Иран конституциясы

1 1907 жылы ағылшын.орыс келіссөздері
2 Тебриздік көтеріліс
3 Мохаммед.Али .шахтың тақтан құлауы
4 Либералдар билік басында
5 Ифган Шустердің миссиясы
6 Интервенцияның артуы. Революцияның жеңілуі.

Мозаффер-эд-дин-шахтың өлімінен кейін 1907 жылы таққа реакционер Мохаммед Али отырды. Меджлисте (мәжіліс) қабылдамады. Ол Иранды конституциялық мемлекет деп мойындаған жоқ. 1906 ж. аяғында қабылданған «Негізгі заң» тек қана меджлистің құқығы мен міндетін анықтады. Мемлекеттің құрылысы туралы мәселе әлі де шешілмеген күйде қалды.
Меджлистің «негізгі заңға» толықтыру туралы мәселеге шах бейберекет қарады. Бірақ Тебриз, Тегеран қалаларының белсенділігі шахты райынан қайтарды. 1907ж. қазанда ол меджлистің жасап шығарған «негізгі заңға толықтыруларын» қабылдады. Бұл «негізгі заңға толықтырулар» конституциясы ретінде қарастырылды. Шахтың билігі меджлиспен шектелді. Меджлистің қолында заң қабылдауға, бюджетті бекітуге, келісім шартқа құқығы болды. Жоғарғы палата - сенат құру туралы мәселе қаралды.
Адамның дербес құқықтылығы, жеке меншік құқығы, мүлік құқығы жарияланды. Діни қауымға көп жеңілдіктер жасалынды. Арнайы діни қауымнан туратын коллегияға кез-келген заңға ол ислам дініне сәйкес келеме жоқпа қарау құқығы берілді.
Иранның конституциялық мемлекетке айналуы прогресстік әрекет болды.
«Негізгі заңға толықтыруларда» қабылданғаннан кейін либералдардың революциядан кейін кетуіне жағдай жасады. Ірі көпестер, либералды помещиктер, діни қауым революцияның мақсаты шешілді деп есептеді.

1. WWW. Google. Ru
2. WWW. Rambler. Ru
3. WWW. Referat.ru

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Иран конституциясы
Мозаффер-эд-дин-шахтың өлімінен кейін 1907 жылы таққа реакционер
Мохаммед Али отырды. Меджлисте (мәжіліс) қабылдамады. Ол Иранды
конституциялық мемлекет деп мойындаған жоқ. 1906 ж. аяғында қабылданған
Негізгі заң тек қана меджлистің құқығы мен міндетін анықтады. Мемлекеттің
құрылысы туралы мәселе әлі де шешілмеген күйде қалды.
Меджлистің негізгі заңға толықтыру туралы мәселеге шах бейберекет
қарады. Бірақ Тебриз, Тегеран қалаларының белсенділігі шахты райынан
қайтарды. 1907ж. қазанда ол меджлистің жасап шығарған негізгі заңға
толықтыруларын қабылдады. Бұл негізгі заңға толықтырулар конституциясы
ретінде қарастырылды. Шахтың билігі меджлиспен шектелді. Меджлистің
қолында заң қабылдауға, бюджетті бекітуге, келісім шартқа құқығы болды.
Жоғарғы палата - сенат құру туралы мәселе қаралды.
Адамның дербес құқықтылығы, жеке меншік құқығы, мүлік құқығы
жарияланды. Діни қауымға көп жеңілдіктер жасалынды. Арнайы діни қауымнан
туратын коллегияға кез-келген заңға ол ислам дініне сәйкес келеме жоқпа
қарау құқығы берілді.
Иранның конституциялық мемлекетке айналуы прогресстік әрекет болды.
Негізгі заңға толықтыруларда қабылданғаннан кейін либералдардың
революциядан кейін кетуіне жағдай жасады. Ірі көпестер, либералды
помещиктер, діни қауым революцияның мақсаты шешілді деп есептеді.
1907 жылы ағылшын-орыс келіссөздері
Ирандағы оқиғаның дамуы Англия мен патшалық Ресейдің үкіметін
алаңдатты. Олар революцияны жүгендеуге тырысты.
Англия мен патшалық Ресей арасында терең империалистік шиеленіс бар
еді. Патшалық Ресейдің ұстанымын әлсірету үшін және өзінің меншігін бектіу
үшін, ағылшын дипломатиясы либералдық лагердің өкілдерімен ойнай бастады.
Бірақ іс жүзінде ағылшын буржуазиясы иран революциясының жау дұшпаны еді.
Көбіне ағылшын-орыс жақындасуына ағылшын-герман және герман-орыс
импералистердің шиеленісуі жақындануына алып келді.
1907 ж 31 тамызда Иран, Ауғанстан және Тибеттің әскер межелеу
мәселесі бойынша ағылшын-орыс келісімге қол қойылады. Солтүстік Иран
патшалық Ресейдің құрамына енді, оңтүстік шығысы Иран-ағылшын бодаудығына
енді. Олардың арасында бейтараптық зоны болды. Ағылшын-орыс келісіміне қол
қойылғаннан кейін Антантаның құрылуының (Англия, Франция, Ресей) аяқталуына
алып келді. Бұл келісім иран революциясына қарсы бағытталды.
1908 жылы революцияға қарсы төңкеріс
Ағылшын-орыс келісім революцияға қарсы күшті бекітті. 1907 жылы
күзде Тегеранға шахқадал әскери күштер және революцияға қарсы қаруланған
отрядтар тартыла бастады. Қараша айының соңында шах меджлистен
энджумендердің қызметіне тыйым салу туралы ультиматум қою арқылы талап
етті. Бұл халық арасында қарсылық тудырды. Меджлисті қорғауға феодалық
отрядтар тұрды.
Тебриздік энджумендер Тегеранға тағы басқа қалаларға шахты тақтан
құлату туралы телеграмма жібереді. Бұл жолы революцияға қарсы төңкеріс
әрекетінен нәтиже шықпады. Меджлисте көп орын алып отырған либералдар
халықтың күннен-күнге артып бара жатқан белсенділігінен қорықты. Олар
шахпен келіссөздер жүргізе бастайды. Келісім құран кітабы мен ант су
ішумен аяқталды. Шах конституцияны сақтауға меджлис ұмтылмауға ант берді.
Сонымен қатар демократиялық революцияны тереңдетуді жалғастыра берді.
Әр ай сайын энджумендердін ықпалы Тегеранға және т.б. қалаларда артта
түсті. Сол уақыттың өзінде астанада 30 мың нумені біріктірген 150
энджумендер бар еді. Өз кезегінде шах революцияға қарап жаңа соққыны
дайындады. 1908 жылы маусымда ол астанадан кетіп, қаланың шетіндегі
сарайында революцияға қарсы штаб-пәтер құрады. Конституцияға энджумендерге
қарсы жаңа соққы дайындала басталғандағы анық еді. Демократиялық
энджумендер астана т.б. қалалар халқын қарсылық білдіруге шақырды. Жаңа
отрядтары құрыла басталды. Тебриз феодалдары Тегеранға жорық жасауға
дайындалды. Либералдар халықтың назарын аударту үшін халықты сабырлыққа
шақырды.
22 маусымда шах Тегеранның әскери губернаторын Лехованы сайлады. 23
маусымда ол меджлисті және оған жақын маңындағы Селахсалар мешітін қоршауға
алды. Лехованның бұйрығы бойынша артиллериялық от атылды. Шах меджлистін
және энджумендердін тартылғандығын хабарлайды. Меджлис депутаттарынөлім
жазасына кесіліп, кейбіреулері түрмеге қамалды.
Революцияға қарсы төңкерісті Англия мен патшалық Ресей белсенді түрде
қолдады. Меджлистін кейбір депутаттары шах жағына шықты.
Бірақ революция аяқталған жоқ. Оның орталығы Тебризбен Азербайжан
провинциясына ауыстырылды.
Тебриздік көтеріліс
Революцияның басталуы кезінде Тебриз халқы иран халқы күресінде
белсенді роль атқарды. Тебриздік энджумендер жергілікті билік иесіне өз
бақылауын орнатқан еді. Шілде төңкерісі кезінде революцияға қарсы күштер
Тебризді де жаулап алуға тырысты. Тебриз энджумендерін басқарған либералдар
қашып кетті. Энджумендердің ескі құрамы тарап кетті. Бірақ революциялық
буржуазия өкілдерімен-еңбек етуші қала халқы күресті жалғастыра берді.
Тебриздік демократтардың федай отрядтарының командирі Саттар мен Багир және
муджакиттер ұйымының басшысы Али-Мосью басқарды.
Саттар қарапайым шаруадан шыққан еді. Революцияның бірінші күнінен
бастап ол белсенді араласты. Тебриздік революционерлердің мойындаған
көсеміне айналды. Европалық баспаларды Саттарды Азербайжандық Пугачев
және парсылық Гарибальди деген атпен кең таралды.
Саттар мен Багир революцияға қарсы бандаларға қарсы күшін
ұйымдастырды. Теблиздік федай отрядын жою әрекеті сәтсіздікке ұшырады.
Қалаланың көп бөлігі олардың қолында қала берді. Онда жаңа энджумен
тағайындалды.
Тебриз көтерілісінің бірінші жетістігі Иран революциясының ары қарай
дамуында үлкен маңызы болды. Шахтың орыс және ағылшын дипломаттарының
көмегі болса табанды қарсылық көрсетулер жалғастыра берді. Күрес кезінде
Саттар мен Багир басқарған федай отрядтарының саны 20 мың күресіне дейін
жетті.
Тебриз федайлардың тууы революцияның қызыл түсті туу болды. 1908 жылы
қазанның ортасына дейін олар Тебризді түгелдей тазалап шықты. Революцияның
Тебризге Азербайжанның көптеген қалалары мен провинцияның ауыл аудандары
қосылды.
Тебриз демократтары өзінің басты мақсаты конституцияны қалпына
келтіру мен меджлисті қайта шақыру деп білді. Революция азербайжандардың
ұлттық санасының өсуіне әсер етті. Көтерілістің жеке бөліктері ұлттық
теңдікті сұрады.
Тебриздегі контрреволюциялық әскерді және т.б. Азербайжан қалаларынан
қуып шаққаннан кейін революция билік иелерінің ұйымдары қалыптаса бастады.
Тебриздегі қорғаған әскери комиссияның басында Саттар мен Багир тұрды.
Азаматтық басқару энджумендердің қолында болды. Оның тусында қаржы,
халықтың білім беру саласы, полиция, сот палатасы құрылды. Халықтың
жағдайын жақсарту шаралары жүргізілді.
Жарақат алған федайлар үшін кавказ революционерлердің көмегімен
ауруханалар құрылды. 1909 жылы шах Тебризге шабуылды қайтадан бастады.
Қаланы иелене алмағаннан кейін контрреволюциялық әскер Тебризді блокадаға
алды.
Барлық елге әсереткен тебриздіктердің табанды күресі Англия мен
патшалық Ресейді қатты алаңдатты. Олар енді ашық түрде басып кіруге
кірісті. Оңтүстік басып алған ағылшын әскері Бушир, Ленге, джаск және т.б.
бекеттерді иемденді. 1909 жылы 25 сәуірде шах әскерлері шетелдерден қорғану
мен халыққа азық-түлік апару керек деген сылтаумен басып алған қаланың
шекарасынан өтіп 4 күн ішінде Тебризге келді. 1910 жылы наурызына дейін
қалған Саттар мен Багирге ашық түрде қарсылық көрсетуге батылдықтары
болмады. Қаланың басып алуына Тебоиз көтерілісшілері соңғы нүктені қойды.
Патша әскерлерінің қысымымен энджумен федайлардын көп бөлігін таратып
жіберді.
Мохаммед-Али –шахтың тақтан құлауы.
Тебризде болған көтеріліс Иранның басқада аудандарының революциялық
қозғалыстын дамуына алып келді. 1909 жыл басында елде революцияның
көтерілуі байқалды. Оның бір ерекшелігі басқа революцияға қарағанда
халықтың көп қатысумен ерекшеленді.
Конституция қабылдағаннан кейін либералдық помещиктер мен ірі
копестер революциядан кейін кете бастайды. Бір жағынан контрреволюциялық
төңкеріс, екінші жағынан халықты жаңа қозғалысқа либералды өзінің құлығын
асыруды көздеді. Демократиялық қанаттың әлсіздігі шаруа қозғалысының
жетілмеуі оқиғаның төмендегідей дамуына әкеліп соқты.
1909 жылы қантарда Исфахан қаласында көтеріліс шығады. Конституция
жақтастарына бақтиярлық тайпалар келіп қосылды. Жалпы іс жүзінде қала мен
провинцияның басшысы бақтияр ханы Самсам-эс-салтан болды.
Ақпанның басында гиленда көтеріліс шығады. Көтерілісшілердің қолына
провинцияның астанасы Реит қаласы көшеді. Гилендық оқиғада маңызды рол ұсақ
буржуазия, қалалық кедейшілік, жұмысшылар атқарды. Көтерілісшілер қызыл ту
астында шықты. 1909 ж. Реите қаласында демонстрация мен митингілер
ұйымдастырылды. Бірақ билік басына помещик пен ірі буржуазия өкілдері
келді. Гилянның басшысы ірі үлкен помещигі Селахдар болды. Көрнекті рол
жергілікті кірпіш зауытының иесі армен буржуазия-ұлттық партия өкілі Ефрен
Давидияны қолдай бастады.
1909 ж. наурызда конституция жақтастары Бушир мен Бендер Аббастағы
билікті басып алды. Күн сайын Тегерандағы жағдай ушыға түсті.
1909 ж. көктемде елдегі жағдай революция пайдасына шешілді. Сәуірдің
соңында Гилендық федай отрядтары Рештадан шығып, Тегеранға жорыққа шығады.
Сонымен қатар қорғау ұранымен бақтияр отрядының басшысы Смсам-эс-Салтан
және оның бауыры Сардар Асад ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.