Адвокаттар көрсететiн заң көмегiнiң түрлерi. Қылмыстық iс бойынша адвокаттардың қорғауға қатысуы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім

Адвокаттар көрсететiн заң көмегiнiң түрлерi 1 Адвокаттың азаматтық iс бойынша iске қатысуы 2 Қылмыстық iс бойынша адвокаттардың қорғауға қатысуы

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кiрiспе

1991жылдың 16 желтоқсанында «Қазақ Советтiк Социалистiк Республикасы атауын Қазақстан Республикасы деп өзгерту туралы» заңға қол қойылды. Осы уақыт iшiнде Қазақстан Республикасының Туы, Елтаңбасы, әнұраны сияқты мемлекеттiк рәмiздерi қабылданып, тәуелсiз елдiң алғашқы Конституциясы өмiрге жолдама алды. Осы 12 жыл iшiнде мемлекет және қоғам дамудың барлық бағыттарында сүбелi жетiстiктерге қол жеткiздi. Қазақстан Президентi Н. Ә. Назарбаевтың елде жүргiзiп отырған әрелi саясатының арқасында мемлекеттiк билiктiң мықты жүйесi құрылды. Қазiргi таңда Қазақстан Республикасы демократиялық, зайырлы, құқықтық, әлеуметтiк мемлекет танылады.

Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық зайырлы құқықтық және әлеуметтiк мемлекет ретiнде орнықтыра отырып адам және азаматтық құқықтары мен бостандықтарына қорғауды басты мақсатқа қояды және оларға кепiлдiк бередi. Қазақстан Республикасында адам және азаматтық құқықтары мен бостандықтарына арналған 30 бап бар.

Бiздiң мемлекетiмiздiң ең басты қазынасы - адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары болып есептелiнедi. Осы себептен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, мүдделерiн қорғауды жүзеге асырушы, заңды тұлға ретiнде адвокаттардың рөлi арта түстi.

Қазақстан Республикасының 1995 жылы қабылданған Конституциясында жарияланған әрбiр азаматтың бiлiктi заң көмегiн алуға құқығы бар. Осыған орай 1997 жылы 5 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының адвокаттық қызметi туралы» Заңы қабылданды. Бұл заңның негiзгi мақсаты адамның өз құқықтарын, бостандықтарын сотта қорғауға және бiлiктi заң көмегiн алуға мемлекет кепiлдiк берген және Қазақстан Республикасының Конституциясымен баянды етiлген құқығын жүзеге асыруға жәрдемдесуге арналған. Адвокатура қылмыстық iстер бойынша, әкiмшiлiк басқа да iстер бойынша өкiлдiк ету, сондай-ақ азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн қорғау мен iске асыруға жәрдемдесу мақсатында заң көмегiнiң өзге де түрлерiн көрсету жөнiндегi адвокаттардың қызметiн ұйымдастырады.

Адвокаттық қызметтiң құқықтық негiздерi «Адвокаттық қызмет туралы» Заңның 2 бабында бекiтiлген. Адвокаттық қызмет туралы заңдар осы заңнан және адвокаттық қызметтi реттейтiн өзге де заңдардан тұрады (ҚIЖК, АIЖК «Сот орындаушыларының мәртебесi және атқарушылық iсiн жүргiзу туралы» Заң және т. б. ) .

Қазақстан мемлекетi өз азаматтарының белгiлi бiр iс әрекетiнiң заң жүзiндегi мүмкiндiктерiн таниды және оларға кепiлдiк бередi. Адам мен азамат құқығы - Қазақстан Республикасы Конституциясының iргелi категориясы, ол адамды қазақстандық қоғамның ең жоғарғы құндылығы ретiнде орнықтырады.

Қазақстан азаматтары өз құқықтары мен бостандықтарын заңға қайшы келмейтiн әдiстермен қорғауға құқығы бар. Қазақстан азаматтары ғана емес, сонымен қатар, Қазақстан аумағында тұратын азаматтығы жоқ адамдар, сондай-ақ басқа елдiң азаматтығы бар шетелдер Қазақстан аумағында құқықтары мен бостандықтарына қысым жасалған болса, олар өз құқықтары мен бостандықтарын қорғауды сұрай алады.

Адвокат - қорғаушы қызметтiң өзiне тән стилi мен шеберлiгiн меңгерген маман болып қалыптасқан адам. Мұның өзi жұмыс сапасына, қызмет тактикасына, қорғауды тиiмдi жүргiзуiне әсер етедi.

Адвокаттың қылмыстық iске қатысуын дипломдық бiтiру жұмысымның тақырыбы етiп алуымның себебi, қылмыстық iс жүргiзуге заңи көмек беруге араласушы адвокат-қорғаушы үшiн заңи көмек беру еңбек қызметiнiң негiзгi түрi, кәсiбi.

Қазiргi кезеңде заң мен қоғам адвокат - қорғаушыдан жай заң көмегiн көрсетудi ғана емес, қылмыстық iс бойынша қорғаудың нәтижелiлiгiн талап етедi.

Сондықтан бiтiру жұмысымда адвокат-қорғаушылардың қылмыстық iске басынан қалай қатысатынын, қорғау тактикасы ретiнде ненi қолданатынын өзiмiздiң қазақстандық авторлармен қоса шетелдiк авторлардың да еңбектерiн пайдалана отырып, кеңiнен зерттеуге ден қойдым. Бұл тақырып бойынша бiрде бiр қазақ тiлiнде шыққан заң әдебиеттерi жоқ болғандықтан, дипломдық бiтiру жұмысымды өзiмнiң ана тiлiмде жазуға бiраз қиындықтар болды. Бiрақ ол қиындықтарды жеңдiм деп ойлаймын, өйткенi алда баяндалар еңбегiм соның жемiсi.

Адвокаттар көрсететiн заң көмегiнiң түрлерi 1 Адвокаттың азаматтық iс бойынша iске қатысуы

Жоғарыда жазып өткенiмдей Қазақстан Республикасы өзiн тәуелсiз мемлекет ретiнде орнықтыра отырып ең басты қазынасы ретiнде адам және азаматтың өмiрi, құқықтары мен бостандықтарын қарастырады.

Адвокатура азаматтардың барлық жағдайда құқықтары мен бостандықтарын заң тұрғысынан көмек берiп қорғайтын бiрден-бiр заңи ұйым болып табылады. Оның заң көмегiн көрсету түрлерi мен әдiстерi және құқықтық негiздерi әр алуан, өзiне тән ерекшелiктерiмен ерекшеленедi.

Қазiргi нарықтық экономика жағдайына байланысты адвокаттардың көрсететiн қызметтерi әр құқық саласы бойынша өзгешеленедi, сонымен қатар кәсiби және бiлiктi қызмет түрлерiн көрсету үстiнде.

Адвокаттардың қазiргi таңдағы көрсететiн заң көмегiнiң түрлерi:

- шешiлуi кәсiби заң бiлiмдерiн қажет ететiн мәселелер бойынша көнсультациялар, түсiндiрмелер, кеңестер мен жазбаша қорытындылар бередi;

- талап қою арыздарын, шағымдар мен құқықтық сипаттағы басқа құжаттарды жасайды;

- соттарда, мемлекеттiк және өзге де органдарда азаматтық iстерде, сонымен қатар әкiмшiлiк құқық бұзушылық iстерiнде өкiл ретiнде қатысады;

алдын ала тергеу кезiнде, сотта қылмыстық iстер бойынша қорғаушы ретiнде заң көмегiн көрсетедi, жәбiрленушiнiң, азаматтың талапкер, азаматтың жауапкер өкiлдiгiн жүзеге асырады.

Сонымен қатар адвокаттар азаматтарға, ұйымдарға өзге де заңдарда тыйым салынбаған өзге де заң көмегiн көрсетедi.

Адвокаттың көрсететiн заң көмегiнiң түрлерiнiң iшiндегi азаматтық iс бойынша өкiл болып қатысуын ашып қарастырайық.

Әр адам азаматтық процесс барысында бiлiктi заң көмегiн алуға құқығы бар. Әрбiр адам бұзылған немесе заңмен қорғалатын мүдделерiн қорғау үшiн Азаматтық iс жүргiзу кодексiнде белгiленген тәртiппен сотқа жүгiнуге құқылы. Азаматтар өздерiне берiлген азаматтық құқықтарыды, соның iшiнде өздерiн қорғау құқығын өз қалауынша пайдаланады.

Азаматтар мен заңды тұлғалар өздерiне берiлген құқықтарды жүзеге асырған кезде адал, парасатты және әдiл әрекет жасап заңдардағы талаптарды, қоғамның адамгершiлiк қағидаттарын сақтауға тиiс.

Азаматтар азаматтық iсте өз iстерiн өздерi немесе өкiлдерi арқылы жүргiзуге құқылы. Азамат iске өзi қатыса отырып өкiлiн де осы iс бойынша қатыстыра алады. Азаматтың iске қатысуы өзiне бiраз ыңғайсыздық туғыздырады. Мысалы, тараптар сот процесiнде өздерiнiң күнделiктi жұмыстарынан, қызметтерiнен босай алмаған жағдайда өздерiнiң мүдделерiн қорғауға процесте өз өкiлдерiне бередi. ҚР АIЖК 59-бабында тапсырма бойынша өкiлдiк етуге өкiлеттi азаматтардың тiзiмi берiлген. Соның iшiнде ең негiзгiсi, әрi маңыздысы - адвокаттар.

Азаматтық iсте адвокаттың қатысуының негiзi - тапсырма бойынша iске асырылады және де оның iс жүргiзудегi өкiлеттiгi сенiмхатта белгiленедi.

Сотта өкiлеттiк процессуалдық сипатқа ие. Бiр тұлғаның (өкiл алушы) екiншi тұлғаның (өкiл берушi) атынан процессуалдық құқықтары мен мүдделерiн қорғауға және бiлдiруге бағытталған әрекеттi - сотта өкiлдiк ету деп белгiленген. Бұл құқықтық қатынастың негiзi әрi бастауы, азаматтық - құқықтық шартта болады, яғни осы шарт негiзiнде екi тараптың арасында құқықтық қатынас пайда болады. Адвокат өзiне жүгiнiп келген азаматтың азаматтық iс жөнiндегi азаматтық процеске дейiнгi немесе процессуалдық өкiлеттiк басталғанға дейiн консультация бередi. Яғни адвокат пен өкiл берушiнiң қарым-қатынастары консультация берген кезден басталады.

Консультация беру бiрқатар өзара байланыстағы сатылардан тұрады.

Ең бастысы адвокат консультацияға келген азаматтың аты жөнiн, тұрғылықты жерiн, атқаратын қызметiнiң, кәсiбiнiң түрiн анықтауы тиiс. Содан адвокат, азаматты тыңдап, осы мәселе бойынша сұрақтарға жауап берiп өзi сауал қоя алады. Адвокат консультацияға келген азаматты тыңдаған соң iс бойынша жағдайларды анықтап, талаптың атын қалыптастыруы керек. Егер де азаматтың өзiнiң жүгiнiп келген iсi бойынша белгiлi бiр құжаттары болған жағдайда адвокат сол құжаттардың iске қажеттiлiгiн немесе керексiздiгiн анықтауы қажет.

Адвокат талаптың пәнiн айқындап алғаннан кейiн, қандай материалдық құқыққа жататындығын бiлгеннен кейiн консультация беруге дайын болады.

Консультация беру өкiлеттiктi алумен тығыз байланысты емес, яғни кiм болмасын талапкер, жауапкер, үшiншi тұлғалар кез-келген уақытта да бұлардың құқықты позициялары талаптардың дәлелдемелiгi.

Адвокат iсi материалды-құқықтық позициясы бойынша жай және күрделi болуы мүмкiн. Егер де iс жай болған жағдайда, адвокат тапсырманы алуға не одан бас тартуға құқылы. Ал егер де күрделi болса, онда адвокат бiрқатар құқықтық толықтыру жұмыстарын жүргiзедi, яғни iс бойынша құқықтық позициясын айқындауы тиiс.

Адвокат құқықтық позицияны айқындап алғаннан кейiн төмендегiдей жағдайларды бiлуi керек:

- талап арызға тұлғаның құқығы бар ма;

- талап арыз сотта қаралуы тиiс пе;

- талапкер мен жауапкер процессуалдық құқық қабiлеттiгiне ие ме;

- осы iс бойынша, осы тараптардың арасында, осы дауға байланысты заң күшiне енген соттың шешiмi барма, немесе талапкердiң талап арыздан бас тартуы болған ба, немесе бiтiмгершiлiк келiсiмге келген бе;

- осы iстi алқалық сотқа жiберу туралы келiсiмдер жоқ па.

Кез келген жағдайда азаматқа iс бойынша құқықтық позициясы түсiндiрiлуi керек. Егер адвокаттық құқықтық позициясы тараптың позициясына қарсы келсе, онда адвокат бұл iстi өз өндiрiсiне алмауға тиiс.

2 Қылмыстық iс бойынша адвокаттардың қорғауға қатысуы

Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының қорғануына үлкен әсер ететiн қылмыстық iс жүргiзу принциптерiнiң бiрi - ол сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету болып табылады. Қылмыстық iс жүргiзу жүйесiнде бұл принцип ерекше орында тұрады. Сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету принципi қылмыстық iс жүргiзу принциптерiмен тығыз байланысты болады және оның бiрқатар элементтерi басқа принциптерiнiң құрамдас бөлiгiне кiредi. Мысалы, заңдылық сот iсiн тараптардың бәсекелестiгi мен тең құқықтылыны негiзiнде жүргiзу, жариялылық, кiнәсiздiк призумпциясы және т. б. Аталған принциптердiң сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз етуi прниципiмен бiрге қызмет жасау арқылы ғана сот төрелiгiн жүргiзе аламыз.

Дегенмен, сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету принципiнiң өзiндiк маңызы және оны қылмыстық iс жүргiзудiң басқа принциптерiнен ерекшелендiрiп тұратын нақты белгiлерi бар. Олардың iшiндегi ең бастысы, ол сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету принципi қылмыстық iс жүргiзудiң маңызды бiр функциясы «қылмыстық iс жүргiзудегi қорғау функциясы алдымен айыпты жоққа шығару мен оны жеңiлдетуге бағытталады. »

Егер айыптау функциясы тұлғаның кiнәлiлiгiн көрсететiн дәлелдерге негiзделсе, онда қорғау функциясы айыпты жоққа шығаруға немесе жеңiлдетуге бағытталған материалдарға негiзделедi. Сондықтан бiз былай айта аламыз. Айыптаушы мен қорғаушының қызметтерi бiр мақсатты орындауға бағытталады - ол қылмыстық iс бойынша шындықты ақиқатты анықтау болып табылады.

Қорғау қылмыстық iс жүргiзудiң функциясы ретiнде алдымен айыпталушыға қызмет жасайды, сөйтiп, ол сот төрелiгiне көмек көрсетедi. Сонымен бiрге, қорғаудың бiрқатар элементтерi айыптау функциясында да болады. Айыптау бiр жақты не тек айыптау материалдарына ғана негiзделiп отырса, онда бұл функция дұрыс қалыптаспайды, әрi нәтижесiз болады. Сондықтан, айыптау функциясы тек айыптау дәлелдерiне сүйенiп қоймай, сондай-ақ қорғау тарабы ұсынған барлық тұжырымдарын да ескерiп отырса ғана айыптау берiк болады. Бұл жағынан айыптау мен қорғау бiр-бiрiмен өзара байланысты құқықтық институт. Бұларсыз бiрде-бiр қылмыстық iс қаралмайды, сондықтан бұл екеуi қатаң түрде өз орнын табуы тиiс.

Қазақстан Республикасының ҚIЖК-нiң 26 бабының 1 бөлiгiне сәйкес сезiктiнiң, айыпталушының қорғану құқығы бар. Олар бұл құқығын ҚIЖК-де белгiленген тәртiппен жеке өзi де, қорғаушының, заңды өкiлiнiң көмегiмен де жүзеге асыра алады. Яғни сезiктiнiң, айыпталушының құқықтары мен бостандықтарын қорғау кепiлдiктерiнiң iшiнде, қорғаушының көмегiн алу құқығы ерекше орында тұратындығын көремiз. Алайда, жүргiзiлген сауалшылардың қорытындысына жүгiнсек, iс жүзiнде сезiктiнiң, айыпталушының қорғану құқығы әлi жеткiлiктi қорғалмай отыр. Мәселен, сезiктi мен айыпталушыларға ұстау кезiнде қорғаушы алу құқығы, қамауға алу кезiнде қорғаушы алу құқығы, айыпталушыларға айып тағу кезiнде қорғаушы алу құқықтарын түсiндiрiлмейдi. Өкiнiшке орай айыпталушының қорғану құқығын елемейдi.

Қорғану құқығын дұрыс бағаламау ойландыратын құбылыс. Бұл келеңсiз жағдайды жою үшiн сезiктiге, айыпталушыға қорғаушы алу құқығын ұсынып қоймай, керiсiнше оны тиiмдi қолданудың нақты мүмкiндiгiн қамтамасыз етiп отырылуы қажет.

Сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету арқылы олардың құқықтары мен бостандықтарын толық орындауға болады. Ал, қорғаушы арқылы көп жағдайда мына мәселелер шешiледi:

1. айыпталушының толық ақталуы;

2. қылмыстық жауапкершiлiктi жеңiлдету;

3. iс жүргiзу мәжбүрлеудiң жеңiл шараларын қолдануға жағдай жасау. Осыны ескере отырып, бiз былай айта аламыз, қорғаушының қызметi - сезiктi мен айыпталушыға заң көмектерiн көрсету оларды ақтайтын, не олардың дәлелдер ұсыну әрi заңда рұқсат етiлген әдiстер мен құралдарды пайдалана отырып, олардың тағдарларын жеңiлдетуге барлық шаралар жасау. Яғни қорғаушының қызметiн көрiп отырсақ, сот төрелiгiне қайшы келмейдi. Демек, қорғаушының қылмыстық iс жүргiзудегi алатын орны туралы, адвокат азаматтарға заң көмегiн көрсетiп қоймай, сондай-ақ, Конституцияның негiзiн қорғауды жүзеге асырады, яғни азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының кепiлi болып табылады деп айтуымызға толық негiз бар.

Бұл принциптi қатаң сақтау арқылы қылмыстық iс жүргiзуде заң бұзушылыққа жол бермеуге, кiнәсiз тұлғаны жазықсыз соттатпауға қол жеткiзуге болады.

Сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету принципi, ең алдымен қылмыс жасаған тұлғаға қатысты әдiл жаза тағайындалуына қызмет жасайды. Кiнәсiз адамды соттау, тек өрескел заң бұзушылық қана емес. Сондай-ақ ол әшкерленбеген қылмыскер жазасыз қалып қылмыстардың ашылғанына және барлық кiнәлi тұлғалар әшкерленiп, әдiл жаза алынуына және бiрде-бiр кiнәсiз тұлға қылмыстық жауапқа тартылмауына әрқашанда мүдделi болады. Сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын қамтамасыз ету принципi арқылы қылмыстық iстiң мән-жайларын жан-жақты, толық және объективтi зерттей аламыз. Бұл принцип сонымен бiрге, айыпталушыға қатысты негiзсiз шешiмге алып келетiн айыптау сипатына қарсы бағытталып отырады.

Ал, 1997 жылғы Қазақстан Республикасының ҚIЖК-не сәйкес қорғаушы қылмыстық iс жүргiзудiң кез келген сатысына қатысуға құқылы. Қазақстан Республикасының Конституциясының 16 бабының 3 бөлiгiне сәйкес ұсталған тұтқындалған, қылмыс жасады деп айып тағылған әрбiр адам сол ұсталған, тұтқындалған немесе оған айып тағылған кезден бастап қорғаушының көмегiн алуға құқылы.

Қылмыстық iстер бойынша ҚIЖК-нiң 70 бабына сәйкес, мына тұлғалар қорғаушы бола алады.

1. Адвокаттар, адвокаттар алқасының мүшесi болып табылатын тұлғалар.

2. Айыпталушының жақын туыстары (жұбайы, ата-анасы, балалары, туған бауырлары мен әпке, қарындастары, атасы, апасы, немерелерi қорғаушылары мен қамқоршылары) .

3. Айыпталушы мен сезiктi жұмыс жасаған мекеме мен ұйымның өкiлдерi.

4. Кәсiподақтың және қоғамдық ұйымдардың өкiлдерi, осы ұйымдардың мүшлеренiе қатысты iс болса.

5. шетел адвокаттары, егер ол iс халықаралық шарттарда көрсетiлген негiзде қаралса.

Қылмыстық iс бойынша қорғаушы - әрекет қабiлетi бар, кәмелет жасқа толған, қорғаушы мiндетiн атқара алатын және қорғаушы болуға келiсiм берген тұлға.

Қорғаушылардың категорияларына қарамастан, барлықтарының құқықтары бiрдей.

Айырмашылығы iске қорғаушының мiндеттi қатысуы - бұл тек қана адвокаттың мiндетi. Басқа қорғаушылар айыпталушының, басқа тұлғалардың шақыртуымен iске қатысады, бiрақ iске шақыртқанда мiндеттi түрде айыпталушының қорғаушыны шақырту тапсырмасы мен келiсiмi қажет.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.