Амангелді Иманов



Амангелді Үдербайұлы Иманов (3.4.1873, бұрынғы Торғай уезі, Қайдауыл болысы – 18.5.1919. Торғай қ.) - халық батыры, қазақ халқының батыры, қазақ халқының1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісін ұйымдастырушылардың бірі, Кенесары Қасымовтың үзеңгілес серігі Иман батыр Дулатұлының немересі. Әкесі шаруа баққан, момын кісі болған. Шешесі Қалампыр Қақуқызы медресе бітірген. А. әуелі ауыл молдасынан 2 жыл оқып, кейін Тасыбай, Тәшмағамбет ишандардың медресесіне түскен. Әкесінің 7 жасында жетім, жоқшылық тауқыметін ерте тартқан. Ел ішіндегі дау-шығар ерте араласқан, сол себепті Ресей империясының жергілікті билеушілерінің қудалауына ұшырап, 1986-1911 ж. арасында бірнеше рет түрмеге отырғызылды.
А. батырдың ұйымдастырушылық және қолбасшылық таланты 1916 жылғы Ресей императорының маусым айындағы жарлығына наразылық ретінде Торғай даласында бұрқ еткен ұлт-азаттық көтерілісі барысында айқын көрінеді. 2 -3 ай ішінде елеулі күшке айналған көтерілісшілер Қоғалыкөлде бас қосып, Әбділғапар Жанбосыновты хан, А-ні көтеріліс қолбасшысы (сандар) етіп сайлады. Әбдіғапар мен А-нің ұйымдастырушылық іскерлігінің нәтижесінде көтеріліс саяси сипат алды, әскери-ұйымдық жағынан нығайып, оған қатысушы сарбаздар қатары 50 мың адамға жетті. (қ. Торғай көтерілісі). А.Торғай қ-н 27 күн бойы қоршауға алды. Ол көтерілісшілердің Шошқалы, Күйік қопаларындағы шайқастарына, подполковник Тургеневтің жарақты үлкен жасағына қарсы 1917 жылғы 21-23 ақпандағы Құмкешу - Доғал – Үрпектегі соңғы айқасына тікелей басшылық жасаған. Жазалаушылар Торғайдағы ұлт-азаттық көтерілісін тұншықтыра алмады. Көтеріліс Ресейдегі Ақпан

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
Амангелді Иманов
Амангелді Үдербайұлы Иманов (3.4.1873, бұрынғы Торғай уезі,
Қайдауыл болысы – 18.5.1919. Торғай қ.) - халық батыры, қазақ халқының
батыры, қазақ халқының1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісін
ұйымдастырушылардың бірі, Кенесары Қасымовтың үзеңгілес серігі Иман
батыр Дулатұлының немересі. Әкесі шаруа баққан, момын кісі
болған. Шешесі Қалампыр Қақуқызы медресе бітірген. А. әуелі ауыл
молдасынан 2 жыл оқып, кейін Тасыбай, Тәшмағамбет ишандардың
медресесіне түскен. Әкесінің 7 жасында жетім, жоқшылық тауқыметін
ерте тартқан. Ел ішіндегі дау-шығар ерте араласқан, сол себепті
Ресей империясының жергілікті билеушілерінің қудалауына ұшырап, 1986-
1911 ж. арасында бірнеше рет түрмеге отырғызылды.
А. батырдың ұйымдастырушылық және қолбасшылық таланты 1916
жылғы Ресей императорының маусым айындағы жарлығына наразылық
ретінде Торғай даласында бұрқ еткен ұлт-азаттық көтерілісі
барысында айқын көрінеді. 2 -3 ай ішінде елеулі күшке айналған
көтерілісшілер Қоғалыкөлде бас қосып, Әбділғапар Жанбосыновты хан, А-
ні көтеріліс қолбасшысы (сандар) етіп сайлады. Әбдіғапар мен А-нің
ұйымдастырушылық іскерлігінің нәтижесінде көтеріліс саяси сипат алды,
әскери-ұйымдық жағынан нығайып, оған қатысушы сарбаздар қатары 50
мың адамға жетті. (қ. Торғай көтерілісі). А.Торғай қ-н 27 күн бойы
қоршауға алды. Ол көтерілісшілердің Шошқалы, Күйік қопаларындағы
шайқастарына, подполковник Тургеневтің жарақты үлкен жасағына қарсы
1917 жылғы 21-23 ақпандағы Құмкешу - Доғал – Үрпектегі соңғы
айқасына тікелей басшылық жасаған. Жазалаушылар Торғайдағы ұлт-
азаттық көтерілісін тұншықтыра алмады. Көтеріліс Ресейдегі Ақпан
төңкерісіне жалғасады.
А. 1918 ж. 21 наурыз – 2 сәуір аралындағы Орынборда өткен Торғай
Кеңестерінің тұңғыш съезіне қатысты. Торғай уезінің әскери комиссары болып
тағайындалды. 1919 ж. 20 сәуірде Торғайда Кеңес өкіметі құлатылады да, А.
тұңқынға алыңды. Батыр қазақ азаматтарын бір-біріне қарсы қойған аласапыран
уақыттың алмағайып саясатыньщ кұрбаны болды. Мәйіті бір жылдан кейін әуелі
Алакөлге, кейін (1940) аудан орталығына өкелініп жерленді. Қабірінің басына
ескерткіш орнатылды (мүсінші X. Наурызбаев). А-ден Рамазан, Шөріп есімді
екі бала қалды. Ұрпақтары Алматыда тұрады.
Амангелді (бұрынғы Батпаққара) — ауыл, Қостанай облысының оңт.-
шығысындағы Амангелді ауданының орталығы. Облыс орт. — Қостанай қ-нан 500
км жерде, Жалдама өз-нің Торғай өз-не кұяр оң жағасында сортаң топырақты
бидайық аралас ер түрлі шөпті, жусанды, бетегелі шөлейт белдемде
орналасқан. Тұрғыны 5,0 мыңнан астам адам (1997). Ауылда тұрмыс қажетін
өтеу комбинаты, мәд. үйі, Амангелді мұражайы, орта мектеп-интернат,
кәсіптік-тех. уч-ще, аудандық радиоторап, газет баспаханасы, аурухана бар.
Тұрғындары Қостанай жене Арқалық қ-ларымен, соңдай-ақ өзгелді мекендер мен
автомоб. жолдары арқылы қатынасады. АМАНГЕЛДІ - Қызылорда облысының
Сырдария ауданындағы ауыл, ауылдық өкімш. оқругінің орталығы. Қызылорда қ-
нан оңт. батыстысқа қарай 28 км жерде, Сырдария өзенінің сол жағалауында
орналасқан. 1997 жылға дейін Амангедді атынд. қаракел қой кеңшарының
орталығы болған.
Тұрш-ны 2,8 мың адам (1997). Бұ-рынға кеңшар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Патша үкіметі
Амангелді Иманов туралы ақпарат
Ұлт-азаттық күрес
Жетісудағы көтеріліс
1916 жылғы ұлт азаттық көтеріліс жайлы
Қазақ халқының 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісі
Амангелді Иманов – ұлт-азаттық көтеріліс жетекшісі
Амангелді Иманов бастаған ұлт - азаттық көтеріліс қысқаша тарихы
Амангелді иманов бастаған көтеріліс
Көтерілістің Жетісудағы орталығы
Пәндер