақтау динамикасының негізгі көрсеткіштері денсаулық сақтау
саласына бағытталған бюджет қаражатын жыл сайын көбейе түскенінің дәлелі.
2004-2009 жылдар аралығындағы кезеңде тегін медициналық көмектің кепілдік
берілген көлемін (бұдан әрі – ТММКК) қаржыландыру көлемі 90,5-тен 273,1
млрд. теңгеге дейін көбейген. 2009 жылы Алматы, Жамбыл, Қызылорда және
Оңтүстік Қазақстан облыстарының ТММКК қаржыландырылуын орта республикалық
деңгейге дейін кезең-кезеңмен жеткізуге республикалық бюджеттен нысаналы
ағымдағы трансферттермен 5,4 млрд. теңге бөлінген болатын.
Соңғы жылдары денсаулық сақтау саласындағы жан басына шаққандағы шығын
көлемі де айтарлықтай өскен: 2004 жылы 8 740 теңге болса, 2009 жылы 30 373
теңгеге дейін өскен.
Мембағдарламаны іске асырған уақытта төсекпен қамтамасыз етілу
көрсеткіші 10 мың адамға шаққанда 70,2-ге дейін төмендеген (2005 ж. –
73,1). Бұл ретте, ауруханалық төсектер саны тек 2330 бірлікке азайды.
Сонымен бірге стационарға емдеуге жатқызылған 30%-ға дейінгі науқастар
стационарлық емді қажет етпейді; жедел медициналық көмекті шақырту саны
(2005 жылы 4 658 971 болса, 2008 жылы 4 978393-ге дейін жеткен), оның
ішінде нәтижесіз және негізсіз шақыртулар саны (сәйкесінше 126 756-тен
189 498-ге дейін) көбейген.
Стационарды алмастыратын технологияның дамығандығы байқалады.
Амбулаториялық-емханалық ұйымдар жанындағы күндізгі стационарда 445 145
науқас (2005 жылы – 278 813), ауруханалардағы күндізгі стационарда – 64 081
науқас (2005 жылы–56 728), үйдегі стационарда 158 758 науқас (2005 жылы –
155 480) емделген.
2009 жылы денсаулық сақтаудың амбулаториялық-емханалық ұйымдарында
104,5 млн. пациент қабылданған (2005 жылы – 99,3 млн.), бұл 1 тұрғынға
шаққанда бұрынғы деңгейде 6,6 болып отыр.
Қазіргі таңда 50 денсаулық сақтау ұйымына денсаулық сақтаудың бірыңғай
ақпараттық жүйесі (бұдан әрі – ДБАЖ) енгізілді.
Қашықтықтан мамандандырылған медициналық көмектің қолжетімділігін
арттыру мақсатында Министрлік 2004 жылдан бастап Ауылдық жерлердегі
денсаулық сақтаудағы телемедицинаны және мобильді медицинаны дамыту атты
инвестициялық жобаны іске асырып келеді. Соған байланысты ауылдық денсаулық
сақтау саласына телемедицина кезең-кезеңмен енгізіліп келеді. Қазіргі таңда
14 өңірде телемедицина енгізілді. Телемедицина сеанстары түрлі бейіндегі
мамандардың қатысуымен телеконференция түрінде өткізіледі: 2009 жылы 13
өңірде 10 611 телемедициналық консультация өткізілді.
Республикада денсаулық сақтау ұйымдары желісінің жаңа мемлекеттік
нормативіне өту жалғасуда. Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі
туралы ҚР кодексін іске асыру барысында Қазақстан Республикасы Үкіметінің
2009 жылғы 15 желтоқсандағы № 2131 қаулысымен денсаулық сақтау ұйымдары
желісінің мемлекеттік нормативі әзірленді және бекітілді, бұл денсаулық
сақтау ұйымдары желісін реттеуге, көпбейінді ауруханалар желісін құруға,
МСАК-тың қолжетімділігін, ең алдымен ауыл халқы үшін қолжетімділігін
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Одан басқа, медициналық ұйымдарды
шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорын мәртебесіне ауыстыру
басқару, қаржыландыру жүйесін, денсаулық сақтау саласындағы инвестициялық
саясатты жетілдіруге, медициналық ұйымдардың қызметтерінің экономикалық
тиімділігін арттыруға, сондай-ақ кадрмен қамтамасыз ету мәселелерін шешуге
мүмкіндік береді.
Жоғары технологиялық қызметтер секторын дамыту жалғасуда. Қазіргі
уақытта Ұлттық медициналық холдинг АҚ (бұдан әрі - Холдинг) құрамына
жоғары технологиялық көмек көрсететін бес республикалық ғылыми орталық: Ана
мен бала ұлттық ғылыми орталығы, Республикалық балаларды оңалту орталығы,
Республикалық диагностикалық орталық, Нейрохирургия ғылыми орталығы, Жедел
медициналық жәрдем ғылыми-зерттеу институты, сондай-ақ медицина
университеті кіреді. 2011 жылы тағы бір объект – Кардиохирургия
республикалық ғылыми орталығының құрылысын аяқтау жоспарланып отыр.
2009 жылы австриялық Вамед компаниясымен 2 жыл 9 ай мерзімге Ана
мен бала ұлттық ғылыми орталығы АҚ-ты ауруханалық басқару қызметі туралы
шарт жасалды.
Сонымен қатар, денсаулық сақтау секторында бірқатар іргелі проблемалар
бар.
Сонымен, денсаулық сақтау саласы, әсіресе алғашқы медициналық-
санитариялық көмекті дамытуда қосымша салымдарды қажет етеді.
ТММКК қаржыландыру жыл сайын ұлғайтуға қармастан (2003 жылы 64,8 млрд.
теңгеден 2009 жылғы 464,1 млрд. теңгеге дейін) олда қосымша шығыстарды
қажет етеді.
Сонымен бірге, негізгі проблемалар тек ресурстардың жеткіліксіздігіне
байланысты емес, сонымен бірге оларды пайдаланудың төмен тиімділігіне де
байланысты болып отыр, яғни қазіргі таңда денсаулық сақтауды басқару мен
қаржыландыру оның тиімділігіне емес, ал желі қуаттылығын ұстауға
бағдарланған. Қаржыландырудың тиімді тетіктері (қор ұстау, екі компонентті
жан басына шаққандағы норматив) мыналарға байланысты жеткіліксіз
пайдаланылады:ынталандыру төлемдеріне қаржыландырудың болмауы (44%),
нормативтік құқықтық базаны жетілдірмеу, заңды тетіктердің болмауы (25%);
денсаулық сақтау менеджерлерін нашар даярлау (6%).
Сондай-ақ, тарифті құрудың (аммортизацияны қамтымайтын) объективтік
емес қолданыстағы жүйесі, мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдары
дербестігінің төмендігі мен білікті менеджерлердің болмауы медициналық
қызметтерді жеткізушілердің бәсекелестігін дамытуды тежейді.
Медициналық қызметтерге әркелкі қолжетімділік пен медициналық
қызметтер сапасының нашарлығы сақталуда. Осылайша, Қазақстан халқының 40%-
дан астамын ауыл адамдарының құрайтындығына қарамастан қазіргі таңда
денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымы мегаполистерге, атап айтқанда
Алматы және Астана қалаларына шоғырланған.Және бұл әртүрлі өңірлердегі
пациенттердің сапалы және жоғары технологиялық медициналық қызметтерге
қолжетімділігін қиындатады. Сондай-ақ, өңірлер бойынша ресурстарды әркелкі
бөлу әлі де байқалады, осылайша 2009 жылы тегін медициналық көмектің
кепілдік берілген көлеміне арналған шығыстарды жұмсау бір тұрғынға шаққанда
12 964 теңгеден 21 289 теңгеге дейін құрайды.
Қазіргі таңда медициналық ұйымдарды материалдық-техникалық қамтамасыз
ету жеткіліксіз деңгейге байланысты мәселе күйінде қалып отыр. Мысалы,
жедел медициналық жәрдемді медициналық жабдықтармен және медициналық
мақсаттағы бұйымдармен жарақтандыру республика бойынша 51,69 %. құрайды.
Елдің бірқатар өңірлерінде медициналық көмек көрсететін ұйымдар (жедел
медициналық жәрдем станциясы, БМСК, сот-медициналық сараптама және
басқалар) үлгідегі емес, бейімделген ғимараттарда орналастырылады. Сондай-
ақ, 400-ден астам (4,3%) денсаулық сақтау ұйымы апатты ғимараттарда
орналасқан.
Сонымен қатар, денсаулық сақтаудың бірінші буынында жалпы дәрігерлік
практика және халықпен профилактикалық жұмыста денсаулықты сақтаушы
технологиялар нашар дамиды.
Одан басқа, нормативтік талаптар қаржылық қамтамасыз етумен сәйкес
келмейтіні байқалады. Бюджеттің болмауына байланысты денсаулық сақтауда
арнайы әлеуметтік қызметтер енгізілмеген.
Медицина қызметкерлеріне еңбекақы төлеу деңгейі төмен күйінде қалып
отыр, сондай-ақ олардың жұмысының түпкілікті нәтижесіне негізделген еңбек
ақы төлеуге сараланған тәсіл жоқ. Одан басқа, жер жерлерде, әсіресе
ауылдық өңірлерде білікті кадрлардың тапшылығы байқалады, бұл
республиканың ауыл халқын медицина қызметтерімен қамтамасыз етуді
қиындатады.
БҰДЖ белсенді енгізуге қарамастан қазіргі таңда денсаулық сақтау
саласында ақпараттық-коммуникациялдық инфрақұрылымның төменгі деңгейіне,
медициналық қызметкерлердің арасындағы компьютерлік сауаттылық деңгейінің
төмендігі және емдеу-профилактикалық үдерісті автоматтандырудың жоқтығы
сақталуда.
Мембағдарламаны іске асыру кезеңінде денсаулық сақтау кадрларын
даярлау сапасына қолжеткізу жөнінде нақты жұмыстар жүргізілді. Медициналық
және фармацевтикалық білім берудің нормативтік базасы құрылды, 2007 жылдан
бастап кәсіби бағытқа негізделген және әлемдік озық тәжірибеге сүйенген
медициналық жоғары білім берудің жаңа бағдарламалары іске асырылуда. Барлық
мемлекеттік медициналық жоғары оқу орындары соңғы он жылда алғаш рет оқыту-
клиникалық және зертханалық құрал-жабдықтар сатып алды, жоғары оқу
орындарының 85%-ы дербестік алып үлкен дербестік алып, шаруашылық жүргізу
құқығындағы мемлекеттік кәсіпорындар статусына ауысты. Білім берудің
инновациялық технологияларын енгізу жұмыстары кезең-кезеңімен жүзеге
асырылуда. Қазіргі уақытта 400-ден астам оқытушы шетелдерде, ал 350-ден
астамы елімізде шетелдік жетекші мамандарды шақыру арқылы қайта даярлаудан
өтті. Құрылған оқыту-клиникалық орталықтары студенттер мен интерндерді
клиникалық даярлықтан өткізуге мән беруге мүмкіндік туғызып отыр.
Медициналық білім берудің дүниежүзілік федерациясы ұсынған сапаны
жақсартудың жаһандық стандарттарына негізделген базалық медициналық білімді
институциялық аккредиттеудің ұлттық стандарттары әзірленді.
Кадр әлеуетін реттейтін нормативтік құқықтық база күшейтілді –
номенклатура оңтайландырылды, денсаулық сақтау қызметкерлерінің лауазымдары
және медициналық және фармацевтикалық мамандықтарға қойылатын біліктілік
сипаттары жетілдірілді. Мемлекеттік бағдарламаны іске асыру кезеңінде
медициналық кадрлардың біліктілігін шет елдерде арттыруға, шетелдік жетекші
мамандарды шақырып мастер-класстар ұйымдастыруға көп көңіл бөлінді.
Денсаулық сақтау саласын білікті кадрлармен қамтамасыз ету мәселесі
өзекті мәселе күйінде қалып отыр. Бүгінгі таңда шамамен 50 мыңнан астам
дәрігер еңбек етеді. Медициналық ЖОО-ға қабылдаудың 9,5%-дан астам өсуі
есебінен жоғары білімі бар медицина кадрлары санының жыл сайын ұлғаюына,
оқу бітірушілер санының ұлғаюына қарамастан салада, әсіресе ауылды жерлерде
кадрлардың тапшылығы сақталуда. Ауыл халқының дәрігер кадрларымен
қамтамасыз етілу көрсеткіші қаламен салыстырғанда шамамен 4 есе кем.
Қазақстан өңірлері бойынша дәрігер кадрларын бөлудің біркелкі еместігі өте-
мөте жоғары болып сипатталады және кейбір өңірлерде 10 мың адамға шаққанда
9,5-тен (Алматы облысы) 19,3-ке (Қарағанды облысы) дейін құрайды.
Салаға жас мамандардың көп келуіне қарамастан, кадрлардың қартаю
үрдісі байқалады, олардың үлесі жеткіліксіз және дәрігер кадрлардың жалпы
санының 4 %-ын құрайды. Бұрынғыша мамандыққа деген қызығушылықтың төмендігі
және уәждемелік тетіктердің болмауы салдарынан ЖОО-ны бітіруші түлектерді
жұмыспен қамту деңгейі 87 %-дан аспайды.
Медицина кадрларының санаттылық деңгейінің жоғары болуына (42%)
қарамастан, олар көрсететін медициналық қызметтер сапасы тұтынушылар мен
жұмыс берушілерді қанағаттандырмайды.
Аталған мәселені шешу үшін 2007 жылдан бастап медицина ғылымын
реформалаудың салалық тұжырымдамасы іске асырылуда. Медицина ғылымын
басқаруды жетілдіру шаралары басталды. Бірқатар ғылыми ұйымдар үлкен
дербестікке қол жеткізу үшін шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік
кәсіпорындар статусына ауысты. Ғылыми-білім беру-практикалық кластерлер
құрылып жатыр. Ғылыми ұйымдарда дәлелді медицина орталықтары құрылды.
Болашағы зор 40-тан астам ғылыми қызметкер АҚШ университеттерінде ғылыми
зерттеулер менеджменті бойынша оқып келді. Халықаралық басылым беттерінде
рецензияланған жарияланымдар көбейіп, халықаралық патенттер пайда бола
бастады. Медициналық ғылыми ұйымдардың қызметін рейтингтік бағалау жүйесі
әзірленді.
Қабылданған шараларға қарамастан, Қазақстанның денсаулық сақтау
жүйесінің білім беру, ғылым және адами ресурстарды дамыту салаларындағы
негізгі мәселелері мыналар: кадрларды даярлау сапасы, жұмыс істеп жүрген
мамандардың біліктілігі, МСАК көрсететін қызметкерлердің тапшылығы, ірі
қалалардағы медицина қызметкерлерін көп шоғырлануы, дәрігерлердің және орта
қызметкерлер санының теңсіздігі, жұмысқа деген уәждемелік ынталандырудың
болмауы және денсаулық сақтау қызметкерлерін әлеуметтік қорғалудың
жеткіліксіздігі, ғылыми зерттеулердің бәсекеге қабілеттілігінің төмендігі,
инновациялық нәтижелердің жоқтығы.
Қазақстан Республикасында нарықтық экономика жағдайына бейімделу
үшін фармацевтика саласын қайта құру үдерісі басталды. Халық денсаулығы
және денсаулық сақтау жүйесі туралы Қазақстан Республикасының кодексін
жүзеге асыру үшін дәрі-дәрмектердің, медициналық мақсаттағы бұйымдардың
және медициналық техниканың айналысы аясын реттейтін нормативтік құқықтық
актілер әзірленді. Мемлекеттік қолдау шаралары отандық кәсіпорындардың
сапалы фармацевтикалық өнімдерін өндіру көлемінің және номенклатурасының
жыл сайын артуын қамтамасыз етуге бағытталған.
Дәрі-дәрмектер, медициналық мақсаттағы бұйымдар және медициналық
техниканы, сондай-ақ олардың жарнамасын тіркеу, сертификаттау, сапасын
бақылауды қамтамасыз ету әрекеттері тәртіпке келтірілген. Ұлттық
ақпараттық дәрі-дәрмек орталығы құрылды.
Заң шығару рәсімдерін Еуроодақ елдерінің нормаларына сәйкес үйлестіру
жұмыстары басталды: Қазақстан Республикасы Еуропалық фармокопея
комиссиясының ресми бақылаушысы және дәрі-дәрмектердің жанама әсерлерінің
мониторингі бойынша ДДҰ-ның халықаралық бағдарламасының толық құқықты
қатысушы ел болды. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Фармакопеясының
екі томы әзірленіп, бекітілді.
Республикалық және бюджеттік бюджеттер есебінен сатылып алынатын дәрі-
дәрмектердің бағасын мемлекеттік реттеу енгізілді. Бұл олардың бағасын
орташа есеппен 30%-ға арзандауына мүмкіндік туғызды. Дәрі-дәрмектердің
терапиялық тиімділігіне, фармакоэкономикаға және жанама әсерлер
мониторингіне қарай тиімді қолдануға бағытталған дәрі-дәрмекпен қамтамасыз
етудің формулярлық жүйесі енгізілді.
Әлемдік тәжірибенің негізінде дәрі-дәрмектер мен медициналық
мақсаттағы бұйымдарды дистрибуциялаудың бірыңғай жүйесі құрылды, бұл
мемлекеттік қаражатты айтарлықтай үнемдеуге және отандық препараттарды
тұтыну үлесін бірнеше есеге арттыруға мүмкіндік туғызды. Отандық
өндірушілермен ұзақ мерзімді келісімдер, оның ішінде Қазақстан
Республикасында жоғары технологиялы препараттарды өндіретін және экспорттық
потенциалын (вакциналар, инсулиндер, қан факторлары және т.б.) өсіретін
ноу-хау трансфертін болжайтын келісімдер жасалды. Бұл халықаралық
стандарттарға сай қолда бар қуатты жаңғыртуға және жаңаларын өндірістік
практикаға тиесілі 30 млрд. теңгеден асатын сомаға салуға және 2014 жылға
дейін отандық өндірістің есебінен дәрілік препараттарды ішкі тұтынуды 50 %
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Ауыл халқына дәрі-дәрмектік көмектің жеке қолжетімділігін қамтамасыз
ету үшін дәріханалық ұйымы жоқ 3000-нан астам ауылдық елді мекендерде МСАК
объектілері арқылы дәрілік заттарды сату ұйымдастырылды.
Фармацевтика секторында қол жеткізген табыстармен қатар бірінші
кезекте шешуді қажет ететін белгілі бір міндеттер бар.
Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің тізбесіне
сәйкес сапалы фармацевтикалық өнімнің қолжетімділігін қамтамасыз етуге
бағытталған Ұлттық дәрі-дәрмек саясатының жаңа жобасын әзірлеу қажет.
Кеден одағына мүше елдердің фармацевтикалық жиынтық нарығында импорт,
АҚШ долларымен есептегенде, 17 миллиардтан артық. Фармацевтика саласын
қарқынды дамыту үшін шығарылатын дәрілік препараттардың бәсекеге
қабілеттілігін арттыру жұмыстарын жүргізу қажет және халықаралық нарыққа
шығу керек, оның ішінде Кеден одағы аясында, ақырғы өнім сапасын бақылау
жүйесінен өндіру сапасын қамтамасыз ету жүйесіне, дистрибьюторлық және
дәріханалық практикаға көшу қажет.
Фармакологиялық қадағалау, фармакоэкономикалық зерттеулер, дәрілік
заттардың жанама әсерінің мониторингі жүйесін, фальсифицияланған және
контрафактілік дәрілік заттар өнімі мен таралымына қарсы күрес жұмысын одан
әрі жетілдіру қажет.
Сондай-ақ, медициналық ұйымдардың тиісті сервистік қызметпен қазіргі
заманғы жабдықтармен қамтамасыз етілу мәселесін шешу қажет.
4. БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ МАҚСАТЫ, МІНДЕТТЕРІ МЕН НЫСАНАЛЫ ИНДИКАТОРЛАРЫ
ЖӘНЕ НӘТИЖЕСІНІҢ КӨРСЕТКІШТЕРІ
Бағдарламаның мақсаты Қазақстан азаматтарының денсаулығын жақсарту
және еліміздің тұрақты әлеуметтік-демографиялық дамуын қамтамасыз ету үшін
бәсекеге қабілетті денсаулық сақтау жүйесін қалыптастыру болып табылады.
Бағдарламаны іске асырудың нысаналы индикаторлары:
2013 жылға қарай:
Қазақстан Республикасы Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесі
қалыптастырылды.
2015 жылға қарай:
Халықтың күтілетін өмір сүру ұзақтығын 70 жасқа дейін ұлғайту;
ана өлім-жітімі 1,5 есе төмендейді;
нәрестелер өлім-жітімі 1,5 есе төмендейді;
жалпы өлім-жітім 15 %-ға төмендейді;
туберкулез ауруы 10 %-ға төмендейді;
медициналық ұйым және дәрігерді еркін таңдау жүйесі енгізілді;
тұрғылықты жеріне қарамай тегін медициналық берілетін кепілді көлемі
шеңберінде медициналық қызметтерді алуда республика азаматтарына тең
жағдайлар жасалды;
халықтың жеке формалды емес төлемдерінің деңгейі төмендеді және тегін
медициналық көмектің кепілді көлемінің жұмыс істеп тұрған жүйесімен қатар
қосалқы ақы төлеу тетігі енгізілді;
денсаулық сақтауға инвестициялардың тиімділігінің бағасы әзірленді;
тиімді тарифтік саясат енгізілді;
медициналық-санитариялық алғашқы көмек шеңберінде медициналық
қызметтердің 30 %-н жалпы практика дәрігерлері ұсынады;
стационарлық көмекті негізінен көп бейінді стационарлар көрсетеді;
тегін медициналық көмектің берілетін кепілді көлемін көрсетуде
пайдаланылатын дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарға әсіресе
ауылдық жерде қол жетімділігі артты;
денсаулық сақтаудың мемлекеттік ұйымдары сатып алатын дәрілік заттарға
бағаны мемлекеттік реттеу енгізілді;
дене тәрбиесі және спортпен айналысатын азаматтарды қамту, 25 %-ға
дейін көбейді;
дене тәрбиесі және спортпен айналысатын балалар мен жасөспірімдерді
қамту 12 %-ға көбейді;
халық арасында темекі шегу, есірткі және алкогольді тұтыну 15%-ға
төмендеді.
Бағдарламаның міндеттері:
азаматтардың денсаулығын сақтау және санитариялық-эпидемиологиялық
салауаттылықты қамтамасыз ету мәселелері бойынша сектораралық және
ведомствоаралық өзара іс-қимылды жақсарту жолымен халықтың денсаулығын одан
әрі нығайту;
медициналық санитариялық алғашқы көмек әлеуетті бағытталған
басымдылығымен Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтаудың жүйесін одан әрі дамыту
және жетілдіру жолымен медициналық көмектің қолжетімдігін және сапасын
арттыру;
бәсекеге қабілетті кадр әлеуетін қалыптастыру мақсатында медициналық
және фармацевтикалық білімді жетілдіру. Инновациялық технологияларды
әзірлеу және енгізуге бағытталған медициналық ғылымды дамыту.
Бағдарламаны іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері
№ Көрсеткіштердіңөлшем 2009 Жоспарлы кезең жауаптыла
атауы бірлігіжыл р
2010 2011 2012 2013 2014 2015 1 өмір сүрудің күтілетін
ұзақтығы жыл 68,6 68,7 68,8 69,2 69,5 69,8 70,1 Барлық АҚ және
ЖАО,ҮЕҰ және бизнес-құрыл. 2 жалпы өлім-жітім 1000 халыққа шаққанда
8,97 8,81 8,59 8,36 8,14 7,91 7,62 Барлық АҚ және ЖАО,ҮЕҰ және
бизнес-құрыл. 3 темекі тұтынудың таралуы % 21,4 20,9 20,4 20,0
19,5 19,1 18,2 ДСМ, БҒМ, ММ, БАМ, ЖАО, ҮЕҰ, бизнес-құрыл. 4
алкогольді тұтынудың таралуы % 16,9 16,4 15,9 15,5 15,0 14,6 14,0
ДСМ, БҒМ, ММ, ІІМ, БАМ, ЖАО, ҮЕҰ, бизнес-құрыл. 5 күн сайын кемінде
30 минут дене шынықтырумен айналысатын тұлғалардың үлесі % 14 15,9 17,6
19,7 22,1 23,0 24,9 ДСМ, ТСМ, ҮЕҰ, бизнес-құрыл. 6 артық дене
салмағы бар тұлғалардың үлесі % 35,6 34,7 33,9 33,0 32,3 31,5 30,5
ДСМ, АШМ, БАМ, БҒМ, ИСМ, ТСМ, ҮЕҰ, бизнес-құрыл. 7 Спорт залдары бар
мектептердің үлесі % 72,3 73,3 74,3 75 76 77 77,5 БҒМ, ЖАО 8
Оқушылардың жалпы санынан спорт секциялары мен балалар-жасөспірімдер
спорт мектептері қызметтерімен қамтылған оқушылардың саны % 20 21 22
23 24 25 25,5 ЖАО, ТСМ, БҒМ 9 жарақаттанушылықтан өлім-жітім 10
мың халыққа шаққанда 108,4 105,6 103,0 100,3 94,6 94,9 92,1 ДСМ,
ЕХӘҚМ, ІІМ, БАМ, Әділетмині, ЖАО, ТЖМ, МТК, ҮЕҰ, бинес-құрыл. 10
мүгедектікке алғашқы шығу 10 мың халыққа шаққанда 29,2 29,0 28,8 28,6
28,4 28,2 28,0 ДСМ, ЕХӘҚМ, ІІМ, БАМ, Әділетмині, ЖАО, ҮЕҰ, бинес-
құрыл. 11 жарақаттанушылықтан мүгедек болу 10 мың халыққа шаққанда
4,9 4,7 4,6 4,5 4,3 4,1 4,0 ДСМ, ЕХӘҚМ, ІІМ, БАМ, Әділетмині, ЖАО,
ТЖМ, МТК, ҮЕҰ, бинес- құрыл. 12 микронутриенттер:
темір тапшылығы анемиясы тапшылығына байланысты сырқаттанушылықтың
төмендеуі
10 мың халыққа шаққанда 2314,0 2274,6 2235,9 2197,9 2160,6 2123,8
2082,0 ДСМ, АШМ, ИСМ, БҒМ, БАМ, ЖАО 13 қауіпсіз ауызсуымен қамтылған
халықтың ара салмағы % 82 82,5 83 83,5 84 84,5 85 ДСМ, АШМ, БАМ,
ЖАО 14 2008 жылмен салыстырғанда атмосфераға ластаушы заттарды жалпы
шығарулардың ара салмағы % 1,5 4,3 7,2 10,1 13 14,5 14,5 ДСМ,
ҚОҚМ, ЖАО, бизнес-құрыл. 15 алғашқы анықталған жағдайлар арасында
кәсіби аурулардың асқынған түрінің үлес салмағы % 45 40 35 30 25 20
15 ДСМ, ЕХӘҚМ, ЖАО, бизнес-құрыл. 16 нәрестелер өлім-жітімі 1000
тірі туғандарға шаққанда 18,4 17,2 16,1 15 14,1 13,2 12,3 ДСМ, ЖАО,
халықар.ұйым 17 ана өлім-жітімі на 100 тыс. род. живыми 36,9 34,4
32,1 30 28,1 26,2 24,5 ДСМ, ЕХӘҚМ, БАМ, ҮЕҰ, ЖАО, халықар.ұйым 18
жүрек-қантамыры ауруларынан өлім-жітім 100 мың халыққа шаққанда 416,4
406 395,6 385,2 374,8 364,4 353,9 ДСМ, ЖАО, БАМ, ҮЕҰ 19
онкологиялық аурулардан өлім-жітім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz