Адам іс-әрекетінен туындаған биосферадағы жаһандық өзгерістер

Адам іс-әрекетінің биосфераға оң әсерімен бірге күшті келеңсіз әрекеті де бар. Қоршаған орта - ауа, су, топырақ аса қарқынды ластануда. Ауаға көмірқышқыл газдың орасан мол мөлшері шығарылуда. Соның атмосферада жинақталуынан көктемелік әсер пайда болуда. Мәселен, соңғы он жылдықта Жер температурасы 1°С-ге дерлік көтерілді. Оның мұздықтарды ерітіп, Дүниежүзілік мұхит деңгейін көтеруі, құрлықтың орасан зор аумағын су басуы мүмкін. Жылылықтың басталатынына ешкімнің күмәндігі жоқ. Алайда оның салдарына жайбарақат қараушылар көп. Климаттың жылынуы деген - бұл қуаңшылықтың әлсіреуі, ауыл шаруашылық дақылдардың түсімділігінің артуы, аштықтан құтылу.
Бүгінгі күні Жердегі температура мүлде өте жоғары емес. Ғаламшардың геологиялық тарихында температура 10-15°С-ге жоғары да болды. Ғаламшарда тіпті тарихи мерзімде жылырақ та болған. Бұған көптеген дәлелдер бар. Мәселен, бұдан 2 мың жыл бұрын Британ аралдарында жүзім өсірілді. Скандинавия аралдарында бұдан мың жыл бұрын осы заманғы шекарадан 300 м жоғары жерге дәнді дақылдар екті. Ұлы Новградта «жылы жүйекшелерге» қауын өсірді. Алматыда бұдан жүз жыл бұрын құлшыныс білдірүшілер шай ағашын өсірді. Түрлі-түрлі газдарды, әсіресе фреондарды бөліп шығарудан Жер үстіндегі барлық тіршілік иелерін өлтіріп жіберетін ультракүлгін сәуледен қорғайтын озон қабаты ішінара бұзылуда. Спутниктерден және халықаралық ғарыштық байланыстан (ХҒБ) бақылау көрсеткіштері Арктика және Антарктика үстінде озон тесігі пайда болғанын көрсетті. Атмосфераға әр алуан оксидтердің, ең алдымен күкірт және азот оксидтерінің орасан көп мөлшерде шығарылуынан қышқылдық жауындар пайда болды. Ол тек өсімдіктер әлемін ғана емес, жануарлар әлемін де жойып жібереді.

1. Биология: Жалпы білім беретін мектептің, 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы, өңделген/ М. Гильманов, А. Соловьева, Л. Әбшенова. - Алматы: Атамұра, 2009.