Оңтүстік Қазақстан облысындағы аудан орталығын ауыз сумен жабдықтау жобасы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 БАСТАПҚЫ МӘЛІМЕТТЕР 11
1.1 Климаттық жағдайы 11
1.2 Гидрогеологиялық жағдайлары 11
2 НЕГІЗГІ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ШЕШІМДЕР 12
2.1 Су тұтынушылардың барлық категориясына арналған судың есептік шығынын анықтау
12
2.1.1 Су шығындалулардың түрі 12
2.2 Сумен жабдықтау көздері мен жүйесін таңдау 17
2.3 Су тұтыну режимі 18
2.4 Реттегіш сыйымдылықтарды анықтау 21
2.5 Магистралды торапты трассалау 23
2.6 Меншікті, жолай және түйіндік шығындарды анықтау 24
2.7 Айналма тораптың гидравликалық есебі 25
2.7.1 Максималды сағаттық су тұтыну жағдайына арналған гидравликалық есеп
25
2.8 Еркін және пьезометрлік арынды анықтау 29
2.9 Бас су құбырын жобалау мен есептеу 29
2.10 Құбырлардың материалдарын таңдау 31
2.11 Тораптағы ғимараттар мен арматуралар 31
2.12 Сумен жабдықтау жүйесіндегі су қабылдау ғимараттары 34
2.13 Бірінші көтеру бекетіне сорғыш таңдау 42
2.14 Су тазалау станциясы 42
2.14.1 Тазалау станциясының есептік өнімділігін анықтау 42
2.14.2 Тазарту ғимаратының құрамы 43
2.14.3 Табиғи суды өңдеудің техналогиялық сүлбесін таңдау 44
2.14.4 Биіктік сүлбесін құрастыру 45
2.14.5 Тазалау стансиясының негізгі үймереттерін есептеу және жобалау
46
2.14.6 Араластырғыштардың есебі мен жобасы 52
2.14.7 Қалқыма тұнбалы мөлдіреткіштер 54
2.14.8 Жедел сүзгілердің есебі мен жобасы 59
2.14.9 Суды хлорлаудағы жабдықтың есебі мен жобасы 65
2.14.10 Су тазалау ғимараты құбырының гидравликалық есебі 67
2.14.11 Қосымша ғимараттарды таңдау және су тазалау ғимаратын жинақтау 67
2.15 Екінші көтеру сорғыш бекеті 68
2.16 Сорғыш бекетін автоматтандыру 69
3 ҚҰРЫЛЫС ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ 70
3.1 Жер жұмыстарын жүргізу 71
3.2 Жұмыс өндірісінің ведомосі 76
3.3 Жер қазу, тасымалдау және жинақтау механизмдерін таңдау 78
3.4 Ұзын орда топырақты керi күректi эксковатормен өндеу кезiндегi қазымның параметрлерiн анықтау
85
3.5 Құрылыс бас жоспарын ұйымдастыру 85
3.5.1 Құрылыс алаңын электр қуатымен жабдықтауды және жарықтандыруды жобалау
86
3.5.2 Құрылыс алаңына қажетті суды анықтау 87
3.5.3 Құрылыс алаңында автомобиль көлігінің қозғалысын ұйымдастыру
90
3.5.4 Құрылыс алаңында уақытша үймереттер мен ғимараттардың қажеттілігін анықтау
91
3.5.5 Құрылыс алаңын қысымды ауамен жабдықтау 91
3.6 Жинақтау үшiн қажеттi аспаптар таңдау 91
3.7 Құбырларды жинақтау технологиясы 92
3.8 Жұмыс өндiрiсi және қауiпсiздiк техникасы 96
3.9 Техника кауiпсiздiгiне және еңбектi қорғауға нұсқау 97
4 НЕГІЗІГІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРДІҢ ТЕХНИКА.ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЕСЕПТЕМЕСІ
99
4.1 Құрылыстың сметалық құны 99
4.2 Келісім шарттың құнын анықтау 100
4.3 Жылдық эксплуатациондық шығындар 103
4.4 Негізгі технико.экономикалық көрсеткіштердің есебі 108
4.5 Зиянсыздық анализі 111
5 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ 114
5.1 Өндірістік қатерлі және зиянды өндірістік факторларды талдау 114
5.2 Қорғаныс шаралары 116
6 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 126
ҚОРЫТЫНДЫ 127
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 128
КІРІСПЕ
1 БАСТАПҚЫ МӘЛІМЕТТЕР 11
1.1 Климаттық жағдайы 11
1.2 Гидрогеологиялық жағдайлары 11
2 НЕГІЗГІ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ШЕШІМДЕР 12
2.1 Су тұтынушылардың барлық категориясына арналған судың есептік шығынын анықтау
12
2.1.1 Су шығындалулардың түрі 12
2.2 Сумен жабдықтау көздері мен жүйесін таңдау 17
2.3 Су тұтыну режимі 18
2.4 Реттегіш сыйымдылықтарды анықтау 21
2.5 Магистралды торапты трассалау 23
2.6 Меншікті, жолай және түйіндік шығындарды анықтау 24
2.7 Айналма тораптың гидравликалық есебі 25
2.7.1 Максималды сағаттық су тұтыну жағдайына арналған гидравликалық есеп
25
2.8 Еркін және пьезометрлік арынды анықтау 29
2.9 Бас су құбырын жобалау мен есептеу 29
2.10 Құбырлардың материалдарын таңдау 31
2.11 Тораптағы ғимараттар мен арматуралар 31
2.12 Сумен жабдықтау жүйесіндегі су қабылдау ғимараттары 34
2.13 Бірінші көтеру бекетіне сорғыш таңдау 42
2.14 Су тазалау станциясы 42
2.14.1 Тазалау станциясының есептік өнімділігін анықтау 42
2.14.2 Тазарту ғимаратының құрамы 43
2.14.3 Табиғи суды өңдеудің техналогиялық сүлбесін таңдау 44
2.14.4 Биіктік сүлбесін құрастыру 45
2.14.5 Тазалау стансиясының негізгі үймереттерін есептеу және жобалау
46
2.14.6 Араластырғыштардың есебі мен жобасы 52
2.14.7 Қалқыма тұнбалы мөлдіреткіштер 54
2.14.8 Жедел сүзгілердің есебі мен жобасы 59
2.14.9 Суды хлорлаудағы жабдықтың есебі мен жобасы 65
2.14.10 Су тазалау ғимараты құбырының гидравликалық есебі 67
2.14.11 Қосымша ғимараттарды таңдау және су тазалау ғимаратын жинақтау 67
2.15 Екінші көтеру сорғыш бекеті 68
2.16 Сорғыш бекетін автоматтандыру 69
3 ҚҰРЫЛЫС ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ 70
3.1 Жер жұмыстарын жүргізу 71
3.2 Жұмыс өндірісінің ведомосі 76
3.3 Жер қазу, тасымалдау және жинақтау механизмдерін таңдау 78
3.4 Ұзын орда топырақты керi күректi эксковатормен өндеу кезiндегi қазымның параметрлерiн анықтау
85
3.5 Құрылыс бас жоспарын ұйымдастыру 85
3.5.1 Құрылыс алаңын электр қуатымен жабдықтауды және жарықтандыруды жобалау
86
3.5.2 Құрылыс алаңына қажетті суды анықтау 87
3.5.3 Құрылыс алаңында автомобиль көлігінің қозғалысын ұйымдастыру
90
3.5.4 Құрылыс алаңында уақытша үймереттер мен ғимараттардың қажеттілігін анықтау
91
3.5.5 Құрылыс алаңын қысымды ауамен жабдықтау 91
3.6 Жинақтау үшiн қажеттi аспаптар таңдау 91
3.7 Құбырларды жинақтау технологиясы 92
3.8 Жұмыс өндiрiсi және қауiпсiздiк техникасы 96
3.9 Техника кауiпсiздiгiне және еңбектi қорғауға нұсқау 97
4 НЕГІЗІГІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРДІҢ ТЕХНИКА.ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЕСЕПТЕМЕСІ
99
4.1 Құрылыстың сметалық құны 99
4.2 Келісім шарттың құнын анықтау 100
4.3 Жылдық эксплуатациондық шығындар 103
4.4 Негізгі технико.экономикалық көрсеткіштердің есебі 108
4.5 Зиянсыздық анализі 111
5 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ 114
5.1 Өндірістік қатерлі және зиянды өндірістік факторларды талдау 114
5.2 Қорғаныс шаралары 116
6 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 126
ҚОРЫТЫНДЫ 127
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 128
КІРІСПЕ
Адам ғұмырының бәрі сумен тікелей байланысты, «Су – тіршілік көзі» - демекші, қазір су пайдалану дәрежесі күннен-күнге өсіп барады. Сумен жабдықтау жүйесінің ең басты мақсаты – тұтынушыларды сумен қамтамасыз етіп, сол судың санитарлы-гигиеналық талаптарына толығымен жауап беру болып табылады.
Жалпы халықты сумен қамтамасыздандыру кезінде санитарлы – эпидемиологиялық жағдайларын естен шығармау басты шарт болып табылады. Тұтынушыларды қауіпсіз, таза және су тұтыну талаптарын толығымен қанағаттандыратын сумен қамыту мәселсін ел басы ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаев және ҚР Үкіметінің тұрақты бақылауына алды. Сонымен қатар «2004-2015 жылдарға ҚР экологиялық қауіпсіздігінің концепциясы», «ҚР 2010 жылға дейін су секторларының дамуындағы экономика және сушаруашылығының саясаты концепциясы», «ҚР су кодексінің негізі», 2002 – 2010 жылдарға бағытталған ҚР «Ауыз су» салалық бағдарламасы құрылды.
Елді-мекеннің сумен жабдықтау тораптары жобасы дипломдық жобаға берілген тапсырмаға байланысты орындалды. Сумен жабдықтау объектісі болып Оңтүстік Қазақстан облысы алынды. Сумен жабдықтау көзі өзен болып саналады.
Жобалауға арналған материалдар: елді мекеннің құрылыс бас жобасы, өнеркәсіп орындарының сипаттамасы.
Суды табиғи су көздерінен алу, тұтынушыларға су тораптары немесе жүйесі арқылы беру және сумен жабдықтау мәселелерін шешетін ғимараттар кешені сумен жабдықтау жүйесі деп аталады.
Өнеркәсіп орындарының жылдан жылға өсуі су көздерінңң ластануы мен әр-түрлі ауруларды жұқтыруына әкеледі. Сондықтан тұрғындарды таза сумен қамтамасыз етудің үлкен мәні бар. Осы айтылғандарға қорытынды шығарсақ судың талабы СанЕмН 30.01.067 - 97 – талаптарына жауап беру қажет. Сумен жабдықтау көздері мен су алатын орындарды тиімді де үнемді пайдалану қажет. Осыған байланысты су қорларын орынды пайдалану, судың сапасы, ғимараттар құрамы, су құбырларының суды үнемі және сенімді беруін қамтамасыз етеді.
Суды алу кезінде сарқынды суларды ластамау үшін қойылатын санитарлы-талаптарды орындау қажет.
Халықты сапалы ауыз суымен қамтамасыз ету қазіргі кезңдегі ең басты мәселелердің біріне айналған. Бұл жағдайдың басты себебі табиғи ортамыздың ластануы, су көздерінің ластануы, санитарлы-эпидемиологиялық жағдайлардың нашарлануы, сумен жабдықтау жүйелерінің техникалық жарақтарының қанағаттандырмауы болып табылады. Тұтынушыларды тұщы сумен қамыту тек біздің елімізде ғана емес, сонымен қатар Орта Азия аймағының және бүкіл дүние жүзінің басты проблемасына айналуда.
Қазақстан үкіметінің қолдауымен 2002-2010 ж.ж аралығына «Ауыз су» салалық бағдарламасы құрылды. Бұл бағдарламаның нагізгі мақсаты - тұрғындарды және тұтынушыларды сапасы кепілдендірілген яғни адам ағзасына пайдалы, зиянсыз және жеткілікті мөлшерде сумен қамыту.
Бұл бағдарлама, қайтадан жаңа сумен жабдықтау жүйесін салуға, бар сумен жабдықтау жүйелерін қайта құру және жұмыс істеуін қайта ұйымдастыруға, ресурстық және қалыпты жағдайдағы салалық заңды бақылауға, тұтынушыларға ауыз суды жеткізу салдарындағы рынокты қалыпқа келтіру және тағы сол сияқты шаралардың жолдарын іздеп, іске асыруға мүмкіндік береді, және:
- тұрғылықты халықты таза әрі сапалы сумен қамыту дәрежесін көтереді және су пайдалану мүмкіндігін 65%-ға өсіреді;
- бүкіл ел бойынша халықтың 20% - 25%-ы суды орталықтанған су көздерінен пайдалану жағдайларын жасау және тұрғындар санын өсіру, ал жекеленген аудандарда 40%-ға өсіру;
Адам ғұмырының бәрі сумен тікелей байланысты, «Су – тіршілік көзі» - демекші, қазір су пайдалану дәрежесі күннен-күнге өсіп барады. Сумен жабдықтау жүйесінің ең басты мақсаты – тұтынушыларды сумен қамтамасыз етіп, сол судың санитарлы-гигиеналық талаптарына толығымен жауап беру болып табылады.
Жалпы халықты сумен қамтамасыздандыру кезінде санитарлы – эпидемиологиялық жағдайларын естен шығармау басты шарт болып табылады. Тұтынушыларды қауіпсіз, таза және су тұтыну талаптарын толығымен қанағаттандыратын сумен қамыту мәселсін ел басы ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаев және ҚР Үкіметінің тұрақты бақылауына алды. Сонымен қатар «2004-2015 жылдарға ҚР экологиялық қауіпсіздігінің концепциясы», «ҚР 2010 жылға дейін су секторларының дамуындағы экономика және сушаруашылығының саясаты концепциясы», «ҚР су кодексінің негізі», 2002 – 2010 жылдарға бағытталған ҚР «Ауыз су» салалық бағдарламасы құрылды.
Елді-мекеннің сумен жабдықтау тораптары жобасы дипломдық жобаға берілген тапсырмаға байланысты орындалды. Сумен жабдықтау объектісі болып Оңтүстік Қазақстан облысы алынды. Сумен жабдықтау көзі өзен болып саналады.
Жобалауға арналған материалдар: елді мекеннің құрылыс бас жобасы, өнеркәсіп орындарының сипаттамасы.
Суды табиғи су көздерінен алу, тұтынушыларға су тораптары немесе жүйесі арқылы беру және сумен жабдықтау мәселелерін шешетін ғимараттар кешені сумен жабдықтау жүйесі деп аталады.
Өнеркәсіп орындарының жылдан жылға өсуі су көздерінңң ластануы мен әр-түрлі ауруларды жұқтыруына әкеледі. Сондықтан тұрғындарды таза сумен қамтамасыз етудің үлкен мәні бар. Осы айтылғандарға қорытынды шығарсақ судың талабы СанЕмН 30.01.067 - 97 – талаптарына жауап беру қажет. Сумен жабдықтау көздері мен су алатын орындарды тиімді де үнемді пайдалану қажет. Осыған байланысты су қорларын орынды пайдалану, судың сапасы, ғимараттар құрамы, су құбырларының суды үнемі және сенімді беруін қамтамасыз етеді.
Суды алу кезінде сарқынды суларды ластамау үшін қойылатын санитарлы-талаптарды орындау қажет.
Халықты сапалы ауыз суымен қамтамасыз ету қазіргі кезңдегі ең басты мәселелердің біріне айналған. Бұл жағдайдың басты себебі табиғи ортамыздың ластануы, су көздерінің ластануы, санитарлы-эпидемиологиялық жағдайлардың нашарлануы, сумен жабдықтау жүйелерінің техникалық жарақтарының қанағаттандырмауы болып табылады. Тұтынушыларды тұщы сумен қамыту тек біздің елімізде ғана емес, сонымен қатар Орта Азия аймағының және бүкіл дүние жүзінің басты проблемасына айналуда.
Қазақстан үкіметінің қолдауымен 2002-2010 ж.ж аралығына «Ауыз су» салалық бағдарламасы құрылды. Бұл бағдарламаның нагізгі мақсаты - тұрғындарды және тұтынушыларды сапасы кепілдендірілген яғни адам ағзасына пайдалы, зиянсыз және жеткілікті мөлшерде сумен қамыту.
Бұл бағдарлама, қайтадан жаңа сумен жабдықтау жүйесін салуға, бар сумен жабдықтау жүйелерін қайта құру және жұмыс істеуін қайта ұйымдастыруға, ресурстық және қалыпты жағдайдағы салалық заңды бақылауға, тұтынушыларға ауыз суды жеткізу салдарындағы рынокты қалыпқа келтіру және тағы сол сияқты шаралардың жолдарын іздеп, іске асыруға мүмкіндік береді, және:
- тұрғылықты халықты таза әрі сапалы сумен қамыту дәрежесін көтереді және су пайдалану мүмкіндігін 65%-ға өсіреді;
- бүкіл ел бойынша халықтың 20% - 25%-ы суды орталықтанған су көздерінен пайдалану жағдайларын жасау және тұрғындар санын өсіру, ал жекеленген аудандарда 40%-ға өсіру;
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. СНиП 2.04.02-84 Строительные нормы и правила. Водоснабжение. Наружные сети и сооружения. –М; Стройиздат, 1985
2. Абрамов Н.Н. Водоснабжение – М; Стройиздат, 1982
3. Справочник монтажника. Оборудование водопроводно-канализационных сооружений. Под ред. А.С.Москвитина –М: Стройиздат, 1979
4. Кожинов А.А. и др. Проектирование и расчет очистных водопроводов. – Киев 1972
5. Кульский В.Ф Очистка питьевой и технической воды.- М. Стройиздат, 1971
6. Справочник проектировщика. Водоснабжение населенных мест и промышленных предприятий .-М: Стройиздат, 1977
7. Шевелев Ф.А. Таблица для гидравлического расчета стальных, чугунных, асбестоцементных и пластмассовых водопроводных труб. М:Стройиздат, 1970
8. Турк В.И., Минаев А.В. Насосы и насосные станции. М:Стройиздат, 1977
9. Методическое указание. Проектирование водопроводной насосной станции второго подъема. Захлевный К.К. – Алматы, изд НМК, 1984.
10. Методические указания к выполнению курсового проекта №2. Водозаборные сооружения. – Алматы. 1990.
11. Типовые материалы для проектирования 901-09-987. Переходы трубопроводами водопровода и канализации под железнодорожными путями на станциях и перегонах, под автомобильными дорогами.
12. Белецкий Б.Ф. Технология Строительных и монтажных работ. – М.: Высшая школа 1986
13. Белецкий Б.Ф. Организация строительных и монтажных работ.-М.: Высшая школа, 1986
14. Брежнев В.И. Охрана труда при эксплуатации систем ВК. М.- Стройиздат
15. Г.Г.Орлов Охрана труда в строительстве
16. Г.Г. Орлов Справочник строителя
1. СНиП 2.04.02-84 Строительные нормы и правила. Водоснабжение. Наружные сети и сооружения. –М; Стройиздат, 1985
2. Абрамов Н.Н. Водоснабжение – М; Стройиздат, 1982
3. Справочник монтажника. Оборудование водопроводно-канализационных сооружений. Под ред. А.С.Москвитина –М: Стройиздат, 1979
4. Кожинов А.А. и др. Проектирование и расчет очистных водопроводов. – Киев 1972
5. Кульский В.Ф Очистка питьевой и технической воды.- М. Стройиздат, 1971
6. Справочник проектировщика. Водоснабжение населенных мест и промышленных предприятий .-М: Стройиздат, 1977
7. Шевелев Ф.А. Таблица для гидравлического расчета стальных, чугунных, асбестоцементных и пластмассовых водопроводных труб. М:Стройиздат, 1970
8. Турк В.И., Минаев А.В. Насосы и насосные станции. М:Стройиздат, 1977
9. Методическое указание. Проектирование водопроводной насосной станции второго подъема. Захлевный К.К. – Алматы, изд НМК, 1984.
10. Методические указания к выполнению курсового проекта №2. Водозаборные сооружения. – Алматы. 1990.
11. Типовые материалы для проектирования 901-09-987. Переходы трубопроводами водопровода и канализации под железнодорожными путями на станциях и перегонах, под автомобильными дорогами.
12. Белецкий Б.Ф. Технология Строительных и монтажных работ. – М.: Высшая школа 1986
13. Белецкий Б.Ф. Организация строительных и монтажных работ.-М.: Высшая школа, 1986
14. Брежнев В.И. Охрана труда при эксплуатации систем ВК. М.- Стройиздат
15. Г.Г.Орлов Охрана труда в строительстве
16. Г.Г. Орлов Справочник строителя
АҢДАТПА
Дипломның технологиялық бөлімінде Оңтүстік Қазақстан облысындағы
аудан орталығын ауыз сумен жабдықтау жобасы қарастырылған. Елді мекенді
ауыз сумен қамтуға жер үсті суы алынған. Сорғыш бекеттері мен су қабылдау
ғимараттарын, су тазалау ғимараттарын типтік элементтерді қолдана отырып
жобаланған.
Құрылыс өндіріс бөлімінде құбырды төсеуге құрылыс бас жоспары,
техналогиялық карта және жұмыс өндірсінің күнтізбелік графигі орындалды.
Экономикалық бөлімде жобаның барлық техника-эканомикалық
көрсеткіштері есептелді.
Еңбекті қорғау және өндіріс қауыпсіздігі бөлімінде адам өміріне зиян
келтіретін факторлары анықталып және оларды қақпайлау шаралары
қарастырылған.
АННОТАЦИЯ
В технологической части дипломного проекта рассмотрены вопросы
проектирования систем приема, очистки и подачи воды населенному пункту в
Южной Казахстанской области.
В качестве источника водоснабжения принят поверхностный источник,
качество которого в основном позволяет путем использования систем очистки
обеспечить население питьевой водой. Насосные станции, водозаборные
сооружения и очистные сооружения запроектированы с использованием типовых
элементов.
В разделе ТОСМР выполнен стройгенплан на разработку грунта под
водопровод, технологическая карта и календарный план производства работ.
В разделе экономики рассчитаны все основные технико-экономические
показатели.
В разделе охрана труда и техники безопасности определены вредные
факторы, воздействующие на здоровье человека и методы и предотвращения.
Произведены инженерные расчеты освещения.
SUMMARY
N a technological part of the degree project questions of designing
of systems of reception, clearing and water delivery to settlement in
Southern Kazakhstan area are considered. As a source of water supply the
superficial source which quality basically allows to provide by use of
systems of clearing the population with potable water is accepted.
Pump stations, water-intaking constructions and clearing constructions with
use of typical elements.
In section ТОСМР it is executed стройгенплан on development of a
ground under a waterpipe, a technological card and the planned schedule of
manufacture of works.
In section of economy the basic technical and economic parameters are
calculated all.
In section a labour safety and the safety precautions the harmful
factors influencing health of the person and methods and prevention are
certain. Engineering calculations of illumination are made.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 Бастапқы мәліметтер 11
1.1 Климаттық жағдайы 11
1.2 Гидрогеологиялық жағдайлары 11
2 негізгі технологиялық шешімдер 12
2.1 Су тұтынушылардың барлық категориясына арналған
судың есептік шығынын анықтау 12
2.1.1 Су шығындалулардың түрі 12
2.2 Сумен жабдықтау көздері мен жүйесін таңдау 17
2.3 Су тұтыну режимі 18
2.4 Реттегіш сыйымдылықтарды анықтау 21
2.5 Магистралды торапты трассалау 23
2.6 Меншікті, жолай және түйіндік шығындарды анықтау 24
2.7 Айналма тораптың гидравликалық есебі 25
2.7.1 Максималды сағаттық су тұтыну жағдайына арналған
гидравликалық есеп 25
2.8 Еркін және пьезометрлік арынды анықтау 29
2.9 Бас су құбырын жобалау мен есептеу 29
2.10 Құбырлардың материалдарын таңдау 31
2.11 Тораптағы ғимараттар мен арматуралар 31
2.12 Сумен жабдықтау жүйесіндегі су қабылдау ғимараттары 34
2.13 Бірінші көтеру бекетіне сорғыш таңдау 42
2.14 Су тазалау станциясы 42
2.14.1 Тазалау станциясының есептік өнімділігін анықтау 42
2.14.2 Тазарту ғимаратының құрамы 43
2.14.3 Табиғи суды өңдеудің техналогиялық сүлбесін таңдау 44
2.14.4 Биіктік сүлбесін құрастыру 45
2.14.5 Тазалау стансиясының негізгі үймереттерін есептеу және
жобалау 46
2.14.6 Араластырғыштардың есебі мен жобасы 52
2.14.7 Қалқыма тұнбалы мөлдіреткіштер 54
2.14.8 Жедел сүзгілердің есебі мен жобасы 59
2.14.9 Суды хлорлаудағы жабдықтың есебі мен жобасы 65
2.14.10 Су тазалау ғимараты құбырының гидравликалық есебі 67
2.14.11 Қосымша ғимараттарды таңдау және су тазалау ғимаратын 67
жинақтау
2.15 Екінші көтеру сорғыш бекеті 68
2.16 Сорғыш бекетін автоматтандыру 69
3 ҚҰРЫЛЫС ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ 70
3.1 Жер жұмыстарын жүргізу 71
3.2 Жұмыс өндірісінің ведомосі 76
3.3 Жер қазу, тасымалдау және жинақтау механизмдерін таңдау 78
3.4 Ұзын орда топырақты керi күректi эксковатормен өндеу
кезiндегi қазымның параметрлерiн анықтау 85
3.5 Құрылыс бас жоспарын ұйымдастыру 85
3.5.1 Құрылыс алаңын электр қуатымен жабдықтауды және
жарықтандыруды жобалау 86
3.5.2 Құрылыс алаңына қажетті суды анықтау 87
3.5.3 Құрылыс алаңында автомобиль көлігінің қозғалысын
ұйымдастыру 90
3.5.4 Құрылыс алаңында уақытша үймереттер мен ғимараттардың
қажеттілігін анықтау 91
3.5.5 Құрылыс алаңын қысымды ауамен жабдықтау 91
3.6 Жинақтау үшiн қажеттi аспаптар таңдау 91
3.7 Құбырларды жинақтау технологиясы 92
3.8 Жұмыс өндiрiсi және қауiпсiздiк техникасы 96
3.9 Техника кауiпсiздiгiне және еңбектi қорғауға нұсқау 97
4 НЕГІЗІГІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРДІҢ ТЕХНИКА-ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ЕСЕПТЕМЕСІ 99
4.1 Құрылыстың сметалық құны 99
4.2 Келісім шарттың құнын анықтау 100
4.3 Жылдық эксплуатациондық шығындар 103
4.4 Негізгі технико-экономикалық көрсеткіштердің есебі 108
4.5 Зиянсыздық анализі 111
5 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ 114
5.1 Өндірістік қатерлі және зиянды өндірістік факторларды 114
талдау
5.2 Қорғаныс шаралары 116
6 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 126
ҚОРЫТЫНДЫ 127
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 128
КІРІСПЕ
Адам ғұмырының бәрі сумен тікелей байланысты, Су – тіршілік көзі -
демекші, қазір су пайдалану дәрежесі күннен-күнге өсіп барады. Сумен
жабдықтау жүйесінің ең басты мақсаты – тұтынушыларды сумен қамтамасыз етіп,
сол судың санитарлы-гигиеналық талаптарына толығымен жауап беру болып
табылады.
Жалпы халықты сумен қамтамасыздандыру кезінде санитарлы –
эпидемиологиялық жағдайларын естен шығармау басты шарт болып табылады.
Тұтынушыларды қауіпсіз, таза және су тұтыну талаптарын толығымен
қанағаттандыратын сумен қамыту мәселсін ел басы ҚР Президенті Н.Ә.
Назарбаев және ҚР Үкіметінің тұрақты бақылауына алды. Сонымен қатар
2004-2015 жылдарға ҚР экологиялық қауіпсіздігінің концепциясы, ҚР 2010
жылға дейін су секторларының дамуындағы экономика және сушаруашылығының
саясаты концепциясы, ҚР су кодексінің негізі, 2002 – 2010 жылдарға
бағытталған ҚР Ауыз су салалық бағдарламасы құрылды.
Елді-мекеннің сумен жабдықтау тораптары жобасы дипломдық жобаға
берілген тапсырмаға байланысты орындалды. Сумен жабдықтау объектісі болып
Оңтүстік Қазақстан облысы алынды. Сумен жабдықтау көзі өзен болып саналады.
Жобалауға арналған материалдар: елді мекеннің құрылыс бас жобасы,
өнеркәсіп орындарының сипаттамасы.
Суды табиғи су көздерінен алу, тұтынушыларға су тораптары немесе
жүйесі арқылы беру және сумен жабдықтау мәселелерін шешетін ғимараттар
кешені сумен жабдықтау жүйесі деп аталады.
Өнеркәсіп орындарының жылдан жылға өсуі су көздерінңң ластануы мен әр-
түрлі ауруларды жұқтыруына әкеледі. Сондықтан тұрғындарды таза сумен
қамтамасыз етудің үлкен мәні бар. Осы айтылғандарға қорытынды шығарсақ
судың талабы СанЕмН 30.01.067 - 97 – талаптарына жауап беру қажет. Сумен
жабдықтау көздері мен су алатын орындарды тиімді де үнемді пайдалану қажет.
Осыған байланысты су қорларын орынды пайдалану, судың сапасы, ғимараттар
құрамы, су құбырларының суды үнемі және сенімді беруін қамтамасыз етеді.
Суды алу кезінде сарқынды суларды ластамау үшін қойылатын санитарлы-
талаптарды орындау қажет.
Халықты сапалы ауыз суымен қамтамасыз ету қазіргі кезңдегі ең басты
мәселелердің біріне айналған. Бұл жағдайдың басты себебі табиғи ортамыздың
ластануы, су көздерінің ластануы, санитарлы-эпидемиологиялық жағдайлардың
нашарлануы, сумен жабдықтау жүйелерінің техникалық жарақтарының
қанағаттандырмауы болып табылады. Тұтынушыларды тұщы сумен қамыту тек
біздің елімізде ғана емес, сонымен қатар Орта Азия аймағының және бүкіл
дүние жүзінің басты проблемасына айналуда.
Қазақстан үкіметінің қолдауымен 2002-2010 ж.ж аралығына Ауыз су
салалық бағдарламасы құрылды. Бұл бағдарламаның нагізгі мақсаты -
тұрғындарды және тұтынушыларды сапасы кепілдендірілген яғни адам ағзасына
пайдалы, зиянсыз және жеткілікті мөлшерде сумен қамыту.
Бұл бағдарлама, қайтадан жаңа сумен жабдықтау жүйесін салуға, бар
сумен жабдықтау жүйелерін қайта құру және жұмыс істеуін қайта
ұйымдастыруға, ресурстық және қалыпты жағдайдағы салалық заңды бақылауға,
тұтынушыларға ауыз суды жеткізу салдарындағы рынокты қалыпқа келтіру және
тағы сол сияқты шаралардың жолдарын іздеп, іске асыруға мүмкіндік береді,
және:
- тұрғылықты халықты таза әрі сапалы сумен қамыту дәрежесін көтереді және
су пайдалану мүмкіндігін 65%-ға өсіреді;
- бүкіл ел бойынша халықтың 20% - 25%-ы суды орталықтанған су көздерінен
пайдалану жағдайларын жасау және тұрғындар санын өсіру, ал жекеленген
аудандарда 40%-ға өсіру;
- су қабылдау көздерінің қолайлылығын және сумен жабдықтау жүйелерін
толығымен санитарлық талаптармен нормаларына сай стандартты сапалы
талаптарына жауап береті сумен қамыту;
- жергілікті жер асты суын, ауыз су ретінде максималды, жоғары дәрежеде
пайдалану;
- суды ішу мақсатына пайдалану кезінде жер бетінің су көздерінен
орталықтанған су қабылдау жүйелерін болдырмау, себебі бұл жағдайда негізі
бактериялық ластану жағдайы байқалады;
- тұрғылықты халықтың су беру факторларымен байланысты ішек инфекциясы,
вирусты гепатиті және тағы басқа сол сияқты ауыру – сырқауларын
төмендету. Халықтың санитарлы-эпидемиологиялық жағдайын 70-80%-ға көтеру;
- қосымша 200 мың жұмыс орнын тағайындау;
- су қабылдау көздеріне қоршаған ортаның экологиялық теріс
жағдайларының әсерін тигізбеу;
- жекеленген аудандарда және өзен бассейіндеріне ауыз су сапасына
тездетілген мониторинг құру;
- ауыз суын дайындауда, тазалауға, және жаңа технологиялық құрылыс
жұмыстарына жүргізу жолдарына кететін бір метр куб судың бағасын
арзандату, сонымен қатар сумен жабдықтау көздерінің басқада кері
жағдайларына кететін су мөлшерлерінде естен шығармаған жөн;
Бұл бағдарламаның тапсырмаларының бірі, жобада көрсетілген
бағдарламалық іс-шараларды іске асыру яғни бұл – ескірген қалалық және
ауылдық жерлердегі сумен жабдықтау жүйелерін толығымен қайта құру, жөндеу
қажет болған жағдайда жаңадан салу. Бұл тапсырмаларды орындау,
жергілікті және мемлекеттік органдар жұмылдырылды.
1 Бастапқы мәліметтер
1.1 Климаттық жағдайы
Климатында тым континенттік құбылыстар басым байқалады. Жер бетіне
түскен ылғал мөлшері ауға булану және топыраққа сіңу мөлшерінен кем.
Әсіресе солтүстік жағында қуаңшылық жиі сезіледі. Қаңтар айының орташа
температурасы солтүстігінде – 9о С, ал оң түстігінде – 2о С. Қысы қысқа,
қар жамылғысы жұқа және тұрақсыз болып келеді. Жылымық құбылысы көбірек
байқалады. Шілдеде ауаның орташа температурасы 22 – 24о С. Жазы ыстық, қуаң
келеді. Жауын – шашынның жылдық орташа мөлшері 150 – 650 мм; солтүстігне
ойысқан сайын бұл мөлшер кеми (100 – 120 мм-ге дейін) түседі, тауда 1000
мм-ге көбейеді. Өніп - өсу кезеңі 215 – 265 күндей.
1.2 Гидрогеологиялық жағдайлары
Жер бедері жөнінен негізінен жазық келген. Көпшілік жерін Тұран
ойпатының шығыс жағы алып жатыр. Оңтүстік шығысын және орталық бөлігін
Талас Алатауының батыс сілімдері қамтиды. Геологиялық құрылысы жөнінен
көпшілік жері Тұран плитасының ққұрамына кіреді. Жазық өңірі негізінен
кембрийлік, девондық, карбондық жыныстардан (құм, тса, тақта тас, әк тас),
таулы бөлігі төменгі полеозойлық жыныстардан ( құм тас, гранит,
кангломерат, жоталар аралық ойыстар девонның қызыл түсті шөгінділеріне
толған) түзілген. Өңірдің қойнауы пайдалы қазындыларға бай. Мұнда
полиметалл рудалары, қоңыр көмір қабаттары, мәрмәр, отқа төзімді және
кварцты құмдар шоғыры, жер асты және грунт суларының қорлары, әр түрлі
құрылыс материалдары кездеседі.
2 НЕГІЗГІ ТЕХНАЛОГИЯЛЫҚ ШЕШІМДЕР
2.1 Су тұтынушылардың барлық категориясына арналған судың
есептік шығынын анықтау
2.1.1 Су шығындалулардың түрі
Сумен жабдықтау объектісін жобалағанда, ең алдымен объектіге
берілетін судың саны мен сапасы анықталу қажет. Бұл мәселерді шешу үшін
тұтынушылардың категориясын, қойылатын талаптарын жәнесуға қойылатын
талаптарын білу қажет.
Су әр-түрлі тұтынушылармен, әр-түрлі мақсаттарда қолданылады. Бірақ
су қоданудың үлкен түрі халық шаруашылығында келесі негізгі
категорияларында пайдалануы мүмкін:
1. Адамдардың шаруашылық-ауыз су мұқтаждықтары (елді мекенде және
өнеркәсіптерде жұмысшылар келген уақытта);
2. Әр-түрлі өнеркәсіп орындарының технологиялық процесс
қажеттілктеріне жұмсалатын өнеркәсіптік қажеттілктер;
3. Елді мекен мен өнеркәсіп орындарының абаттандыру жағдайына кететін
су шығындары: көшелер мен алаңдарға су себу мен суару, жасыл алқаптарды
суару және т.б.
4. Өрт сөндіруге кететін су шығындары.
Ауыл-шаруашылығында суды пайдаланудың негізгі түрі суару. Бұл су
шаруашылығының сумен жабдықтау түсінігіне кірмейтін бөлек бір саласы.
Тұтынушылардың жекелеген категорияларының су пайдалану сапасы мен
талабына қойлатын талаптар әр-түрлі. Шаруашылық – ауыз су мақсаттарына
санитарлы және физикалық түріне қойылатын талаптары жоғары болады.
Өнеркәсіп орындарының әр-түрлі салаларына қажетті су шығындары
технологиялық процестердің сипаттамаларына байланысты және әр-түрлі.
Көшелер мен жасыл алқаптарды суару мен өрт сөндіру сулары сапасына арнайы
талаптар қойылмайды.
Қала тұрғындарының шаруашылық-ауыз су мұқтаждықтарына кететін
судың шығынын анықтау.
Тұрғындардың шаруашылық ауыз су мұқтаждықтарына кететін су шығындарын
анықтау үшін елді-мекенде тұратын тұрғындардың санын бір тұтынушыға кететін
су тұтыну мөлшері бойынга саналады (меншікті су тұтыну).
Тұрғындардың шаруашылық-ауыз су мұқтаждықтарына орташа тәуліктік
шығынды келесі формуламен анықтаймыз:
,м3
(2.1)
мұндағы N ж – тұрғындардың есептік саны, адам;
q- меншікті су тұтыну, абаттандыру дәрежесіне байланысты
2.04.04-84 ҚЕмН сәйкес алынады, 1 кесте, л;
м3тәу
Тұрғындардың санын келесі формуламен анықтаймыз:
Nж=F*P,адам
(2.2)
мұндағы F- аудан, га;
P- жобаның бастапқы мәліметі бойынша тұрғындардың
тығыздығын, адамга.
Nж=357*76=27060 чел
Тәуліктің ең жоғарғы және төменгі су тұтыну шығындарын келесі
формуламен анықтаймыз:
м3 тәу,
(2.3)
м3тәу,
м3тәу,
м3тәу,
мұндағы Кmax.тәу , Кmин.тәу - су тұтынудың тәуліктік біркелкісіздік
коэффициенті 2.04.02-84 ҚЕмН сәйкес қабылданды.
Кmax.тәу=1,25; 0,85.
Кmин.тәу=1,23; 0,8.
Сағаттық су тұтыну шығынын келесі формуламен анықтаймыз:
м3 сағ,
(2.4)
м3сағ,
мұндағы Ксағ.макс, Ксағ.мин- су қолданудың сағаттық біркелкісіздік
коэффициенті, оны формуламен табамыз:
(2.5)
мұндағы L - коэффициент, абаттандыру дәрежесіне байланысты
қабылдаймыз Lмакс.=1.2-1.4, Lмин=0.4-0.6
В – тұрғындардың санына байланысты алынатын коэффициент,
СНиП 2.04.02-84. 2-ші кесте.
м3 сағ,
м3сағ,
Кесте 2.1- Шаруашылық-ауыз су шығындары
Қала F(Га)ТұрғыТұрғын1 Тәу. Тәуліктік
ауданы ндарддар тұр. біркелкісізшығындар М3
ың саны, мөлшедік коэф-ті
тығызN(адамрі
дығы ) q(лт
Р(Га) әу)
max min Орташа
тәу
шығын
Ы.ц.
жұмысшы
саны
сағат
ТәуліктіҚаланың суСорғыштан Бакқа Бактан Бакте
к шығыны % беру% келу % шығын % қалғаны
сағаттар %
1 2 3 4 5 6
0--1 1,72 3,54 1,82 3,60
1--2 1,75 3,54 1,79 5,39
2--3 1,57 3,54 1,97 7,36
3--4 1,48 3,54 2,06 9,41
4--5 1,76 3,54 1,78 11,20
5--6 3,00 3,54 0,54 11,73
6--7 3,61 3,54 0,07 11,73
7--8 3,15 3,54 0,39 12,12
8--9 6,35 5,42 0,93 11,19
9--10 6,80 5,42 1,38 9,81
10--11 5,86 5,42 0,44 9,37
11--12 6,40 5,42 0,98 8,39
12--13 6,35 5,42 0,93 7,46
13--14 5,59 5,42 0,17 7,29
14--15 5,47 5,42 0,05 7,24
Кесте 2.5 - жалғасы
15--16 6,13 5,42 0,71 6,53
16--17 4,73 3,54 1,19 5,33
17--18 5,61 3,54 2,07 3,26
18--19 4,63 3,54 1,09 2,18
19--20 5,64 3,54 2,10 0,00
20--21 3,29 3,54 0,25 0,25
21--22 3,13 3,54 0,41 0,66
22--23 3,36 3,54 0,18 0,84
23--24 2,60 3,54 0,94 1,78
жалпы 100,00 100,00
2.5 Магистралды торапты трассалау
Сумен жабдықтау жүйесін жобалау кезеңінде бұл процесс ерекше бір
міндетті де қиын амалдардың бірі болып саналады.
Су тарату мен беру жүйесінің талаптарын қанағаттандыру үшін,
магистралды тораптарды трассалау келесі ұсыныстардан тұру керек:
1. Торап қаланың аумағы бойынша біркелкі орналасуы, мүмкіндігінше
тиімді және ірі тұтынушылардың қосылуына сенімді болу керек. Тораптың
аймақтары көшелер бойынша тартылып, екі жақты таратқыш жүйелермен және
үймереттерге қосылуын қамтамасыз етуі қажет. Транзитті магистрал мен бір
жақты су алу аймақтарының ұзақтығы аз болуы қажет.
2. Су көзінен тұтыныушыларға дейін су ең қысқа жолмен жолдағы табиғи
және жасанды кедергілерді ескеріп, қажет болған жағдайда техникалармен
механизмдерді пайдаланып жеткізілуі керек.
3. Сенімділікке қойылатын талаптар: бас су құбырларын құрылғылармен
тарту, егер айналма аймақтарында жөндеу жұмыстары болған кезде, судың
берілуін тоқтатпау.
4. Арынды мұнараны жергілікті жер бедерінің ең биік нүктесіне
орналастыру.
Тораптар мен бас су құбырларын трассалау кезінде негізінен бастапқы
су тазарту ғимарттарынан қалаға дейінгі судың ағу бағытының өлшемдері және
оның территория бойынша тұтынушыларға берілуін ескеру. Осыдан кейін бас су
құбыры мен магистралды тораптар жүргізіледі. Магистралдар арасында
қосылысты ескеру қажет.
2.6 Меншікті, жолай және түйіндік шығындарды анықтау
Тораптан суды алу үлкен көлемде және қарқыныдылығы әрдайым
өзгергендіктен, біз су алу схемасының қарапайым схемасын таңдаймыз. Бұл
торапқа берілген су торап ұзындығы бойынша бірдей беріледі, және осыған
сәйкес су саны тораптың ұзындығы бойынша біркелкі бөлінеді. Бұл жағдайды
меншікті шығын деп, келесі формуламен анықтаймыз:
Qмен=Q(L, лсек
(2.15)
мұндағы Q =698,7555м3сағ=194,09лс қаланың сағаттық максималды шығыны
минус бағытталған шығындар, лсек;
(L – су беретін торап ұзындығының қосындысы, м.
Qмен =194,09-116,99610675=0,0072 лсек
Аймақтың кез-келген бөлігінде суды алу жолай деп аталады, оны келесі
формуламен анықтайды:
Qжол= qмен*l, лсек
(2.16)
мұндағы l – аймақ ұзындығы.
Кесте 2.6 - Жолай шығынды анықтау
№ УчасткеніУчасткеніМеншікті Жолай
ң № ң шығын шығын
ұзындығы лс лс
м
1 2 3 4 5
1 1--2 648,3 0,0072 4,67
2 2--3 718,55 0,0072 5,17
3 3--4 1046,5 0,0072 7,53
4 4--5 720,75 0,0072 5,19
5 5--6 1117,1 0,0072 8,04
6 6--7 762,05 0,0072 5,49
7 7--8 884,1 0,0072 6,37
8 8--1 1090,1 0,0072 7,85
9 1--9 850 0,0072 6,12
10 9--3 715,55 0,0072 5,15
11 9--5 1070 0,0072 7,70
12 9--7 1052 0,0072 7,57
жалпы 10675 42,46
Кез-келген түйінде суды алу келесі формуламен анықталады:
Qтүй= 0,5(Qжол, лсек
(2.17)
Кесте 2.7 - Түйіндік шығынды анықтау
Түйін №Түйінге Участкеніңсоср. Түйіндік
қйылысатын жолай шығын шығын лс
участкелер № шығыны лс
лс
1 2 3 4 5
1 (1--2), 18,64 9,3182
(1--9),
(1--8)
2 (1--2), 9,84 4,9207
(2--3)
3 (2--3), 17,86 23,14 8,9302
(3--9),
(3--4)
4 (3--4), 12,72 30,6 6,3621
(4--5)
5 (4--5), 20,94 16,01 10,468
(5--6),
(5--9)
6 (5--6), 13,53 6,7649
(6--7)
7 (6--7), 19,43 9,7133
(8--7),
(9--7)
8 (8--7), 14,21 47,2 7,1071
(8--1)
9 (9--1), 26,55 13,275
(9--3),
(9--5),
(9--7)
жалпы 153,72 116,95 76,86
Барлық есептеу біткеннен кейін келесі шарт орындалуы қажет:
Qжал= Qбағ+(Qтүй, лс
(2.18)
2.7 Айналма тораптың гидравликалық есебі
2.7.1 Максималды сағаттық су тұтыну жағдайына арналған гидравликалық
есеп
2.7.1.1 Алдын-ала ағын тарату
Шығындарды торап бойынша тарату вариантында ерекше тиімді критерий
болып саналатын сенімділік талаптарын орындау. Айналманы салу осы
сенімділікті қамтамасыз ету шараларының негізі болады.
Бірақ тұтынушыларға суды беру кезінде мүмкін болатын авариялар аз
болу қажет. Торап тек қана айналма түрінде ғана емес, сонымен қатар апат
болған жағдайда паралельді түрде келесі тармақ іске қосылуды қамтамасыз ету
керек.
Су тораптарының гидравликалық есебі негізінде постулат қабылданған.
Бұл Киргхоф заңына сәйкес тораптың кез-келген таратылуында ағын таратуда
орындалуы керек.
Киргхофтың бірінші заңына сәйкес түйінде ағын бірқалыпты приниципін
қайтаратын материалды баланс сақталу қажет. Бұған сәйкес су тораптарында
кез-келген түйіндегі торап шығынының алгебралық қосындысы нөлге тең болу
қажет:
(+q)+(-q)=0
(2.19)
Киргхофтың екінші заңы бойынша жүйенің кез-келген контурында жоғалудың
қосындысы нөлдік өзгеруді талап етеді. Су тарату айналмасында, кез-келген
айналмада арын жоғалудың алгебралық қосындысы 0-ге тең болу керек.
(+h+h)+(-h-h)=0
(2.20)
2.7.1.2 Айналма торапты гидравликалық түйіндеу
Тораптарды түйіндеу теңдеуінің ерекшелігі болып олардың арасында
сызықты теңдеу - түйіндегі шығын балансының теңдеуіне сәйкес (Киргхофтың 1-
ші заңы), сонымен қатар айналмадағы арын жоғалудың теңдігін нөлге теңейтін
сызықсыз теңдеу (Киргхофтың екінгі заңы).
Осы теңдеулерді шешу торап аймақтарында су шығындарын анықтауды және
оларға қажетті арынды анықтауға көмектеседі. Белгілі мән ретінде аймақ
ұзындығы, құбыр диаметрі (алдын ала анықталған шығын және оларға сәйкес
қарсылық бойынша) кіреді.
Диаметр, тармақ ұзындығы және жылдамдықты біле тұра, әр аймаққа
кететін қарсылықты анықтауға болады:
S=S0*δ*l*10-6
(2.21)
мұндағы S0- меншікті қарсылық, диаметрге байланысты Шевелев кестесінен
қабылдаймыз;
δ – түзетуші коэффициент, жылдамдыққа байланысты Шевелев
кестесінен қабылдаймыз;
l – аймақ ұзындығы, м;
10-6 – ауыспалы коэффициент.
Әрі қарай Sq мәні, арын жоғалу h=Sq2, айналма түйіссіздігі h,
ΣSq мәні және айналма түйінделген шығындары келесі формуламен анықталады:
(2.22)
Жекелеген торап торап айналмаларының белгіленген шығындарының
түйінделмегенін сараптасақ, жүктелген немесе жай ғана жүктелген
тармақтардың бар екенін көреміз. Жүктелген аймақтан, жүктелмеген аймаққа
шығғының едәуір бөлігін лақтыруды түйін шығындарының айналмалы жекелеген
контуры бойынша жүргіземіз. Әдетте жекелеген айналма түйінделемеген шамасы
0,5м артық кетпеу керек.
Осыдан кейін максималды өрт кезіндегі су тұтыну шығынына есеп
жүргіземіз.
Кесте 2.8 - Максималды су тұтыну кезіндегі түйістіру мен гидравликалық есеп
Айналма№
Айналма№
Су сапасының Өлшемі Тапсырма Талаптар Қабылданған
көрсеткіштері бойынша ГОСТ 2874-82 әдістер
Лайлығы Мгл 440 (1,5 Мөлдірлету
Түстілігі град 65 (20 Түссіздендіру
Иісі Балл 2 (2 Нормаға сәйкес
Дәмі Балл 2 (2 Нормаға сәйкес
рH 6,8 6,5-6,75 Нормаға сәйкес
Фтордың мөлшері Мгл 0,4 0,7-1,5 Фторлау
Жалпы темір Мгл 0,3 0,3 дейін Нормаға сәйкес
мөлшері
Коли-титр 0,5 300 Зарарсыздандыру
Құрғақ қалдық 560 1000 Нормаға сәйкес
Осы ерекшеліктерді ескере отырып, 2.10 кестесінен келесі тазарту
ғимарттары: арластырғыш, қалқымалы тұнбалы мөлдіреткіш, жедел сүзгі, таза
су резервуарлары қабылданған.
2.14.3 Табиғи суды өңдеудің техналогиялық сүлбесін таңдау
Су өңдеу әдісі және су тазалау ғимаратының құрамы су алу көздерінің
сапасына, станцияның өнімділігіне, жергілікті жағдайларға және тағы
басқаларға байланысты болады.
Жер үсті су көздерінен ауыз су алуының негізгі әдістері
зарарсыздандыру, түсіздендіру, мөлдірету болып табылады.
Суды және ғимараттарды өңдеу прцестерін үйлестіру үшін
техналогиялық сүлбе қарастырылады.
Тәжирбелік су өңдеу техналогиялық сүлбесін келесі негізгі
белгілермен топтастыруға болады:
- реагенттерді қолдану шарттарымен, өңдеу сатыларының санымен, өңделетін
судың қозғалу мінездемесімен.
Реагентерді қолдану шартарымен техналогиялық сүлбе мыналарға
бөлінеді:
- коагулянтпен флокулянтты қолдану реагентті
- коагулянтпен флокулянтты қолдабау реагентсіз
Су өңдеудің бірінші жағдайында араластырғыштар, жапалақ пайда
болу камералары, жедел сүзгілер, тұндырғыштар, мөлдіреткіштер және т.б.
қолданылады.
Екіші жағдайында жағдайдада ірі түйірлі сүзгілер, тарамдалған
тұнырғыш, баяу сүзгілер.
Суды өңдеу сатысына байланысты техналогиялық сүлбе бір сатылы
және екі сатылы болып екіге бөлінеді.
Су ғимараттарда қозғалу мінезіне байланысты арынды және өз бетімен
ағатын болып бөлінеді.
Техналогиялық сүлбені жобалағнда негізігі және қосалқы ғимараттардың
үйлесімді құрамын таңдау негізгі мәселелердің бірі болып табылады.
Техналогиялық сүлбенің негізгі және қосалқы ғимараттарың
үйлесімді құрамын технико-эканомикалық салыстырымға сүйеніп таңдаймыз.
Ашық су көздерінен су алып тазалау ғимараттарының негізгі
комплекстерінің ішінде кең тараған мөлдірету мен түссіздендіру кіреді. Олар
судан ауыр, коллоидты және жоғары молекулалы заттарды кетру арқылы судың
физикалық жағдайын жақсартады.
Зарарсыздандыру судағы ауру тарататын бактериялар мен
вирустарды және т.б. кетіреді. Микроорганизімдердің үлкен бөлігі суды
мөлдіретіп түссіздірген кезде кетеді, ал қалған бөлігі дезинфекциялайтын
реагенттердің әрекеті нәтижесінде тоқтатылады. Суды зарарсыздандыру ең көп
тараған түрі, кей жағдайда су өңдеудегі жалғыз әдіс деп алсақта болады.
2.10 кестеде көрсетілген көрсеткіштерді ескере отырып бұл дипломдық
жобада келесі техналогиялық сүлбені таңдаймыз: Су тазалау ғимаратында
табиғи су араластырғышқа түседі, содан соң қалқыма тұнбалы мөлдіреткішке,
мөлдіретілген су жедел сүзгілерге барып, одан таза су резервуарына кетеді.
2.14.4 Биіктік сүлбесін құрастыру
Тазарту станциясының биіктік сүлбесі деп – барлық ғимараттардың
графикалық түрін айтамыз.
Тазартқыш ғимараттарды жобалауда алдын ала су тазарту станциясының
биіктік схемасын құрады. Биіктік сүлбені ғимараттардың құрамын
белгілегеннен кейін жасап, сосын олардың кейбір жерлері анықталады.
Биіктік сүлбену құру таза су резервуарынан басталады.Бұл
резервуардағы судың деңгейінің белгісін соның жанындағы жердің белгісінен
0,3...0,5м-ден жоғарырақ қабылдаймыз. Ғимараттар мен оларды қосатын
құбырлардағы арынның жоғалуына сүйене отырып, судың керекті денгйін
табамыз.
2.14.5 Тазалау стансиясының негізгі үймереттерін есептеу және жобалау
2.14.5.1 Реагенттердің көлемін анықтау
2.14.5.1.1 Суды коагулиянттау
Cуды өңдеудегі реагенттік әдісте коагулянттау дисперсиялық жүйенің
кішкентай бөлшектерін ірілендіру үшін қолданылады және тұнуын тездетуін,
сонымен қатар т.б. қамтамасыз етеді.
Коагулянт ретінде күкірт қышқылды алюминийін Al2 (SO)·18 H2O;
темір купоросын FeSO·7 HO және хлорлы темірді FeCl·6
HO қолданамыз.
Судың түстілігін төмендету үшін коагулянттың мөлшерін мына
формуламен анықтаймыз:
= 4= 4= 32 мгл
(2.41)
мұндағ Т – өңделетін судың түстілігі, град..
Коагулянт дозасы: лай күйінде Мк =65 мгл;
Суда қалқыма заттармен бірге түстілігі де жоғары болса екі
мөлшердің үлкенін қабылдайды. Мк=65 мгл.
Коагуляциялау процессіне келесі факторлар ықпал етеді: суда
сутекті иондардың концентрациясы - рН; судың аниондық құрамы; коагулянт
мөлшерінің дұрыс таңдалуы; судың сілтілігі; су температурасы; араластыру
шарттары; сумен коагулянттың араласу тездігі; судағы табиғи заттардың
құрамы;
Алюминий сульфатымен коагулянттау кезіндегі рН-тың көрсеткіштері:
- жұмсақ түрлі түсті суларға ( 50 град кем емес) сілтілігі 1,5 мг-эквл
дейін – 5-6;
- аз түсті суларға( 40 град дейін) орташа қаттылы (4-5 мг-эквл) сілтілігі
3-4 мг-эквл дейін – 6-7,8;
- түстілігі аз, қатты (6-9 мг-эквл) минералданған суларда 0,8-1,0 гл,
сілтілігі 5 мг-эквл жоғары – 6,5-7,5.
Коагулянттау дәрежесі рН – 9-9,5 болған жағдайда суд жұмсартуға темір
купоросы қолданылады.
Когулянтты суға енгізгеннен кейін рН дәрежесі 5-5,5 тен төмен
түспесе хлорлы темірді қолданамыз.
Негізгі судың сілтілігі төмен жағдайда оны когуляцалау үшін судың
сілтілігін артырамыз, ол үшін сөндірілген әкті (Ca(OH)) немесе
кальциленген соданы(NaSO), немесе улы натриді (NaOH) енгіземіз.
Олардың мөлшерін келесі формуламен анықтаймыз:
= К ( - Щ + 1), мгл;
(2.42)
мұндағы М - Сілтілігін көтеретін реагенттің мөлшері, мгл;
К – әкке тең коэффициент ( СаО) – 28;
М- Сілтілігін көтеру жағдайдағы сусыз когулянттың
максималды мөлшері, мгл;
е-сусыз когулянттың эквиваленттік салмағы мгмг-экв,
Аl(SO)57;
Щ – судың минималды сілтілігі , мг-эквл,
1 – сілтіліктің резерві, мг-эквл.
=28 (1,8 + 1) =9,52 мгл;
Коагуляндыру процесін қарқындату үшін флокулянт ретінде ПАА
пайдалануға ұсынылады. Оның мөлшері 6.17.1 анықталады: Мф=0,4 мгл.
Флокулянт коагулянтан кейін 2-3 минуттан соң жіберіледі.
2.14.5.1.2 Суды фторлау
Ауыз суды фторлау халықтың тісінің кариесін сақтау үшін қолданылады.
Сумен жабдықтау практикасында ұнтақ тәрізді кремнефтористі натрийді Na2SiF6
қолданады. Фторлы реагенттің дозасын мына формуламен анықтаймыз:
(2.43)
мұндағы: n – су тазалау ғимаратынан кейін суға енгізілетін фтордың
коэффициенті 1,ал жедел сүзгілердің алдында 1,1;
а – өңделген судың құрамындағы фтордың құрамы қыста 1 мгл
және жазда 0,8 мгл;
К – таза фтордың заттағы құрамы Na2SiF6 60%;
Сф – таза заттың техникалық өнімдегі құрамы Na2SiF6 90-98%
сортқа байланысты;
(F-) –шығатын судағы фтордың құрамы мгл.
2.14.5.1.3 Хлордың көлемі
Біз өзеннен су аламыз. Өзеннен су алу кезінде хлордың көлемін жер асты
суына қарағанда жоғары қолданмыз.
Хлорлау екі этапта жүргізіледі: тазалау станциясына келерде 3-5 мгл
және суды сүзгеннен соң 1-2 мгл.
Сағаттық шығынды алдын ала хлорлау мынаған тең:
(2.44)
Сағаттық шығынды қайталап хлорлау мынаған тең:
(2.45)
Жалпы сағаттық шығын:
Хлордың тәуліктік шығыны: тәу
2.14.5.2 Табиғи заттар мен дәмін және исін кетіру
Судыан табиғи заттармен исін және дәмін кетіру үшін қышқыл ретінде
хлор, перманганат, калия, озон, және активный угольді қолданамыз.
Қышқылдардың жобалық көлемін кестеден аламыз.
Мөлдірету сүзгілерінің немесе басқада су тазарту үймереттерінің
алдында орналасқан сорбциондық сүзгілерге түйіршікті белсенді көмірді
қолданамыз.
Ұнтақ тәрізді активті көмірді коагулянттың алдында 10 минут сайын
енгізіп тұрады. Сүзгілердің алдында көмірді енгізу оның дозасы 50 мгл,
тұндырғыштың алдында 20 мгл.
2.14.5.3 Реагенттерді дайындау
Үлкен және орташа су тазалау ғимараттарында арнайы регентті шаруашылық
қолданылады, олар бөлек ғимараттарда орналасады.
Су тазалау ғимараттарын жобалғанда екі түрлі реагентті шаруашылық
сүлбесі қолданылады.
Біріншісі – заводтардан дайын өнімдерді алып, оны дозатордың көмегімен
өңделетін суға қосады. Бұндай жағдайда дайын өнім мен дозаторлар тұратын
қойма керек.
Екіншіде – заводтардан жартылай дайын өнімдерді алып оны толық
керекті жағдайға жеткенше дайындау. Бұл жерде қоймадан бөлек қоспаларды
дайындау үшін және өңделетін суға дозатордың көмегімен қосу үшін
апаратуралр қоймасы керек.
2.14.5.3.1 Коагулянттың қоспаларын дайындау
Коагулянттың қоспаларын қоспалы бактарда дайындайды.Қоспалы бактар
тік бұрышты немесе төрт бұрышты резервуарлар болып келеді.
Коагулянт ертіндісінің ерітінді бактегі концентрациясы 10-17%,
концентрацияға дейінгі қоспа 4-10%. Коагулянт ертіндісі дозатр арқылы
өңделетін суды дозалайды.
Әктілі сүтті керекті концетрацияға дейін дайындайтын бактің және
коагулянтқа керекті қоспаларды дайындайтын бактың көлемін келесі формуламен
анықтаймыз:
W = ,м3; (2.46)
мұндағы М - Сусыз коагулянттың немесе әктің максималды дозасы (считая
на СаО) вгм³;
n – қоспаның дайындалатын сағаты 10 – 12 сағ;
Q – станцияның жалпы өнімділігі, м³сағ;
bе - коагулянттың қоспаларының концентрациясы %, коагулянттың
қоспасына 10-17% (по безводному продукту), әктілі сүтке 5%;
- коагулянттың қоспасы мен әктілі сүттің тығыздығы, екі
жағдайда да 1 тм³ ге тең деп алсақ болады.
W = ;
Шығын багінің көлемін мына формуламен анықтаймыз:
Wш = , м3;
(2.47)
мұндағы bш - шығын багіндегі коагулянттың қоспаларының концентрациясы,
мынаған тең деп аламыз 4-10%.
Wш = ,
Қоспалардың багінің санын коагулянтты тасмалдауына және түсіріуіне,
оның түріне және еру уқытына байланысты қабылдаймыз. Ол екуден кем болмау
керек
Қоспаның бактарының қабырғаларын көлденең 45о еңіспен қабылдймыз.
Бакты тазалау үшін және шөгіндіні тасатау үшін кемінде диаметрі 150мм
болатын су құбырын қабылдау керек. Коагулянтты еріту үшін және оны бакте
араластыру үшіні қысым мен ауа беру:
еріту үшін 8 - 10 лс·м²;
Бакте керекті концентрацияға дейін араласу үшін 3 - 5 лс·м².
Ауаны тарату үшін тесіктері бар құбыр пайдаланамыз.
Құбырда ауаның қозғалу жылдамдығы 10...15 мс; тесіктен шығу жылдамдығы
20 -30 мс, тесіктің диаметрі 3 - 4 мм.
2.14.5.3.2 Реагенттердің ерітіндісін мөлшерлеу
Су тазарту станцияларында реагенттердің ерітінділері мен
суспензияларын мөлшерлеу үшін көп құлданылатын мөлшерлеуіш сорғыштар. Басқа
мөлшерлеу құрылғыларына қарағанда бұлардың артықшылығына жататын оңай
автоматтандырылуы, көп орын алмайтындығы және арынды құбырларға
реагенттерді мөлшерлеп енгізуге мөмкүншілік жасатылатыны.
2.14.5.3.3 Реагенттерді сақтау
Коагулянтпен әкті сақтау үшін қойма керек. Реагентерді максималды
қолдану кезін есептеп 30 күнге артық есептейміз. Жергілікті жердің
жағдайына байланысты 15 күнге беруге болады.
Реагенттер қоймасы оларды ерітетін ғимаратқа жақын орналасу
керек(хлормен амиактан басқасы). Коагулянттың қоймасының ауданы мына
формуламен анықталады:
Fқ= , м² (2.48)
мұндағы Q- Су тазалау ғимаратының жалпы өнімділігі, м³тәу.;
М-максималды жағдайдағы коагулянттың есептік дозасы,
гм³;
Т – коагулянттың қоймада сақталу мерзімі, тәу;
- қоймадағы қосымша өтпелердің коэффициенті 1,15;
Рс – сусыз өнімнің коагулянтта ұсталуы, Рс = 20...45%;
-қойманы үйіп тиегенде коагулянттың көлемдік салмағы 1,1
тм³;
h- Коагулянттың қоймадағы қабатының рұқсат етілетін
биіктігі2м.
Fқ= , м²
Әктің қоймасының ауданын мына формуламен табамыз:
F= м² (2.49)
мұндағы М- әктің есптік дозасы, гм³;
Р- сусыз өнімнің әкте ұсталуы 50 %;
- қойманы үйіп тиегенде әктің жалпы салмағы 1 тм³;
h - әктің қоймадағы қабатының рұқсат етілетін биіктігі 1,5
м.
F= , м²
2.14.6 Араластырғыштардың есебі мен жобасы
Араластырғыштар реагенттерді өңделетін суға тез және толық
араластыруға арналған. Ол үшін араластырғыштардың гидравликалық (вихревые,
перегородчатые) және механикалық типі (мешалки) қолданылады.
Араластырғыштарды таңдау су тазалау ғимаратының жобасына (оның өнімділігі
мен су тазалау методына байланысты). Араластырғыштардың санын екіден кем
қабылдамау керек. Резервті араластырғыштар қарастырылуы керек.
Тесікті араластырғыштардың түрі тесігі бар қалқалар орнатылған науа
сияқты болып келеді. Бұл қондырғылардың өнімділігі 24 мың м3тәулікке
дейінгі су тазарту станцияларында қолданады. Көбнесе мұндай
араластырғыштарда тесігі бар үш қалқа орнатады, шығын қондырғыларды
тесіктердің диаметірі 20-40 мм және үлкен қондырғыларда 100 мм-ге дейін.
Бұл дипломдық жобада өнімділігі 489,65 м³сағ = 136,01 лс су тазарту
ғимаратын қарастырып отырмын.
Қалқалардың тесіктерінде судың жылдамдығы 1 мс – тең етіп қабылдайды.
Тесіктің белгілі диаметірі арқылы әр қалқадағы тесіктердің санын анықтауға
болады:
шт (2.50)
шт
Қалқалардағы тесіктердің араын жоғалуын мына формуламен анықтаймыз:
м (2.51)
мұндағы m – қалқалардың саны;
µ - су мөлшерінің коэффиценті;
g – салмақ күшінің үдеуі, 9,81 мс2
м
Әр қалқадан кейінгі су деңгейінің құлауы:
м
(2.52)
м
Араластырғыштың соңында науаның қимасы:
м2 ; (2.53)
м2 ;
Араластырғыштың соңында су қабатының биіктігі Н=0,65 м-ге тең
қабылдаймыз, сонда науаның ені в1 = 0,110,65= 0,16 м.
Қалқалардың алдында су қабатының биіктігі:
1 Н+h = 0,65+0,09 = 0,74 м,
2 Н+2h = 0,65+0,18 = 0,83 м,
Әр қалқадағы тесіктің ауданы:
fт = n * 0,785 dт2, м2 (2.54)
fт = n * 0,785 dт2 =24*0,785*0,062 =0,068 м2
Тесіктердің жиынтық ауданы қалқаның жұмыс ауданына 30%-тен аспауына
байланысты қалқаның енінің қажетті ауданы:
fқ = 0,0680,3=0,22 м2
Тесіктердің жоғарғы қатарын суға батуын есепке алғанда бірінші
қалқаның биіктігі:
hқ=0,22-0,1 = 0,12 м.
Сол үшін араластырғыштың ені:
м (2.55)
м
Бірінші қалқаның ең аз жұмыс ауданы:
hқ*ва=0,12*1,88=0,22 м2
Онда тік бойынша алты қатар әр көлденең қатарда төрт тесік, ал барлығы
24 тесіктерді орналастырамыз.
Тік бойынша тесіктердің өс бөлігінің қадамы:
1 мм
2 мм
Көлденең бойынша тесіктердің өс біліктердің ара қашықтығы барлық
қалқаларға бірдей болып мынаған тең болады:
мм
Қалқалардың ара қашықтығы:
l = bа = 1,88 м
2.14.7 Қалқыма тұнбалы мөлдіреткіштер
Бапталатын судың алдымен шөккен тұнбамен түйісуі арқасында судан
қалқыма заттардың бөлініп шығу принципіне негізделген ғимараттарды
мөлдіреткіш деп атайды.
Үлен өнімділікті станцияларда кең тараған тік тұнбатығыздағышы бар
коридорлы мөлдіреткіштер. Олар жоғары лайлы табиғи суларды мөлдірету мен
түссіздендіруге арналады.
Коридорлардың ұзындығы бойынша суды таратуға, тұнбатығыздағышта
мөлдірленген суды жинауға және тұнбаны ағызуға тесігі бар құбырларды
қолданады.Су мөлдіретуінің жоғары нәтижесіне жету үшін судың коридордың
ұзына бойы таралуы біркелкі болып қалқыма тұнбаның қабатының қалыңдығы
жеткілікті болғаны дұрыс.
2.14.7.1 Тік тұнбатығыздағышы бар коридорлы мөлдіреткіштің есебі
Тік тұнбатығыздағышы бар коридорлы мөлдіреткішті есптеп оның мөлшерін
анықтау.
Мөлдіреткішке келетін судағы қалқыма заттардың максималды
концентациясын мына формуламен анықтаймыз:
Сор= Л+КМк+0,25Т+Ә, мгл; (2.56)
мұндағы Л – бастапқы судағы қалқыма заттардың мөлшері, 2м3;
К – ауыстыру коэффиценті,
Мк – сусыз өнімге есептегендегі когулянттың мөлшері, 2м3;
Т – судың түстілігі,
Ә - судың сілтілігін жоғарылатуға керек әкпен бірге енетін
ерімейтін заттардың мөлшері, 2м3; Ә=(1-0,4)Мә
Сор= 440+0,55*65+0,25*65+(1-0,4)20=500, мгл;
Тұнбатығыздағыштан тұнбаны шығарғанда онымен бірге кететін судың
мөлшерін мына формуламен анықтаймыз:
℅ (2.57)
мұндағы Кт–тұнбаның шығарда сулану коэффиценті 1,2...1,5 – ке тең.
m – мөлдіреткіштен шықан судағы қалқыма заттардың мөлшері,
8...12 мгл-ге тең.
℅
Тұнбаны шығарғанда судың шығыны:
м3сағ
Мөлдіреткіштердің ауданын мына формуламен анықтаймыз:
м2 (2.58)
мұндағы - мөлдірету аймағының ауданы, м2;
- тұнбатығыздау аймағының ауданы, м2;
К - мөлдірету аймағымен тұнбатығыздағышқа суды қарату
коэффиценті;
Qесеп-судың есептік шығыны м3сағ;
α - тік тұнбатығыздағыштағы тұнбаның бөліну аймағында өрлеп
келе жатқан ағынның жылдамдығымен салыстырғанда төмендеу коэффицент, 09-ға
тең.
м2
Бір мөлдіреткіштің ауданы планда 100 ... 150 м2 артық болмауына
байланысты екі мөлдіреткіш қабылдаймыз. Мөлдіреткіштің екі коридорының әр
қайсысының ауданы сонда:
fкор = 210,522 = 52,62 м2
ал тұнбатығыздағыштың ауданы:
fтт = 90,92 = 45,45 м2
Коридордың енін құрылыс конструкциясының мөлшеріне байланысты вкор =
2,6 м-ге тең қабылдаймыз, сонда коридордың ұзындығы
L=52,622,6=20,23 м.
Тұнбаны қабылдайтын саңылаулардың жоғарыдан тұнбтығыздағыштан ені
вт.т=45,4520,23=2,24 м.
Мөлдіреткіштің коридорларының төменгі жағында орналасқан су тарататын
тесік коллектордегі шығын:
qкол = 489.65 2 2 = 122,41 м3сағ = 34 лсек.
Су тарататын коллекторлардың тесіктерінің ауданы мына формуламен
табамыз:
fтес = qкол Vтес, см2 (2.59)
fтес = 0,0221,8 = 0,012 м2 = 120 см2,
nтес= 1203,14 = 38 дана
Тарату коллекторде барлық тесіктердің ауданының қосындысы оның
көлденең қимасына тең:
(2.60)
Су жинайтын батқан тесіктері бар науалар мөлдірету аймағында,
мөлдіреткіштің жоғарғы жағында, коридорлардың бүйірлі қабырғалардың бойында
орналасады.
Әр науаға келетін судың шығынын мына формуламен анықтаймыз:
м3сағ, (2.61)
м3сағ = 0,012 м3сек.
Тік бұрышты науаның ені:
вн = 0,9*q0.4н, см.
(2.62)
вн = 0,9*0,0120,4 = 17 см.
Тұнбаны қабылдайтын саңылаулардың ауданын тұнбатығыздағышқа артық
тұнбамен бірге келетін судың жалпы шығыны бойынша анықтайды.
м3сағ (2.63)
мұндағы Qесеп – бір мөлдіреткіштің өнімділігі, м3сағ
м3сағ,
Тұнбатығыздағышқа су артық тұнбамен бірге , екі жақтан келеді, сонда
м3сағ,
Тұнбатығыздағыштың әр жағындағы тұнбаны қабылдайтын саңылаулардың
ауданы:
м2 (2.64)
мұндағы Vсаң – тұнбамен судың саңылауда қозғалыс жылдамдылығы 36 ... 54
мсағ – қа тең.
м2
Тік тұнбатығыздағыштағы тұнба бөлінетін аймақтан суды жинауға және
әкетуге арналған тесік құбырлардың орналасуында олардың жоғарғы жағы
мөлдіреткіштегі судың денгейінен 0,3 м төмен, ал тұнба қабылдайтын
саңылаулардың төбесінен 1,5 м-ден жоғары тұру керек.
Әр жиынтық тесік құбырдан су шығыны мынаған тең болады:
м3сағ (2.65)
мұндағы Qтұн – тұнбаны шығарғанда судың шығыны, м3сағ;
м3сағ,
м3сағ,
м3сағ.
Мөлдіреткіштің биіктігін, су тарататын коллектордың орталығынан су
жинайтын су жинайтын науалардың жоғарғы жиегіне дейін, мына формуламен
анықтаймыз:
м (2.66)
мұндағы вкор – мөлдіреткіш коридорының ені;
вн – бір науаның ені;
α – ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломның технологиялық бөлімінде Оңтүстік Қазақстан облысындағы
аудан орталығын ауыз сумен жабдықтау жобасы қарастырылған. Елді мекенді
ауыз сумен қамтуға жер үсті суы алынған. Сорғыш бекеттері мен су қабылдау
ғимараттарын, су тазалау ғимараттарын типтік элементтерді қолдана отырып
жобаланған.
Құрылыс өндіріс бөлімінде құбырды төсеуге құрылыс бас жоспары,
техналогиялық карта және жұмыс өндірсінің күнтізбелік графигі орындалды.
Экономикалық бөлімде жобаның барлық техника-эканомикалық
көрсеткіштері есептелді.
Еңбекті қорғау және өндіріс қауыпсіздігі бөлімінде адам өміріне зиян
келтіретін факторлары анықталып және оларды қақпайлау шаралары
қарастырылған.
АННОТАЦИЯ
В технологической части дипломного проекта рассмотрены вопросы
проектирования систем приема, очистки и подачи воды населенному пункту в
Южной Казахстанской области.
В качестве источника водоснабжения принят поверхностный источник,
качество которого в основном позволяет путем использования систем очистки
обеспечить население питьевой водой. Насосные станции, водозаборные
сооружения и очистные сооружения запроектированы с использованием типовых
элементов.
В разделе ТОСМР выполнен стройгенплан на разработку грунта под
водопровод, технологическая карта и календарный план производства работ.
В разделе экономики рассчитаны все основные технико-экономические
показатели.
В разделе охрана труда и техники безопасности определены вредные
факторы, воздействующие на здоровье человека и методы и предотвращения.
Произведены инженерные расчеты освещения.
SUMMARY
N a technological part of the degree project questions of designing
of systems of reception, clearing and water delivery to settlement in
Southern Kazakhstan area are considered. As a source of water supply the
superficial source which quality basically allows to provide by use of
systems of clearing the population with potable water is accepted.
Pump stations, water-intaking constructions and clearing constructions with
use of typical elements.
In section ТОСМР it is executed стройгенплан on development of a
ground under a waterpipe, a technological card and the planned schedule of
manufacture of works.
In section of economy the basic technical and economic parameters are
calculated all.
In section a labour safety and the safety precautions the harmful
factors influencing health of the person and methods and prevention are
certain. Engineering calculations of illumination are made.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 Бастапқы мәліметтер 11
1.1 Климаттық жағдайы 11
1.2 Гидрогеологиялық жағдайлары 11
2 негізгі технологиялық шешімдер 12
2.1 Су тұтынушылардың барлық категориясына арналған
судың есептік шығынын анықтау 12
2.1.1 Су шығындалулардың түрі 12
2.2 Сумен жабдықтау көздері мен жүйесін таңдау 17
2.3 Су тұтыну режимі 18
2.4 Реттегіш сыйымдылықтарды анықтау 21
2.5 Магистралды торапты трассалау 23
2.6 Меншікті, жолай және түйіндік шығындарды анықтау 24
2.7 Айналма тораптың гидравликалық есебі 25
2.7.1 Максималды сағаттық су тұтыну жағдайына арналған
гидравликалық есеп 25
2.8 Еркін және пьезометрлік арынды анықтау 29
2.9 Бас су құбырын жобалау мен есептеу 29
2.10 Құбырлардың материалдарын таңдау 31
2.11 Тораптағы ғимараттар мен арматуралар 31
2.12 Сумен жабдықтау жүйесіндегі су қабылдау ғимараттары 34
2.13 Бірінші көтеру бекетіне сорғыш таңдау 42
2.14 Су тазалау станциясы 42
2.14.1 Тазалау станциясының есептік өнімділігін анықтау 42
2.14.2 Тазарту ғимаратының құрамы 43
2.14.3 Табиғи суды өңдеудің техналогиялық сүлбесін таңдау 44
2.14.4 Биіктік сүлбесін құрастыру 45
2.14.5 Тазалау стансиясының негізгі үймереттерін есептеу және
жобалау 46
2.14.6 Араластырғыштардың есебі мен жобасы 52
2.14.7 Қалқыма тұнбалы мөлдіреткіштер 54
2.14.8 Жедел сүзгілердің есебі мен жобасы 59
2.14.9 Суды хлорлаудағы жабдықтың есебі мен жобасы 65
2.14.10 Су тазалау ғимараты құбырының гидравликалық есебі 67
2.14.11 Қосымша ғимараттарды таңдау және су тазалау ғимаратын 67
жинақтау
2.15 Екінші көтеру сорғыш бекеті 68
2.16 Сорғыш бекетін автоматтандыру 69
3 ҚҰРЫЛЫС ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ 70
3.1 Жер жұмыстарын жүргізу 71
3.2 Жұмыс өндірісінің ведомосі 76
3.3 Жер қазу, тасымалдау және жинақтау механизмдерін таңдау 78
3.4 Ұзын орда топырақты керi күректi эксковатормен өндеу
кезiндегi қазымның параметрлерiн анықтау 85
3.5 Құрылыс бас жоспарын ұйымдастыру 85
3.5.1 Құрылыс алаңын электр қуатымен жабдықтауды және
жарықтандыруды жобалау 86
3.5.2 Құрылыс алаңына қажетті суды анықтау 87
3.5.3 Құрылыс алаңында автомобиль көлігінің қозғалысын
ұйымдастыру 90
3.5.4 Құрылыс алаңында уақытша үймереттер мен ғимараттардың
қажеттілігін анықтау 91
3.5.5 Құрылыс алаңын қысымды ауамен жабдықтау 91
3.6 Жинақтау үшiн қажеттi аспаптар таңдау 91
3.7 Құбырларды жинақтау технологиясы 92
3.8 Жұмыс өндiрiсi және қауiпсiздiк техникасы 96
3.9 Техника кауiпсiздiгiне және еңбектi қорғауға нұсқау 97
4 НЕГІЗІГІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРДІҢ ТЕХНИКА-ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ЕСЕПТЕМЕСІ 99
4.1 Құрылыстың сметалық құны 99
4.2 Келісім шарттың құнын анықтау 100
4.3 Жылдық эксплуатациондық шығындар 103
4.4 Негізгі технико-экономикалық көрсеткіштердің есебі 108
4.5 Зиянсыздық анализі 111
5 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ 114
5.1 Өндірістік қатерлі және зиянды өндірістік факторларды 114
талдау
5.2 Қорғаныс шаралары 116
6 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 126
ҚОРЫТЫНДЫ 127
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 128
КІРІСПЕ
Адам ғұмырының бәрі сумен тікелей байланысты, Су – тіршілік көзі -
демекші, қазір су пайдалану дәрежесі күннен-күнге өсіп барады. Сумен
жабдықтау жүйесінің ең басты мақсаты – тұтынушыларды сумен қамтамасыз етіп,
сол судың санитарлы-гигиеналық талаптарына толығымен жауап беру болып
табылады.
Жалпы халықты сумен қамтамасыздандыру кезінде санитарлы –
эпидемиологиялық жағдайларын естен шығармау басты шарт болып табылады.
Тұтынушыларды қауіпсіз, таза және су тұтыну талаптарын толығымен
қанағаттандыратын сумен қамыту мәселсін ел басы ҚР Президенті Н.Ә.
Назарбаев және ҚР Үкіметінің тұрақты бақылауына алды. Сонымен қатар
2004-2015 жылдарға ҚР экологиялық қауіпсіздігінің концепциясы, ҚР 2010
жылға дейін су секторларының дамуындағы экономика және сушаруашылығының
саясаты концепциясы, ҚР су кодексінің негізі, 2002 – 2010 жылдарға
бағытталған ҚР Ауыз су салалық бағдарламасы құрылды.
Елді-мекеннің сумен жабдықтау тораптары жобасы дипломдық жобаға
берілген тапсырмаға байланысты орындалды. Сумен жабдықтау объектісі болып
Оңтүстік Қазақстан облысы алынды. Сумен жабдықтау көзі өзен болып саналады.
Жобалауға арналған материалдар: елді мекеннің құрылыс бас жобасы,
өнеркәсіп орындарының сипаттамасы.
Суды табиғи су көздерінен алу, тұтынушыларға су тораптары немесе
жүйесі арқылы беру және сумен жабдықтау мәселелерін шешетін ғимараттар
кешені сумен жабдықтау жүйесі деп аталады.
Өнеркәсіп орындарының жылдан жылға өсуі су көздерінңң ластануы мен әр-
түрлі ауруларды жұқтыруына әкеледі. Сондықтан тұрғындарды таза сумен
қамтамасыз етудің үлкен мәні бар. Осы айтылғандарға қорытынды шығарсақ
судың талабы СанЕмН 30.01.067 - 97 – талаптарына жауап беру қажет. Сумен
жабдықтау көздері мен су алатын орындарды тиімді де үнемді пайдалану қажет.
Осыған байланысты су қорларын орынды пайдалану, судың сапасы, ғимараттар
құрамы, су құбырларының суды үнемі және сенімді беруін қамтамасыз етеді.
Суды алу кезінде сарқынды суларды ластамау үшін қойылатын санитарлы-
талаптарды орындау қажет.
Халықты сапалы ауыз суымен қамтамасыз ету қазіргі кезңдегі ең басты
мәселелердің біріне айналған. Бұл жағдайдың басты себебі табиғи ортамыздың
ластануы, су көздерінің ластануы, санитарлы-эпидемиологиялық жағдайлардың
нашарлануы, сумен жабдықтау жүйелерінің техникалық жарақтарының
қанағаттандырмауы болып табылады. Тұтынушыларды тұщы сумен қамыту тек
біздің елімізде ғана емес, сонымен қатар Орта Азия аймағының және бүкіл
дүние жүзінің басты проблемасына айналуда.
Қазақстан үкіметінің қолдауымен 2002-2010 ж.ж аралығына Ауыз су
салалық бағдарламасы құрылды. Бұл бағдарламаның нагізгі мақсаты -
тұрғындарды және тұтынушыларды сапасы кепілдендірілген яғни адам ағзасына
пайдалы, зиянсыз және жеткілікті мөлшерде сумен қамыту.
Бұл бағдарлама, қайтадан жаңа сумен жабдықтау жүйесін салуға, бар
сумен жабдықтау жүйелерін қайта құру және жұмыс істеуін қайта
ұйымдастыруға, ресурстық және қалыпты жағдайдағы салалық заңды бақылауға,
тұтынушыларға ауыз суды жеткізу салдарындағы рынокты қалыпқа келтіру және
тағы сол сияқты шаралардың жолдарын іздеп, іске асыруға мүмкіндік береді,
және:
- тұрғылықты халықты таза әрі сапалы сумен қамыту дәрежесін көтереді және
су пайдалану мүмкіндігін 65%-ға өсіреді;
- бүкіл ел бойынша халықтың 20% - 25%-ы суды орталықтанған су көздерінен
пайдалану жағдайларын жасау және тұрғындар санын өсіру, ал жекеленген
аудандарда 40%-ға өсіру;
- су қабылдау көздерінің қолайлылығын және сумен жабдықтау жүйелерін
толығымен санитарлық талаптармен нормаларына сай стандартты сапалы
талаптарына жауап береті сумен қамыту;
- жергілікті жер асты суын, ауыз су ретінде максималды, жоғары дәрежеде
пайдалану;
- суды ішу мақсатына пайдалану кезінде жер бетінің су көздерінен
орталықтанған су қабылдау жүйелерін болдырмау, себебі бұл жағдайда негізі
бактериялық ластану жағдайы байқалады;
- тұрғылықты халықтың су беру факторларымен байланысты ішек инфекциясы,
вирусты гепатиті және тағы басқа сол сияқты ауыру – сырқауларын
төмендету. Халықтың санитарлы-эпидемиологиялық жағдайын 70-80%-ға көтеру;
- қосымша 200 мың жұмыс орнын тағайындау;
- су қабылдау көздеріне қоршаған ортаның экологиялық теріс
жағдайларының әсерін тигізбеу;
- жекеленген аудандарда және өзен бассейіндеріне ауыз су сапасына
тездетілген мониторинг құру;
- ауыз суын дайындауда, тазалауға, және жаңа технологиялық құрылыс
жұмыстарына жүргізу жолдарына кететін бір метр куб судың бағасын
арзандату, сонымен қатар сумен жабдықтау көздерінің басқада кері
жағдайларына кететін су мөлшерлерінде естен шығармаған жөн;
Бұл бағдарламаның тапсырмаларының бірі, жобада көрсетілген
бағдарламалық іс-шараларды іске асыру яғни бұл – ескірген қалалық және
ауылдық жерлердегі сумен жабдықтау жүйелерін толығымен қайта құру, жөндеу
қажет болған жағдайда жаңадан салу. Бұл тапсырмаларды орындау,
жергілікті және мемлекеттік органдар жұмылдырылды.
1 Бастапқы мәліметтер
1.1 Климаттық жағдайы
Климатында тым континенттік құбылыстар басым байқалады. Жер бетіне
түскен ылғал мөлшері ауға булану және топыраққа сіңу мөлшерінен кем.
Әсіресе солтүстік жағында қуаңшылық жиі сезіледі. Қаңтар айының орташа
температурасы солтүстігінде – 9о С, ал оң түстігінде – 2о С. Қысы қысқа,
қар жамылғысы жұқа және тұрақсыз болып келеді. Жылымық құбылысы көбірек
байқалады. Шілдеде ауаның орташа температурасы 22 – 24о С. Жазы ыстық, қуаң
келеді. Жауын – шашынның жылдық орташа мөлшері 150 – 650 мм; солтүстігне
ойысқан сайын бұл мөлшер кеми (100 – 120 мм-ге дейін) түседі, тауда 1000
мм-ге көбейеді. Өніп - өсу кезеңі 215 – 265 күндей.
1.2 Гидрогеологиялық жағдайлары
Жер бедері жөнінен негізінен жазық келген. Көпшілік жерін Тұран
ойпатының шығыс жағы алып жатыр. Оңтүстік шығысын және орталық бөлігін
Талас Алатауының батыс сілімдері қамтиды. Геологиялық құрылысы жөнінен
көпшілік жері Тұран плитасының ққұрамына кіреді. Жазық өңірі негізінен
кембрийлік, девондық, карбондық жыныстардан (құм, тса, тақта тас, әк тас),
таулы бөлігі төменгі полеозойлық жыныстардан ( құм тас, гранит,
кангломерат, жоталар аралық ойыстар девонның қызыл түсті шөгінділеріне
толған) түзілген. Өңірдің қойнауы пайдалы қазындыларға бай. Мұнда
полиметалл рудалары, қоңыр көмір қабаттары, мәрмәр, отқа төзімді және
кварцты құмдар шоғыры, жер асты және грунт суларының қорлары, әр түрлі
құрылыс материалдары кездеседі.
2 НЕГІЗГІ ТЕХНАЛОГИЯЛЫҚ ШЕШІМДЕР
2.1 Су тұтынушылардың барлық категориясына арналған судың
есептік шығынын анықтау
2.1.1 Су шығындалулардың түрі
Сумен жабдықтау объектісін жобалағанда, ең алдымен объектіге
берілетін судың саны мен сапасы анықталу қажет. Бұл мәселерді шешу үшін
тұтынушылардың категориясын, қойылатын талаптарын жәнесуға қойылатын
талаптарын білу қажет.
Су әр-түрлі тұтынушылармен, әр-түрлі мақсаттарда қолданылады. Бірақ
су қоданудың үлкен түрі халық шаруашылығында келесі негізгі
категорияларында пайдалануы мүмкін:
1. Адамдардың шаруашылық-ауыз су мұқтаждықтары (елді мекенде және
өнеркәсіптерде жұмысшылар келген уақытта);
2. Әр-түрлі өнеркәсіп орындарының технологиялық процесс
қажеттілктеріне жұмсалатын өнеркәсіптік қажеттілктер;
3. Елді мекен мен өнеркәсіп орындарының абаттандыру жағдайына кететін
су шығындары: көшелер мен алаңдарға су себу мен суару, жасыл алқаптарды
суару және т.б.
4. Өрт сөндіруге кететін су шығындары.
Ауыл-шаруашылығында суды пайдаланудың негізгі түрі суару. Бұл су
шаруашылығының сумен жабдықтау түсінігіне кірмейтін бөлек бір саласы.
Тұтынушылардың жекелеген категорияларының су пайдалану сапасы мен
талабына қойлатын талаптар әр-түрлі. Шаруашылық – ауыз су мақсаттарына
санитарлы және физикалық түріне қойылатын талаптары жоғары болады.
Өнеркәсіп орындарының әр-түрлі салаларына қажетті су шығындары
технологиялық процестердің сипаттамаларына байланысты және әр-түрлі.
Көшелер мен жасыл алқаптарды суару мен өрт сөндіру сулары сапасына арнайы
талаптар қойылмайды.
Қала тұрғындарының шаруашылық-ауыз су мұқтаждықтарына кететін
судың шығынын анықтау.
Тұрғындардың шаруашылық ауыз су мұқтаждықтарына кететін су шығындарын
анықтау үшін елді-мекенде тұратын тұрғындардың санын бір тұтынушыға кететін
су тұтыну мөлшері бойынга саналады (меншікті су тұтыну).
Тұрғындардың шаруашылық-ауыз су мұқтаждықтарына орташа тәуліктік
шығынды келесі формуламен анықтаймыз:
,м3
(2.1)
мұндағы N ж – тұрғындардың есептік саны, адам;
q- меншікті су тұтыну, абаттандыру дәрежесіне байланысты
2.04.04-84 ҚЕмН сәйкес алынады, 1 кесте, л;
м3тәу
Тұрғындардың санын келесі формуламен анықтаймыз:
Nж=F*P,адам
(2.2)
мұндағы F- аудан, га;
P- жобаның бастапқы мәліметі бойынша тұрғындардың
тығыздығын, адамга.
Nж=357*76=27060 чел
Тәуліктің ең жоғарғы және төменгі су тұтыну шығындарын келесі
формуламен анықтаймыз:
м3 тәу,
(2.3)
м3тәу,
м3тәу,
м3тәу,
мұндағы Кmax.тәу , Кmин.тәу - су тұтынудың тәуліктік біркелкісіздік
коэффициенті 2.04.02-84 ҚЕмН сәйкес қабылданды.
Кmax.тәу=1,25; 0,85.
Кmин.тәу=1,23; 0,8.
Сағаттық су тұтыну шығынын келесі формуламен анықтаймыз:
м3 сағ,
(2.4)
м3сағ,
мұндағы Ксағ.макс, Ксағ.мин- су қолданудың сағаттық біркелкісіздік
коэффициенті, оны формуламен табамыз:
(2.5)
мұндағы L - коэффициент, абаттандыру дәрежесіне байланысты
қабылдаймыз Lмакс.=1.2-1.4, Lмин=0.4-0.6
В – тұрғындардың санына байланысты алынатын коэффициент,
СНиП 2.04.02-84. 2-ші кесте.
м3 сағ,
м3сағ,
Кесте 2.1- Шаруашылық-ауыз су шығындары
Қала F(Га)ТұрғыТұрғын1 Тәу. Тәуліктік
ауданы ндарддар тұр. біркелкісізшығындар М3
ың саны, мөлшедік коэф-ті
тығызN(адамрі
дығы ) q(лт
Р(Га) әу)
max min Орташа
тәу
шығын
Ы.ц.
жұмысшы
саны
сағат
ТәуліктіҚаланың суСорғыштан Бакқа Бактан Бакте
к шығыны % беру% келу % шығын % қалғаны
сағаттар %
1 2 3 4 5 6
0--1 1,72 3,54 1,82 3,60
1--2 1,75 3,54 1,79 5,39
2--3 1,57 3,54 1,97 7,36
3--4 1,48 3,54 2,06 9,41
4--5 1,76 3,54 1,78 11,20
5--6 3,00 3,54 0,54 11,73
6--7 3,61 3,54 0,07 11,73
7--8 3,15 3,54 0,39 12,12
8--9 6,35 5,42 0,93 11,19
9--10 6,80 5,42 1,38 9,81
10--11 5,86 5,42 0,44 9,37
11--12 6,40 5,42 0,98 8,39
12--13 6,35 5,42 0,93 7,46
13--14 5,59 5,42 0,17 7,29
14--15 5,47 5,42 0,05 7,24
Кесте 2.5 - жалғасы
15--16 6,13 5,42 0,71 6,53
16--17 4,73 3,54 1,19 5,33
17--18 5,61 3,54 2,07 3,26
18--19 4,63 3,54 1,09 2,18
19--20 5,64 3,54 2,10 0,00
20--21 3,29 3,54 0,25 0,25
21--22 3,13 3,54 0,41 0,66
22--23 3,36 3,54 0,18 0,84
23--24 2,60 3,54 0,94 1,78
жалпы 100,00 100,00
2.5 Магистралды торапты трассалау
Сумен жабдықтау жүйесін жобалау кезеңінде бұл процесс ерекше бір
міндетті де қиын амалдардың бірі болып саналады.
Су тарату мен беру жүйесінің талаптарын қанағаттандыру үшін,
магистралды тораптарды трассалау келесі ұсыныстардан тұру керек:
1. Торап қаланың аумағы бойынша біркелкі орналасуы, мүмкіндігінше
тиімді және ірі тұтынушылардың қосылуына сенімді болу керек. Тораптың
аймақтары көшелер бойынша тартылып, екі жақты таратқыш жүйелермен және
үймереттерге қосылуын қамтамасыз етуі қажет. Транзитті магистрал мен бір
жақты су алу аймақтарының ұзақтығы аз болуы қажет.
2. Су көзінен тұтыныушыларға дейін су ең қысқа жолмен жолдағы табиғи
және жасанды кедергілерді ескеріп, қажет болған жағдайда техникалармен
механизмдерді пайдаланып жеткізілуі керек.
3. Сенімділікке қойылатын талаптар: бас су құбырларын құрылғылармен
тарту, егер айналма аймақтарында жөндеу жұмыстары болған кезде, судың
берілуін тоқтатпау.
4. Арынды мұнараны жергілікті жер бедерінің ең биік нүктесіне
орналастыру.
Тораптар мен бас су құбырларын трассалау кезінде негізінен бастапқы
су тазарту ғимарттарынан қалаға дейінгі судың ағу бағытының өлшемдері және
оның территория бойынша тұтынушыларға берілуін ескеру. Осыдан кейін бас су
құбыры мен магистралды тораптар жүргізіледі. Магистралдар арасында
қосылысты ескеру қажет.
2.6 Меншікті, жолай және түйіндік шығындарды анықтау
Тораптан суды алу үлкен көлемде және қарқыныдылығы әрдайым
өзгергендіктен, біз су алу схемасының қарапайым схемасын таңдаймыз. Бұл
торапқа берілген су торап ұзындығы бойынша бірдей беріледі, және осыған
сәйкес су саны тораптың ұзындығы бойынша біркелкі бөлінеді. Бұл жағдайды
меншікті шығын деп, келесі формуламен анықтаймыз:
Qмен=Q(L, лсек
(2.15)
мұндағы Q =698,7555м3сағ=194,09лс қаланың сағаттық максималды шығыны
минус бағытталған шығындар, лсек;
(L – су беретін торап ұзындығының қосындысы, м.
Qмен =194,09-116,99610675=0,0072 лсек
Аймақтың кез-келген бөлігінде суды алу жолай деп аталады, оны келесі
формуламен анықтайды:
Qжол= qмен*l, лсек
(2.16)
мұндағы l – аймақ ұзындығы.
Кесте 2.6 - Жолай шығынды анықтау
№ УчасткеніУчасткеніМеншікті Жолай
ң № ң шығын шығын
ұзындығы лс лс
м
1 2 3 4 5
1 1--2 648,3 0,0072 4,67
2 2--3 718,55 0,0072 5,17
3 3--4 1046,5 0,0072 7,53
4 4--5 720,75 0,0072 5,19
5 5--6 1117,1 0,0072 8,04
6 6--7 762,05 0,0072 5,49
7 7--8 884,1 0,0072 6,37
8 8--1 1090,1 0,0072 7,85
9 1--9 850 0,0072 6,12
10 9--3 715,55 0,0072 5,15
11 9--5 1070 0,0072 7,70
12 9--7 1052 0,0072 7,57
жалпы 10675 42,46
Кез-келген түйінде суды алу келесі формуламен анықталады:
Qтүй= 0,5(Qжол, лсек
(2.17)
Кесте 2.7 - Түйіндік шығынды анықтау
Түйін №Түйінге Участкеніңсоср. Түйіндік
қйылысатын жолай шығын шығын лс
участкелер № шығыны лс
лс
1 2 3 4 5
1 (1--2), 18,64 9,3182
(1--9),
(1--8)
2 (1--2), 9,84 4,9207
(2--3)
3 (2--3), 17,86 23,14 8,9302
(3--9),
(3--4)
4 (3--4), 12,72 30,6 6,3621
(4--5)
5 (4--5), 20,94 16,01 10,468
(5--6),
(5--9)
6 (5--6), 13,53 6,7649
(6--7)
7 (6--7), 19,43 9,7133
(8--7),
(9--7)
8 (8--7), 14,21 47,2 7,1071
(8--1)
9 (9--1), 26,55 13,275
(9--3),
(9--5),
(9--7)
жалпы 153,72 116,95 76,86
Барлық есептеу біткеннен кейін келесі шарт орындалуы қажет:
Qжал= Qбағ+(Qтүй, лс
(2.18)
2.7 Айналма тораптың гидравликалық есебі
2.7.1 Максималды сағаттық су тұтыну жағдайына арналған гидравликалық
есеп
2.7.1.1 Алдын-ала ағын тарату
Шығындарды торап бойынша тарату вариантында ерекше тиімді критерий
болып саналатын сенімділік талаптарын орындау. Айналманы салу осы
сенімділікті қамтамасыз ету шараларының негізі болады.
Бірақ тұтынушыларға суды беру кезінде мүмкін болатын авариялар аз
болу қажет. Торап тек қана айналма түрінде ғана емес, сонымен қатар апат
болған жағдайда паралельді түрде келесі тармақ іске қосылуды қамтамасыз ету
керек.
Су тораптарының гидравликалық есебі негізінде постулат қабылданған.
Бұл Киргхоф заңына сәйкес тораптың кез-келген таратылуында ағын таратуда
орындалуы керек.
Киргхофтың бірінші заңына сәйкес түйінде ағын бірқалыпты приниципін
қайтаратын материалды баланс сақталу қажет. Бұған сәйкес су тораптарында
кез-келген түйіндегі торап шығынының алгебралық қосындысы нөлге тең болу
қажет:
(+q)+(-q)=0
(2.19)
Киргхофтың екінші заңы бойынша жүйенің кез-келген контурында жоғалудың
қосындысы нөлдік өзгеруді талап етеді. Су тарату айналмасында, кез-келген
айналмада арын жоғалудың алгебралық қосындысы 0-ге тең болу керек.
(+h+h)+(-h-h)=0
(2.20)
2.7.1.2 Айналма торапты гидравликалық түйіндеу
Тораптарды түйіндеу теңдеуінің ерекшелігі болып олардың арасында
сызықты теңдеу - түйіндегі шығын балансының теңдеуіне сәйкес (Киргхофтың 1-
ші заңы), сонымен қатар айналмадағы арын жоғалудың теңдігін нөлге теңейтін
сызықсыз теңдеу (Киргхофтың екінгі заңы).
Осы теңдеулерді шешу торап аймақтарында су шығындарын анықтауды және
оларға қажетті арынды анықтауға көмектеседі. Белгілі мән ретінде аймақ
ұзындығы, құбыр диаметрі (алдын ала анықталған шығын және оларға сәйкес
қарсылық бойынша) кіреді.
Диаметр, тармақ ұзындығы және жылдамдықты біле тұра, әр аймаққа
кететін қарсылықты анықтауға болады:
S=S0*δ*l*10-6
(2.21)
мұндағы S0- меншікті қарсылық, диаметрге байланысты Шевелев кестесінен
қабылдаймыз;
δ – түзетуші коэффициент, жылдамдыққа байланысты Шевелев
кестесінен қабылдаймыз;
l – аймақ ұзындығы, м;
10-6 – ауыспалы коэффициент.
Әрі қарай Sq мәні, арын жоғалу h=Sq2, айналма түйіссіздігі h,
ΣSq мәні және айналма түйінделген шығындары келесі формуламен анықталады:
(2.22)
Жекелеген торап торап айналмаларының белгіленген шығындарының
түйінделмегенін сараптасақ, жүктелген немесе жай ғана жүктелген
тармақтардың бар екенін көреміз. Жүктелген аймақтан, жүктелмеген аймаққа
шығғының едәуір бөлігін лақтыруды түйін шығындарының айналмалы жекелеген
контуры бойынша жүргіземіз. Әдетте жекелеген айналма түйінделемеген шамасы
0,5м артық кетпеу керек.
Осыдан кейін максималды өрт кезіндегі су тұтыну шығынына есеп
жүргіземіз.
Кесте 2.8 - Максималды су тұтыну кезіндегі түйістіру мен гидравликалық есеп
Айналма№
Айналма№
Су сапасының Өлшемі Тапсырма Талаптар Қабылданған
көрсеткіштері бойынша ГОСТ 2874-82 әдістер
Лайлығы Мгл 440 (1,5 Мөлдірлету
Түстілігі град 65 (20 Түссіздендіру
Иісі Балл 2 (2 Нормаға сәйкес
Дәмі Балл 2 (2 Нормаға сәйкес
рH 6,8 6,5-6,75 Нормаға сәйкес
Фтордың мөлшері Мгл 0,4 0,7-1,5 Фторлау
Жалпы темір Мгл 0,3 0,3 дейін Нормаға сәйкес
мөлшері
Коли-титр 0,5 300 Зарарсыздандыру
Құрғақ қалдық 560 1000 Нормаға сәйкес
Осы ерекшеліктерді ескере отырып, 2.10 кестесінен келесі тазарту
ғимарттары: арластырғыш, қалқымалы тұнбалы мөлдіреткіш, жедел сүзгі, таза
су резервуарлары қабылданған.
2.14.3 Табиғи суды өңдеудің техналогиялық сүлбесін таңдау
Су өңдеу әдісі және су тазалау ғимаратының құрамы су алу көздерінің
сапасына, станцияның өнімділігіне, жергілікті жағдайларға және тағы
басқаларға байланысты болады.
Жер үсті су көздерінен ауыз су алуының негізгі әдістері
зарарсыздандыру, түсіздендіру, мөлдірету болып табылады.
Суды және ғимараттарды өңдеу прцестерін үйлестіру үшін
техналогиялық сүлбе қарастырылады.
Тәжирбелік су өңдеу техналогиялық сүлбесін келесі негізгі
белгілермен топтастыруға болады:
- реагенттерді қолдану шарттарымен, өңдеу сатыларының санымен, өңделетін
судың қозғалу мінездемесімен.
Реагентерді қолдану шартарымен техналогиялық сүлбе мыналарға
бөлінеді:
- коагулянтпен флокулянтты қолдану реагентті
- коагулянтпен флокулянтты қолдабау реагентсіз
Су өңдеудің бірінші жағдайында араластырғыштар, жапалақ пайда
болу камералары, жедел сүзгілер, тұндырғыштар, мөлдіреткіштер және т.б.
қолданылады.
Екіші жағдайында жағдайдада ірі түйірлі сүзгілер, тарамдалған
тұнырғыш, баяу сүзгілер.
Суды өңдеу сатысына байланысты техналогиялық сүлбе бір сатылы
және екі сатылы болып екіге бөлінеді.
Су ғимараттарда қозғалу мінезіне байланысты арынды және өз бетімен
ағатын болып бөлінеді.
Техналогиялық сүлбені жобалағнда негізігі және қосалқы ғимараттардың
үйлесімді құрамын таңдау негізгі мәселелердің бірі болып табылады.
Техналогиялық сүлбенің негізгі және қосалқы ғимараттарың
үйлесімді құрамын технико-эканомикалық салыстырымға сүйеніп таңдаймыз.
Ашық су көздерінен су алып тазалау ғимараттарының негізгі
комплекстерінің ішінде кең тараған мөлдірету мен түссіздендіру кіреді. Олар
судан ауыр, коллоидты және жоғары молекулалы заттарды кетру арқылы судың
физикалық жағдайын жақсартады.
Зарарсыздандыру судағы ауру тарататын бактериялар мен
вирустарды және т.б. кетіреді. Микроорганизімдердің үлкен бөлігі суды
мөлдіретіп түссіздірген кезде кетеді, ал қалған бөлігі дезинфекциялайтын
реагенттердің әрекеті нәтижесінде тоқтатылады. Суды зарарсыздандыру ең көп
тараған түрі, кей жағдайда су өңдеудегі жалғыз әдіс деп алсақта болады.
2.10 кестеде көрсетілген көрсеткіштерді ескере отырып бұл дипломдық
жобада келесі техналогиялық сүлбені таңдаймыз: Су тазалау ғимаратында
табиғи су араластырғышқа түседі, содан соң қалқыма тұнбалы мөлдіреткішке,
мөлдіретілген су жедел сүзгілерге барып, одан таза су резервуарына кетеді.
2.14.4 Биіктік сүлбесін құрастыру
Тазарту станциясының биіктік сүлбесі деп – барлық ғимараттардың
графикалық түрін айтамыз.
Тазартқыш ғимараттарды жобалауда алдын ала су тазарту станциясының
биіктік схемасын құрады. Биіктік сүлбені ғимараттардың құрамын
белгілегеннен кейін жасап, сосын олардың кейбір жерлері анықталады.
Биіктік сүлбену құру таза су резервуарынан басталады.Бұл
резервуардағы судың деңгейінің белгісін соның жанындағы жердің белгісінен
0,3...0,5м-ден жоғарырақ қабылдаймыз. Ғимараттар мен оларды қосатын
құбырлардағы арынның жоғалуына сүйене отырып, судың керекті денгйін
табамыз.
2.14.5 Тазалау стансиясының негізгі үймереттерін есептеу және жобалау
2.14.5.1 Реагенттердің көлемін анықтау
2.14.5.1.1 Суды коагулиянттау
Cуды өңдеудегі реагенттік әдісте коагулянттау дисперсиялық жүйенің
кішкентай бөлшектерін ірілендіру үшін қолданылады және тұнуын тездетуін,
сонымен қатар т.б. қамтамасыз етеді.
Коагулянт ретінде күкірт қышқылды алюминийін Al2 (SO)·18 H2O;
темір купоросын FeSO·7 HO және хлорлы темірді FeCl·6
HO қолданамыз.
Судың түстілігін төмендету үшін коагулянттың мөлшерін мына
формуламен анықтаймыз:
= 4= 4= 32 мгл
(2.41)
мұндағ Т – өңделетін судың түстілігі, град..
Коагулянт дозасы: лай күйінде Мк =65 мгл;
Суда қалқыма заттармен бірге түстілігі де жоғары болса екі
мөлшердің үлкенін қабылдайды. Мк=65 мгл.
Коагуляциялау процессіне келесі факторлар ықпал етеді: суда
сутекті иондардың концентрациясы - рН; судың аниондық құрамы; коагулянт
мөлшерінің дұрыс таңдалуы; судың сілтілігі; су температурасы; араластыру
шарттары; сумен коагулянттың араласу тездігі; судағы табиғи заттардың
құрамы;
Алюминий сульфатымен коагулянттау кезіндегі рН-тың көрсеткіштері:
- жұмсақ түрлі түсті суларға ( 50 град кем емес) сілтілігі 1,5 мг-эквл
дейін – 5-6;
- аз түсті суларға( 40 град дейін) орташа қаттылы (4-5 мг-эквл) сілтілігі
3-4 мг-эквл дейін – 6-7,8;
- түстілігі аз, қатты (6-9 мг-эквл) минералданған суларда 0,8-1,0 гл,
сілтілігі 5 мг-эквл жоғары – 6,5-7,5.
Коагулянттау дәрежесі рН – 9-9,5 болған жағдайда суд жұмсартуға темір
купоросы қолданылады.
Когулянтты суға енгізгеннен кейін рН дәрежесі 5-5,5 тен төмен
түспесе хлорлы темірді қолданамыз.
Негізгі судың сілтілігі төмен жағдайда оны когуляцалау үшін судың
сілтілігін артырамыз, ол үшін сөндірілген әкті (Ca(OH)) немесе
кальциленген соданы(NaSO), немесе улы натриді (NaOH) енгіземіз.
Олардың мөлшерін келесі формуламен анықтаймыз:
= К ( - Щ + 1), мгл;
(2.42)
мұндағы М - Сілтілігін көтеретін реагенттің мөлшері, мгл;
К – әкке тең коэффициент ( СаО) – 28;
М- Сілтілігін көтеру жағдайдағы сусыз когулянттың
максималды мөлшері, мгл;
е-сусыз когулянттың эквиваленттік салмағы мгмг-экв,
Аl(SO)57;
Щ – судың минималды сілтілігі , мг-эквл,
1 – сілтіліктің резерві, мг-эквл.
=28 (1,8 + 1) =9,52 мгл;
Коагуляндыру процесін қарқындату үшін флокулянт ретінде ПАА
пайдалануға ұсынылады. Оның мөлшері 6.17.1 анықталады: Мф=0,4 мгл.
Флокулянт коагулянтан кейін 2-3 минуттан соң жіберіледі.
2.14.5.1.2 Суды фторлау
Ауыз суды фторлау халықтың тісінің кариесін сақтау үшін қолданылады.
Сумен жабдықтау практикасында ұнтақ тәрізді кремнефтористі натрийді Na2SiF6
қолданады. Фторлы реагенттің дозасын мына формуламен анықтаймыз:
(2.43)
мұндағы: n – су тазалау ғимаратынан кейін суға енгізілетін фтордың
коэффициенті 1,ал жедел сүзгілердің алдында 1,1;
а – өңделген судың құрамындағы фтордың құрамы қыста 1 мгл
және жазда 0,8 мгл;
К – таза фтордың заттағы құрамы Na2SiF6 60%;
Сф – таза заттың техникалық өнімдегі құрамы Na2SiF6 90-98%
сортқа байланысты;
(F-) –шығатын судағы фтордың құрамы мгл.
2.14.5.1.3 Хлордың көлемі
Біз өзеннен су аламыз. Өзеннен су алу кезінде хлордың көлемін жер асты
суына қарағанда жоғары қолданмыз.
Хлорлау екі этапта жүргізіледі: тазалау станциясына келерде 3-5 мгл
және суды сүзгеннен соң 1-2 мгл.
Сағаттық шығынды алдын ала хлорлау мынаған тең:
(2.44)
Сағаттық шығынды қайталап хлорлау мынаған тең:
(2.45)
Жалпы сағаттық шығын:
Хлордың тәуліктік шығыны: тәу
2.14.5.2 Табиғи заттар мен дәмін және исін кетіру
Судыан табиғи заттармен исін және дәмін кетіру үшін қышқыл ретінде
хлор, перманганат, калия, озон, және активный угольді қолданамыз.
Қышқылдардың жобалық көлемін кестеден аламыз.
Мөлдірету сүзгілерінің немесе басқада су тазарту үймереттерінің
алдында орналасқан сорбциондық сүзгілерге түйіршікті белсенді көмірді
қолданамыз.
Ұнтақ тәрізді активті көмірді коагулянттың алдында 10 минут сайын
енгізіп тұрады. Сүзгілердің алдында көмірді енгізу оның дозасы 50 мгл,
тұндырғыштың алдында 20 мгл.
2.14.5.3 Реагенттерді дайындау
Үлкен және орташа су тазалау ғимараттарында арнайы регентті шаруашылық
қолданылады, олар бөлек ғимараттарда орналасады.
Су тазалау ғимараттарын жобалғанда екі түрлі реагентті шаруашылық
сүлбесі қолданылады.
Біріншісі – заводтардан дайын өнімдерді алып, оны дозатордың көмегімен
өңделетін суға қосады. Бұндай жағдайда дайын өнім мен дозаторлар тұратын
қойма керек.
Екіншіде – заводтардан жартылай дайын өнімдерді алып оны толық
керекті жағдайға жеткенше дайындау. Бұл жерде қоймадан бөлек қоспаларды
дайындау үшін және өңделетін суға дозатордың көмегімен қосу үшін
апаратуралр қоймасы керек.
2.14.5.3.1 Коагулянттың қоспаларын дайындау
Коагулянттың қоспаларын қоспалы бактарда дайындайды.Қоспалы бактар
тік бұрышты немесе төрт бұрышты резервуарлар болып келеді.
Коагулянт ертіндісінің ерітінді бактегі концентрациясы 10-17%,
концентрацияға дейінгі қоспа 4-10%. Коагулянт ертіндісі дозатр арқылы
өңделетін суды дозалайды.
Әктілі сүтті керекті концетрацияға дейін дайындайтын бактің және
коагулянтқа керекті қоспаларды дайындайтын бактың көлемін келесі формуламен
анықтаймыз:
W = ,м3; (2.46)
мұндағы М - Сусыз коагулянттың немесе әктің максималды дозасы (считая
на СаО) вгм³;
n – қоспаның дайындалатын сағаты 10 – 12 сағ;
Q – станцияның жалпы өнімділігі, м³сағ;
bе - коагулянттың қоспаларының концентрациясы %, коагулянттың
қоспасына 10-17% (по безводному продукту), әктілі сүтке 5%;
- коагулянттың қоспасы мен әктілі сүттің тығыздығы, екі
жағдайда да 1 тм³ ге тең деп алсақ болады.
W = ;
Шығын багінің көлемін мына формуламен анықтаймыз:
Wш = , м3;
(2.47)
мұндағы bш - шығын багіндегі коагулянттың қоспаларының концентрациясы,
мынаған тең деп аламыз 4-10%.
Wш = ,
Қоспалардың багінің санын коагулянтты тасмалдауына және түсіріуіне,
оның түріне және еру уқытына байланысты қабылдаймыз. Ол екуден кем болмау
керек
Қоспаның бактарының қабырғаларын көлденең 45о еңіспен қабылдймыз.
Бакты тазалау үшін және шөгіндіні тасатау үшін кемінде диаметрі 150мм
болатын су құбырын қабылдау керек. Коагулянтты еріту үшін және оны бакте
араластыру үшіні қысым мен ауа беру:
еріту үшін 8 - 10 лс·м²;
Бакте керекті концентрацияға дейін араласу үшін 3 - 5 лс·м².
Ауаны тарату үшін тесіктері бар құбыр пайдаланамыз.
Құбырда ауаның қозғалу жылдамдығы 10...15 мс; тесіктен шығу жылдамдығы
20 -30 мс, тесіктің диаметрі 3 - 4 мм.
2.14.5.3.2 Реагенттердің ерітіндісін мөлшерлеу
Су тазарту станцияларында реагенттердің ерітінділері мен
суспензияларын мөлшерлеу үшін көп құлданылатын мөлшерлеуіш сорғыштар. Басқа
мөлшерлеу құрылғыларына қарағанда бұлардың артықшылығына жататын оңай
автоматтандырылуы, көп орын алмайтындығы және арынды құбырларға
реагенттерді мөлшерлеп енгізуге мөмкүншілік жасатылатыны.
2.14.5.3.3 Реагенттерді сақтау
Коагулянтпен әкті сақтау үшін қойма керек. Реагентерді максималды
қолдану кезін есептеп 30 күнге артық есептейміз. Жергілікті жердің
жағдайына байланысты 15 күнге беруге болады.
Реагенттер қоймасы оларды ерітетін ғимаратқа жақын орналасу
керек(хлормен амиактан басқасы). Коагулянттың қоймасының ауданы мына
формуламен анықталады:
Fқ= , м² (2.48)
мұндағы Q- Су тазалау ғимаратының жалпы өнімділігі, м³тәу.;
М-максималды жағдайдағы коагулянттың есептік дозасы,
гм³;
Т – коагулянттың қоймада сақталу мерзімі, тәу;
- қоймадағы қосымша өтпелердің коэффициенті 1,15;
Рс – сусыз өнімнің коагулянтта ұсталуы, Рс = 20...45%;
-қойманы үйіп тиегенде коагулянттың көлемдік салмағы 1,1
тм³;
h- Коагулянттың қоймадағы қабатының рұқсат етілетін
биіктігі2м.
Fқ= , м²
Әктің қоймасының ауданын мына формуламен табамыз:
F= м² (2.49)
мұндағы М- әктің есптік дозасы, гм³;
Р- сусыз өнімнің әкте ұсталуы 50 %;
- қойманы үйіп тиегенде әктің жалпы салмағы 1 тм³;
h - әктің қоймадағы қабатының рұқсат етілетін биіктігі 1,5
м.
F= , м²
2.14.6 Араластырғыштардың есебі мен жобасы
Араластырғыштар реагенттерді өңделетін суға тез және толық
араластыруға арналған. Ол үшін араластырғыштардың гидравликалық (вихревые,
перегородчатые) және механикалық типі (мешалки) қолданылады.
Араластырғыштарды таңдау су тазалау ғимаратының жобасына (оның өнімділігі
мен су тазалау методына байланысты). Араластырғыштардың санын екіден кем
қабылдамау керек. Резервті араластырғыштар қарастырылуы керек.
Тесікті араластырғыштардың түрі тесігі бар қалқалар орнатылған науа
сияқты болып келеді. Бұл қондырғылардың өнімділігі 24 мың м3тәулікке
дейінгі су тазарту станцияларында қолданады. Көбнесе мұндай
араластырғыштарда тесігі бар үш қалқа орнатады, шығын қондырғыларды
тесіктердің диаметірі 20-40 мм және үлкен қондырғыларда 100 мм-ге дейін.
Бұл дипломдық жобада өнімділігі 489,65 м³сағ = 136,01 лс су тазарту
ғимаратын қарастырып отырмын.
Қалқалардың тесіктерінде судың жылдамдығы 1 мс – тең етіп қабылдайды.
Тесіктің белгілі диаметірі арқылы әр қалқадағы тесіктердің санын анықтауға
болады:
шт (2.50)
шт
Қалқалардағы тесіктердің араын жоғалуын мына формуламен анықтаймыз:
м (2.51)
мұндағы m – қалқалардың саны;
µ - су мөлшерінің коэффиценті;
g – салмақ күшінің үдеуі, 9,81 мс2
м
Әр қалқадан кейінгі су деңгейінің құлауы:
м
(2.52)
м
Араластырғыштың соңында науаның қимасы:
м2 ; (2.53)
м2 ;
Араластырғыштың соңында су қабатының биіктігі Н=0,65 м-ге тең
қабылдаймыз, сонда науаның ені в1 = 0,110,65= 0,16 м.
Қалқалардың алдында су қабатының биіктігі:
1 Н+h = 0,65+0,09 = 0,74 м,
2 Н+2h = 0,65+0,18 = 0,83 м,
Әр қалқадағы тесіктің ауданы:
fт = n * 0,785 dт2, м2 (2.54)
fт = n * 0,785 dт2 =24*0,785*0,062 =0,068 м2
Тесіктердің жиынтық ауданы қалқаның жұмыс ауданына 30%-тен аспауына
байланысты қалқаның енінің қажетті ауданы:
fқ = 0,0680,3=0,22 м2
Тесіктердің жоғарғы қатарын суға батуын есепке алғанда бірінші
қалқаның биіктігі:
hқ=0,22-0,1 = 0,12 м.
Сол үшін араластырғыштың ені:
м (2.55)
м
Бірінші қалқаның ең аз жұмыс ауданы:
hқ*ва=0,12*1,88=0,22 м2
Онда тік бойынша алты қатар әр көлденең қатарда төрт тесік, ал барлығы
24 тесіктерді орналастырамыз.
Тік бойынша тесіктердің өс бөлігінің қадамы:
1 мм
2 мм
Көлденең бойынша тесіктердің өс біліктердің ара қашықтығы барлық
қалқаларға бірдей болып мынаған тең болады:
мм
Қалқалардың ара қашықтығы:
l = bа = 1,88 м
2.14.7 Қалқыма тұнбалы мөлдіреткіштер
Бапталатын судың алдымен шөккен тұнбамен түйісуі арқасында судан
қалқыма заттардың бөлініп шығу принципіне негізделген ғимараттарды
мөлдіреткіш деп атайды.
Үлен өнімділікті станцияларда кең тараған тік тұнбатығыздағышы бар
коридорлы мөлдіреткіштер. Олар жоғары лайлы табиғи суларды мөлдірету мен
түссіздендіруге арналады.
Коридорлардың ұзындығы бойынша суды таратуға, тұнбатығыздағышта
мөлдірленген суды жинауға және тұнбаны ағызуға тесігі бар құбырларды
қолданады.Су мөлдіретуінің жоғары нәтижесіне жету үшін судың коридордың
ұзына бойы таралуы біркелкі болып қалқыма тұнбаның қабатының қалыңдығы
жеткілікті болғаны дұрыс.
2.14.7.1 Тік тұнбатығыздағышы бар коридорлы мөлдіреткіштің есебі
Тік тұнбатығыздағышы бар коридорлы мөлдіреткішті есптеп оның мөлшерін
анықтау.
Мөлдіреткішке келетін судағы қалқыма заттардың максималды
концентациясын мына формуламен анықтаймыз:
Сор= Л+КМк+0,25Т+Ә, мгл; (2.56)
мұндағы Л – бастапқы судағы қалқыма заттардың мөлшері, 2м3;
К – ауыстыру коэффиценті,
Мк – сусыз өнімге есептегендегі когулянттың мөлшері, 2м3;
Т – судың түстілігі,
Ә - судың сілтілігін жоғарылатуға керек әкпен бірге енетін
ерімейтін заттардың мөлшері, 2м3; Ә=(1-0,4)Мә
Сор= 440+0,55*65+0,25*65+(1-0,4)20=500, мгл;
Тұнбатығыздағыштан тұнбаны шығарғанда онымен бірге кететін судың
мөлшерін мына формуламен анықтаймыз:
℅ (2.57)
мұндағы Кт–тұнбаның шығарда сулану коэффиценті 1,2...1,5 – ке тең.
m – мөлдіреткіштен шықан судағы қалқыма заттардың мөлшері,
8...12 мгл-ге тең.
℅
Тұнбаны шығарғанда судың шығыны:
м3сағ
Мөлдіреткіштердің ауданын мына формуламен анықтаймыз:
м2 (2.58)
мұндағы - мөлдірету аймағының ауданы, м2;
- тұнбатығыздау аймағының ауданы, м2;
К - мөлдірету аймағымен тұнбатығыздағышқа суды қарату
коэффиценті;
Qесеп-судың есептік шығыны м3сағ;
α - тік тұнбатығыздағыштағы тұнбаның бөліну аймағында өрлеп
келе жатқан ағынның жылдамдығымен салыстырғанда төмендеу коэффицент, 09-ға
тең.
м2
Бір мөлдіреткіштің ауданы планда 100 ... 150 м2 артық болмауына
байланысты екі мөлдіреткіш қабылдаймыз. Мөлдіреткіштің екі коридорының әр
қайсысының ауданы сонда:
fкор = 210,522 = 52,62 м2
ал тұнбатығыздағыштың ауданы:
fтт = 90,92 = 45,45 м2
Коридордың енін құрылыс конструкциясының мөлшеріне байланысты вкор =
2,6 м-ге тең қабылдаймыз, сонда коридордың ұзындығы
L=52,622,6=20,23 м.
Тұнбаны қабылдайтын саңылаулардың жоғарыдан тұнбтығыздағыштан ені
вт.т=45,4520,23=2,24 м.
Мөлдіреткіштің коридорларының төменгі жағында орналасқан су тарататын
тесік коллектордегі шығын:
qкол = 489.65 2 2 = 122,41 м3сағ = 34 лсек.
Су тарататын коллекторлардың тесіктерінің ауданы мына формуламен
табамыз:
fтес = qкол Vтес, см2 (2.59)
fтес = 0,0221,8 = 0,012 м2 = 120 см2,
nтес= 1203,14 = 38 дана
Тарату коллекторде барлық тесіктердің ауданының қосындысы оның
көлденең қимасына тең:
(2.60)
Су жинайтын батқан тесіктері бар науалар мөлдірету аймағында,
мөлдіреткіштің жоғарғы жағында, коридорлардың бүйірлі қабырғалардың бойында
орналасады.
Әр науаға келетін судың шығынын мына формуламен анықтаймыз:
м3сағ, (2.61)
м3сағ = 0,012 м3сек.
Тік бұрышты науаның ені:
вн = 0,9*q0.4н, см.
(2.62)
вн = 0,9*0,0120,4 = 17 см.
Тұнбаны қабылдайтын саңылаулардың ауданын тұнбатығыздағышқа артық
тұнбамен бірге келетін судың жалпы шығыны бойынша анықтайды.
м3сағ (2.63)
мұндағы Qесеп – бір мөлдіреткіштің өнімділігі, м3сағ
м3сағ,
Тұнбатығыздағышқа су артық тұнбамен бірге , екі жақтан келеді, сонда
м3сағ,
Тұнбатығыздағыштың әр жағындағы тұнбаны қабылдайтын саңылаулардың
ауданы:
м2 (2.64)
мұндағы Vсаң – тұнбамен судың саңылауда қозғалыс жылдамдылығы 36 ... 54
мсағ – қа тең.
м2
Тік тұнбатығыздағыштағы тұнба бөлінетін аймақтан суды жинауға және
әкетуге арналған тесік құбырлардың орналасуында олардың жоғарғы жағы
мөлдіреткіштегі судың денгейінен 0,3 м төмен, ал тұнба қабылдайтын
саңылаулардың төбесінен 1,5 м-ден жоғары тұру керек.
Әр жиынтық тесік құбырдан су шығыны мынаған тең болады:
м3сағ (2.65)
мұндағы Qтұн – тұнбаны шығарғанда судың шығыны, м3сағ;
м3сағ,
м3сағ,
м3сағ.
Мөлдіреткіштің биіктігін, су тарататын коллектордың орталығынан су
жинайтын су жинайтын науалардың жоғарғы жиегіне дейін, мына формуламен
анықтаймыз:
м (2.66)
мұндағы вкор – мөлдіреткіш коридорының ені;
вн – бір науаның ені;
α – ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz