Жас буынға экологиялық бағыттағы тәрбие берудің маңызы

Жоспар
Кіріспе

1 Жас ұрпаққа экологиялық білім мен тәрбие беру мәселесі
2 Ырымдар мен тыйымдардың тәрбиелік мәні

ҚР Конституциясының 31-бабында «Мемлекет адамның өміріне және денсаулығына қолайлы жағдай жасап,қоршаған ортаны қорғау мақсатын көздейді» делінген. 15.07.1997 жылы қабылданған ҚР «қоршаған ортаны қорғау туралы» заңның 73-74 баптарында экологиялық білім мен тәрбие берудің жалпыға бірдейілігі,үздіксіз болуы қарастырылған.Бұл ережелер ҚР-ның «Білім туралы» заңында да көрсетілген.Қазақстанда көпшілікке,жас өспірімдерге экологиялық білім берудің құқылық негізі соңғы жылдары жедел түрде жасала бастады.ҚР президентінің жарлығымен қабылданған «ҚР стратегиялық тұрақты даму жолына арналған 2030 бағдарламасы» (1996ж), «ҚР экологиялық білім иен тәрбиенің ұлттық стратегиясы» (1998ж), «Экологиялық білім бағдарламасы» (1999ж), т.б құжаттар осының айғағы.Қоршаған орта материалдары негізінде оқушыларды рухани дамытуда орта мектепте, оқушылардың ерекшелігі-қоршаған орта туралы білімдерін жинақтап қана қоймай,құбылыстың мәнін жете түсінеді және оларға деген өзіндік көзқарасы қалыптасады.
Экологияның өзі табиғатты қорғаумен байланысты екендігі түсінікті. Экология табиғаттың толық тазалығын,табиғаттың сұлулығын, табиғаттың мол байлығын сақтап,қорғай отырып,табиғатты адам қажетіне толық пайдаланудан тұрады делінген анықтама берген.
Жас ұрпаққа экологиялық білім мен тәрбие беру мәселесі қазір дүниежүзі халықтарының, ғалымдарының, педагогтардың, саясат қайраткерлерінің назарын аударып отыр. Қазіргі кезде жер шарында жаппай экологиялық апаттың таралуы және оның алдын алу мақсатында табиғат қорғау жүмыстарын түбірімен жаңа негізде жетілдірудің қажеттігі экологиялық мәселенің өзектілігін көрсетеді. Ғалым эколог И Д Зверовтің пікірінше,экологиялық білім мен тәрбие берудің мақсаты мен мәні-қоршаған ортамен,табиғатпен қарым-қатынастың барлық түрлерінде оқушылардың жауапкершілікпен қарайтын көзқарасы мен сенімін қалыптастыру. А.Н.Захлебный экологиялық білім берудің мақсаты-қоршаған ортаға құқық нормалары мен моральдік ұстанымдарынан туындайтын жауапкершілік қатынастың негізінде экологиялық мәдениет қалыптастыруға болатындығын айтады.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ЖАС БУЫНҒА ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БАҒЫТТАҒЫ ТӘРБИЕ БЕРУДІҢ МАҢЫЗЫ

ҚР Конституциясының 31-бабында Мемлекет адамның өміріне және
денсаулығына қолайлы жағдай жасап,қоршаған ортаны қорғау мақсатын көздейді
делінген. 15.07.1997 жылы қабылданған ҚР қоршаған ортаны қорғау туралы
заңның 73-74 баптарында экологиялық білім мен тәрбие берудің жалпыға
бірдейілігі,үздіксіз болуы қарастырылған.Бұл ережелер ҚР-ның Білім
туралы заңында да көрсетілген.Қазақстанда көпшілікке,жас өспірімдерге
экологиялық білім берудің құқылық негізі соңғы жылдары жедел түрде жасала
бастады.ҚР президентінің жарлығымен қабылданған ҚР стратегиялық тұрақты
даму жолына арналған 2030 бағдарламасы (1996ж), ҚР экологиялық білім иен
тәрбиенің ұлттық стратегиясы (1998ж), Экологиялық білім бағдарламасы
(1999ж), т.б құжаттар осының айғағы.Қоршаған орта материалдары негізінде
оқушыларды рухани дамытуда орта мектепте, оқушылардың ерекшелігі-қоршаған
орта туралы білімдерін жинақтап қана қоймай,құбылыстың мәнін жете түсінеді
және оларға деген өзіндік көзқарасы қалыптасады.
Экологияның өзі табиғатты қорғаумен байланысты екендігі түсінікті.
Экология табиғаттың толық тазалығын,табиғаттың сұлулығын, табиғаттың мол
байлығын сақтап,қорғай отырып,табиғатты адам қажетіне толық пайдаланудан
тұрады делінген анықтама берген.
Жас ұрпаққа экологиялық білім мен тәрбие беру мәселесі қазір дүниежүзі
халықтарының, ғалымдарының, педагогтардың, саясат қайраткерлерінің назарын
аударып отыр. Қазіргі кезде жер шарында жаппай экологиялық апаттың таралуы
және оның алдын алу мақсатында табиғат қорғау жүмыстарын түбірімен жаңа
негізде жетілдірудің қажеттігі экологиялық мәселенің өзектілігін көрсетеді.
Ғалым эколог И Д Зверовтің пікірінше,экологиялық білім мен тәрбие берудің
мақсаты мен мәні-қоршаған ортамен,табиғатпен қарым-қатынастың барлық
түрлерінде оқушылардың жауапкершілікпен қарайтын көзқарасы мен сенімін
қалыптастыру. А.Н.Захлебный экологиялық білім берудің мақсаты-қоршаған
ортаға құқық нормалары мен моральдік ұстанымдарынан туындайтын
жауапкершілік қатынастың негізінде экологиялық мәдениет қалыптастыруға
болатындығын айтады. Осы орайда,орта мектептерде экологиялық бағыттағы
тәрбие беруде,
сыныптан тыс жүргізілген жұмыстың пайдасы ерекше.
Мұғалім оқушылардың әрқайсысының табиғатты қорғауға тәрбиелеуде
дәрістер,этнографиялық әңгімелер,сол сияқты табиғатқа саяхат,экология
үйірмесі (жас натуралистер станциясына қамқорлық),факультативтік сабақтар
және сыныптан тыс тәрбие жұмыстары оқушылардың азаматтық борышын
қалыптастыратын ғылыми білім болып табылады.Қазіргі кезде оқушыларға
экологиялық білім мен тәрбие беруде көбірек қолданылатын
сыныптан тыс жұмыс түрлеріне ашық тәрбие сағаттары мен тақырыптық кездесу
кештері жатады.

Сонымен қатар,оқушы бойына экологиялық тәрбиені сіңіруде ескеретін
жағдайлар:
А) Адамның,қоғамның табиғатқа әсер ету ортасындағы білімнің ғылыми жүйесін
қолдану
Ә)Тұлғаның адамгершілік дүниетанымын тәрбиелеу
Б) Экологиялық іс-әрекетте білім,тәрбиенің жүзеге асуына ықпал ететін жан-
жақты факторлар қарастыру.
Экологиялық түсініктерді қалыптастыруда төмендегідей ұғымдарды қарастыру
- баланың экологиялық білімдерді толық игеруіне мүмкіндігі мол.
Су ресурстары және оны қорғау,атмосфералық ауаны қорғау,ауаның
радиактивті заттардың әсерінен ластануы,қалалардағы ауаның ластануы,
өсімдіктерді қорғау,жануарлар дүниесін қорғау,балықтарды қорғау, құстарды
қорғау,қосмекенділерді қорғау,орманды қорғау,шалғынды қорғау,,топырақты
қорғау,пайдалы қазбаларды қорғау.
Республикамыздың табиғат қорының сақталуы әрбір баланың,үлкендердің
басты міндеті.
Адам ежелден өсімдіктерді өз қажетіне пайдаланып келеді,пайдалана
береді.Бірақ адамның шаруашылық мақсат үшін өлшеусіз,көп пайдалануынан,кей
жағдайларда орынсыз,ойланбай немесе білмесміктен істегені бар,әйтеуір,жер
бетіндегі өсімдіктер әлемі қазір елеулі зардап шегуде.Еліміздің ормандары
сирей бастады.Өсімдіктер әлемінің,соның ішінде орман-тоғайлар
азайды.Әсіресе қалалар төңірегі күшті өзгеріске ұшырады.Қоқыс пен қалдықтар
үйіндісі көбейеді.Су қоймалардың көпшілігінде су ішуге жарамсыз болып
қалды.Судың, ауаның, топырақтың ластануынан табиғи қатынастар бұзылды.Бұл
сияқты өзгерістер біздің елімізде ғана емес,барлық елдерде бар.Адам
табиғатты зерделеп терең білген сайын,зиянды өзгерістердің әрі қарай бола
беруі жердегі тіршілікке қауіпті екенін жақсы түсінді.Сондықтан
табиғатты,өсімдіктер әлемін қорғау елімізде үлкен мақсат етіп
қойылып,елеулі жұмыстар істелуде.Табиғат қорғау,оның байлығын тиімді
пайдалану Қазақстан Республикасы Конституциясында жазылған. Орта
мектептерде оқушыларға экологиялық білім беру бірнеше арнайы талапты қажет
етеді.
Тәрбие сағатының жоспарларын,оған сәйкес оқулықтар және оқу
әдістемелік құралдар,сыныптан және мектептен тыс жұмыстарды ұйымдастыру
табиғат мұражайы,экскурсия т.б
• Мұғалімнің экологиялық білімінің дайындық деңгейі
• Жаңартылған әдіс тәсілдерді қолдану
• Ақпарат жинақтау
Экологиялық бағытта тәрбие берудің өзіндік ұстанымдары бар.
1.Ғылымилық ұстаным –оқушыларға берілетін білімде
фактілер,құбылыстар,процестер,адамн ың табиғатқа әсері,табиғат қорғау
жұмыстары және экологиялық апат жағдайларының нәтижелері ғылыми тұрғыда
дәлелденген материалдар негізінде берілуі және пайдалануы тиіс.
2. Байланыстылық ұстаным – табиғаттағы тірі және өлі табиғат пен орта
(топырақ,су,өсімдіктер және жануарлар) арасындағы тығыз байланыс бар екенін
ұғындыру
3. Қызығушылық ұстаным – оқушы бойында еліміздің табиғатына қызығу сезімін
ояту,туған өлке,табиғат байлықтарын сүюге,аялауға тәрбиелеу.
4.Үздіксіздік ұстаным – оқушының табиғат туралы білім қорын бала-бақшадан
бастап, бастауыш сынып,орта буын,жоғары сыныпқа көтерілу деңгейіне
үйлестіре отырып,үздіксіз дамыту
5.Кіріктіру ұстанымы – экологиялық білім беруде ана тілі бейнелеу
өнері,еңбек т.с.с пәндермен байланыстыру.
6.Көрнекілік ұстаным – оқушыларға экологиялық білім көрнекілік
құралдар,бейнесюжеттер,жинақтар т.с.с пайдалану
7.Қабылдаушылық – экологиялық ғылымның мазмұнын мұғалім оқушылардың мұғалім
оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай жоспарлауы,экологиялық терминдердің
түсініктілігі,ұғымдар,заңдылықтар қабылдау мүмкіншілігін ескере
отырып,түсінікті жатық тілмен жеткізу.
8.Өлкелік ұстаным – тұрмыс салт-дәстүр,қала және ауылдық жерлердегі
экологиялық жағдайлар таныстырылуы тиіс.
Әр ғылым саласы сияқты экологияның да өзіне тән заңдары бар:
➢ Минимум заңы- бұл заң бойынша тірі жүйелер олардың дамуын шектейтін
факторларға тәуелді болады
➢ Толеранттылық заңы – бұл заңда 1993 жылы В Шелфорд енгізген.Белгілі
бір ортада ең көп кездесетін тірі жүйе үшін осы орта оңтайлы
(оптимальды) болып табылады.
➢ Шектейтін факторлардың жалпылама заңы-тірі жандар үшін
ауа,жарық,ылғал жатады
➢ Бәсекелестік заңы – биологиялық мағынасы бойынша бір экологиялық
жүйеде 2 тип ұзақ бірге өмір сүре алмайды.
Экологиялық негізгі қағидалар мен ұстанымдардың бұзылу
себебінен,экологиялық сауатсыздықтың салдарынан Жер –Ана зиян шегіп
отыр.Қазіргі кезде адам және қоғамның қоршаған ортамен қарым-қатынасы
ерекше күрделене түсті.Жер шарындағы халық санының жедел өсуі және
көптеген елдердің өндірісінің күрт дамуы адамның табиғатқа ықпалын
күшейтті.Табиғаттың адамзатпен байланыстылығын С.Торайғыров:
Ойласам дүниеде қанша жыл бар,
Адам бар,ағаш,шөп бар,мал мен аң бар,
Жанды,жансыз нәрсенің бәрі-дағы,
Әр себептің жемісі байқасаңдар.
Мал болмақ,маймыл болмақ,адам болмақ,
Қасқыр болмақ,құс болып,ұшып-қонбақ,
Сол болғандар болмаған өздігінен,
Болғызған еріксіз бір себеп қолдап-
С.Торайғыровтың пікірінше,адам табиғаттың туындысы,ондағы
себептіліктің жемісі.Ол дүниенің сырларын біртіндеп ашып,оны шама-шарқынша
өзгертіп отыратын белсенді тұлға.Адам сыртқы дүниемен байланыса отырып,оны
біртіндеп тани береді,сөйтіп өзінің ақыл-ойын дамытады,оның ешбір рухани
қасиеті туыстан пайда болмаған.Бізді қоршап тұрған дүние сыры мол,үлкен
дүние,бірақ оны тануға әбден болады деп ақын өте дұрыс материалистік
тұжырым жасады.Адам өмірі табиғат аясында өсетіндіктен,ол табиғаттың
тынысын,ішкі сырын білуді ғасырлар бойы арман еткен.Қазақтың данышпан
ақыны,философы Абай Құнанбаев табиғаттағы тіршілік атаулыны үнемі
бақылаған.Дана халық көптеген қызықты толықтырулар,тұжырымдамалар
жинақтаған.Балаларды экологиялық тұрғыда тәрбиелеуде- қоршаған ортаны танып
білу,баланың ойын дамытудың құралы деп санаған.Ж.Ж.Руссо өзінің
педагогикалық трактатында Я.А.Коменскийдің табиғат және оны қорғауға
тәрбиелуге қатысты ой пікірлерін толықтырып.әрі қарай
дамытты.К.Д.Ушинский,В.А.Сухомлинск ий балалардың ойлау қабілетін
арттыруда,эстетикалық сезімін тәрбиелеуде табиғатты шебер
пайдаланып,адамның табиғатқа деген сүйіспеншілігін туғызу мәселесін анық
көрсете білген педагог ғалымдар.Сонымен қатар,И.В.Зверев,Н.С.Сарыбеков
экологиялық білім мен тәрбие беруді сабақта да,сыныптан тыс жұмыстарда
ұйымдастыруды көрсете жазды.Бала шынайы өмірге бақылау жасай отырып,әрбір
бала өзінің қоғамдық пайдалы өміріне қарай қажетті білім нәрін
алады.Ағартушы педагог Ы.Алтынсарин табиғатты тек қана тәжірибе мен білім
көзі емес сонымен қатар жақсы білім беріп, қателіктен сақтандыратын
тәлімгер ұстаз деп есептейді.Оқушыларды қоршаған ортаны қорғауға
тәрбиелеу,жалпы тұлғаның ой-өрісін дамытудағы педагогикалық бағыттың бірі
болып саналады.Мысалы. бай баласы мен жарлы баласы әңгімесінде,баланың
ойнап жүріп көштен қалып қоюы,елсіз шөлде қалуы.Алтынсарин табиғатты
қорғаудың қаншалықты және қандай кәдеге жарайтынын көрсетеді.Жұртта қалған
заттарды тауып алуы,үйрек етін жеуі.т.б.Міне, табиғатты байқау,оқушыға
табиғатты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.