Балет

1 Балеттің негізгі элементтері
2 Балет . сахналық өнердің бір түрі

Балет (франц. ballet, итал. balleto, лат. ballo — билеймін) — сахналық өнердің бір түрі, мазмұны музыка-хореография образдар арқылы ашылатын спектакль.
Балет — ой мен жан құбылысын қозғалыс, дене қимылымен көрсетеді. Мұнда либретто жазушы сценарист, музыка шығарушы композитор, билерді қоюшы балетмейстер және суретші еңбегі тоғысып, ортақ арнаға саяды. Балеттің арқауы би мен пантомима. Пантомима — сөзсіз, адам денесінің мәнерлілігімен, мимикамен спектакльдің мазмұнын ашатын театр өнерінің бір жанры. Сюжетті Балеттерде қимыл-пантомима мен әрекетті көріністер (па, g’аксьон) көп қызмет атқарады. Балеттің дәстүрлі музыка-хореография формалары қалыптасқан: екі кісілік би (па-де-де) және көпшілік биі (па-де-труа, па-де-катр, гран па). Соңғысын кордебалеттер орындайды. Қаһармандық, драматикалық, комедиялық сюжеттер Балет жанрын айқындайды. Сондай-ақ, шағын Балет, Балет-пантомима, Балет-феериялар болып бөлінеді.

1. Қазақ энциклопедиясы, 2 том;
2. Балалар Энциклопедиясы, II- том
3. Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.”
ЖШС, 2005

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Балет
Балет (франц. ballet, итал. balleto, лат. ballo — билеймін) — сахналық
өнердің бір түрі, мазмұны музыка-хореография образдар арқылы ашылатын
спектакль.
Балет — ой мен жан құбылысын қозғалыс, дене қимылымен көрсетеді. Мұнда
либретто жазушы сценарист, музыка шығарушы композитор, билерді қоюшы
балетмейстер және суретші еңбегі тоғысып, ортақ арнаға саяды. Балеттің
арқауы би мен пантомима. Пантомима — сөзсіз, адам денесінің мәнерлілігімен,
мимикамен спектакльдің мазмұнын ашатын театр өнерінің бір жанры. Сюжетті
Балеттерде қимыл-пантомима мен әрекетті көріністер (па, g’аксьон) көп
қызмет атқарады. Балеттің дәстүрлі музыка-хореография формалары
қалыптасқан: екі кісілік би (па-де-де) және көпшілік биі (па-де-труа, па-де-
катр, гран па). Соңғысын кордебалеттер орындайды. Қаһармандық,
драматикалық, комедиялық сюжеттер Балет жанрын айқындайды. Сондай-ақ, шағын
Балет, Балет-пантомима, Балет-феериялар болып бөлінеді.
Балеттің негізгі элементтері халықтың музыка-би шығармаларымен тікелей
байланыста туған. Еуропада (Италия, Франция, Англия, Испания, т.б.) Балет
Қайта өрлеу дәуірінде дүниеге келді. Алғаш Италияда тұрмыс-салтты
көрсететін би түрлері іріктеліп, жүйеге түсіп, сахналық заңдылыққа
бағындырыла бастады. Той-думанда орындалатын халық билері жаңа мәнерлі,
әсем өрнекті, бір идеяны ұқтыруға, бір ойды айтуға мегзеген Балеттерге
арқау болды. Бұлар үлкен сарайларда, сән-салтанат ордасында қойылып
отырған. Францияда Балет белгілі сюжеттер, аңыздар негізінде құрылды. Балет
өнердің басқа түрлерімен тығыз байланыста дамыды. Оған көбінесе музыка мен
әдебиеттегі ағымдар ықпал жасап отырған. 17 ғасырдың 2-жартысында өмірге
опера-Балет (композиторлар Люлли, Рамо) және комедия-Балет (драматург
Мольер) келді. 18 ғасырда Англия, Австралияда, кейінірек Францияда Балет
өнердің жеке бір саласы болып әбден қалыптасады. Осы кездегі би өнерінде
үлкен реформатор болған француз балетмейстері Ж. Новер П. Корнель
трагедияларын Балетке айналдырып, өзінің теориялық ой-пікірлерін жанды
спектакльдерде жүзеге асырды. Оның “Балет жайлы хаттар” (1760) еңбегі басқа
елдердің ұлттық Балет өнерлерін дамытуда көп себін тигізді. Содан соң
ұлттық Балет мектептері (француз, италиялық, т.б.) шыға бастады. Келе-келе
Балет техникасы жетіліп, айналма, секірме қимылдардың ой емеурінін берудегі
мәні тереңдей түсті. 20 ғасырда Шығыс елдерінде (Египет, Түркия, Жапония
т.б.) Балеттер туып, дами бастады. Орыстың Балет өнері 18 ғасырдың 2-
жартысынан қалыптасты. Халықтың би қазынасы бірте-бірте игеріліп, өнегелі
Балет мектептерінің ыңғайымен жүйеге түсті. 19 ғасырдың бас кезінде,
әсіресе, балетмейстер Ш. Дидлоның қызметі тұсында орыстың Балет өнері
едәуір табысқа жетті. Е.И. Колосова, М.И. Данилова, А.И. Истомина, А.П.
Глушковский сынды бишілер тобы өз өнерлерімен бой көрсетті. Балет өнері мен
музыкасының ілгері дамуына кезінде зор үлес қосқан орыстың ұлы композиторы
П.И. Чайковский болды. Балетмейстерлер М. Петипа мен Л.И. Иванов орыстың
халық билерін классикалық би үлгілерімен ұштастыра отырып, оның “Ұйқыдағы
ару”, “Аққу көлі” және “Щелкунчик” (1890 — 1895) Балеттерін қойды. П.И.
Чайковскийдің Балет музыкасында игі дәстүрін жалғастырып, одан әрі дамытуда
көптеген композиторлар (А. Глазунов, И. Стравинский, С. Прокофьев, т.б.)
елеулі еңбек етті. 20 ғасырдың басында балетмейстерлер М.М. Фокин мен А.А.
Горский Балет өнері саласында батыл ізденістер жасады. Орыс бишілері А.П.
Павлова, В.Ф. Нижинский, Г.П. Карсавина, Е.В. Гельцер, М.М. Мордкин, В.Д.
Тихомировтар Балет өнерінің өркендеуіне үлкен үлес қосты. 20 ғасырдағы
орыстың Балет өнері Англия, Францияда Балеттің қайта өркендеуіне, ал, АҚШ-
та Балеттің тууына игі әсер етті. Қазан төңкерісінен кейінгі Б.В.
Астафьевтің (“Париж жалыны”, “Бақшасарай фонтаны”), Р.М. Глиэрдің (“Қызыл
гүл”), А.И. Хачатурянның (“Гаянэ”, “Спартак”), С.С. Прокофьевтің (“Ромео
мен Джульетта”), А.А. Крейннің (“Лауренсия”), Қ.А. Қараевтың (“Жеті ару”) Б-
тері кеңес өнерін дүние жүзіне танытып, даңққа бөлеген туындылар. Г.С.
Уланова, М.Т. Семенова, Н.М. Дудинская, О.П. Лепешинская, М.М. Плисецкая,
В.М. Чабукиани, Г. Алмасзаде, Б. Бейшеналиева, З.Насретдинова, М.
Тұрғынбаева, Л. Сахьянова, Ш. Жиенқұлова секілді бишілер есімі өнер әлеміне
мәшһүр болды. Кеңес одағында 40 опера және балет театры, 16 мемлекеттік
балет училищесі жұмыс істеді. Балет өнерінің кадрларын Мәскеудегі Театр
өнері институты мен Мәдениет институты, Санкт-Петербург консерваториясы,
Қазақстанда Алматы жоғары би өнер мектебі даярлады. Қазақ Балеті әуелде
драматикалық, опералық спектакльдер ішіндегі би көріністері ретінде
қалыптаса бастады. Діни сенімнің салдарынан үзіліп қалған халықтың көне
билері қайта түледі. Тұңғыш қазақ режиссер Ж. Шанин ұлттық Балетті халық
топырағында бар элементтер негізінде, туыстас елдер пластикасына негіздеп
жасау керек деген ойын “Қоян-бүркіт”, “Киіз басу”, “Өрмек би”, “Шашу”
секілді билерді сахнаға шығаруда іске асырған. Алғашқы опералық
қойылымдардың өзінде “Қара жорға”, “Қоян би”, “Келіншек”, “Ақ сүйек”,
“Тәттімбет”, “Айжан қыз”, т.б. би нөмірлері сыналып кіргізіліп,
спектакльдің толық қанды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.