Азаматтық іс жүргізудегі соттың құрамы және қарсылық білдіру
Кіріспе
Азаматтық іс жүргізудегі соттың құрамы және қарсылық білдіру
1. Соттың құрамы мен қарсылық білдірудің түсінігі
2. Соттың құрамы мен басқа да қатысушыларға қарсылық білдіру негіздері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі
Азаматтық іс жүргізудегі соттың құрамы және қарсылық білдіру
1. Соттың құрамы мен қарсылық білдірудің түсінігі
2. Соттың құрамы мен басқа да қатысушыларға қарсылық білдіру негіздері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі
Азаматтық іс жүргізу сатыларындағы іс жүргізу әрекеттері және қарым- қатынастары барлығы бірігіп, ортақ бір мақсатты көздейді. Судья өзінің қызметін белгілі бір жүйе және азаматтық сатылар арқылы азаматтық істерді қарайды және оған шешім шығарады. Іс жүргізудегі алғашқы саты- істі қозғау болып табылады. Құқықтық мемлекет- құқықтың үстемдігі мен заңның жоғарғы құдіретімен,оның мемлекеттенде биік, тұруымен, барлық азаматтардың құқығымен бостандығын мойындап құрметтеуімен, оған мемлекет тарапынан кепілдік беруімен сипатталатыны белгілі. Құқықтық мемлекеттің басты принциптерінің бірі-заңның құдірет-қуатымен байланысты.
Азаматтық заңдар өздері реттейтін қатынасқа қатысушылардың теңдігін, басқаның меншігіне қол сұғұлмауын, шарт еркіндігін әрі олардың озбырлықсыз әрі кедергісіз жүзеге асырылуын, нұқсан келген жағдайда оларды соттың қорғауын қамтамасыз етеді.
Соттардың азаматтық істерді, дауларды шешу барысында, азаматтардың және заңды тұлғалардың құқықтық жағдайын олардың бостандықтарын, құқықтық көз қарастарын, әділдігін қорғау барысында соттардың ролі үстемдейді. Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері азаматтардың, мемлекеттің және ұйымдардың бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау, заңдылық пен құқық тәртібін нығайту, құқық бұзушылықтың алдын алу болып табылады.
Азаматтық іске қатысушы тұлғалардың құқықтары мен міндеттері. Мемлекет оның органдары, лауазымды қызметтегі адамдар, түрлі ұйымдар және барлық азаматтар тегістей заңға бас иеді, заңға бағынады. Заң алдында барлығыда жауапты, барлығыда бірдей.
Сөйтіп, азаматтық заңдармен тауар-ақша қатынастары және өзгеде мүліктік қатынастармен мүліктік емес жеке қатынастар да реттеліп отырылады.
Азаматық іс-жүргізу бұл құқықтың білімдердің тірегінің бірі болып табылады. Оның маңыздылығы азаматтық іс-жүргізу құқығында, қоғамдық қарым - қатынастағы азаматтық істердің заңдылығын айқындау барысында анықталады.
Азаматтық заңдар өздері реттейтін қатынасқа қатысушылардың теңдігін, басқаның меншігіне қол сұғұлмауын, шарт еркіндігін әрі олардың озбырлықсыз әрі кедергісіз жүзеге асырылуын, нұқсан келген жағдайда оларды соттың қорғауын қамтамасыз етеді.
Соттардың азаматтық істерді, дауларды шешу барысында, азаматтардың және заңды тұлғалардың құқықтық жағдайын олардың бостандықтарын, құқықтық көз қарастарын, әділдігін қорғау барысында соттардың ролі үстемдейді. Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері азаматтардың, мемлекеттің және ұйымдардың бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтарын және заңмен қорғалатын мүдделерін қорғау, заңдылық пен құқық тәртібін нығайту, құқық бұзушылықтың алдын алу болып табылады.
Азаматтық іске қатысушы тұлғалардың құқықтары мен міндеттері. Мемлекет оның органдары, лауазымды қызметтегі адамдар, түрлі ұйымдар және барлық азаматтар тегістей заңға бас иеді, заңға бағынады. Заң алдында барлығыда жауапты, барлығыда бірдей.
Сөйтіп, азаматтық заңдармен тауар-ақша қатынастары және өзгеде мүліктік қатынастармен мүліктік емес жеке қатынастар да реттеліп отырылады.
Азаматық іс-жүргізу бұл құқықтың білімдердің тірегінің бірі болып табылады. Оның маңыздылығы азаматтық іс-жүргізу құқығында, қоғамдық қарым - қатынастағы азаматтық істердің заңдылығын айқындау барысында анықталады.
1. ҚР. Конституциясы. 30 тамыз. 1995 ж. 2007 жылғы енгізілген өзгертулер мен толықтырулар.
2. “ҚР соттар және судьялардың мәртебесі туралы” ҚР Президентінің Жарлығы. 22 желтоқсан 1995ж. N248
3. ҚР Азаматтық кодексі. Алматы, 2007 ж.
4. ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексі. Алматы, 2007 ж
5. “Адвокаттық қызмет туралы” заң. 5 желтоқсан 1997 ж.
6. “ҚР Прокуратурасы туралы” ҚР Президентінің Жарлығы. 29 желтоқсан 1995 ж. N254
2. “ҚР соттар және судьялардың мәртебесі туралы” ҚР Президентінің Жарлығы. 22 желтоқсан 1995ж. N248
3. ҚР Азаматтық кодексі. Алматы, 2007 ж.
4. ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексі. Алматы, 2007 ж
5. “Адвокаттық қызмет туралы” заң. 5 желтоқсан 1997 ж.
6. “ҚР Прокуратурасы туралы” ҚР Президентінің Жарлығы. 29 желтоқсан 1995 ж. N254
Жоспар
Кіріспе
Азаматтық іс жүргізудегі соттың құрамы және қарсылық білдіру
1. Соттың құрамы мен қарсылық білдірудің түсінігі
2. Соттың құрамы мен басқа да қатысушыларға қарсылық білдіру негіздері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі
Кіріспе
Азаматтық іс жүргізу сатыларындағы іс жүргізу әрекеттері және қарым-
қатынастары барлығы бірігіп, ортақ бір мақсатты көздейді. Судья өзінің
қызметін белгілі бір жүйе және азаматтық сатылар арқылы азаматтық істерді
қарайды және оған шешім шығарады. Іс жүргізудегі алғашқы саты- істі қозғау
болып табылады. Құқықтық мемлекет- құқықтың үстемдігі мен заңның жоғарғы
құдіретімен,оның мемлекеттенде биік, тұруымен, барлық азаматтардың
құқығымен бостандығын мойындап құрметтеуімен, оған мемлекет тарапынан
кепілдік беруімен сипатталатыны белгілі. Құқықтық мемлекеттің басты
принциптерінің бірі-заңның құдірет-қуатымен байланысты.
Азаматтық заңдар өздері реттейтін қатынасқа қатысушылардың
теңдігін, басқаның меншігіне қол сұғұлмауын, шарт еркіндігін әрі олардың
озбырлықсыз әрі кедергісіз жүзеге асырылуын, нұқсан келген жағдайда оларды
соттың қорғауын қамтамасыз етеді.
Соттардың азаматтық істерді, дауларды шешу барысында, азаматтардың және
заңды тұлғалардың құқықтық жағдайын олардың бостандықтарын, құқықтық көз
қарастарын, әділдігін қорғау барысында соттардың ролі үстемдейді.
Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері азаматтардың, мемлекеттің және
ұйымдардың бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтарын және заңмен
қорғалатын мүдделерін қорғау, заңдылық пен құқық тәртібін нығайту, құқық
бұзушылықтың алдын алу болып табылады.
Азаматтық іске қатысушы тұлғалардың құқықтары мен міндеттері.
Мемлекет оның органдары, лауазымды қызметтегі адамдар, түрлі ұйымдар және
барлық азаматтар тегістей заңға бас иеді, заңға бағынады. Заң алдында
барлығыда жауапты, барлығыда бірдей.
Сөйтіп, азаматтық заңдармен тауар-ақша қатынастары және өзгеде
мүліктік қатынастармен мүліктік емес жеке қатынастар да реттеліп отырылады.
Азаматық іс-жүргізу бұл құқықтың білімдердің тірегінің бірі болып
табылады. Оның маңыздылығы азаматтық іс-жүргізу құқығында, қоғамдық қарым -
қатынастағы азаматтық істердің заңдылығын айқындау барысында анықталады.
Азаматтық іс жүргізу құқығы- азаматтық істерді қарап, шешім алып
және оны орындау тәртібін реттейтін нормалар жиынтығынан тұратын ұлттық
құқықтың бір саласы. Ол сот органдарын сот ісін жүргізудегі қызметін,
судьялардын қызметін іс жүргізуге барлық басқада қатысушылардың қызметіне
байланысты туатын қатынастарды реттейді.
Ал азаматтық іс жүргізу (азаматтық сот өндірісі)- бұл азаматтық іс
жүргізу құқығынын нормалары арқылы белгіленген. Ондағы соттардың іс
әрекеті, істерді қарауы, шешім шығаруы, шешімнің орындалуы, барлығы норма
түрінде реттелген. Республика көлемінде болып жатқан азаматтық істердің
құқықтық жағдайы осы азаматтық іс жүргізу заңдылығымен реттеледі. Қазақстан
Республикасында сот билiгi тұрақты судьялар, сондай-ақ заңда көзделген
жағдайларда және тәртiппен қылмыстық сот iсiн жүргiзуге тартылған алқа
заседательдерi арқылы соттарға ғана тиесiлi.
1 Соттың құрамы және қарсылық білдірудің түсінігі.
Сот билігі азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды
мүдделерін қорғауды жүзеге асыруға арналған. Республикадағы сот билігі
Республика Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтік-құқықтық
актілерінің, Республиканың халықаралық шарттарының негізінде туындайтын
барлық істер мен дауларға қолданылады. Сот билігі сот ісін жүргізудің
азаматтық, қылмыстық және заңмен белгіленген өзге де нысандары арқылы
жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасының сот төрелігін тек сот қана
жүзеге асырады .
Соттардың шешімдері, үкімдері, өзге қаулылары, сондай-ақ олардың
заңды өкімдері, талаптары, тапсырмалары мен басқа өтініштері Республиканың
бүкіл аумағында барлық мемлекеттік органдардың, ұйымдардың, лауазымды
адамдар мен азаматтардың орындауы үшін міндетті болып табылады. Қазақстан
Республикасындағы сот жүйесі - Қазақстан Республикасындағы барлық соттардың
жиынтығы, олардың жалпы міндеттері, ұйымдастырылған және бірыңғай
демократиялық принциптері сот төрелігін жүзеге асыруда бір-біріне өзара
байланысты болады.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында сот билігі: заңмен
құрылған Республиканың Жоғарғы соты және Республиканың жергілікті соттары,
Республиканың соттары болып бөлінеді. Республиканың сот жүйесі
Республика Конституциясымен және Конституциялық заңмен белгіленеді.
Қазіргі таңда болып жатқан құқықтық реформа ҚР-ғы мемлекеттік биліктің бір
тармағы болып саналатын соттық биліке және оның іс әрекетіне тікелей
бағытталып отыр. Соттық билік күшейтілген сайын негізгі мәселе соттың
тәуелсіздігі мен тікелей байланысты болып отыр.
Қазақстан Республикасында біраңғай сот жүйесі заңмен белгіленген:
Республиканың Жоғарғы Соты; облыстық және оларға теңестірілген соттар
(Алматы қалалық соты, Қазақстан Республикасы әскерлерінің Әскери соты),
аудандық (қалалық) әскери соттар құрайды.
Республикадағы бірыңғай сот жүйесінің негіздемесі аумақтық белгі,
алайда, жүргізіліп отырған конституциялық реформалар таяу уақытта аумақ-
аралық принципте округтік соттар құрылуы мүмкіндігін жоққа шығармайды.
Судья сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және Конституция
мен заңға ғана бағынады. Ешкімнің сот төрелігін жүзеге асыруға араласуға
және судьяға қандай да болсын ықпал етуге қақы жоқ. Мұндай әрекеттер заң
арқылы қудаланады.
Қазіргі уақытта сот жүйелері буындарының арасындағы өзара
байланыстылығы сотта қаралуға жататын нақты іс бойынша және олардың
процессуалдық қаралуының сатылары бойынша белгіленеді.
Қазақстан Республикасында сот жүйесі екі сатылы. Демек, бастапқы
сатыда қаралған қылмыстық және азаматтық істер заңдылық пен үкімнің
негізділігін қамтамасыз ету.
Процессуалдық әдебиеттерде азаматтық іс жүргізу сатыларындағы іс
жүргізу әрекеттері және қарым- қатынастары барлығы бірігіп, ортақ бір
мақсатты көздейді. Судья өзінің қызметін белгілі бір жүйе және азаматтық
сатылар арқылы азаматтық істерді қарайды және оған шешім шығарады. Іс
жүргізудегі алғашқы саты- істі қозғау болып табылады.
Қазақстан Республикасындағы сот жүйесі - Қазақстан
Республикасындағы барлық соттардың жиынтығы, олардың жалпы міндеттері,
ұйымдастырылған және бірыңғай демократиялық принциптері сот төрелігін
жүзеге асыруда бір-біріне өзара байланысты болады.
АІЖК-нің 37-бабына сәйкес ҚР 11.07.01 ж. № 238-II Заңымен 37-бап
өзгертсоттың бірінші сатысындағы азаматтық істерді соттың атынан әрекет
ететін судья жеке-дара қарайды.
Сонымен қатар істердi апелляциялық сотта немесе қадағалау
сатысындағы соттарда қарауды соттың алқалы құрамы жүзеге асырады. Іс алқалы
түрде қаралған кезде соттың құрамына саны тақ (кем дегенде үш) судья кіруге
тиіс, олардың біреуі төрағалық етуші болып табылады.ҚР 11.07.01 ж. № 238-II
Заңымен 38-бап өзг Істерді соттың алқалы құрамы қараған және шешкен кезде
барлық судьялар тең құқықтарды пайдаланады. Істі алқалы түрде қараған және
шешкен кезде туындаған барлық мәселелерді судьялар көпшілік дауыспен
шешеді. Әрбір мәселені шешкен кезде судьялардың ешқайсысы дауыс беруден
қалыс қалуға құқылы емес. Төрағалық етуші ұсыныстарды енгізеді, өз пікірін
айтады және соңынан дауыс береді. Көпшілік шешімімен келіспеген судья осы
шешімге қол қоюға міндетті және ерекше пікірін жазбаша түрде баяндай алады,
ол төрағалық етушіге тапсырылады және мөр басылған конверттегі іске қоса
тіркеледі. Ерекше пікірмен апелляциялық және қадағалау сатыларындағы сот
осы істі тиісті сатыда қарау кезінде танысуға құқылы. Судьяның ерекше
пікірінің бар екендігі туралы іске қатысушы адамдарға хабарланбайды және
ерекше пікір соттың отырыс залында жарияланбайды. Жоғарыда көрсетілген
алқалы құрамдағы соттың мәселелерді шешу тәртібі АІЖК-нің 38-бабына сәйкес.
Азаматтық істі қозғау- бұл іс жүргізу сатысының өзіндік түрі, іс жүргізу іс-
әрекеттерінің ортақ жүйесіндегі ең алғашқы және өте маңызды бөлігі, осы
арқылы істер бір сатыдан екінші сатыға өтіп ары қарай жылжиды.
І ҚР 11.07.01 ж. № 238-II Заңымен 39-бап өзгертіСудьяның істі
қарауға қайта қатысуына жол берілмейтін жағдайлар:
1. Бірінші сатыдағы сотта азаматтық істі қарауға қатысқан судья сол
істі апелляциялық немесе қадағалау сатысындағы сотта қарауға, сондай-ақ
оның қатысуымен қабылданған шешім күшін жойған жағдайда бірінші сатыдағы
сотта істі жаңадан қарауға қатыса алмайды.
2. Апелляциялық сатыдағы сотта істі қарауға қатысқан судья осы істі
бірінші немесе қадағалау сатысындағы соттарда қарауға қатыса алмайды.
3. Апелляциялық немесе қадағалау сатысындағы сотта iстi қарауға
қатысқан судья, өзiнiң қатысуымен қабылданған қаулы күшiн жойған жағдайда
аталған сатыларда осы iстi қарауға қайтадан қатыса алмайды.
4. Қадағалау сатысындағы сотта істі қарауға қатысқан судья осы істі
бірінші, апелляциялық сатылардағы соттарда жаңадан қарауға қатыса алмайды.
Істі қозғағаннан кейін, істі сотта қарауға әзірлеу сатысы басталады.
Әзірлеудің мақсаты, судья істі қозғағаннан кейін істі уақтылы және дұрыс
шешуді қамтамасыз ету болып табылады .
Іс жүргізудің үшінші сатысы болып істі қарау, яғни бірінші
инстанциялық сотта, істің нәтижесі тисті шешім шығарумен аяқталады.
Егер судья өтінішті өз өндірісіне қабылдаса, кез-келген азаматтық
істер міндетті түрде осы көрсетілген сатылардан өтеді.
Осипов осы аталған әр циклдар ішінара үш сатыға бөлінеді дейді.
Олар: 1. Істі қозғау. 2. Дайындау. 3. Істі
қарау.
Осиповтың осы айтқан тұжырымдамасы шындыққа біршама жақын келеді.
Өйткені баста-ақ теориктердің өздері сот - құқық қолданушы органдардың
біріне жатады - деп белгілеген.
Осипов құқық қолданушылық циклдарға қатысты тағы былай дейді: Осы
құқық қолданушы бес циклдар міндетті түрде орындалуға жатпайтын.
Осиповтың бұл сөзімен келіспеуге болмайды. Өйткені сотта істер іске
қатысушы мүдделі тараптарға байланысты қозғалады және сол мүдделі
тараптарға байланысты жылжиды (Талаптан бас тарту, келісімге келу, соттың
шешіміне шағымдану,шешімнің орындалуын қамтамасыз ету, т.б.). Азаматық сот
өндірісінде диспозитивтік принцип қолданылады. Осы принципке сәйкес барлық
сатылар міндетті орындалуға жатпайды. Бірақ, бірінші инстанциялық сот
өндірісінде істі қозғау, әзірлеу, істі қарау және шешім шығару сатылары
міндетті түрде орындалуы тиіс. Ал бұдан кейінгі сатылардың орындалуы тек
іске қатысушы жақтарға байланысты болады (жақтарға, пракурорға,
қорғаушыларға).
Кез- келген азаматтық істер міндетті түрде сотта қозғалады. Қарсы
талап-арыз – бұл жауап берушінің өзінің құқығын немесе заңмен қорғалатын
мүддесін қорғау туралы өз бетінше берген арызы. Бұл жауапкердің құқығын
жауап беруші ретінде, бүкіл сот талқылау ішінде сот шешімі шыққанға дейін
іске асыра алады. Қарсы талап-арыз беру талап-арыз беру туралы жалпы
ережелермен жүргізіледі.
Судья қарсы талап-арызды мынадай ережелер сақталатын болса
қабылдайды:
- жауап берушінің қарсы талап-арызы талап қоюшының оған қойған
талаптары шеңберінде болуы тиіс;
- қарсы және бастапқы талап-арыз арасында өзара байланыс бар және
оларды бірлесіп қарау процесті тездетеді және оны дұрыс етеді.
2 Соттың құрамы мен басқа да қатысушыларға қарсылық білдіру негіздері
Судья сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және Конституция
мен заңға ғана бағынады. Ешкімнің сот төрелігін жүзеге асыруға араласуға
және судьяға қандай да болсын ықпал етуге қақы жоқ. Мұндай әрекеттер заң
арқылы қудаланады.
Сот билігінің мақсаты - Қазақстан Республикасында сот билігі
азаматтар мен ұйымдардың құқығын, бостандығын және заң мүдделерін қорғайды,
Конституцияның, заңдардың өзге де нормативтік құқықтық актілердің,
халықаралық шарттардың орындалуын қамтамасыз етеді. Ол мемлекет атынан
жүзеге асырылады. Сот төрелігін жүзеге асыру кезінде сот билігі өз
қызметінде Конституцияға қайшы келмейтін нормативтікөқұқықтық актілерді
ғана қолдана алады.
Талап арызды берген кезде ҚР АІЖК-нің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Азаматтық іс жүргізудегі соттың құрамы және қарсылық білдіру
1. Соттың құрамы мен қарсылық білдірудің түсінігі
2. Соттың құрамы мен басқа да қатысушыларға қарсылық білдіру негіздері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі
Кіріспе
Азаматтық іс жүргізу сатыларындағы іс жүргізу әрекеттері және қарым-
қатынастары барлығы бірігіп, ортақ бір мақсатты көздейді. Судья өзінің
қызметін белгілі бір жүйе және азаматтық сатылар арқылы азаматтық істерді
қарайды және оған шешім шығарады. Іс жүргізудегі алғашқы саты- істі қозғау
болып табылады. Құқықтық мемлекет- құқықтың үстемдігі мен заңның жоғарғы
құдіретімен,оның мемлекеттенде биік, тұруымен, барлық азаматтардың
құқығымен бостандығын мойындап құрметтеуімен, оған мемлекет тарапынан
кепілдік беруімен сипатталатыны белгілі. Құқықтық мемлекеттің басты
принциптерінің бірі-заңның құдірет-қуатымен байланысты.
Азаматтық заңдар өздері реттейтін қатынасқа қатысушылардың
теңдігін, басқаның меншігіне қол сұғұлмауын, шарт еркіндігін әрі олардың
озбырлықсыз әрі кедергісіз жүзеге асырылуын, нұқсан келген жағдайда оларды
соттың қорғауын қамтамасыз етеді.
Соттардың азаматтық істерді, дауларды шешу барысында, азаматтардың және
заңды тұлғалардың құқықтық жағдайын олардың бостандықтарын, құқықтық көз
қарастарын, әділдігін қорғау барысында соттардың ролі үстемдейді.
Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері азаматтардың, мемлекеттің және
ұйымдардың бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтарын және заңмен
қорғалатын мүдделерін қорғау, заңдылық пен құқық тәртібін нығайту, құқық
бұзушылықтың алдын алу болып табылады.
Азаматтық іске қатысушы тұлғалардың құқықтары мен міндеттері.
Мемлекет оның органдары, лауазымды қызметтегі адамдар, түрлі ұйымдар және
барлық азаматтар тегістей заңға бас иеді, заңға бағынады. Заң алдында
барлығыда жауапты, барлығыда бірдей.
Сөйтіп, азаматтық заңдармен тауар-ақша қатынастары және өзгеде
мүліктік қатынастармен мүліктік емес жеке қатынастар да реттеліп отырылады.
Азаматық іс-жүргізу бұл құқықтың білімдердің тірегінің бірі болып
табылады. Оның маңыздылығы азаматтық іс-жүргізу құқығында, қоғамдық қарым -
қатынастағы азаматтық істердің заңдылығын айқындау барысында анықталады.
Азаматтық іс жүргізу құқығы- азаматтық істерді қарап, шешім алып
және оны орындау тәртібін реттейтін нормалар жиынтығынан тұратын ұлттық
құқықтың бір саласы. Ол сот органдарын сот ісін жүргізудегі қызметін,
судьялардын қызметін іс жүргізуге барлық басқада қатысушылардың қызметіне
байланысты туатын қатынастарды реттейді.
Ал азаматтық іс жүргізу (азаматтық сот өндірісі)- бұл азаматтық іс
жүргізу құқығынын нормалары арқылы белгіленген. Ондағы соттардың іс
әрекеті, істерді қарауы, шешім шығаруы, шешімнің орындалуы, барлығы норма
түрінде реттелген. Республика көлемінде болып жатқан азаматтық істердің
құқықтық жағдайы осы азаматтық іс жүргізу заңдылығымен реттеледі. Қазақстан
Республикасында сот билiгi тұрақты судьялар, сондай-ақ заңда көзделген
жағдайларда және тәртiппен қылмыстық сот iсiн жүргiзуге тартылған алқа
заседательдерi арқылы соттарға ғана тиесiлi.
1 Соттың құрамы және қарсылық білдірудің түсінігі.
Сот билігі азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды
мүдделерін қорғауды жүзеге асыруға арналған. Республикадағы сот билігі
Республика Конституциясының, заңдарының, өзге де нормативтік-құқықтық
актілерінің, Республиканың халықаралық шарттарының негізінде туындайтын
барлық істер мен дауларға қолданылады. Сот билігі сот ісін жүргізудің
азаматтық, қылмыстық және заңмен белгіленген өзге де нысандары арқылы
жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасының сот төрелігін тек сот қана
жүзеге асырады .
Соттардың шешімдері, үкімдері, өзге қаулылары, сондай-ақ олардың
заңды өкімдері, талаптары, тапсырмалары мен басқа өтініштері Республиканың
бүкіл аумағында барлық мемлекеттік органдардың, ұйымдардың, лауазымды
адамдар мен азаматтардың орындауы үшін міндетті болып табылады. Қазақстан
Республикасындағы сот жүйесі - Қазақстан Республикасындағы барлық соттардың
жиынтығы, олардың жалпы міндеттері, ұйымдастырылған және бірыңғай
демократиялық принциптері сот төрелігін жүзеге асыруда бір-біріне өзара
байланысты болады.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында сот билігі: заңмен
құрылған Республиканың Жоғарғы соты және Республиканың жергілікті соттары,
Республиканың соттары болып бөлінеді. Республиканың сот жүйесі
Республика Конституциясымен және Конституциялық заңмен белгіленеді.
Қазіргі таңда болып жатқан құқықтық реформа ҚР-ғы мемлекеттік биліктің бір
тармағы болып саналатын соттық биліке және оның іс әрекетіне тікелей
бағытталып отыр. Соттық билік күшейтілген сайын негізгі мәселе соттың
тәуелсіздігі мен тікелей байланысты болып отыр.
Қазақстан Республикасында біраңғай сот жүйесі заңмен белгіленген:
Республиканың Жоғарғы Соты; облыстық және оларға теңестірілген соттар
(Алматы қалалық соты, Қазақстан Республикасы әскерлерінің Әскери соты),
аудандық (қалалық) әскери соттар құрайды.
Республикадағы бірыңғай сот жүйесінің негіздемесі аумақтық белгі,
алайда, жүргізіліп отырған конституциялық реформалар таяу уақытта аумақ-
аралық принципте округтік соттар құрылуы мүмкіндігін жоққа шығармайды.
Судья сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және Конституция
мен заңға ғана бағынады. Ешкімнің сот төрелігін жүзеге асыруға араласуға
және судьяға қандай да болсын ықпал етуге қақы жоқ. Мұндай әрекеттер заң
арқылы қудаланады.
Қазіргі уақытта сот жүйелері буындарының арасындағы өзара
байланыстылығы сотта қаралуға жататын нақты іс бойынша және олардың
процессуалдық қаралуының сатылары бойынша белгіленеді.
Қазақстан Республикасында сот жүйесі екі сатылы. Демек, бастапқы
сатыда қаралған қылмыстық және азаматтық істер заңдылық пен үкімнің
негізділігін қамтамасыз ету.
Процессуалдық әдебиеттерде азаматтық іс жүргізу сатыларындағы іс
жүргізу әрекеттері және қарым- қатынастары барлығы бірігіп, ортақ бір
мақсатты көздейді. Судья өзінің қызметін белгілі бір жүйе және азаматтық
сатылар арқылы азаматтық істерді қарайды және оған шешім шығарады. Іс
жүргізудегі алғашқы саты- істі қозғау болып табылады.
Қазақстан Республикасындағы сот жүйесі - Қазақстан
Республикасындағы барлық соттардың жиынтығы, олардың жалпы міндеттері,
ұйымдастырылған және бірыңғай демократиялық принциптері сот төрелігін
жүзеге асыруда бір-біріне өзара байланысты болады.
АІЖК-нің 37-бабына сәйкес ҚР 11.07.01 ж. № 238-II Заңымен 37-бап
өзгертсоттың бірінші сатысындағы азаматтық істерді соттың атынан әрекет
ететін судья жеке-дара қарайды.
Сонымен қатар істердi апелляциялық сотта немесе қадағалау
сатысындағы соттарда қарауды соттың алқалы құрамы жүзеге асырады. Іс алқалы
түрде қаралған кезде соттың құрамына саны тақ (кем дегенде үш) судья кіруге
тиіс, олардың біреуі төрағалық етуші болып табылады.ҚР 11.07.01 ж. № 238-II
Заңымен 38-бап өзг Істерді соттың алқалы құрамы қараған және шешкен кезде
барлық судьялар тең құқықтарды пайдаланады. Істі алқалы түрде қараған және
шешкен кезде туындаған барлық мәселелерді судьялар көпшілік дауыспен
шешеді. Әрбір мәселені шешкен кезде судьялардың ешқайсысы дауыс беруден
қалыс қалуға құқылы емес. Төрағалық етуші ұсыныстарды енгізеді, өз пікірін
айтады және соңынан дауыс береді. Көпшілік шешімімен келіспеген судья осы
шешімге қол қоюға міндетті және ерекше пікірін жазбаша түрде баяндай алады,
ол төрағалық етушіге тапсырылады және мөр басылған конверттегі іске қоса
тіркеледі. Ерекше пікірмен апелляциялық және қадағалау сатыларындағы сот
осы істі тиісті сатыда қарау кезінде танысуға құқылы. Судьяның ерекше
пікірінің бар екендігі туралы іске қатысушы адамдарға хабарланбайды және
ерекше пікір соттың отырыс залында жарияланбайды. Жоғарыда көрсетілген
алқалы құрамдағы соттың мәселелерді шешу тәртібі АІЖК-нің 38-бабына сәйкес.
Азаматтық істі қозғау- бұл іс жүргізу сатысының өзіндік түрі, іс жүргізу іс-
әрекеттерінің ортақ жүйесіндегі ең алғашқы және өте маңызды бөлігі, осы
арқылы істер бір сатыдан екінші сатыға өтіп ары қарай жылжиды.
І ҚР 11.07.01 ж. № 238-II Заңымен 39-бап өзгертіСудьяның істі
қарауға қайта қатысуына жол берілмейтін жағдайлар:
1. Бірінші сатыдағы сотта азаматтық істі қарауға қатысқан судья сол
істі апелляциялық немесе қадағалау сатысындағы сотта қарауға, сондай-ақ
оның қатысуымен қабылданған шешім күшін жойған жағдайда бірінші сатыдағы
сотта істі жаңадан қарауға қатыса алмайды.
2. Апелляциялық сатыдағы сотта істі қарауға қатысқан судья осы істі
бірінші немесе қадағалау сатысындағы соттарда қарауға қатыса алмайды.
3. Апелляциялық немесе қадағалау сатысындағы сотта iстi қарауға
қатысқан судья, өзiнiң қатысуымен қабылданған қаулы күшiн жойған жағдайда
аталған сатыларда осы iстi қарауға қайтадан қатыса алмайды.
4. Қадағалау сатысындағы сотта істі қарауға қатысқан судья осы істі
бірінші, апелляциялық сатылардағы соттарда жаңадан қарауға қатыса алмайды.
Істі қозғағаннан кейін, істі сотта қарауға әзірлеу сатысы басталады.
Әзірлеудің мақсаты, судья істі қозғағаннан кейін істі уақтылы және дұрыс
шешуді қамтамасыз ету болып табылады .
Іс жүргізудің үшінші сатысы болып істі қарау, яғни бірінші
инстанциялық сотта, істің нәтижесі тисті шешім шығарумен аяқталады.
Егер судья өтінішті өз өндірісіне қабылдаса, кез-келген азаматтық
істер міндетті түрде осы көрсетілген сатылардан өтеді.
Осипов осы аталған әр циклдар ішінара үш сатыға бөлінеді дейді.
Олар: 1. Істі қозғау. 2. Дайындау. 3. Істі
қарау.
Осиповтың осы айтқан тұжырымдамасы шындыққа біршама жақын келеді.
Өйткені баста-ақ теориктердің өздері сот - құқық қолданушы органдардың
біріне жатады - деп белгілеген.
Осипов құқық қолданушылық циклдарға қатысты тағы былай дейді: Осы
құқық қолданушы бес циклдар міндетті түрде орындалуға жатпайтын.
Осиповтың бұл сөзімен келіспеуге болмайды. Өйткені сотта істер іске
қатысушы мүдделі тараптарға байланысты қозғалады және сол мүдделі
тараптарға байланысты жылжиды (Талаптан бас тарту, келісімге келу, соттың
шешіміне шағымдану,шешімнің орындалуын қамтамасыз ету, т.б.). Азаматық сот
өндірісінде диспозитивтік принцип қолданылады. Осы принципке сәйкес барлық
сатылар міндетті орындалуға жатпайды. Бірақ, бірінші инстанциялық сот
өндірісінде істі қозғау, әзірлеу, істі қарау және шешім шығару сатылары
міндетті түрде орындалуы тиіс. Ал бұдан кейінгі сатылардың орындалуы тек
іске қатысушы жақтарға байланысты болады (жақтарға, пракурорға,
қорғаушыларға).
Кез- келген азаматтық істер міндетті түрде сотта қозғалады. Қарсы
талап-арыз – бұл жауап берушінің өзінің құқығын немесе заңмен қорғалатын
мүддесін қорғау туралы өз бетінше берген арызы. Бұл жауапкердің құқығын
жауап беруші ретінде, бүкіл сот талқылау ішінде сот шешімі шыққанға дейін
іске асыра алады. Қарсы талап-арыз беру талап-арыз беру туралы жалпы
ережелермен жүргізіледі.
Судья қарсы талап-арызды мынадай ережелер сақталатын болса
қабылдайды:
- жауап берушінің қарсы талап-арызы талап қоюшының оған қойған
талаптары шеңберінде болуы тиіс;
- қарсы және бастапқы талап-арыз арасында өзара байланыс бар және
оларды бірлесіп қарау процесті тездетеді және оны дұрыс етеді.
2 Соттың құрамы мен басқа да қатысушыларға қарсылық білдіру негіздері
Судья сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және Конституция
мен заңға ғана бағынады. Ешкімнің сот төрелігін жүзеге асыруға араласуға
және судьяға қандай да болсын ықпал етуге қақы жоқ. Мұндай әрекеттер заң
арқылы қудаланады.
Сот билігінің мақсаты - Қазақстан Республикасында сот билігі
азаматтар мен ұйымдардың құқығын, бостандығын және заң мүдделерін қорғайды,
Конституцияның, заңдардың өзге де нормативтік құқықтық актілердің,
халықаралық шарттардың орындалуын қамтамасыз етеді. Ол мемлекет атынан
жүзеге асырылады. Сот төрелігін жүзеге асыру кезінде сот билігі өз
қызметінде Конституцияға қайшы келмейтін нормативтікөқұқықтық актілерді
ғана қолдана алады.
Талап арызды берген кезде ҚР АІЖК-нің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz