Зат алмасуы мен оның жас ерекшелігі

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
Зат алмасуы мен оның жас ерекшелігі
1. Белоктың алмасуы
2. Белок алмасуының жас ерекшелігі
3. Май мен көмірсуының алмасуы
4. Май мен көмірсуының алмасуының жас ерекшеліктері

5. Тұздар мен судың алмасуы
6. Денедегі судың маңызы, жасқа байланысты мөлшері
7. Қуаттың алмасуы мен негізгі зат алмасуы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Астың маңыздылығы мен сіңімділігі оның құрамына байланысты.
Нанның,ет пен сүттің сіңімділігі мен маңыздылығы олардағы табиғаттың
ерекше маңызды және организмнің негізгі қызметі. Зат алмасуы тоқталысымен
тірілік жойылады. Оның барысында организмге түрлі қуаты бар қоректік
заттар, тұздар мен су ліреді де, бұл заттардың ыдырауынан пайда болған
денеге қажетсіз улы заттар денеден шығарылады. Жаңадан қабылданған
заттардан организмдегі ұлпалардың клеткаларының өздеріне бейімделген заттар
жасалады. Бұл ассимиляция, яғни организмге неген заттарды өздеріне бейімдеп
өзгерту. Мұнымен бірге организмде клеткалар мен олардың бөлшектері
ескіреді, олар ыдырайды, яғни диссимиляция байқаладыАссимиляция мен
диссимиляцияның нәтижесінде организм ескіріп тозған қажетсіз заттарды
сыртқа шығарады және қызметіне қажетті қуат алады.
Зат алмасуы баланың өсіп, дамуы кезінде күшті болады.
Бұл адамның жас ерекшелігінің ауқымды бір көрсеткіші. Балаларда
ассимилияция диссимиляциядан басым болады, олар тек ересек адамға ғана
теңеседі. Бала кезінде ассимиляция басым болса, қартайғанда, керсінше
диссимиляция басым болады.Бұлзаңдылық түрлі ауруларға, сыртқы ортаныың
қауырт жағдайларының әсеріне байланысты бұзылады.
Адам организміндегі клеткалардың құрамында көптеген химиялық заттар
бар. Олар органикалық және бейорганикалық болып екі топқа бөлінеді.
Органикалық заттарға; белок,май, көмірсу, гормондар мен ферменттер, ал
бейорганикалық заттарға; су,түрлі минерал тұздары жатады. Дені саулығы бар
ересек, 70кг салмағы бар, адамның организмінде шамамен 40-45л су ,15-17кг
белок , 7-10кг май, 2,5-3 кг тұздар, 0,5-0,8 кг көмірсу болады. Бірақ
дененің химиялық құрамы біркелкі тұрақты болмайды. Организмдегі үнемі
болып жататын синтездеу мен ыдырау қажетті заттармен ұдайы дұрыс және
жеткілікті шамада қамтамасыздандыруды талап етеді. Организмге қажетті
“құрылыс материалдары ” денеге тамақтану арқылы жеткізіледі. Әр адам өмір
бойы өзінің салмағынан анағұрлым артық белоктар,майлар, көмірсу ,тұздар мен
суды қабылдайды. Мысалы, 65-70 жас өмір сүрген кісі шамамен 50т су ішетін
көрінеді, ал жейтін белогы 2,5 т, майлары 2 т, көмірсулері 10 т, 200-300 кг
ас тұзын жейді екен. Бұл зат алмасуы ның организмде күшті екенін көрсетеді.
Егер денеде зат алмасуы болмаса, адам организмінде қанша заттар жиналып
қалар еді!

Белоктың алмасуы

Белоктың маңызы және қажетті мөлщері.Азықтың ең құнды бөлігі белок,
өйткені белокпен ғана тамақтанса, адам біраз уақыт өмір сүре алады, ал
белоксыз өмір сүру мүмкін емес.Белок ыдырағанда май мен көмірсу түзіледі.
Егер белокты(айталық,сүттің белогын)тікелей қанға жіберсе, адам уланады.
Кейбір адамдарға сиыр сүті , жұмыртқа жақпайды, Себебі бұл тамақтрдағы
белок ішек-қарын арқылы ыдырамай, сол күйінде қанға өтеді.
Белоктың құрамында азот, күкірт, амин қышқылдары бар, ал май мен
көмірсуында олар жоқ.
Адамның тыіршілігіне қажетті белок мөлшерін белоктік минимум дейді. Ол
жасқа байланысты өзгереді.
Қарапайым белоктың құрамында 4 зат қана бар; оттегі,сутегі,көмірсу және
азот, ал күрделі белоктарда(мысалы мидың белогында)бұлардан басқа
күкірт,фосфор,темір т.б. бар. Белоктар мономерлі амин қышқылдарынан тұрады.
Белок молекуласында 100 ден 30000-ға дейін мономерлер болады. Олардың
массасы 17000-нан 500000-ға дейін. Не бары 20-дан астам амин қышұылдары
бар. Солардан шексіз көп белоктар түзіледі, әр кісінің белоктары өзіне ғана
тән етіп бейімделген.

Белоктың қажет мөлшері

Белоктың
Баланың жасы тәуліктік
мөлшері,гкг

2-3 айдан 4,0-5,0
1 жасқа дейін3,5-4,0
2-3 жас 2,5-3,5
12-15 2,0-3,0
15-17 1,5-2,0
17-21 1,0-1,3
21-50

Организмдегі белоктар түрлі қызмет атқарады. Ферменттердің негізі
болып зат алмасуындағы химиялық реакциялардың қарқының өзгертеді, яғни
биологиялық катализатор қызметін атқарады. Кейбір белоктар транспорттық
қызмет атқарып, заттарды тасымалдауға қатысады. Бұдан бұрын айтып кеткен
эртироциттердің құрамындағы гемоглобин оттегі мен көмір қышқыл газын
тасиды. Денедегі барлық қозғалыс арнайы белоктар актиннің және миозиннің
қатысуымен орындалады, яғни белок еттің жиырылуы қызметіне де қатысады.
Денедегі клеткалардың құрамының негізгісі болып,белоктар-құрылыс материалы
қызметін атқарады. Сонымен, біздің өміріміздің барлық салаларына белок
қатысады.
Тамақтың құрамындағы күрделі белоктар ас қорыту сөлдерінің әсерінен
қарапайым түрлері пептидтерге және амин қышқылдарына айналады. Мұны біз ас
қорыту жүйесінің қызметін жазғанда қарастырғанбыз.Ал сол қарапайым заттар
қанмен күллі клеткаларға тасылып, олардан әр клетканың өзіне бейімделген
белоктар өндіріледі.
Амин қышқылдарының 10% организмнің өзінде өндірілмейді, сондықтан
оларды таптырмайтын қышқылдар дейді. Бұларға аргинин , триптофан, лейцин,
изолейцин,валин, треонин, лизин, метионин мен фенилаланин жатады.
Өсіп,дамып жатқан бала организміне бұларға қоса 10-қышқыл- гистидин аса
қажет. Осы аталған ауыстырмайтын амин қышқылдары жейтін астың құрамында
жеткіліксіз болғанда адам денесінде, әсіресе балалар мен жас өспірімдердің
организмінде айтарлықтай өзгерістер пайда болады. Денеде белоктың қоры онша
көп емес, ұзаққа созылған жағдайда ақыл кемшілігі пайда болуы мүмкін,
баланың жұқпалы аурулрға қарсы тұру қабілеті нашарлайды. Мысалы,
ауыстырылмайтын амин қышқылдарының лөпшілігі құрамында болмайтын өсімдік
тағамдарымен ғана қоректенетін елдерде “квашиоркор” деген сырқат көп
кездеседі.
Адам организміне тәулігіне қанша белок қажет болады?
Ауыр жұмыспен шұғылданбайтын адам үшін орта шамамен тәулігіне адамның әрбір
кг 1,1-1,3 г белок қажет.
Ересек адам ауыр жұмыс істегенде, оның бұлшық еттерінде белок
жиналады.ал қалыпты жағдайда белок жиналмайды, артық мөлшері майға айналады
немесе азот түрінде денеден шығарылады.
Өсімдік белоктарымен салыстырғанда, жұмыртқадан басқа, жануарлар
белогы сіңімділеу болады. Пісірген тамақтың белогының сіңімділігі артады.
Әр ұлпаның белок қажеттілігі әртүрлі. Мысалы, мидың ақ заттарына белоктан
гөрі май көбірек қажет,ал мидың сұр затына, бұлшық еттерге, керсінше, белок
көбірек қажет болады. Адамның өсуі мен дамуына белоктың мөлшері ғана емес,
сапасы толық болуы керек.

Белок алмасуының жас ерекшелігі

Құрамындағы заттар,% Құрғақ заттарындағы

Сүті Белок май
Оның ішінде
барлығы өсімдік майы
6ай-3жас 25 - 113
1-1,5жас 48 - 160
1,5-2 53 5 192
3-4 63 8 233
5-6 72 11 252
7-10 80 15 324
11-13 96 18 382
(жігіттер) 106 20 422
14-17
(қыздар) 93 20 367

Көмірсуының организмдегі маңызы мен қажет мөлшері.
Көмірсулары адам организмінде глюкоза, фруктоза, галактоза, лактоза т.б.
іспетті моносахаридтерге дейін ыдырайды. Глюкозаның мөлшері адам қанында
шамамен тұрақты 0,1%. Глюкозаның қандағы мөлшері 0,11-0,12%-ға дейін
көбейгенде ол қаннан бауырға және бұлшық еттерге тасылады да, онда жануар
крахмалы деп аталатын зат- гликогенге айналады. Егер 0,12%-дан асып кетсе,
артық қантты денеден шығаруға бүйрек кіріседі. Мұны глюкозурия деп атайды.
Бұл ауру ұйқы безінің Лангерганс аралшаларының ішкі секрециялық қызметі
бұзылып инсулин гормоны жетіспегенде байқалады.
Көмірсуының көбі денеде сол организмге тән бейімделіп қайтадан
өндіріледі.Олар клетканың цитоплазмасы мен ядросының құрамына кіреді.
Көмірсуы нуклеин қышқылдарының күрделі тізбектерінің құрамының негізгі
бөліктерінің бірі саналады.

Май мен көмірсуының алмасуының жас ерекшеліктері.

Балалардың майға мұқтаждылығы ересек адамдардан көбірек болады.
Жарты жастағы нәрестелер қажетті қуаттың 50% майдың амасуынан алынады.Бұл
кезде дененің массасының әрбір килограмына 6-7г, 2-4жаста-3,5г, мектепке
барар алдында-2,5г май қажет.
6 айдан 4 жасқа дейінгі балаларға қажетті қуаттың 30-40%, л одан
үлкенірек балаларға-25-30% майдан алынады.
Май қышқылдары баланың жүйке жүйесінің дамуына аса қажет, әсіресе
нәрестелердің жүйке жүйесінің қалыптасуында, дамуында май қышқылдары
маңызды орын алады, сондықтан баланы емізетін аналардың азығында май
жеткілікті болуы тиіс.
Өсу барысында балалардың көмірсу қажеттілігі жоғары, себебі ыдырау
қарқыны бұл кезде үздіксіз жоғары деңгейде болады. Және жас өспірімдерде
көмірсу белок пен майдан өте аз мөлшерде түзіледі, сондықтан оның қоры көп
болмағандықтан жылдам жұмсалады.Ал,жалпы алғанда, бала денесінде көмірсу
тиімді түрде сіңеді. Дене массасының 1кг-ы шаққанда көмірсуының мөлшері
емшектері нәрестеде 10-12г, 1-3жаста-12-13г, 4-7жаста-13-14г, 8-13жастағы
балаларда-10-11г болады. Ересек адамдарда оның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.