Бағалы қағаздарға байланысты қылмыстылықтың негізгі себептері

1. Бағалы қағаздарға байланысты қылмыстылықтың негізгі себептері
2. Детерминация
3. Қылмыстың туу жағдайлары мен себептерін классификациялау

Тарих куә болғандай, қылмыстың себебін білу - әртүрлі мемлекеттердегі қылмыстық статистикалық есеп беру түріндегі материалдың жиналғанынан кейін мүмкін болады. Бірақ бұрынғы кездегі жалпы сенім бойынша қылмыстың басты себебі қылмыскердің ызалы еркінде жатыр. Мысалы, Платон, Плутарх, Аристотельдер қылмыстың адам еркінен тыс себептері туралы өз ойларын айтқан. XVI ғасырдың бас кезінде жазушы Томас Мор өзінің «Утопия» деген саяси романында байлар мен кедейлер арасында болатын қылмыстың басты себептерін көрсеткен. Оның ойынша, байлар тобы жойылмайынша, қылмыс жойылмайды. Мордың кейінгі ізбасарлары, мысалы, Кампанелла, Монтескье, Руссо, Сен-Симон жердегі барлық бақытсыздықтың себептерін, соның ішінде қылмыстың да себебін көрген. Алайда аталған барлық ұлы тұлғалар қоғамдық орта мен қылмыс арасындағы байланысты терең айтса да, өздерінің көзқарастарын дәлелдейтін нақты дәлелдер келтірмеген.
Криминология ғылымына Энрико Ферридің ұсыныстары да белгілі. Оның айтуынша, қылмыстың себептері келесі үш топқа бөлінеді:
- жеке немесе антропологиялық, қылмыскердің өз бойында жататын қасиеттері (жынысы, жасы, мұрагерлігі, психикалық және соматикалық ерекшеліктері);
- физикалық – табиғаттың әсері (климат, температура, жер құрылысы және т.б. факторлар);
- әлеуметтік – қоғамдық жағдайдың әсері (байлық, жарлылық, тұрғын жайы, білімі, қоғамның саяси құрамы т.б.).
Қылмыстылықтың себептеріне көптеген концепциялар мен ғылыми зерттеулер арналған. Олардың шығуы, бірінші кезекте, дүниетанудың идеологиялық және ғылыми түрлерімен психология, психиатрия, биология, антропология, теология, астрология т.б. ғылыми бағыт салаларымен түсіндіріледі. Қылмыстылықтың себептері әлеуметтік әдебиеттерде екі бағытта түсіндіріледі: әлеуметтік және биологиялық жағынан.
Қылмыстылықтың себептері ұғымына қатысты түрлі көзқарастар да бар. Бір ғалымдар қылмысқа әсер ететін құбылыстарды себеп пен қылмысқа жол беретін жағдайларға айыру жөніндегі «фактор теориясын» жоққа шығарады. Бір жағынан фактор – бұл қандай да бір процестің сипаты мен белгілерін анықтайтын, оның қозғаушы күші, себебі болып табылады. Екіншіден, фактор –құбылыстың өзгеріп, дамуы кезінде басшылыққа алатын белгілердің жиынтығы, себептердің тобы. «Фактор» - «себеп», «шарттар», «жол беретін жағдай», «мән-жайларды» алмастырады [1, 18 б.]. С.И.Курганов қылмыстардың себебі мен жол беретін жағдайларын, қылмыстылықтың шарттарына ортақ «мән жайлар» деген атау беруді ұсынған.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1 Криминология: учебник /под общ. ред. А.И.Долговой.- М.: Инфра-М- Норма, 1997. -352 с.
2 Н.Ф.Кузнецова, В.Н.Кудрявцев. Проблемы криминологической детерминации. - М.: Изд-во Моск. Гос. университет, 1984.-204 с.
3 Е.И.Каиржанов. (общ. ч.). Криминология: учеб.пос. - Алматы, 1995.- 202 с.