Орта факторлары және олардың организмге әсері
1. Орта факторлары және олардың ағзаға әсері.
2. Өсімдіктердің температураға адаптациялануы
3.Тірі ағзалар . тіршілік ортасы.
2. Өсімдіктердің температураға адаптациялануы
3.Тірі ағзалар . тіршілік ортасы.
Ағза - француздың – organisme, латынша - organiso – құрамын, сыртқы құрылым беремін деген сөздеріндегі мағынаны береді.
Кең көлемде алатын болсақ, тірі ағза- дегеніміз,бір-бірімен байланыста болатын және бір-біріне бағыныңқы болатын элементтерден тұратын және олардың өзара байланыстары мен құрылысы біртұтас құрылымды беретін биологиялық жүйе болып саналады.
Ағза деген ұғымға тек жеке даралар (индивидтер) ғана емес, колониямен өмір сүретін (колониялы ағзалар),отбасы (жануарлардағы), популяция, биоценоз және тағы басқаларда кіреді.
Қысқаша алғанда, ағза-дара, индивидиум, «тірі дене».
Тіршілік ортасы –ол, табиғаттың тірі ағзаны қоршап тұрған және онымен тікелей өзара байланыстағы бөлігі.Тірі ағзалар өте күрделі және ауыспалы өмірде тіршілік етеді, олар сол ортаның әсеріне байланысты үнемі өзгереді,тіршілік әрекеттерін үнемі өзгертіп отырады.Ағзалардың ортаға бейімделушілігі – адаптация деп аталады.
Ортаның ағзаға әсер етуші жекеленген бөліктері мен құрылымы – экологиялық факторлар деп аталады.Экологиялық факторлар табиғаты жағынан және ағзаға әсер ету әрекеттері жағынан әртүрлі болады.
Абиотикалық факторлар- табиғаттың өлі элементтері: температура, жарық, радиоактивті сәулену, қысым, ауаның ылғалдылығы, судың құрамындағы тұздар, жел, ағымдар, жергілікті жер релефтары және т.б.
Биотикалық факторлар – бұл тірі денелердің бір – біріне тигізетін әсерлері.
Кең көлемде алатын болсақ, тірі ағза- дегеніміз,бір-бірімен байланыста болатын және бір-біріне бағыныңқы болатын элементтерден тұратын және олардың өзара байланыстары мен құрылысы біртұтас құрылымды беретін биологиялық жүйе болып саналады.
Ағза деген ұғымға тек жеке даралар (индивидтер) ғана емес, колониямен өмір сүретін (колониялы ағзалар),отбасы (жануарлардағы), популяция, биоценоз және тағы басқаларда кіреді.
Қысқаша алғанда, ағза-дара, индивидиум, «тірі дене».
Тіршілік ортасы –ол, табиғаттың тірі ағзаны қоршап тұрған және онымен тікелей өзара байланыстағы бөлігі.Тірі ағзалар өте күрделі және ауыспалы өмірде тіршілік етеді, олар сол ортаның әсеріне байланысты үнемі өзгереді,тіршілік әрекеттерін үнемі өзгертіп отырады.Ағзалардың ортаға бейімделушілігі – адаптация деп аталады.
Ортаның ағзаға әсер етуші жекеленген бөліктері мен құрылымы – экологиялық факторлар деп аталады.Экологиялық факторлар табиғаты жағынан және ағзаға әсер ету әрекеттері жағынан әртүрлі болады.
Абиотикалық факторлар- табиғаттың өлі элементтері: температура, жарық, радиоактивті сәулену, қысым, ауаның ылғалдылығы, судың құрамындағы тұздар, жел, ағымдар, жергілікті жер релефтары және т.б.
Биотикалық факторлар – бұл тірі денелердің бір – біріне тигізетін әсерлері.
1. http://www.google.kz
2. http://mukhanov.ucoz.kz
2. http://mukhanov.ucoz.kz
Жоспар
1. Орта факторлары және олардың ағзаға әсері.
2. Өсімдіктердің температураға адаптациялануы
3.Тірі ағзалар – тіршілік ортасы.
Орта факторлары және олардың ағзаға әсері.
Ағза - француздың – organisme, латынша - organiso – құрамын, сыртқы
құрылым беремін деген сөздеріндегі мағынаны береді.
Кең көлемде алатын болсақ, тірі ағза- дегеніміз,бір-бірімен
байланыста болатын және бір-біріне бағыныңқы болатын элементтерден тұратын
және олардың өзара байланыстары мен құрылысы біртұтас құрылымды беретін
биологиялық жүйе болып саналады.
Ағза деген ұғымға тек жеке даралар (индивидтер) ғана емес,
колониямен өмір сүретін (колониялы ағзалар),отбасы (жануарлардағы),
популяция, биоценоз және тағы басқаларда кіреді.
Қысқаша алғанда, ағза-дара, индивидиум, тірі дене.
Тіршілік ортасы –ол, табиғаттың тірі ағзаны қоршап тұрған және онымен
тікелей өзара байланыстағы бөлігі.Тірі ағзалар өте күрделі және ауыспалы
өмірде тіршілік етеді, олар сол ортаның әсеріне байланысты үнемі
өзгереді,тіршілік әрекеттерін үнемі өзгертіп отырады.Ағзалардың ортаға
бейімделушілігі – адаптация деп аталады.
Ортаның ағзаға әсер етуші жекеленген бөліктері мен құрылымы –
экологиялық факторлар деп аталады.Экологиялық факторлар табиғаты жағынан
және ағзаға әсер ету әрекеттері жағынан әртүрлі болады.
Абиотикалық факторлар- табиғаттың өлі элементтері: температура,
жарық, радиоактивті сәулену, қысым, ауаның ылғалдылығы, судың құрамындағы
тұздар, жел, ағымдар, жергілікті жер релефтары және т.б.
Биотикалық факторлар – бұл тірі денелердің бір – біріне тигізетін
әсерлері.
Антропикалық факторлар – адамның табиғат компоненттеріне әсер еткен
іс-әрекеті (оңды немесе теріс әсерлер).
Тірі ағзаларға экологиялық факторлардың әсер етуші жалпы
заңдылықтары:
1.Оптимум Заңы.
2.Әсер етуші фактордың түрлі функцияларға әсерінің бір жақты болмауы.
3.Өзгергіштік, вариабелділік және түрдің жеке даралардың
орта факторларының әрекетіне жауап қайтару реакциясының әр түрлі болуы.
4.Әсер етуші әр факторларға түрлер әр түрлі жолдармен бір – бірімен
байланыссыз, өз бетінше бейімделуі.
5.Жеке түрлердің экологиялық спекторы төмендемейді. Әр түрдің өзіндік
экологиялық мүмкіншіліктері бар.
6. Факторлардың өзара байланысы.
7. Факторларды шектеу ережелері.
Негізгі абиотикалық факторды және ағзаның оған адаптациялануын
қарастырайық.
Жарық. Күн сәулелерінің спекторының әртүрлі бөліктеріндегі
сәулелену ағзаға әртүрлі жағдайда әсер етеді:
Көрінетін жарық өсімдіктер ге оларда жүретін фотосинтез процесі
үшін қажет.Түрлерді жарықсүйгіш (Фотофилдер) және көлеңкесүйгіш
(фотофобтар) деп бөледі.
Ұзынтолқынды ультрокүлгін сәулелерге (УКС) өте белсенділік тән.
Олардың көп мөлшері қауыпті, ал аз мөлшерде көптеген түрлерге - өте
қажет.Олар өте күшті бактерицидті әсер етеді, антирахитік дәрумен Д түрінде
қабылданады, терінің күюін (терінің қорғанышт ық реакциясы) қамтамасыз
етсе, инфрақызыл түсті ұзындығы 750 нм.-ге жететін ұзын
толқындар ағзаны жылулықпен қамтиды.
Жасыл өсімдіктер өміріндегі жарықтың ролі:
1) Хлорофиллдің пайда болуы (фотосинтез).
2) Лептесіктердің жұмысын қалыптастырады (газ алмасу және транспирация),
ферменттердің белсенділігін арттырады,ақуыз және нуклеин
қышқылдарының биосинтезін жақсарта ды.
3) Жасушаның бөлінуі мен созылуына, өсуіне және өсімдіктің дамуына әсер
етеді, жемісберу мен гүлдеу мезгілдерін анықтайды, сонымен бірге
өсімдіктердің формасының қалыптасуына да әсер етеді.
Жарыққа байланысты болатын экологиялық топтар:
1. Жарық сүйгіштер (жарықтағы) – гелиофиттер.
2.Көлеңке сүйгіштер (көлеңкедегілер) – сциофиттер.
3.Көлдеңкеге төзімділер – факультативті гелиофиттер.
Жануарлар үшін жарық кеңістікте бағытты бақылауға , көруге ғана
қажет.
Температура.Тіршілік үшін қ ажетті температура мөлшері 0-дан
басталып, +50°С –қа дейінгі температура аралықтары, осы температура
аралықтары ақуыздың нормадағы құрылысы және қалыптасуы жүреді. Бірақ
кейбір ағзалар осы мөлшерден тыс температура мөлшерінде де тіршілік ете
алады:
1.Криофилдер –суықты қажет ететін түрлер.
2.термофилдер – керісінше, жоғары температураны қажет етуші түрлер.
Өсімдіктердің температураға адаптациялануы
Төменгі температураға :
1.Суыққа төзімсіздер. 2.Аязға төзімсіздер.3.Мұзға төзімділер (аязға
төзімділер).
Жоғарғы температураға :
1.Салқынға төзімділер. 2.Ыстыққа төзімді эукариоттар. 3.Ыстыққа төзімді
прокариоттар.
Жануарлардың температураға адаптациялануы :
1.Химиялық терморегуляция. 2.Физикалық терморегуляция. 3.Ағзалардың өзін
-өзі көрсетуі.
Ылғалдылық. Су - барлық ағзалардың тіршілігіне қажетті жағдай.
Суға байланысты өсімдіктердің экологиялық топтары.
Гидатофиттер – суда толығымен немесе біршама бөлігімен тұрып өсетін
өсімдіктер.
Гидрофиты – құрлық –су өсімдіктері, олардың көпшілік бөлігі суда өседі, су
тоғандарында, шалшық суларда, балшықтарда өсетін өсімдіктер.
Гигрофиттер – құрлықтағы өсімдіктер, олардың көпшілігі ылғалды ауасы бар
жерлерде, ылғалды топырақта өседі.
Мезофиттер – аздаған және өте шөлді жерлерде өсетін өсімдіктер.
Ксерофиттер - ылғалы жеткіліксіз жерлерде өседі.
Суккуленттер – бойына шырын жинаған шырынды өсімдіктер, оларда
суды паренхималары мен түрлі органдарында жинау қабілеттері бар.
Тірі ағзалар – тіршілік ортасы.
Тірі ағзалардың денесін тіршілік ортасы ретінде пайдалану –
табиғаттағы бұрыннан келе жатқан табиғи құбылыс. Тіпті микроағзалар
(бактериялар, біржасушалы балдырлар) паразиттер мен симбионттардан тұратын
бірлесе тіршілік ететін ағзалармен қатар өмір сүреді.
Паразиттік өмір сүру жағдайларының өзіндік оңды жақтары мен
кемшіліктері бар.
Оңды жақтары: 1).Қорекпен өзінің тіршілік етуші қожасының ағзасы
арқылы үнемі толық қамтамасыз етіліп тұрады.Паразиттердің тез өсуі
көбеюге және басқа ағзаларды залалдауға себепші болады.2).Сыртқы ортадан
туытын әсерлерден толық қорғанышта болады.
Кемшіліктері: 1).Ткандар мен жасушаішіндегі өмірсүрушілер үшін
тіршілік кеңістігі шектеулі. 2).Оттегімен қамтамасыз етілуі күрделі.
3)Қожа ағзасының прпзттерден қорғанысы да шектеулі.
Осындай жағдайларға қожа ағзасы да,паразитер де эволюциялық даму
жағдайында әркімнің өзінше бейімделушілігі қалыптасқан.
Тіршілік ету ортасы дегеніміз – организм мекен ететін табиғат бөлігі.
Тірі организдер қоршаған ортамен тығыз байланысты; бір-бірінен және сыртқы
ортамен қарым-қатынасуралы ғылым экология (грекше ойкос-үй, логос-
зеттеу немесе ғылым) деп аталады.
Ортаның организмге әсер ететін құрамдас бөлектері орта факторлары
немесе экологиялық факторлар деп аталады. Бұлардың барлығының организм үшін
маңызы бірдей емес: біреулерінсіз организм тіршілік ете алмайды,
екіншілері оған зиянды, ал енді бір факторлардың баржоғын организм
байқамайды.
Экологиялық факторлардың үш тобын ажыратады. Өлі табиғат факторлары
немесе физикалық факторларға жарық, ылғалдылық, жылу жел, жаңбыр, бұршақ,
топырақ пен судағы тұз және газ құрамы жатады. Тірі табиғат факторлары тірі
организмдердің тіршілігімен байланысты. Үшінші, ерекше фактор ретінде
адамның қызметін, оның табиғатқа әсерін қарастырады.
Орта ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Орта факторлары және олардың ағзаға әсері.
2. Өсімдіктердің температураға адаптациялануы
3.Тірі ағзалар – тіршілік ортасы.
Орта факторлары және олардың ағзаға әсері.
Ағза - француздың – organisme, латынша - organiso – құрамын, сыртқы
құрылым беремін деген сөздеріндегі мағынаны береді.
Кең көлемде алатын болсақ, тірі ағза- дегеніміз,бір-бірімен
байланыста болатын және бір-біріне бағыныңқы болатын элементтерден тұратын
және олардың өзара байланыстары мен құрылысы біртұтас құрылымды беретін
биологиялық жүйе болып саналады.
Ағза деген ұғымға тек жеке даралар (индивидтер) ғана емес,
колониямен өмір сүретін (колониялы ағзалар),отбасы (жануарлардағы),
популяция, биоценоз және тағы басқаларда кіреді.
Қысқаша алғанда, ағза-дара, индивидиум, тірі дене.
Тіршілік ортасы –ол, табиғаттың тірі ағзаны қоршап тұрған және онымен
тікелей өзара байланыстағы бөлігі.Тірі ағзалар өте күрделі және ауыспалы
өмірде тіршілік етеді, олар сол ортаның әсеріне байланысты үнемі
өзгереді,тіршілік әрекеттерін үнемі өзгертіп отырады.Ағзалардың ортаға
бейімделушілігі – адаптация деп аталады.
Ортаның ағзаға әсер етуші жекеленген бөліктері мен құрылымы –
экологиялық факторлар деп аталады.Экологиялық факторлар табиғаты жағынан
және ағзаға әсер ету әрекеттері жағынан әртүрлі болады.
Абиотикалық факторлар- табиғаттың өлі элементтері: температура,
жарық, радиоактивті сәулену, қысым, ауаның ылғалдылығы, судың құрамындағы
тұздар, жел, ағымдар, жергілікті жер релефтары және т.б.
Биотикалық факторлар – бұл тірі денелердің бір – біріне тигізетін
әсерлері.
Антропикалық факторлар – адамның табиғат компоненттеріне әсер еткен
іс-әрекеті (оңды немесе теріс әсерлер).
Тірі ағзаларға экологиялық факторлардың әсер етуші жалпы
заңдылықтары:
1.Оптимум Заңы.
2.Әсер етуші фактордың түрлі функцияларға әсерінің бір жақты болмауы.
3.Өзгергіштік, вариабелділік және түрдің жеке даралардың
орта факторларының әрекетіне жауап қайтару реакциясының әр түрлі болуы.
4.Әсер етуші әр факторларға түрлер әр түрлі жолдармен бір – бірімен
байланыссыз, өз бетінше бейімделуі.
5.Жеке түрлердің экологиялық спекторы төмендемейді. Әр түрдің өзіндік
экологиялық мүмкіншіліктері бар.
6. Факторлардың өзара байланысы.
7. Факторларды шектеу ережелері.
Негізгі абиотикалық факторды және ағзаның оған адаптациялануын
қарастырайық.
Жарық. Күн сәулелерінің спекторының әртүрлі бөліктеріндегі
сәулелену ағзаға әртүрлі жағдайда әсер етеді:
Көрінетін жарық өсімдіктер ге оларда жүретін фотосинтез процесі
үшін қажет.Түрлерді жарықсүйгіш (Фотофилдер) және көлеңкесүйгіш
(фотофобтар) деп бөледі.
Ұзынтолқынды ультрокүлгін сәулелерге (УКС) өте белсенділік тән.
Олардың көп мөлшері қауыпті, ал аз мөлшерде көптеген түрлерге - өте
қажет.Олар өте күшті бактерицидті әсер етеді, антирахитік дәрумен Д түрінде
қабылданады, терінің күюін (терінің қорғанышт ық реакциясы) қамтамасыз
етсе, инфрақызыл түсті ұзындығы 750 нм.-ге жететін ұзын
толқындар ағзаны жылулықпен қамтиды.
Жасыл өсімдіктер өміріндегі жарықтың ролі:
1) Хлорофиллдің пайда болуы (фотосинтез).
2) Лептесіктердің жұмысын қалыптастырады (газ алмасу және транспирация),
ферменттердің белсенділігін арттырады,ақуыз және нуклеин
қышқылдарының биосинтезін жақсарта ды.
3) Жасушаның бөлінуі мен созылуына, өсуіне және өсімдіктің дамуына әсер
етеді, жемісберу мен гүлдеу мезгілдерін анықтайды, сонымен бірге
өсімдіктердің формасының қалыптасуына да әсер етеді.
Жарыққа байланысты болатын экологиялық топтар:
1. Жарық сүйгіштер (жарықтағы) – гелиофиттер.
2.Көлеңке сүйгіштер (көлеңкедегілер) – сциофиттер.
3.Көлдеңкеге төзімділер – факультативті гелиофиттер.
Жануарлар үшін жарық кеңістікте бағытты бақылауға , көруге ғана
қажет.
Температура.Тіршілік үшін қ ажетті температура мөлшері 0-дан
басталып, +50°С –қа дейінгі температура аралықтары, осы температура
аралықтары ақуыздың нормадағы құрылысы және қалыптасуы жүреді. Бірақ
кейбір ағзалар осы мөлшерден тыс температура мөлшерінде де тіршілік ете
алады:
1.Криофилдер –суықты қажет ететін түрлер.
2.термофилдер – керісінше, жоғары температураны қажет етуші түрлер.
Өсімдіктердің температураға адаптациялануы
Төменгі температураға :
1.Суыққа төзімсіздер. 2.Аязға төзімсіздер.3.Мұзға төзімділер (аязға
төзімділер).
Жоғарғы температураға :
1.Салқынға төзімділер. 2.Ыстыққа төзімді эукариоттар. 3.Ыстыққа төзімді
прокариоттар.
Жануарлардың температураға адаптациялануы :
1.Химиялық терморегуляция. 2.Физикалық терморегуляция. 3.Ағзалардың өзін
-өзі көрсетуі.
Ылғалдылық. Су - барлық ағзалардың тіршілігіне қажетті жағдай.
Суға байланысты өсімдіктердің экологиялық топтары.
Гидатофиттер – суда толығымен немесе біршама бөлігімен тұрып өсетін
өсімдіктер.
Гидрофиты – құрлық –су өсімдіктері, олардың көпшілік бөлігі суда өседі, су
тоғандарында, шалшық суларда, балшықтарда өсетін өсімдіктер.
Гигрофиттер – құрлықтағы өсімдіктер, олардың көпшілігі ылғалды ауасы бар
жерлерде, ылғалды топырақта өседі.
Мезофиттер – аздаған және өте шөлді жерлерде өсетін өсімдіктер.
Ксерофиттер - ылғалы жеткіліксіз жерлерде өседі.
Суккуленттер – бойына шырын жинаған шырынды өсімдіктер, оларда
суды паренхималары мен түрлі органдарында жинау қабілеттері бар.
Тірі ағзалар – тіршілік ортасы.
Тірі ағзалардың денесін тіршілік ортасы ретінде пайдалану –
табиғаттағы бұрыннан келе жатқан табиғи құбылыс. Тіпті микроағзалар
(бактериялар, біржасушалы балдырлар) паразиттер мен симбионттардан тұратын
бірлесе тіршілік ететін ағзалармен қатар өмір сүреді.
Паразиттік өмір сүру жағдайларының өзіндік оңды жақтары мен
кемшіліктері бар.
Оңды жақтары: 1).Қорекпен өзінің тіршілік етуші қожасының ағзасы
арқылы үнемі толық қамтамасыз етіліп тұрады.Паразиттердің тез өсуі
көбеюге және басқа ағзаларды залалдауға себепші болады.2).Сыртқы ортадан
туытын әсерлерден толық қорғанышта болады.
Кемшіліктері: 1).Ткандар мен жасушаішіндегі өмірсүрушілер үшін
тіршілік кеңістігі шектеулі. 2).Оттегімен қамтамасыз етілуі күрделі.
3)Қожа ағзасының прпзттерден қорғанысы да шектеулі.
Осындай жағдайларға қожа ағзасы да,паразитер де эволюциялық даму
жағдайында әркімнің өзінше бейімделушілігі қалыптасқан.
Тіршілік ету ортасы дегеніміз – организм мекен ететін табиғат бөлігі.
Тірі организдер қоршаған ортамен тығыз байланысты; бір-бірінен және сыртқы
ортамен қарым-қатынасуралы ғылым экология (грекше ойкос-үй, логос-
зеттеу немесе ғылым) деп аталады.
Ортаның организмге әсер ететін құрамдас бөлектері орта факторлары
немесе экологиялық факторлар деп аталады. Бұлардың барлығының организм үшін
маңызы бірдей емес: біреулерінсіз организм тіршілік ете алмайды,
екіншілері оған зиянды, ал енді бір факторлардың баржоғын организм
байқамайды.
Экологиялық факторлардың үш тобын ажыратады. Өлі табиғат факторлары
немесе физикалық факторларға жарық, ылғалдылық, жылу жел, жаңбыр, бұршақ,
топырақ пен судағы тұз және газ құрамы жатады. Тірі табиғат факторлары тірі
организмдердің тіршілігімен байланысты. Үшінші, ерекше фактор ретінде
адамның қызметін, оның табиғатқа әсерін қарастырады.
Орта ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz