Оңтүстік Қазақстан облысының біріккен кәсіпорындарының қаржыларын ұймдастырудың теориялық негіздері

КІРІСПЕ

Тақырыпты зерттеудің актуалдылығы. Мүліктердің бір бөлігі (акциясы, үпссі) шетелдік инвесторларға қарайтын республика аумағында күрылған косіпорындар біріккен кәсіпорындар деп аталады. Түгелімен шетел иивесторларына қарайтын республика аумағында қүрылған кәсіпорындар шетелдік кәсіпорындар деп аталады.

Нарықтық экономика жағдайында біріккен кәсіпорын тікелей шетелдік инвестицияны тартудың ең перспективалы формасы және қызмет істеу арқылы шетел рыногына жоғарғы тиімділікпен шығудың қүралы болып табылады. Олемнің әр түрлі елдерінде тікелей шетелдік инвестицияны тартуда біріккен косіпорындар қүру халықаралық экономикалық қатынастардың жаппай қүбылысы болып табылады, себебі одан біріккен қызметтің қатысушылары үлкен пайда табады.

Біріккен кәсіпорын ресурстарды тартуда қүрылтайшылардың шеңберін кеңейту үшін көп мүмкіндік береді.

Біріккен кәсіпорындардың негізгі принципі бір ғана кәсіпорынның қызмет атқарғанымен, мақсатты нәтижеге жетуде бірнеше партнерлар қызметінің анықталған формада жүзеге асқаны әлде қайда тиімді болуы мүмкін /I/.

Дипломдық жүмыстың ғылыми жаңалығы келесілерді қамтиды:

• Біріккен кәсіпорындардағы өндірісті үйымдастыру және басқарудың теориялық негізі зерттелді;
• Біріккен кәсіпорындар өндірістің тиімділігіне әсер ететін негізгі шарттар анықталды және бағыттар негізделді;
• Оңтүстік Қазақстан облысы жағдайындағы біріккен кәсіпорындар қызметінің жақсаруы және тиімділікпен пайдалануды көтеру бойынша кепілдеме әзірленді.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Бүл жүмыстың мақсаты Оңтүстік Қазақстан облысының біріккен кәсіпорындарының қаржыларын мен

уіп. імдастырудың теориялық негіздерін әзірлеу, алға қойған мақсат келесі м І і іде і терді анықтайды:

• Нарықтық қатынас жағдайында біріккен кәсіпорындар өндірісін тиімді басқару мен үйымдастырудың факторлары мен шарттарын теориялық жинақтап қорыту;
• Біріккен қызмет бойынша кәсіпорындар қызметінің заңды базасын қарастыру;
• Қазақстан Республикасы мен Оңтүстік Қазақстан облысы біріккен және шетелдік кәсіпорындарының негізгі тенденциясы мен қызметіне талдау жүргізу;
• Біріккен кәсіпорындардың өндірісін тиімді үйымдастыру және басқаруды жетілдіру бойынша үсыныстар дайындау.

Зерттеудің тәжірибелік мағынасы аумақтар жағдайында біріккен кчюіпорындардағы өндірісті басқару мен үйымдастырудың тиімділігін көтеру жопе одан әрі зерттеудегі негізгі жағдайларға байланысты.

Кіріспе

Қазіргі нарықтық экономика жағдайында Қазақстан Республикасының омеркәсәп өндірістерін жеке кәсіпкерлікті және барлық кәсіпкерлік жағдайларды мейілінше дамытуда бізге шетел инвестициясын және иіівесторларын тартуымыз қажет. Біздің шетел инвестициясын тартуымыз ол «Іііріккен кәсіпорын» құрудың алғышарты болып табылады. Өйткені біріккен кәсіпорын құру ол міндетті түрде белгілі бір екі мемлекеттер арасында келісім-шарт жасалып құрылуы шарт. Сондықтан да, сыртқы жономикалық бірлестіктің жетекші формасы болып, шетелдік және отандық серіктестіктердің қатысуымен құрылатын біріккен кәсіпорын болып табылады.

Соңғы уақытта Қазақстан бизнесті мемлекет сыртына үлкен сенімділікпен шығуда. Қазақстандық инвестициялардың көлемі көрші мемлекеттерде біршама өсуде. Бүгінгі күні Республикамызда 697-тан астам шетелдік және 3995 біріккен кәсіпорындар жүмыс істеуде.

Елбасымыз Н. Ә Назарбаев биылғы «Жаңа Әлемдегі Жаңа Қазақстан» атты Қазақстан Халқына жолдауында Шетел мен жергілікті инвесторлар тартуды экономиканың әртараптандырумен тікелей байланыстыру және жаңа келешегі мол өндірістер қүру жөніндегі аса маңызды міндеттер деп атап оугкен болатын.

Өнеркәсіп өндірісінің дағдарыс жағдайында шетел инвестициясын тартуды жақсарту мәселесі экономиканы басқарудың тиімді экономикалық құралдарының қатарында аса өзекті болып табылады, яғни бүл экономикада жаңа біріккен кәсіпорн қүрудың алғы шарты деген сөз.

Бүгінгі таңда экономиканың алдында өндірісті модернизациялау, қүрылымдық қайта күру, жаңа өнімді жетілдіру бойынша және тағы басқа да бағдарламаларды қаржыландыру мәселесі түр. Бүндай бағдарламалар капитал салымын қажет етеді және кәсіпорынның жеке қаражаттарының шектеулігінің себебімен қаржыландырыла алмайды. Сонымен қатар орташа және үзақ мерзімді сипатқа ие. Кәсіпорынның жеке қаражаттарының жетіспеушілігінен шетел инвесторларын тарту мен біріккен кәсіпорын қүру мемлекет және кәсіпкерлер үшін маңызды позиция.

Кәсіпорынды дамыту үшін инвестицияны тарту мәселесш шешуді талап ете отырып, қаржылық-экономикалық талдау нәтижелерімен сәйкес жүзеге асырылуы қажет. Біріккен кәсіпорындар үшін инвестициялық тартушылығының маңызды жағдайлары болып, инвестициялық жобаның мақсатын дүрыс анықтау, ішкі өндіріс үшін потенциялға ие жаңа өнімді шығаруда мүмкіндіктерді көрсету.

Сонымен бірге біріккен кәсіпорын қүру инвестициялық іс-әрекеттің дамуы экономиканың нақты секторындағы дағдарыстың алдын алу үшін қажетті шаралар жүйесінің қүрамдас бөлігі болып табылады, өйткені жономиканың, жеке кәсіпорынның біртүтас дамуы экономикалық іютенциялдық өсуінсіз, сондай-ақ қазіргі технологияларды пайдалану және қызметті үлғайту мүмкін емес, яғни бүларды жүзеге асыру үшін біріккен

кчюіпорындар қызметі маңызды болып саналады - ол инновациялық процесті бейнелейді. , сондай-ақ қаржылық және өндірістік ресурстарды тиімді пайдалану қажеттілігі туып отырған жағдайда біз біріккен кәсіпорындар қүру арқылы оны тиімді пайдалануды іске асырамыз. Ьүл бағытта шетел инвестициясын тарту сферасындағы әлемдік тәжірибені таііып білу және пайдалану маңызды. Біріккен кәсіпорын құру басқа шетелдік тәжірибені танып білуді және оны қолдануда экономиканың барлық нақты секторларын көтеруге айтарлықтай септігін тигізеді.

Біріккен кәсіпорын сферадағы жағдайдың динамикалық дамуы ең алдымен инвестициялаудың өзгеруші қаржылық жағдайының сапалық және сандық баға береді. Альтернативтік мүмкіндіктерін есепке ала отырып мегізделеді. Сонымен, экономиканың нақты секторын инвестициялық сферасын зерттеудің актуалдылығы көбінесе жаңа обьективті нақтылыққа сәйкес келмейтін ескі кәсіпорындарды қайта құру жаңа жүмыс орнын ашу және өндірушілердің қаржылық жағдайын түрақтандыру жолымен жалпы жономикалық дағдарысты жоюдағы оның рөлінің өсуіне байланысты.

I Іііріккен кәсіпорындарды қүру жэне ұйымдастырудың іеориялық негіздері

1. 1 Біріккен кәсіпорындардың мәні мен маңызы, олардың үйымдастыру формалары

Біріккен және шетелдік кәсіпорындарды қүру кәсіпкерліктің исрспективалы формаларының бірі және шетелдік инвестицияны Қазақстан Республикасының экономикасына тартуға бейімделген. Біріккен кәсіпорын деп қазақстандық заңды тұлғалармен қатар шетелдік фирмалар, компаниялар, ұйымдар қатысатын бірлестіктер мен үйымдарды, кәсіпорындарды атайды. Шетелдік кәсіпорындар деп толығымен шетелдік инвесторларға қарайтын кәсіпорындар, мекемелер және басқа да үйымдастыру қүрылымдарын айтады.

Біріккен кәсіпкерлік - әр түрлі елдердің өнімдері мен қызметтерін оидіретін өнеркәсіптік қарым-қатынастың ерекше формасы. Біріккен кәсіпкерлікті қүруды жүзеге асыру қарым-қатынастағы заңды түлға болып табылатын партнерлардың өзара іс әрекеті деңгейінде сол елдің заңы бойынша іске асырылады. Біріккен кәсіпорының қабылдаған елдің заңдарына сәйкес заңды түлға статусы болады.

Біріккен кәсіпорындардың қатысушыларының қарым-катынасының приниципиалды ерекшеліктері:

- өзара қатынастағы партнерлардың меншіктерін біріктіру және осы пегізде біріккен кәсіпорындарға қарасты негізгі қорларды және айналым қүралдарын қүру;

- кәсіпорындардың даму процесін, өндірісін және өндірген өнімдері мен
қызмет көрсетуін бірлесіп басқару;

- кәсіпорындардың өндірістік және коммерциялық тәуекелін бірігіп
көтеру;

- қабылдаған елдің нормативтік актілерінің шарттарына сәйкес біріккен
кәсіпорындар партнерларының арасында пайданы бөлу (кәсіпорынның
озіндік қаржыларын қалыптастырудағы партнерлардың қатысуына
иропорционалды бөлу) ;

Тек өндіріс саласында ғана емес, өндірісті ғылыми-техникалық дайындауда, біріккен кәсіпорындардың белгілеріне ынтымақтастықтың үзақтығы, сол сияқты өнім өткізуде партнерлардың өзара іс-әрекеті жатады.

Біріккен кәсіпорындың негізіне жергілікті және шетелдік партнерлардың бірін-бірі толықтырушы элементтерінің типтік комбинацияларын бөліп көрсетуге болады:

• ғылыми-техникалық шешім плюс оны өндірістік іске асыратын қүрал-жабдықтар (өнеркәсіптік технология) ;
• қабылдаған елдің табиғи ресурстарын қолдануға қүқығы плюс оны тиімді қайта өңдеу технологиясы;

- ендіріс алаңы, еңбек күші, қабылдаған партнердың инфрақүрылымы плюс оаім шығару үшін жинақтау бүйымдары мен жинаудың инвестицияланатын

гехнологиясы;

- қайталама ресурстар плюс оларды коммерциялық қайта өңдеу үшін қүрал-
жабдықпен қамтамасыз ету;

- маркетингтік талдаудың қорытындысы, жергілікті рынокты игеру
ціемештері (жарнама, сауда желісі, сауда белгісі, т. б. ) плюс өндірісті
ү й ымдастыру үшін ресурстар, технология және қаржыландыру.

Біріккен кәсіпорынның аталған ерекшеліктері жергілікті және шетелдік партнерлардың құрған кәсіпорындарының табысты қызмет атқарудағы өзара қызығушылығын тудырады. Инвестицияның өндірістік игерілу тәуекелін, псгізінен қабылдаушы жақ өз мойнына алады.

Барлық біріккен кәсіпорынның әріптестерінің шығындарының тиімді болуы, олардың іс-жүзінде кәсіпорынды қалыптастыру мен оның қызметін басқаруға қатысуына байланысты болады. Кәсіпкерлік тәуекелін әріптестер озара бөлісіп алады. Сонымен қатар өндірістік процесстерді басқару мен өиімді өткізу, инвесторға да және қабылдаушы жақтың біріккен кәсіпорынға қатысушысына да бірдей артықшылық береді. Инвестор осыны ескере отырып, оқыстан пайда болған ауыспалы технологияларды пайдалану арқылы өндірілген өнімді өздері меңгеріп отырған рыноктан қақпайлап отырады.

Біріккен кәсіпорындағы жергілікті және шетелдік әріптестердің түпікі мүдделері әртүрлі болуы мүмкін, әсіресе, егерде біріккен кәсіпорын әртүрлі олеуметтік қүрылымдағы елдердің экономикалық қатынастары шеңберінде қүрылатын болса. Қаржы бөлуші кәсіпкер үшін шетелдің біріккен кәсіпорынына қатысу, капиталды сыртқа шығару мен өз еліне қарағанда капиталын мол табыс түсетін басқа елде пайдалануға тырысуының жемісі болып табылады.

Инвестордың негізгі мүддесі болып, қабылдаушы елдің жаңа рыноктарын игере отырып, салынған капиталының есебінен қосымша көп молшерде табыс табу, шикізатқа кететін және жалдамалы еңбектің төлемақы шығындарын төмендету болып табылады.

Ал, жергілікті әріптестің мақсаты мен мүдделері, тәртіпке сай, қабылдаушы елдің толығымен шаруашылық және әлеуметтік мүдделерімен тығыз байланыста болады.

Сондай-ақ, біріккен кәсіпкерлік бірлесіп әрекет етуші әріптестердің қарама-қарсы мүдделерін де өзара тиімді етіп қанағаттандыруға мүмкіндік береді.

Өте атап өтетін жай, бүл біріккен кәсіпкерлік үлттық ғылыми-техникалық әлеуетке және мәдениетке өзара ендіру қүралы, сонымен қатар, мемлекетаралық саяси қатынастарды жақсарту факторларының бірі болып табылады.

Қабылдаған елдің территориясында сол елдің заңдарымен анықталған '. аңды түлға формасында біріккен кәсіпорын қүрылады және қызмет итқарады. Халықаралық тәжірибеде біріккен кәсіпорынды (қоғамды) үйымдастырудың ерекшелігін және кәсіпорынның міндеттері бойынша қатысушылардың жауапкершік дәрежесін анықтайтын біріккен

кәсіпкерліктің әртүрлі заңды формалары бар. Оның ең көп тараған түрлеріне акционерлік компаниялар, толық жауапкершілігі бар қоғамдар, жауапкершілігі шектелген қоғамдар жатады.

Кәсіпкерлікті үйымдастыру формаларының мінездемесі

1 - кесте

1. 2 Біріккен кәсіпорындардың заңнамалық базалары

Бүгінгі таңда Қазақстанда біріккен кәсіпорындардың саны бірнеше мыңға жеткенімен, жаңадан құрылған және табысты әрекет етіп келе жатқан бұрын құрылған кәсіпорындардың проблемалары ерекше көкейтесті мәселелерге жатады. Сондай-ақ, олардың кейбіреулерінің әрекет ету процессі кезінде «ұйымдастыру толқыны» сияқты, тас-талқан етуші мәселелер туындап, оның ақыры бірлесіп ары қарай әрекет етуге мүмкіндік бермейді.

Ең алдымен «біріккен кәсіпорын» деген ұғымды түсініп алайық.

Қазақстан Республикасының 1994 жылдың 27 желтоқсанындағы «Шетелдік инвестиция туралы» заңының 1 бабы бойынша бұл . үғым төмендегіше сипатталады:

«Біріккен кәсіпорын дегеніміз - Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес, мүліктің белгілі бір бөлігі (акция, үлес) шетелдік инвестордың иелігіндегі, шетелдің қатысуымен қүрылған кәсіпорын».

Біріккен кәсіпорындарды қүру, ҚР Азаматтық кодексіне, ҚР 1998 жылдың 22 сәуірдегі «Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер туралы», 1998 жылдың 10 шілдесіндегі «Акционерлік қоғамдар туралы», 1994 жылдың 27 желтоқсанындағы «Шетелдік инвестициялар туралы» Заңдарына, 1995 жылдың 17 сәуіріндегі ҚР Президентінің заң күшіне ие «Заңды түлғалаларды мемлекеттік тіркеу туралы»Жарлығына және тағы басқа да халықаралық, үкіметаралық келісімдерге негізделеді.

ҚР «Шётелдік инвестициялар туралы» заңының 14 бабы бойынша шетелдің қатысуындағы кәсіпорын шаруашылық серіктестік, акционерлік қоғам және басқа да ҚР Заңдарына қайшы келмейтін формаларда қүрылуы тиіс. Осы заңның 15 бабы төмендегілерді қарастырады:

1. Шетелдің қатысуымен қүрылған кәсіпорынның жарғылық қорының
көлемі, қалыптасу тәртіптері мен мерзімдері ҚР Заңдарына сәйкес
аиықталады.

2. Ғимарат, кешен, қүрал-жабдық және басқа да материалдық
құндылықтар түрінде, сондай-ақ жерді, суды және басқа да табиғи
ресурстарды пайдаланудың, сонымен қатар басқа да мүліктік, оның ішінде
интеллектуалды қызмет нәтижесінің қүқықтары бойынша ҚР Заңдарында
керсетілген тәртіпке сәйкес жарғылық қорға жарнаны ендіруге болады.

3. Жарғылық қор шаруашылық қызметтен түсетін пайданың есебінен
және бақа да кәсіпорынның түсімдерінен, сондай-ақ оның
қатысушыларының қосымша салым салуы есебінен толықтырылып отырады.
Кгерде мүндай салымның көлемі жиырма мың көлеміндегі айлық есептік
ісорсеткіштен асып кететін болса, онда оның бағасы тәуелсіз сарапшы
арқылы расталуы қажет.

4. Қатысушылардың келісуіне байланысты, біріккен кәсіпорынның
жарғылық қорындағы қазақстандық және шетелдік қатысушылардың

мүліктік үлесі, заңды тұлғалардың тіркелген мерзіміндегі ҚР Үлттық банкі бекіткен және әлемдік рыноктағы баға мен бағамдарды қолдана отырып ҚР ү. ііггық немесе шетел валютасымен анықталады. Жарғылық қорға салынған ііілымды бағалау, ҚР заңдық актілерінде бекітілген тәртіпке сәйкес жүргізіледі.

5. Жарғылық қордағы ақша Қазақстан Республикасында тіркелген окілетті банкте сақталуы тиіс.
6. Егерде, шетел инвестициясы шетелдік инвестордың Қазақстан Республикасында заңды тұлға ретінде тіркелген жабық акционерлік когамның акциясын немесе шаруашылық серіктестіктің үлесін иемденуге Гіайдаланылатын болса, онда әлгі заңды тұлға осы Заңның 16 бабына сәйкес шетелдің қатысуымен құрылған кәсіпорын ретінде қайтадан тіркеуден өтуге тиіс».

Осы заңмен толық танысып алған соң, біріккен кәсіпорын
қүрылтайшыларына ең алдымен жарғылық қорға салған өздерінің
иалымдарының үлесін анықтап алуы тиіс. Себебі, болашақта осы мәселе
бойынша келіспеушіліктің алғашқы белгілері туындайды. Жарғылық қорда
қай құрылтайшының үлесі молырақ болса, біріккен кәсіпорынның бірінші
басшысын таңдау, кадрлық саясат пен түскен табысты бөлу, соған
байланысты болатыны әркімге де түсінікті. Сондай-ақ, жалпы капиталда
кімнің салымы салмақтырақ болса, сол қүрылтайшының біріккен
косіпорынға билік жүргізетіні айдан анық. Ал бүлай болмаған кезде, бүл
жағдай біріккен кәсіпорынның қүрылтайшылық қүжаттарында

( қүрылтайшылық келісім-шарт пен жарғы) айқын көрініс табуы қажет.

Іс-тәжірибе көрсеткендей, қүрылтайшылық қүжаттардың біріккен кч) сіпорындарды басқару органдарына арналған бөлімінде етанші бір ксл іспеушілікті тудыратын мәселелер кездеседі. Анық түсінікті болу үшін мысалға акционерлік қоғамды алып көрелік. Әрекет етуші заңнамаларға сәйкес қүрылтайшылардың үйымдастыру жиынында басқа да мәселелермен қатар қүрылып отырған акционерлік қоғамның органдарының тізімі бекітілуі тиіс. ҚР «Акционерлік қоғамдар туралы» Заңының 46 бабына сәйкес бүндай органдарға төмендегілер жатады:

1. жоғарғы орган - акционерлердің жалпы жиыны;
2. басқару органы - директорлар кеңесі;
3. атқарушы орган - бірлесе отырып (басқарма) немесе жеке (президент псмесе бас директор) ;
4. бақылаушы орган - бірлесе отырып (тексеру комиссиясы) немесе жеке (тексеруші) ;
5. әрекет етуші заңнамаларға сәйкес басқа да органдар.

Атап өтетіні, жабық қоғамның жарғысында директорлар кеңесін қүрмай-ақ акционерлік қоғамды басқару мүмкіндігі қарастырылуы мүмкін. Бүл жағдайда, директорлар кеңесінің заң бойынша тиесілі қүзыры толығымен акционерлердің жалпы жиынына беріледі.

Акционерлік қоғамдар туралы заңнамаларға жасалған талдау, осы уақытқа дейін қоғамның қызметкерлерін қызметке таңдау және босату

гортібі және олардың қүқықтары мен міндеттерінің тізімі айқын көрініс і аппаған. Бүл құқықтық мәселе бойынша, біріккен кәсіпорын қызметкерлері гірасында жинақталған мәселелерді шешуде өздерінің құқықтарын анықтауда үшішпі бір келіспеушілік пайда болуы мүмкін.

1. 3 Бірлескен кәсіпорындарды дамытудың шетелдік тәжірибесі

Әртүрлі елдердегі біріккен кәсіпорындардың даму барысы мен ауқымы сң алдымен инвестициялық климатқа байланысты болады. Осы уақытта біріккен кәсіпкерлік тек қана экономикалық сипатқа ғана емес, сондай-ақ басқа да, мысалыға әртүрлі елдердің аймақтық және топтық мүдделеріне жағдай жасауы мүмкін. Сонымен, социалистік елдердің тауар өндірушілері қүрған біріккен кәсіпорындар, шоғырландыру процесстершде өздерінің рөлдерін ойнады және тәуелсіз әріптестердің ғана емес толығымен социалистік жүйенің экономикалық мүдделеріне қызмет етті.

Дамыған капиталистік елдердің кәсіпорындары мен корпорацияларының біріккен кәсіпорындарды қүрудағы айтулы көлемі іуралы.

80-ші жылдардың басында-ақ америкалық компаниялардың 5300-дей шетелдегі белімшелерінің 1760-ы Батыс Еуропада біріккен кәсіпорын статусына ие болды. 1984 жылы АҚШ-та шетел капиталының қатысуымен орекет етуші кәсіпорындар өздерінің өнімдерін 56 млрд. доллар келемінде откізді. Бүл әлемдік шаруашылықта тікелей тартылған шетел инвестициясын орналастыру сипатына ие болады. Дамыған капиталистік елдерге американың 77 пайыз, үлыбританияның 82 пайыз, батыс германияның 86 ііайыз және 50 пайыздан артық жапондардың тікелей тартылған инвестициясы бағытталған.

Батыс-Батыс қарым-қатынасында теңдей жағдайдағы технологиялық және экономикалық мүмкіндіктерге ие әріптестердің біріккен кәсіпкерлігі, бәсекелестік жағдайында рынокқа жеке шыққандарға қарағанда, олардың бірлесіп өткізу рыногын игере отырып шығындарды төмендетуі өте тиімді болып саналады.

1981-1982 жылдары ГФР-де жапон инвестициясының қатысуымен 40 аралас кәсіпорындар, ал 1984 жылы жапон кәсіпорындарының қатысуымен батыс еуропа елдерінде 865 бірлескен кәсіпорындар қүрылды. 1985 жылы Жапонияның тікелей инвестиция қүрылымының біріккен кәсіпорындардағы үлесі 62, 2 пайызды қүрады.

Дамыған капиталистік мемлекеттерде экономикалық қарым-қатынас кіеңберінде біріккен ғылыми-іздестіру үйымдарын қүру кеңінен орын алуда. Ғыльгми іздестірудің, жаңа ғылыми өтімді өнімді өндіру үшін жобалау шешімдерін қалыптастырудың және бүл өндірісті іске қосу тәуекеленің жоғары болуымен қатар рынокты меңгеріп алудың қиын және қүнының жоғары болуы, ғылыми-техникалық және экономикалық даму мүмкіндіктері жоғары әріптестерді де бірлесіп әрекет етуіне алып келеді. Дамыған капиталистік елдердің трансүлттық компаниялары мен кәсіпорындары

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс