Ибн Сина
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Ибн Сина
2. Қияли ой күші және оның сатылары
3. Ибн Сина және оның поэмасы
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
ІІ. Негізгі бөлім
1. Ибн Сина
2. Қияли ой күші және оның сатылары
3. Ибн Сина және оның поэмасы
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Абу али Хусейн ибн Абдаллах өмір жолы туралы деректер де шығармалары да не ғұрлым толығырақ сақталған адам. Ол 980 жылы кәзіргі Бухара мағында дүниеге келген. Бар ғұмырын Орта Азия мен Иранда өткізген. Ол Еуропалықтарға Авеценна деген атпен белгілі болған ол Орта Азияда. Философия және дәрігерлік мамандықтары бойынша Ирандағы Исрафаһан қаласында дәріс алады. Инб Сина жан – жақты терең білімді болған адам. Ол әрі философ, әрі саяси қайраткер, әрі ақын болған екен. Жүзден аса кітап жазыпты. Солардың ішіндегі ең атақтысы медицина жайлы жазған кітабы. Ол ғасырлар бойы Шығыс және Батыс дәрігерлері үшін баға жетпес білім көзіне айналған еді.
Ибн Синаның философиялық шығармасы он сегіз бөлімнен тұратын «Сауығу кітабы» логиканы, физиканы, математиканы және философияны қамтыған. Арабтар әлемінде ибн Синаның аты құрметпен атылатын еді. Оны біресе «философтар патшасы» деп атаса, біресе, «дәрігерлер атасы» деп дәріптешген.
Ибн Синаның философиялық шығармасы он сегіз бөлімнен тұратын «Сауығу кітабы» логиканы, физиканы, математиканы және философияны қамтыған. Арабтар әлемінде ибн Синаның аты құрметпен атылатын еді. Оны біресе «философтар патшасы» деп атаса, біресе, «дәрігерлер атасы» деп дәріптешген.
1. Бейсенов Қ.Ш., «Философия тарихы»
Шымкент, 2005ж, 85-96 беттер.
2. Д. Тоқмырза «Мұсылман ғалымдары»
«Шапағат нұр» баспасы Алматы, 2006ж. 50-52беттер.
3. www. Google. com
Шымкент, 2005ж, 85-96 беттер.
2. Д. Тоқмырза «Мұсылман ғалымдары»
«Шапағат нұр» баспасы Алматы, 2006ж. 50-52беттер.
3. www. Google. com
Ибн Сина
(980-1037)
Абу али Хусейн ибн Абдаллах өмір жолы туралы деректер де
шығармалары да не ғұрлым толығырақ сақталған адам. Ол 980 жылы кәзіргі
Бухара мағында дүниеге келген. Бар ғұмырын Орта Азия мен Иранда өткізген.
Ол Еуропалықтарға Авеценна деген атпен белгілі болған ол Орта Азияда.
Философия және дәрігерлік мамандықтары бойынша Ирандағы Исрафаһан
қаласында дәріс алады. Инб Сина жан – жақты терең білімді болған
адам. Ол әрі философ, әрі саяси қайраткер, әрі ақын болған екен.
Жүзден аса кітап жазыпты. Солардың ішіндегі ең атақтысы медицина
жайлы жазған кітабы. Ол ғасырлар бойы Шығыс және Батыс дәрігерлері үшін
баға жетпес білім көзіне айналған еді.
Ибн Синаның философиялық шығармасы он сегіз бөлімнен тұратын Сауығу
кітабы логиканы, физиканы, математиканы және философияны қамтыған.
Арабтар әлемінде ибн Синаның аты құрметпен атылатын еді. Оны біресе
философтар патшасы деп атаса, біресе, дәрігерлер атасы деп
дәріптешген.
Философияда әл – Фараби бағытынын жалғастырған ибн Сина араб
перипатетизмінің негізгін қалаушылардың тыс құбылыс ретінде қарастырады.
Алайда, бұл материалистік қағиданы ол діни көзқарастармен тұмшалауға мәжбур
болған. Оның үстіне ибн Сина құдайдың бар екендігіне шүбә келтермейді.
Дүние – шындықтың мүмкіндігі ғана. Ол уақыттан тысқары құдайдың жағдай
туғызуына байланысты шындыққа айналды. Адамның рухын ибн Сина дененің
бейзаттық формасы ретінде қарастырады. Денелердің қайта тірілуі мүмкін
емес.
Инб Сина жалпы ұғымдар ( универсалиялар) мәселесін өте қызық түрде
шешкен. Оның ілімі бойынша жалпы ұғымдар үшұдай өмір сүреді;
1) заттарға дейін құдіреттің ақыл – ойында;
2) заттың өзінде, себебі, ол – сол заттың мәні;
3) заттан кейін, адамдардың санасында;
Ғарифолла Есімнің Фалсафа тарихи атты еңбегінде ибн Сина
шығармашылығында Ақыл иесі жан туралы былай делінген.
Ақыл иесі адам жанына келсек, ол харекет күшше және қиял күшіне
бөлінеді. Бұл күшдердің әрқайсысы түпкі атауының ортақтығы себебті ақыл деп
аталады.
Харекет күші адамды өзінің әлдебір ниеттерінен туатын есті харекеттер
жасауға бастайтын адам денесі қозғалысының бастауы болып табылады.
Оныңхайуаңдық күмаркүші мен, хайуандық елес күші мен және сезім күшімен
белгілі байланысы бар, сонымен қоса оның табиғаты қос мәңді. Оның хайуандық
құмар күшімен байланысы онда адамға тән көңіл -күйлерінің болуынан
көрінеді, осының арқасында адам жылдам харекетке және харекетті өткеріп
кұбылуға, мәселсн ұялу мен қысылу, күлу мен жылау, тағы сол сияқтыларга
қәбілетті болады. Оның хайуандық елес және сезім күштерімен байланысы оның
осыларды пайда болатын және жойылатын заттарды көруінен, сондай-ақ адам
өнерін зерттеуінсн байқалады. Оның табиғатының қос мәңділігі харекет ақылы
мен қияли ақылының ортасынан харекетпен байланысты және тарап, кең жария
болатын, мәселен, өтірік айту мен зорлық жасау- ұятты іс деген сияқты
логика туралы кітаптарда ақылдың бірінші бастауларынан айқын ажыратылатын
бастапқы сілтемелер тәрізді пікірлердің тууынан көрінеді.
Харекет күші біз төменірек сөз ететін басқа күштің нұсқауымен денедегі
өзге күштердің ырқына түспей, керісінше дене табиғи заттардың ықпалымен
болатын адамның жағымсыз қасиеттері деп аталатын күйзелісті күйіне харекет
күшінің душар болмауы үшін оларды өз ырқында үстап, бағындырып, оларға
қажеттілікпен басымдылық жасайды. Оның еш харекетке ұшырамауы және
бағынышты болмауы, керісінше өзі басқа дене күштеріне үстемдік жасауы және
адамшылық игі қасиеттерге ие болуы қажет.
Соңдай-ақ дене күштерінде де адамшылық қасиеттері бар деп саналса, ол
әбден ықтимал. Бірақ дене күші үстем болса, ол алде қалай харекет күйіне
көшеді, ал деректі ақыл қысым көреді. Осылайша бір нәрсе деректі ақылдың
да, дене күштерінің де адамшылық қасиеттерінің ортақ көзіне айналады. Ал
дене күштері жеңіліс тапса, олар басылыңқы қалпына өтеді де, деректі ақыл
харекетке көшеді, сөйтіп біз екі түрлі күй мен екі түрлі адамшылық
қасиетіне келеміз немесе жалғыз ғана адамшылық қасиеті болады да, ол екі
мәнге ис болады. Біздің бойымыздағы бар адамшылық қасиетгердің харекет
күшіне деректі ақылға телінуі себебі, төменіректе айқын болатындай, адам
жаны екі жақтың: өзінен жоғарымен және өзінен төменгімен қатынастағы
біртұтас субстанция болып табылады. Адам жаныңда осылардың екеуімен де
байланыс жасайтын күштер бар. Осыдан жанның харекет күші өзінен
төменгімен, яғни денемен байланыс жасауы және оны басқару үшін, қияли ақыл
күші өзінен жоғары тұрған және ақылмен танылушымен байланысы үшін қызмет
ете. Сөйтіп, біздің жанымыздың, бейнелі түрде айтқанда, екі жақ бет бар:
бір беті - денеге бұрылған беті оның дене табиғатынан туатын әсерлердің
ешқайсының ырқына берілмеуі қажет, екінші беті жоғары бастауларға бұрылған
беті оның сол бастауларды қабылдап солардың ықпалында болуы қажет .
Харекет күшіне қатысты осылар.
Қияли ой күші және оның сатылары
Қияли ой күшіне келсек, оған жалпыға бірдей, материяс формалардан
әсерлер қабылдау төн. Егер бұл формалар материядан өздігінен таза болса
оларды жай қабылдай береді, олай болмаса қабылданатынды материямен
ешқандай байланысы қалмайтындай етіп өзі абстракциялайды. Бірақ мұның қалай
болатынын төменіректе түсіндіреміз. Қияли ой күшінің аталған формаларға
қатынасы әртүр себебі әлденені қабылдаушы нәрсе сол әлденені бірде
потенциалдық бірде актуальді қабылдайды.
"Потенция" болса "ілгерідегі" және "кейінгілер" тұртысында түрлі
мағынада айтылады.
Табиғатынан болатын бейімділіктің арқасында ғана әлі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
(980-1037)
Абу али Хусейн ибн Абдаллах өмір жолы туралы деректер де
шығармалары да не ғұрлым толығырақ сақталған адам. Ол 980 жылы кәзіргі
Бухара мағында дүниеге келген. Бар ғұмырын Орта Азия мен Иранда өткізген.
Ол Еуропалықтарға Авеценна деген атпен белгілі болған ол Орта Азияда.
Философия және дәрігерлік мамандықтары бойынша Ирандағы Исрафаһан
қаласында дәріс алады. Инб Сина жан – жақты терең білімді болған
адам. Ол әрі философ, әрі саяси қайраткер, әрі ақын болған екен.
Жүзден аса кітап жазыпты. Солардың ішіндегі ең атақтысы медицина
жайлы жазған кітабы. Ол ғасырлар бойы Шығыс және Батыс дәрігерлері үшін
баға жетпес білім көзіне айналған еді.
Ибн Синаның философиялық шығармасы он сегіз бөлімнен тұратын Сауығу
кітабы логиканы, физиканы, математиканы және философияны қамтыған.
Арабтар әлемінде ибн Синаның аты құрметпен атылатын еді. Оны біресе
философтар патшасы деп атаса, біресе, дәрігерлер атасы деп
дәріптешген.
Философияда әл – Фараби бағытынын жалғастырған ибн Сина араб
перипатетизмінің негізгін қалаушылардың тыс құбылыс ретінде қарастырады.
Алайда, бұл материалистік қағиданы ол діни көзқарастармен тұмшалауға мәжбур
болған. Оның үстіне ибн Сина құдайдың бар екендігіне шүбә келтермейді.
Дүние – шындықтың мүмкіндігі ғана. Ол уақыттан тысқары құдайдың жағдай
туғызуына байланысты шындыққа айналды. Адамның рухын ибн Сина дененің
бейзаттық формасы ретінде қарастырады. Денелердің қайта тірілуі мүмкін
емес.
Инб Сина жалпы ұғымдар ( универсалиялар) мәселесін өте қызық түрде
шешкен. Оның ілімі бойынша жалпы ұғымдар үшұдай өмір сүреді;
1) заттарға дейін құдіреттің ақыл – ойында;
2) заттың өзінде, себебі, ол – сол заттың мәні;
3) заттан кейін, адамдардың санасында;
Ғарифолла Есімнің Фалсафа тарихи атты еңбегінде ибн Сина
шығармашылығында Ақыл иесі жан туралы былай делінген.
Ақыл иесі адам жанына келсек, ол харекет күшше және қиял күшіне
бөлінеді. Бұл күшдердің әрқайсысы түпкі атауының ортақтығы себебті ақыл деп
аталады.
Харекет күші адамды өзінің әлдебір ниеттерінен туатын есті харекеттер
жасауға бастайтын адам денесі қозғалысының бастауы болып табылады.
Оныңхайуаңдық күмаркүші мен, хайуандық елес күші мен және сезім күшімен
белгілі байланысы бар, сонымен қоса оның табиғаты қос мәңді. Оның хайуандық
құмар күшімен байланысы онда адамға тән көңіл -күйлерінің болуынан
көрінеді, осының арқасында адам жылдам харекетке және харекетті өткеріп
кұбылуға, мәселсн ұялу мен қысылу, күлу мен жылау, тағы сол сияқтыларга
қәбілетті болады. Оның хайуандық елес және сезім күштерімен байланысы оның
осыларды пайда болатын және жойылатын заттарды көруінен, сондай-ақ адам
өнерін зерттеуінсн байқалады. Оның табиғатының қос мәңділігі харекет ақылы
мен қияли ақылының ортасынан харекетпен байланысты және тарап, кең жария
болатын, мәселен, өтірік айту мен зорлық жасау- ұятты іс деген сияқты
логика туралы кітаптарда ақылдың бірінші бастауларынан айқын ажыратылатын
бастапқы сілтемелер тәрізді пікірлердің тууынан көрінеді.
Харекет күші біз төменірек сөз ететін басқа күштің нұсқауымен денедегі
өзге күштердің ырқына түспей, керісінше дене табиғи заттардың ықпалымен
болатын адамның жағымсыз қасиеттері деп аталатын күйзелісті күйіне харекет
күшінің душар болмауы үшін оларды өз ырқында үстап, бағындырып, оларға
қажеттілікпен басымдылық жасайды. Оның еш харекетке ұшырамауы және
бағынышты болмауы, керісінше өзі басқа дене күштеріне үстемдік жасауы және
адамшылық игі қасиеттерге ие болуы қажет.
Соңдай-ақ дене күштерінде де адамшылық қасиеттері бар деп саналса, ол
әбден ықтимал. Бірақ дене күші үстем болса, ол алде қалай харекет күйіне
көшеді, ал деректі ақыл қысым көреді. Осылайша бір нәрсе деректі ақылдың
да, дене күштерінің де адамшылық қасиеттерінің ортақ көзіне айналады. Ал
дене күштері жеңіліс тапса, олар басылыңқы қалпына өтеді де, деректі ақыл
харекетке көшеді, сөйтіп біз екі түрлі күй мен екі түрлі адамшылық
қасиетіне келеміз немесе жалғыз ғана адамшылық қасиеті болады да, ол екі
мәнге ис болады. Біздің бойымыздағы бар адамшылық қасиетгердің харекет
күшіне деректі ақылға телінуі себебі, төменіректе айқын болатындай, адам
жаны екі жақтың: өзінен жоғарымен және өзінен төменгімен қатынастағы
біртұтас субстанция болып табылады. Адам жаныңда осылардың екеуімен де
байланыс жасайтын күштер бар. Осыдан жанның харекет күші өзінен
төменгімен, яғни денемен байланыс жасауы және оны басқару үшін, қияли ақыл
күші өзінен жоғары тұрған және ақылмен танылушымен байланысы үшін қызмет
ете. Сөйтіп, біздің жанымыздың, бейнелі түрде айтқанда, екі жақ бет бар:
бір беті - денеге бұрылған беті оның дене табиғатынан туатын әсерлердің
ешқайсының ырқына берілмеуі қажет, екінші беті жоғары бастауларға бұрылған
беті оның сол бастауларды қабылдап солардың ықпалында болуы қажет .
Харекет күшіне қатысты осылар.
Қияли ой күші және оның сатылары
Қияли ой күшіне келсек, оған жалпыға бірдей, материяс формалардан
әсерлер қабылдау төн. Егер бұл формалар материядан өздігінен таза болса
оларды жай қабылдай береді, олай болмаса қабылданатынды материямен
ешқандай байланысы қалмайтындай етіп өзі абстракциялайды. Бірақ мұның қалай
болатынын төменіректе түсіндіреміз. Қияли ой күшінің аталған формаларға
қатынасы әртүр себебі әлденені қабылдаушы нәрсе сол әлденені бірде
потенциалдық бірде актуальді қабылдайды.
"Потенция" болса "ілгерідегі" және "кейінгілер" тұртысында түрлі
мағынада айтылады.
Табиғатынан болатын бейімділіктің арқасында ғана әлі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz