1-сынып оқушыларының сөйлеу дағдыларын қалыптастыру әдістемесі

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:

Ф-ОБ-001/033

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

Гуманитарлық ғылымдар факультеті

«Білім технологиялары» кафедрасы

«Қорғауға жіберілді»

«Білім технологиялары» кафедрасының

меңгерушісі п. ғ. д., доцент

Б. Т. Ортаев

Диплом жұмысы

Тақырыбы: 1-сынып оқушыларының сөйлеу дағдыларын қалыптастыру әдістемесі

5В010200- Мамандығы- «Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі»

ППМ-111 тобының студенті

Орындаған: Сүлейменова Айдана Рәтқызы

Ғылыми жетекші,

аға оқытушы: Шалабаева Жанар Сүйіндікқызы

Түркістан-2015

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

Гуманитарлық ғылымдар факультеті

«Білім технологиялары» кафедрасы

Сүлейменова Айдана Рәтқызы

Диплом жұмысы

1-сынып оқушыларының сөйлеу дағдыларын қалыптастыру әдістемесі

Мамандығы: 5В010200- «Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі»

Түркістан - 2015

Нормативтік сілтемелер

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына ЖолдауыҚазақстан жолы - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ17. 01. 2014ж. http://www. nationalbank. kz/?docid=636&switch=kazakh 6-7 б.
Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2014 жылғы 11 қараша. Нұрлы жол - болашаққа бастар жол http://www. nationalbank. kz/?docid=636&switch=kazakh 8 б.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысымен бекітілген «Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты (ҚР МЖМБС 1. 4. 002-2012) ».
Қазақстан Республикасында дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған Мемлкеттік Бағдарламасы. - Астана, 2010 ж.

Анықтамалар

Білім - адамдардың заттар мен өмір құбылыстарын, табиғат пен қоғам заңдарын танып білу жемісі. Білімде адам болмысының көп ғасырлық тәжірибесі, оның өзін қоршап тұрған құбылыстар жайындағы ұғымдар мен түсініктер жинақталған. Білім фактілер, принциптер, заңдар түрінде өмір сүреді. Оқушылар білімнің бәрін емес, оқу пәндеріне арнаулы түрде іріктеліп, біріктірілген негіздерін ғана меңгереді.

Дағды - автоматтандырылған деңгейге жеткен әрекет; көп қайталау жолымен қалыптасады. Оқыту барысында дағдыларды жасау қажет, әсіресе жалпы оқулық мәнді, пәнаралық: ауызша және жазбаша сөйлеу, есеп шығару, есептеу, өлшеу т. б.

Сөйлеу - адамзаттың даму эволюциясында қол жеткiзген жетiстiктерiнiң бiрi. Адамдарды басқа дүниеден ерекшелеп тұратын да осы- сөйлеу. Сөйлеу үдерісінде адамдар бiр-бiрiнiң ойын түсiнедi, бiр-бiрiмен қарым-қатынас жасайды.

Білім - адам ойында шындықтың дұрыс бейнеленуі, қоғамдық тәжірибеде тексерілген таным барысының нәтижесі. Білім адамдардың қоғамдағы материалдық және рухани іс-әрекет нәтижесі ретінде пайда болады. Кез-келген шындықты бейнелеу білім болмайды. Ал адам өзін өз өміріндегі іс-әрекетінен, оның обьективті жағдайларымен заттарынан бөліп қарайды. Адамдар болмысының тәсілдерінің мақсатқа сәйкес және тек басқа адамдармен қарым-қатынасымен жүзеге асатын нақты іс-әрекеті.

Тіл дегеніміз - сөздік белгілердің жүйесі. Ал белгі-шындық пен болмысты білдіретін бөлшек. Тіл арқылы ойымызды басқа біреуге жеткіземіз. Ақыл - ой жетістігі болып табылатын ақиқат, өмірдің бейнелеуін қамтамасыз ететін ең жоғары таным-түсінік адамға ғана тән және ол - сөйлеу актісімен тікелей байланысты форма.

Белгілеулер мен қысқартулар

ҚР МЖМБС- Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты

ҚР-Қазақстан Республикасы

Кiрiспе

Зерттеудің өзектілігі: Қазіргі кезде қоғамда түрлі экономикалық-әлеуметтік реформалар жүріп жатыр. Мұндай өзгерістерден орта мектептерде сырт қалмады, себебі бүгінгі күнде білім беру салаларынан тәрбиелі, ұлттық мәдениетті меңгерген, шығармашыл ойлай алатын жастарды даярлау талап етілуде. Осыған орай, мемлекет тарапынан білім беру салаларына реформалауға ерекше көңіл бөлінуде.

Елбасы Н. Назарбаев: Біздің білім беруді, денсаулық сақтауды, ауыл шаруашылығын дамыту бағдарламаларымыз жалғаса береді. Бұл туралы алдағы жылы Үкіметтің алғашқы кеңейтілген отырысында нақты әңгіме қозғайтын боламыз. «Нұрлы Жол» Жаңа Экономикалық Саясат - әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына бару жолындағы біздің ауқымды қадамымыз [1, 2-3 б. ] .

«Білім беру реформасы - Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдардың бірі» - деп, білім беру жүйесінде жүргізіліп жатқан реформалар бүгінгі күннің талабынан туындап отырғанын атап көрсеткен. Сондықтан « . . . экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай келетін» жас өскелең ұрпақты тәрбиелеп шығару оқушылардың ана тілінде шешен сөйлеуі, өз пікірін жүйелі жеткізуіне байланысты. Ал мұның іргетасы бастауыш сыныптарда қаланады.

Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейiнгi бiлiм берудi дамыту Тұжырымдамасында бастауыш мектепте бiлiм берудiң маңыздылығын атай келiп, қазақ тiлiн (ана тілін) оқытудың басты ұстанымдарын: «Бастауыш мектептiң негiзгi мiндетi - баланың жеке басын бастапқы қалыптастыруды қамтамасыз ету, оның қабiлеттерiн анықтау және дамыту. Осы сатыдағы оқу мен тәрбие оң уәждi қалыптастыруға, оқу қызметiн бiлуі, оқу, жазу, санаудың берiк дағдыларын үйренуге, тiлдiң қарым-қатынастық қарапайым тәжiрибесiне, өзiн-өзi шығармашылық тұрғыдан таныта бiлуге бағдарланады», - деп белгiленген.

Бастауыш мектептiң қазақ тiлi сабағында жеке тұлғаны қалыптастыру оқушының өз ой-пiкiрiн ана тiлiнде еркiн, дұрыс, түсiнiктi жеткiзе бiлуден басталады. Оқушы айтайын деген ойын, бiрiншiден, жасқанбай жеткiзе бiлуi; екiншiден, сөйлемдердi дұрыс та нақты құрастыра алуы; үшiншiден, сөйлеу мәдениетiнiң алғашқы қарапайым элементтерiн меңгеруi; төртiншiден, қоршаған ортаға сай қарым-қатынас жасай бiлуі тиiс. Сайып келгенде, осының бәрi, Тұжырымдамада көрсетiлгендей, тiлдiк қатынастың басты қағидалары мен ұстанымдарын менгерудi қажет етедi. Сондықтан бастауыш мектепте қазақ тiлiн Қазақстан Республикасының мемлекеттiк сұранысына орай оқытып, қатысым арқылы балалардың ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастыру өзектi мәселеге айналып отыр. «Тіл және әдебиет» білім саласына енетін пәндер: «Сауат ашу (оқу, жазу) », «Әдебиеттік оқу», «Қазақ тілі», «Қазақ әдебиеті» (қазақ тілінде жалпы білім беретін ұйымдар үшін, оқыту тілі қазақ тілінде емес жалпы білім беретін ұйымдар үшін), «Орыс тілі», «Орыс әдебиеті» (орыс тілінде жалпы білім беретін ұйымдар үшін), «Орыс тілі», «Орыс әдебиеті»

(қазақ тілді және басқа да орыс тілді емес жалпы білім беретін ұйымдар үшін), «Шетел тілі» [2, 15 б. ] .

Қазіргі кезеңде білім беру салаларында жаһандану үдерісі жүріп жатыр. Осы үдеріс арқылы бастауыш мектепте қазақ тілін оқыту әдістемесіне жаңа инновациялық технологиялар көптеп енуде. Әлемдік педагогиканың озық тәжірибелерін ұлттық педагогикада сапалы қолдану - бүгінгі күннің аса маңызды мәселелерінің бірі болып отыр. Ендеше, 1 сынып оқушыларының ауызша сөйлеу дағдыларын интерактивті әдістер, диалогті оқыту т. б. технологиялары арқылы қалыптастыру мәселесі оқушылардың жеке тұлғалық қасиеттерін тәрбиелеумен, олардың пәнге деген қызығушылықтарын арттырумен сабақтасуда. PIRLS (оқу деңгейі мен сапасын салыстыру, әлем елдеріндегі бастауыш мектеп оқушыларының мәтінді түсінуі) [3, 45 б. ] .

Халқымыздың ардақты ұлдары, өз елін прогресс жолымен алға қарай бастаған Шоқан, Абай, Ыбырайларда сол дәуірдің - қазақ даласында орыстың озық әдебиеті мен мәдениеті ізгі әсерін жая бастаған дәуірдің -жемісі болды. Өткен ғасырда Қазақстандағы қоғамдық ой- пікірлердің даму тарихы, негізінен алғанда осы есімдермен тығыз байланысты. Бастауыш мектеп оқушыларының тілін дамыту мәселесіне Ы. Алтынсарин, А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев, Ж. Аймауытов т. б. ұлы педагогтар өз кезінде ерекше көңіл бөлген болатын. Бірақ, қазақ мектептеріндегі тіл дамыту мәселесі әсіресе егеменді ел болғаннан кейін ғана ғылыми зерттеу пәніне айнала бастады. Бұл жөнінде бастауыш мектеп оқушыларының тілін дамытуға арналған С. Рахметова, Т. Әбдікерімова, Г. Уаисова, Ә. Жұмабаева т. б. сияқты ғалымдардың зерттеулері мен еңбектерін түрлі кітапшалар, мақалалардың жарық көргенін айтуға болады. Дегенмен, кіші жастағы оқушылардың ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыру әдістемесі күні бүгінгі күнге дейін ғылыми тұрғыда зерттелген жоқ [4, 147- 148 б. ] .

Оқушылардың ана тілінде өз сөзін түсінікті, тартымды жеткізу дағдылары нашар қалыптасқан. Мұны мектеп бітіріп келген оқушылардың сөйлеу деңгейінен-ақ байқауға болады. Сонымен қатар, бөбектердің мектепке алты жастан қабылдануы да бұл проблемаға орасан зор көңіл бөлуді талап етіп отыр. Оқушылардың сөйлеу дағдысын кіші жастан бастап қалыптастыру жөнінде ғылыми зерттелген әдістеменің жоқтығы мұғалімдерге қиындық туғызуда. Оқушылардың өз ойын дәл, сауатты жеткізе алмауы осы жұмыстың мектепте жүйесіз, мақсатсыз жүргізілуінде. Мұның барлығы зерттеу тақырыбының өзектілігін көрсетеді.

Зерттеу мақсаты: 1 сынып оқушыларының ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастыру әдістемесінің теориялық негіздерін зерделеу, соның негізінде кіші мектеп жасындағы оқушылардың ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастыру әдістемесін жасау.

Зерттеу нысаны: Бастауыш сыныпта қазақ тілін оқыту үдерісі.

Зерттеу пәні: 1 сынып оқушыларының ауызша сөйлеу дағдысын диалогтық оқыту технологиясы арқылы қалыптастыру үдерісі.

Зерттеудің міндеттері:

- Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастыруға байланысты лингвистикалық, психологиялық, педагогикалық әдебиеттерді оқып, талдай келе, зерттеу жұмысымыздың теориялық негізін анықтауға пайдалану;

- Оқушылардың ауызша сөйлеу дағдысын диалогтық оқыту технологиясы арқылы қалыптастыру әдістемесін жасау;

- Бастауыш сыныпта оқушылардың қазақ тілі сабағында ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастырудың ұтымды әдістерін айқындау;

Зерттеудің теориялық маңызы: Бастауыш сыныпта қ азақ тiлi сабақтарында оқушылардың ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастыруға байланысты алынған тұжырымдар мен қорытындылар қазақ тiлiн оқыту әдiстемесiн теориялық тұрғыдан толықтырады, сонымен қатар сабақта жаңа инновациялық технологияларды қолдану мәселесіне үлес қосады. Ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыру мәселесiнде белгiленген ұстанымдар бастауыш мектепте тiл дамытудың қағидалары мен заңдылықтарын дамытуға игi әсер етедi. Зерттеудің теориялық нәтижелерін мектепте және жоғары оқу орындарында қазақ тілін оқыту әдістемесі, тіл мәдениеті салаларын оқытуда арнайы курс ретінде пайдалануға болады.

Зерттеудің практикалық маңызы: Зерттеу жұмыстарының нәтижелері бастауыш мектеп оқушыларының ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға арналған әдістемелік құралда көрініс тапты: «Бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыру жолдары». Зерттеу жұмысының нәтижелерінің тиімділігі педагогикалық эксперимент барысында дәлелденді. Сондықтан, зерттеу жұмысындағы нәтижелердi бастауыш мектеп мұғалiмдерi мен әдiскер ғалымдар қолдана алады. Жұмыста ұсынылған тапсырмалар мен жаттығуларды, сабақ үлгiлерiн мектеп мұғалiмдерiнiң күнделiктi оқыту үдерісінде пайдалануына болады.

Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі және қосымшадан тұрады.

1 Оқушылардың сөйлеу дағдысын қалыптастырудың теориялық негіздері

1. 1 Оқушылардың сөйлеу дағдысын қалыптастыру мәселесінің зерттелу тарихына шолу

Қазақ тiлiн оқыту әдiстемесi өзiнiң ғылым ретiнде қалыптасу жолын ХIХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың бас кезiнен бастау алады. Бұл қазақ халқының көрнектi ғалымдары, қоғам қайраткерлерi, ақындары мен жазушыларының өз ұлтының тағдырына немқұрайдылықпен қарамай, қазақ тiлiнiң өркендеуiне, тiлдiң өзiндiк ерекшелiктерiн айқындаудағы қажырлы еңбектерiнiң арқасы. Қазақ халқын сауаттандыру үшiн ұлтжанды азаматтар тiлдiң теориялық заңдылықтарын зерттеп, нәтижелерiн халыққа бiлiм беруде қолдануды өздерiне парыз санады. Ұлт мектептерiнде қазақ тiлiн оқыту әдiстемесi жөнiнде пiкiрлер сол кезеңдегi «Айқап», «Қазақ», «Шолпан», «Мұғалiм», «Сана» т. б басылымдарда жарияланып отырды. Сол жылдары жарық көрген А. Байтұрсынов, Қ. Жұбанов, М. Жұмабаев, Ж. Аймауытов, Т. Шонанов, Ғ. Бегалиевтердің еңбектерiнде бастауыш мектепте қазақ тiлiн оқыту жөнiнде елеулi пiкiрлер, қазақ тiлi сабағының құрылымы және сабақта қолданылатын негiзгi әдiстер мен мұғалiмге қойылатын талаптар айқындалған.

Міне, осындай ғасырлар қойнауында қорытындыланып қалыптасқан қазақ халқына тән тәрбиенің өнегелі озық дәстүрлерін бүгінгі жаңа ұрпақ тәрбиесінде пайдалану аса маңызды міндеттердің біріне айналып отыр. «Дәстүрлі мәдениетті жаңғырту, өз халқының тарихи тәжірбиесіне жүгіну- бұл өзі тәуелсіздікке ие болған елдің өмірінен орын алатын заңды құбылыстар» екенін Елбасы Н. Назарбаев та өзінің сөйлеген сөзінде айтып өткен. Күні бүгінге дейін атадан балаға мирас болып беріліп отырған көркем туындыларда, ауыз әдебиеті үлгілерінде, музыкалық шығармаларда көрініс тапқан [5, 3-4 б. ] .

Оқушының кітапқа құмарлығын арттыру арқылы:

Қазіргі заманғы сай баланың білім деңгейі деген не?

Қазіргі заманғы сай мұғалім деген кім? Ол қандай?

Қазіргі заман талабына сай оқыту талабы қандай?

Бұл сұрақтар барлық қоғамда да, барлық замандарда да өз алдына үлкен мәселе ретінде, реформалар, жаңа идеялар арқылы алға қойылып, әртүрлі эксперименттер арқылы талданып келгенін тарихи өткеніміз арқылы білеміз.

Егемен ел болғалы оқытудағы жаңа технологиялар бізді де айналып өтпей, мүғалімдер қауымы өз тәжірибелерін ортаға салып, сабақ берудің жаңа, сапалы үрдісіне көшті. Ол технологиялар арқылы ұстаздар сабақ берудің жаңаша әдіс-тәсілдерін жинақтады.

Ең алдымен оқушы мен оқытушы, оқытушы мен ата-ана, оқушы мен оқушы арасындағы қарым-қатынастың жаңа сипаты пайда бола бастады. Жаңа технологиялардың басты артықшылығы білім беруді ізгілендіру мен демократияландырудан көрінеді [6, 4-5 б. ] .

Бастауыш мектепте қазақ тiлiн оқыту әдiстемесiнiң негiзiн қалаған ғалымдардың жоғарыда аталған еңбектерiнiң басты құндылығы - осы еңбектер арқылы мұғалiмдерге қазақ тiлiн қалай оқыту жөнiнде практикалық көмек берiлдi. Сондай-ақ бастауыш мектепте қазақ тiлiн оқыту әдiстемесiн теориялық және әдiстемелiк тұрғыдан зерттеп, оның жеке ғылым саласы болып қалыптасуына зор елеулi үлес қосты.

Кейiнгi жылдары осы мәселенi Ә. Сәдуақасов, С. Жиенбаев, Р. Әмiров, Ш. Сарыбаев, К. Бозжанова, М. Жұбанова, С. Рахметова, М. Жазыбаев, И. Ұйықбаев, С. Қазыбаев, Т. Әбдiкәрiмова, Г. Уайсова, Ә. Жұмабаева, М. Ермекбаев және т. б ары қарай тереңдетiп, келесi зерттеулермен, монографиялармен әдiстемелiк нұсқаулармен дамытты.

Қазақтың ғұлама ағартушы демократтары Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарыин, А. Құнанбаев, қазақ зиялылары А. Байтұрсынов, М. Жұмабаев, М. Дулатов, Ж. Аймауытов, т. б. ұрпақ тәрбиесін көңіл көшінен таса қалдырмай, еңбектері мен шығармаларын балаларға, оның болашағына арнағаны баршаға аян.

Келешек жас ұрпақ елін, жерін сүйетін, азаматтық, адамгершілік қасиеті мол, білімді де парасатты, ата-баба әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін бойына сіңірген, шымыр да шыныққан азаматты тәрбиелеудің алтын діңгегі, қазақ халқының ұлы педагогы, қазақ балалар әдебиетінің негізін салушы, қазақ даласында ғылым мен білімінің қоңырауын соққан Ы. Алтынсарин болды. Ол қазақ балаларына арнап оқулықтар жазып, олардың жан дүниесіне әсер етіп, ұлттық дүниетанымын қалыптастыру жолын ашты. Осы орайда оның 1876 жылы И. Ильминскийге жазған хаттарының бірінде: « . . . мен балаларға қызықты етіп, табиғат күштері, құбылыстары тарихы-жағырапиялық тартымды әңгіме құрамын. Менің бұған шеберлігім мен білімім жететін, жетпейтінін білмеймін, бірақ қалайда істеп көремін», -деп ағынан жарылып, ақтарылып айтқан сөзінен азаматтық қызметіне қаншалықты зор мән бергенін көруге болады [7, 40 б. ] .

Қазiргi кезеңде бастауыш мектепте қазақ тiлiн оқыту үшiн жаңа буын оқулықтары, оқыту кешендерi, дидактикалық материалдар мен әдiстемелiк нұсқаулар шыға бастады. Ғалымдар, әдiскерлер бастауыш мектепте қазақ тiлi саласын оқытуға, оқыту үрдiсiнде жаңа әдiстер мен технологияларды қолдануға аса назар аудара бастады. Бүгiнгi таңдағы осындай өзектi мәселелердiң бiрi - оқушылардың ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастыру, шәкiрттерге бiлiмдi теориялық тұрғыдан ғана меңгертпей, олардың осы бiлiмдi тiлдiк қатынаста еркiн пайдалануға, дұрыс сөйлеуге үйрету. Бастауыш мектепте қазақ тiлiн оқытуға арналған ғылыми жұмыстарда оқушылардың тiлiн дамыту, олардың байланыстырып сөйлеу дағдылары мен бiлiктерiн қалыптастыру туралы пiкiрлер айтылғанымен осы кезге дейін ғылыми зерттеуге алынып, белгілі бiр әдiстемелiк жүйеге түсiрiлмеген. Біздің зерттеуіміз осы мәселені арнайы ғылыми тұрғыдан алғашқы қарастырған жұмыс.

Бастауыш мектепке арналған еңбектерде «тiл ширату», «тiл жетiлдiру», «тiл ұстарту», «тiл дамыту», «байланыстырып сөйлеу дағдысы» секiлдi терминдер ұшырасады. Осы терминдердiң мағынасын алғаш рет айқындап, олардың өзiндiк ерекшелiктерiн белгiлеген ғалым - профессор С. Рахметова. С. Рахметова терминдердiң әрқайсысына мынадай түсiнiк берген: « . . . еңбегiмiзде, тiл дамыту» терминiн қолданып отырмыз, өйткенi «тiл ширату» балалардың бiлетiн пассив сөздерiн активтендiру мақсатын көздесе, «тiл жетiлдiру» (усовершенствование) көбiне баланың тiлiн түзету мағынасында қолданылады. Ал «сөз байлығын арттыру» - сөздiкке ғана қатысты. Бiздiң ойымызша, «тiл дамыту» терминi осылардың барлығын қамтиды.

Бөбек тілді өзі өмір сүре бастаған ортадан үйренеді, ал олардың мектепке оқуына байланысты сол табиғи үдеріс онан әрі жалғаса түседі. Сондықтан мектептегі тіл үйрету жұмыстары да үйдегі басталған табиғи үдерістің заңдылықтарына негізделіп жүргізіледі. Ең алдымен тілдің өз табиғатынан басты-басты заңдылықтар шығады:

Бірінші заңдылық. Тілді ұғыну барысында адам фонологиялық, грамматикалық және лексикалық мағыналарды меңгереді.

Балалар тілінің фонологиялық мағынасы, әдеби тілдің орфоэпиялық мөлшерін мектепке дейін-ақ меңгере бастайды.

Ана тілінің грамматикалық мағынасымен де балалар мектепке дейін танысады. Мектептің міндеті оқушыларға ана тілінің сан алуан грамматикалық қатынастары мен көріністерін үйретіп, тіл байлықтарын арттыра түсу.

Екінші заңдылық. Тілді ұғыну үшін орасан сезімталдық керек. Зерттеушілер мұндай қасиеттің балада тіпті сәби кезден болатынын айтып жүр.

Грамматиканы үйрету осы «тілдік сезімталдыққа» сүйеніп, іске асырылады.

Балалардың бұрыннан білетін сөздерін тәртіпке келтіру ( мұнда грамматика басты орын алады) ;
Оқушылар өздеріне белгісіз, грамматикалық құбылыстарды бұрыннан таныс құбылыстармен салыстыра алатындай дидактикалық материал іріктеу;
Тілдік фактілерді жинақтауға негізделген әдістерді кеңінен пайдалану.

Үшінші заңдылық: Фонологиялық, грамматикалық және лексикалық мағыналармен қатар мәнерлеп сөйлеу, сезімге бөлене сөйлеуді меңгеру. Мұндағы әдістемелік принцип: мәнерлеп сөйлеуге назар аудару.

Төртінші заңдылық: Жазбаша сөйлеу ауызша сөйлеуді таңбалау жүйесіне аудару ретінде (дыбыстық таңбаға көшіру) ұғынылады.

«Жазбаша сөйлеу бала үшін сөйлеудің меңгерудің жалпы екінші кезеңі болып табылады», - дейді профессор Н. С. Рождественский.

Бесінші заңдылық: Фонетикалық, грамматикалық және лексикалық мағыналардың барлығы «тіл материясы», яғни тіл таңбаларын -дыбыс, морфема, сөз, дауыс ырғағы және тиісті жазбаша таңбалар (әріп, тыныс белгісі) -ұғыну барысында меңгеріледі.

Алтыншы заңдылық: Тілге жүйелі түрде сатылап үйрету. Тіл лексика және грамматикалық формалар арқылы дамиды, екінші жағынан тіл неғұрлым бай болса, тілдік фактілер де соғұрлым тез ұғынылады.

Сондықтан оқушыларға алдыңғы үйренгендерін ұмытып қалмайтындай етіп, тілдік материалдарды бірте-бірте көбейтіңкіреп беріп, сөйлегенде қолданылып отыруына жағдай жасалады.

Тілге жүйелі түрде, бірте-бірте үдетіле үйрету заңдылығынан мынадай әдістемелік принцип шығады:

1. ұштастыра оқыту;

2. қайталау;

3. өз бетімен жұмыс істеуді күшейте түсу.

Бұл принциптерді іске асыру үшін: 1. Бағдарламаны тиянақты құру;

2. Жоспарлы түрде қайталап отыру; 3. Жаттығу жұмыстары; 4. Оқушыларды ойлау мен сөйлеуге үйретудің тиімді әдіс-тәсілдерін іріктеу сияқты жұмыстар жүзеге асырылады.

Сонымен ана тілін меңгерудің заңдылықтары оны мектепке оқытудың негізі болып табылады; ал әдістемелік принциптер осы заңдылықтардан туындайды, мұндай принциптерге негізделген әдістеме, сөз жоқ, оқушыларға ана тілін үйрету жұмыстарын жүйелі жүргізуге көмектеседі [8, 9-12 б. ] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.