ҚР Еңбек құқығының пәні

1. ҚР Еңбек құқығының пәні
2. Еңбек құқығының қызметі
3. Еңбек құқығының қайнар көздері
4. Еңбек құқығы қайнар көздерінің түрлері

Пайдаланылған әдебиеттер

Еңбек құқығының пәні. Еңбек құқығын оқу п.ні ж.не құқық саласы ретінде қарастырмастан бұрын, «еңбек» ж.не «құқық» сөздерінің түп-төркініне көз жүгірткен жөн болар.Жалпы алғанда, құқық адамдардың .р түрлі қоғамдық
қатынастардағы жүріс-тұрыстарын реттейді, яғни, т.ртіптейді,қалыпқа келтіреді, нормаларға с.йкестендіреді. Ал еңбек дегеніміз не?Еңбек адамның табиғи қажеттігі болып табылады.
Еңбек – бұл еңбек өнімін алу үшін адамның дене, ақыл-ой,рухани қабілеттерін жұмсау арқылы жүзеге асатын мақсатты қызмет. Еңбек дене, ақыл-ой ж.не рухани қабілеттіктерден туындайды да, бұлардың н.тижесінде материалдық, рухани ж.не санаткерлік құндылықтар жасалады.
Сонымен, еңбек құқығының п.ні болып тек еңбек емес, сонымен қатар еңбек үрдісіндегі еңбек қатынастары ж.не олардан туындайтын, еңбекке қатысы бар қатынастар да табылады.

Еңбек адамның өмір сүруінің маңызды жағдайы болып табылады, себебі, ол адамның материалдық ж.не рухани қажеттіліктерін, басқаша айтқанда, тамақтануға, баспана иеленуге, киінуге, адамдармен араласуға, білімге, қағазға, оқуға, өнерге ж.не т.б. қатысты қажеттіліктерін қанағаттандырады. Кең мағынада еңбек тек адамның ғана емес, сонымен қатар қоғамның да табиғи қажеттігі болып табылады, себебі, еңбек қоғамның материалдық негіздерін қалыптастырады.

1. Айымханова Н.М. Еңбек заңдарының негізгі ережелері/оқу құралы/.-Республикалық баспа кабинеті, Алматы, 1998.
2. Айымханова Н.М. Қазақстан Републикасының еңбең құқығы:Оқу құралы-Алматы:Жеті жарғы, 2002.-240б.
3. жәмпейісов думан әбілтай ұлы
4. жәмпейісов дәурен әбілтай ұлы еңек құқығы және әлеуметтік қамсыздандыру құқығы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

ҚР Еңбек құқығының пәні
Еңбек құқығының қызметі
Еңбек құқығының қайнар көздері
Еңбек құқығы қайнар көздерінің түрлері

Пайдаланылған әдебиеттер

ҚР Еңбек құқығының пәні

Еңбек құқығының пәні. Еңбек құқығын оқу п.ні ж.не құқық саласы ретінде қарастырмастан бұрын, еңбек ж.не құқық сөздерінің түп-төркініне көз жүгірткен жөн болар.Жалпы алғанда, құқық адамдардың .р түрлі қоғамдық

қатынастардағы жүріс-тұрыстарын реттейді, яғни, т.ртіптейді,қалыпқа келтіреді, нормаларға с.йкестендіреді. Ал еңбек дегеніміз не?Еңбек адамның табиғи қажеттігі болып табылады.

Еңбек – бұл еңбек өнімін алу үшін адамның дене, ақыл-ой,рухани қабілеттерін жұмсау арқылы жүзеге асатын мақсатты қызмет. Еңбек дене, ақыл-ой ж.не рухани қабілеттіктерден туындайды да, бұлардың н.тижесінде материалдық, рухани ж.не санаткерлік құндылықтар жасалады.

Сонымен, еңбек құқығының п.ні болып тек еңбек емес, сонымен қатар еңбек үрдісіндегі еңбек қатынастары ж.не олардан туындайтын, еңбекке қатысы бар қатынастар да табылады.

Еңбек адамның өмір сүруінің маңызды жағдайы болып табылады, себебі, ол адамның материалдық ж.не рухани қажеттіліктерін, басқаша айтқанда, тамақтануға, баспана иеленуге, киінуге, адамдармен араласуға, білімге, қағазға, оқуға, өнерге ж.не т.б. қатысты қажеттіліктерін қанағаттандырады. Кең мағынада еңбек тек адамның ғана емес, сонымен қатар қоғамның да табиғи қажеттігі болып табылады, себебі, еңбек қоғамның материалдық негіздерін қалыптастырады.

Еңбек құқығының рөлі, міндеттері ж.не қызметі өзара тығыз байланысты болады. Олар қызметкердің, жұмыс берушінің, өндірістің, қоғамның ж.не мемлекеттің мүдделерін білдіреді.Қызметкер мен жұмыс беруші еңбек шартын жасасқан жағдайда еңбек қатынастарына түседі, бұл ретте олардың .рқайсысы өз мақсаттарын көздейді. Сондықтан, еңбек құқығының негізгі рөлі – реттеушілік рөл.

Еңбек құқығының қызметі
Еңбек құқығының қызметі – бұл еңбек құқығы нормаларының күшінің негізгі бағыттары. Оларға жоғарыда аталған реттеуші ж.не қорғаушы функциялар жатады. Еңбек құқығының ерекше функцияларының қатарынан .леуметтік, қорғаушы, шаруашылық-өндірістік, т.рбиелеу ж.не өндірістік демократияны дамыту функцияларын атауға болады. .леуметтік функция халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз етеді, еңбекке, еңбектің қауіпсіз жағдайларына ж.не еңбекті қорғауға қатысты құқыққа кепілдіктерді жүзеге асырады.Қорғау функциясы еңбек жағдайының жоғары деңгейін, еңбек заңдарының нормаларын орындауға бақылау жүргізуді қамтамасыз етуге, еңбек заңдарының бұзылған ережелерін қалпына келтіруге, еңбек дауларын шешуге бағытталған.

Еңбекті қолдануға, оның жағдайларына ж.не ұйымдастырылуына қатысты дау туған жағдайда осы даудың еңбек құқығының п.ніне жататындығын немесе даудың өзге құқық салаларының нормаларымен қарастырылатынын анықтау үшін еңбек қатынасының белгілерін талдау қажет. Бұның маңызы өте зор, себебі, осындай талдаудың н.тижесінде тиісті құқықтық салдар туындайды.

Еңбек заңдары азаматтық заңдармен өте тығыз байланысты. Азаматтық заңдар қатысушылардың теңдігіне негізделген тауар-ақшалық ж.не өзге де қатынастарды, еңбекпен ж.не оның н.тижелерімен байланысты мүліктік қатынастарды реттейді. Яғни, азаматтық құқықтың п.ніне белгілі бір жұмысты орындаумен немесе қызмет көрсетумен (тұрмыстық мердігерлік шарты, тапсырма, .деби тапсырыс ж.не т.б.) байланысты қатынастар кіреді. Бұл қатынастар еңбек қатынастарына өте жақын ж.не оларға ортақ сипаттар т.н: олар еңбекпен байланысты, еңбек шартына (келісіміне) негізделеді, ақылы сипатқа ие. Жеке меншіктің туындауына ж.не өсуіне байланысты жұмыс істейтін тұлғалар еңбек қатынастарына жалданбалы қызметкер ретінде де, өндірістің меншік иесі ретінде де қатысуы мүмкін.

Еңбек құқығы саласының жүйесі. .рбір құқық саласының, соның ішінде, еңбек құқығының да өз жүйесі бар. Еңбек құқығы саласының жүйесі – бұл оның нормаларының құрылымы ж.не орналасу т.ртібі. Бұл кезектілік еңбек құқығы қатынастарының туындау, даму ж.не тоқтатылу барысына қарай құрылады.

Еңбек құқығы қатынастары – бұл еңбек құқығының нормаларымен реттелген еңбек қатынастары, бұл қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы қызметкердің еңбегін пайдалану жағдайлары жөніндегі заңды байланыс: қызметкер адал еңбек етуге міндетті, ал жұмыс беруші – тұрақты түрде жалақыны төлеп отыруға ж.не еңбек заңдары мен еңбек шартын сақтауға міндетті. Еңбек құқығы саласының жүйесі екі бөлімнен тұрады: жалпы

ж.не ерекше бөлімдер. Жалпы бөлімге еңбекті қоғамдық ұйымдастыру элементтеріне жататын, қызметкерлердің жұмыс істейтін ұйымдарының аудандық ж.не салалық тиістілігіне қарамастан, олардың (қызметкерлердің)

еңбегін пайдалану ж.не ұйымдастырудың жалпы м.селелерін реттейтін нормалар жатады. Еңбек құқығы саласының ерекше бөлімі институттарға, яғни, еңбек құқығы қатынастарының туындау ж.не жүзеге асырылу деңгейіне қарай кезектілікпен орналасатын бірыңғай нормалардың топтарына с.йкес құрылады. Ерекше бөлім халықты жұмыспен қамтумен ж.не жұмысқа орналастырумен басталады, одан кейін орталық институт – жеке еңбек шарты, оның туындауы, өзгеруі ж.не тоқтатылуы, содан соң – жұмыс уақыты ж.не демалыс уақыты институты, жалақы институты, кепілдік ж.не өтемақылық

төлемдер институты, еңбек т.ртібі институты ж.не еңбекті қорғау институты орналасқан.

Еңбек ұқығының қайнар көздері

Еңбек құқығының қайнар көздері – бұл қай органның қандай мәселелерге қатысты қабылдағанына байланысты ерекшеленетін еңбек заңнамасының нормативтік құқықтық актілері. В.Н.Уваров атап өткендей, еңбек құқығы қайнар көзінің түсінігі тура мағынада

еңбек құқығының нормаларына бастама беретін, еңбек туралы нормаларды туындататын ж.не олардың мазмұны анықталатын қасиеттен тұрады, сондықтан еңбек құқығының қайнар көздерін 2 құрамдас бөліктің: еңбек туралы құқықтық нормалардың материалдық мазмұнының ж.не нысанының біртұтастығы ретінде сипаттауға болады. Еңбек құқығы қайнар көздерінің материалдық мазмұны еңбек қатынастарымен байланысты. Еңбек қатынастары барысында бірлескен еңбек жүзеге асырылған кезде қызметкер мен жұмыс берушінің экономикалық, саяси ж.не .леуметтік қажеттіліктері, олардың мүдделері қарама-

еңбек құқығының қайнар көздері ретінде мемлекеттің құзыретті органдарының еңбек ж.не өзге де қоғамдық қатынастарды реттеу саласындағы құқық

шығарушы қызметінің н.тижелерін тануға болады. Басқаша айтар болсақ, еңбек құқығының қайнар көздері – бұл жалданбалы қызметкерлердің еңбегін пайдалану ж.не

ұйымдастыру жөніндегі қатынастарды, еңбек нарығын реттейтін нормативтік құқықтық актілер. Еңбек құқығының қайнар көздері осы саланың нормаларынан

тұрады ж.не оларды осы нормаларды қолдану актісімен шатастыруға болмайды. Мысалы, ҚР Еңбек туралы заңы еңбек құқығының жұмыстан босату туралы нормалардан тұратын қайнар көзі, ал ұйым басшысының жұмыстан босату (немесе қызметке қабылдау, ауыстыру, т.ртіптік жаза тағайындау) туралы бұйрығы құқыққолдану актісі болып табылады. Жалпы алғанда еңбек құқығының барлық қайнар көздері қайнар көздер жүйесін құрайды, мұнда олар өз м.ні, бағыңыстылығы бойынша ҚР Конституциясынан, еңбек туралы халықаралық-

құқықтық актілерден (Халықаралық еңбек ұйымының конвенциялары ж.не ұсынысатыр, БҰҰ-ның актілері ж.не өзге де халықаралық шарттар) ж.не республиканың басқа да

міндеттемелерінен, сонымен қатар ҚР Конс титуциялық Кеңесінің ж.не Жоғарғы Сотының нормативтік қаулыларынан, ҚР Еңбек туралы заңынан ж.не өзге де заңға с.йкес актілерден (ҚР Президентінің жарлықтары, ҚР Үкіметінің қаулылары, Еңбек ж.не халықты .леуметтік қорғау министрлігінің қаулылары, өзге де министрліктер мен ведомстволардың нормативтік бұйрықтарынан бастап, тіпті, локальдық нормалардан (белгілі бір ұйым қызметкерлеріне арналған) тұратын ұжымдық шарттардың нормативтік бөліктеріне, сонымен қатар, .леуметтік-.ріптестік келісімдерге дейін белгілі бір кезектілікті құрайды.

Еңбек құқығы қайнар көздерінің түрлері.

. Туынды актілер негізгі нормативтік құқықтық актілердің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.