Желтоқсан оқиғасының басталуы
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Желтоқсан оқиғасының басталуы.
2. Желтоқсан құрбандары.
3. Желтоқсан оқиғасының салдары.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі бөлім
1. Желтоқсан оқиғасының басталуы.
2. Желтоқсан құрбандары.
3. Желтоқсан оқиғасының салдары.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Халқымыздың ғасырлар бойғы арманын жүзеге асырған Қазақстан тәуелсіздігіне
20 жыл! Ал сол Тәуелсіздік тұғырына жету жолында талай жыл күреспен арпалысып келдік. Иә, дана халқымыз бірлік болмаса тірлік болмайтындығын бекер айтпаған. Бірлік болмай, патшаның отарлық саясатының қыл бұрауы мойынға мықтап түскенде ғана, халық өзінің кешегі азат өмірінің көзден ұшқанын аңғарады. Тек аңғарып қоймай, кешегі даланы еркін жайлаған халық атқа қонды. Кенесарыдай батыр бабамыздың бар мақсаты ─ елінің тәуелсіздігі еді. Сол тәуелсіздік жолында өз өмірін құрбан етті .Сын сағатта өз мүддесінен ел мүддесін жоғары ұстады.
Наурызбай, Ағыбай, Басығара, Жоламан батырлар да Кенесары хан қозғалысын қолдап, оны пір тұтты.Талай жылға созылған осы күрес халықтың әлі де сойыл ұстап, жауға аттанар ерлері барын танытты. Исатай мен Махамбетті де ереуіл атқа ер салдырып, егеулі найза қолға алдырған, еңку-еңку жер шалдырған, темір қазық жастанып, беркініп садақ асындырған, біртіндеп жауды қашырған да сол, ұлы жол, азаттық жолы еді ғой!
20 жыл! Ал сол Тәуелсіздік тұғырына жету жолында талай жыл күреспен арпалысып келдік. Иә, дана халқымыз бірлік болмаса тірлік болмайтындығын бекер айтпаған. Бірлік болмай, патшаның отарлық саясатының қыл бұрауы мойынға мықтап түскенде ғана, халық өзінің кешегі азат өмірінің көзден ұшқанын аңғарады. Тек аңғарып қоймай, кешегі даланы еркін жайлаған халық атқа қонды. Кенесарыдай батыр бабамыздың бар мақсаты ─ елінің тәуелсіздігі еді. Сол тәуелсіздік жолында өз өмірін құрбан етті .Сын сағатта өз мүддесінен ел мүддесін жоғары ұстады.
Наурызбай, Ағыбай, Басығара, Жоламан батырлар да Кенесары хан қозғалысын қолдап, оны пір тұтты.Талай жылға созылған осы күрес халықтың әлі де сойыл ұстап, жауға аттанар ерлері барын танытты. Исатай мен Махамбетті де ереуіл атқа ер салдырып, егеулі найза қолға алдырған, еңку-еңку жер шалдырған, темір қазық жастанып, беркініп садақ асындырған, біртіндеп жауды қашырған да сол, ұлы жол, азаттық жолы еді ғой!
1. «Желтоқсан құрбандарын жоқтау» еңбегі «Алаш ұландары ақталды» Алматы «Жалын» 1992 жыл
2. «Қайрат» қоғамының дүниежүзі ұлттар қауымдастығы» «Жасырын хат» «Дауа» газеті № 10 (40 ) желтоқсан, 1993 жыл
3. М.Есжанова «Шахановтың шығармаларындағы желтоқсан тақырыбы»» «Қазақ тілі мен әдебиеті» журналы №12, 2003 жыл
4. М.Шаханов «Бес ғасырлық арман немесе желтоқсан тағылымы» «Қазақ әдебиеті» газеті №51, 17 желтоқсан, 1996 жыл
5. М.Шаханов «Рух пен ыза дауылы немесе ғасырлар қойнауынан атылған оқ» «Жас қазақ» газеті №37 (89), 2006 жыл. 3-бет.
2. «Қайрат» қоғамының дүниежүзі ұлттар қауымдастығы» «Жасырын хат» «Дауа» газеті № 10 (40 ) желтоқсан, 1993 жыл
3. М.Есжанова «Шахановтың шығармаларындағы желтоқсан тақырыбы»» «Қазақ тілі мен әдебиеті» журналы №12, 2003 жыл
4. М.Шаханов «Бес ғасырлық арман немесе желтоқсан тағылымы» «Қазақ әдебиеті» газеті №51, 17 желтоқсан, 1996 жыл
5. М.Шаханов «Рух пен ыза дауылы немесе ғасырлар қойнауынан атылған оқ» «Жас қазақ» газеті №37 (89), 2006 жыл. 3-бет.
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ – түрік университеті
Факультеті Заң
Кафедрасы Әлеуметтану
СӨЖ
Òàºûðûáû: Желтоқсан оқиғасы
²àáûëäà¹àí: т.ғ.к., доцент
Нұрбетова Г.О.
Îðûíäà¹àí: Пәрімбеков Н.
Тобы:ЗСЦ-111
Түркістан - 2011 ж
Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Желтоқсан оқиғасының басталуы.
2. Желтоқсан құрбандары.
3. Желтоқсан оқиғасының салдары.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Халқымыздың ғасырлар бойғы арманын жүзеге асырған Қазақстан
тәуелсіздігіне
20 жыл! Ал сол Тәуелсіздік тұғырына жету жолында талай жыл күреспен
арпалысып келдік. Иә, дана халқымыз бірлік болмаса тірлік
болмайтындығын бекер айтпаған. Бірлік болмай, патшаның отарлық
саясатының қыл бұрауы мойынға мықтап түскенде ғана, халық өзінің кешегі
азат өмірінің көзден ұшқанын аңғарады. Тек аңғарып қоймай, кешегі
даланы еркін жайлаған халық атқа қонды. Кенесарыдай батыр бабамыздың
бар мақсаты ─ елінің тәуелсіздігі еді. Сол тәуелсіздік жолында өз
өмірін құрбан етті .Сын сағатта өз мүддесінен ел мүддесін жоғары
ұстады.
Наурызбай, Ағыбай, Басығара, Жоламан батырлар да Кенесары хан
қозғалысын қолдап, оны пір тұтты.Талай жылға созылған осы күрес
халықтың әлі де сойыл ұстап, жауға аттанар ерлері барын танытты. Исатай
мен Махамбетті де ереуіл атқа ер салдырып, егеулі найза қолға алдырған,
еңку-еңку жер шалдырған, темір қазық жастанып, беркініп садақ
асындырған, біртіндеп жауды қашырған да сол, ұлы жол, азаттық жолы еді
ғой!
Желтоқсан оқиғасының басталуы.
Тәуелсіздік үшін күрес бір сәт те толастаған емес, ол теңіз толқыны
сияқты қат- қабат жарға соғып жатты. Кеңес тарихы болса олардың әрбір
толқынын бір-бірінен айырып алып, аймақтық оқиғалардың қатарына жатқызды.
1916 жылғы ұлт-азаттық төңкерісі де осы тұрғыдан қаралып келеді. Ал
шындығында 1916 жылғы оқиға империяның бүкіл шығысында болды. Ол сонау
Азия, Африка, Оңтүстік Америкадағы ұлт-азаттық қозғалыстардың
ешқайсысынан кем емес-ті.
Аумалы-төкпелі аласапыран заманда, арпалысып өткен адамзат ғұмырында
ұйыса, қанаттаса жүрген халықтардың Жер-Анадан қоныс тауып, құт мекенге
айналдырған шекаралы, шекті аймағы қалыптасқаны мәлім. Бірінікі шөлді
болар, бірінікі көлді болар, бірінікі нулы болар, бірінікі сулы болар ─
әйтеуір, кіндік кесіп, кір жуған жер әр адамда болатындығы айдай анық.
Дана бабаларымыздың ең асыл армандарының бірі ─ туған жерден топырақ
бұйыртса деп, тағдырына егіле, езіле тілейтін аңсарында қандай ғажап
астар бар екенін есіңе еріксіз түсіресің.
Қазақ батыры Шынқожаның денесі жау қолында қалғанда жан аяспай шайқасқан
жауынгерлер өздері пір тұтқан батырдың бір ғана саусағын алып шығып, оны
сол Аягөзге құятын Нарын маңындағы шағын төбеге жерленгенін тебірене
жазған поляк жиһанкезі Янушкевич далалықтардың бойындағы елге деген,
жерге деген сезімінің, еріне деген құрметінің ересен екендігіне таңданыс
білдіреді.
Қай кезден де отаншылдық сезімнің барлық халықтарға тән, жоғары екендігі
белгілі. Сондықтан да болар Отанға деген ұлы махаббат, асқар
сүйіспеншілік, туған жерге деген қастерлі, қасиетті сезімдер ─ үлкен
ерліктердің, ғажайып батырлықтардың бастауы, қайнар көзі.
Осы ұлы планетамызда әлем халықтары арасында өзінің бүкіл болмысымен,
мінез-табиғатымен, тарихымен, тілімен, ділімен, ән-жыр, әсем күйімен,
тағы да басқа сан түрлі қасиеттерімен ешбір қайталанбас қазақ халқы бар.
Қазақ халқының бір ғана шаңырағы, бір ғана ұлы мекені, бір ғана Отаны
бар. Ол ─ Қазақ Елі, Қазақ Даласы, Қазақ Жері, барша қазақ халқының
кіндік қаны тамған жері ─ Қазақстан!
1930 жылдардағы Шұбартау, Созақ көтерілістерінің қайсысын алмасаң да,
олардың барлығы да отаршылдыққа қарсы бағытталды. 1986 жылғы Желтоқсан
ұлттық қозғалысы да сол көтерілістердің заңды жалғасы еді.
Тоталитарлық тәртіп өз халқынан митингілерде, мерекелік шерулерде билеуші
партияның саясатын қолдап, қолпаштауға бағытталған бірауыздылықты талап
етті. Тоқыраудың соңғы жылдары халықтың тоталитарлық тәртіпке деген
үнсіз қарсылығы ерекше күшті еді. Алайда, Алматыда үнсіз наразылықтың бет-
пердесі аспанға бірақ ұшты. Қайта құру кезеңі ішінде үстемдік режим
тұңғыш рет күллі жүйенің сыр бере бастағанын байқайтындай өте бір өжет
қарсыласуға килікті. Оқиға салдарын жою үшін Кеңестік тәртіп аппараты
барын салып бақты. Қорқытты, үркітті. Көтерісшілер қатаң жазаланды.
Көпшілігінің өміріне де, көңіліне де жазылмас жара түсті. Ләззат, Сәбира,
Қайраттай гүлдеріміз ерте солды. Олар желтоқсанда егеменді ел болсақ деп
талпынған, шындық жырын жырлаған, халқымыздың жас өркені еді.
Дүниені дүр сілкіндірген, тәуелсіздік туын ең алғаш көтерген әйгілі 86-
ның желтоқсаны туралы шындық мерзімді баспасөз беттерінде аз жазылған
жоқ. Сонау қылышынан қан тамған „колбинизм заманының” өзінде-ақ бас
кеспек болса да, тіл кеспек жоқ деп, баспасөз бетінен алаңдағы оқиғаның
ақиқатын батыл айта білген қазақ ақын-жазушыларының есімін бүгінде бүкіл
әлем таниды. Тіпті, шындықты айтамыз деп шырылдаған қаламгерлеріміздің
кейбірі прокуратура бөлмелерінде сарылып, жауапта отырған күндері де
болды. Әділдік қашан да жеңбек. 1992 жылы 21 ақпан күні Республика Жоғары
сотының Пленумы болып өтіпЬ алтыТалаштың0алақанына ѡалып, врдақРтұѢқин
Ѷас азамаѢѢаѠы –0ҚайѠат Шѫёқұлбеков Шмарқҵм), Түгелбай Тәшенов,
Қайѫргелді Күзннбаев жӹне басқа желтоһѡан ӛаһбрмаѽдарѫ уолық ақталдѫ®
[„Желтоһѡан құрбандарынРжоқтаѓ”, Алматћ
„Жилын”]ЋЖелтоқёан$оқиҗасында!ъекте н шықһапРзұѻямдықтгт болды. Соныҳ
дәлепі рѵтіндеРоблыстық Даѣа газетінее0жарыӛ"көрген Қалрађ
қоғаоыныңХдүниежүзѶРұлттаѐ0қаѣѫмдаё уығынб жолддған ҶасыѠын хаѢында былай
дейді: [93ж.(желтоқсанР№10] 19л6`жылғы желтоһсвндағы ѳақиғаны ТаСС
дүниежүзіне ҫмаскҿнемднр менРнаѨақорлардың ұйымдаѡуѯрућменСболған бұқара
тәѱтіпсіздігіРдеп0дауѠықѢырды. Шыпында, халықтыңРгеѹбітРнарѰзылћғын тез
арада"басып, заншып тѰстаѿ, түк білмнгендей отыра қалу
мақсатымен`бұлРоқиғанћ өкўмзттіҳ өзіСұйымѴастѫѐған ежіЮ
көтерілісті4жаншуРүстінде командирлерТмен!олардың бұйрығын
оряндаујыласдѫңРқимѫл-ӝѐелзтініңақа ұѫса қалуы кімдіРболса"да
таңТқалдырмай қоймайды.
` Р Ѡ 0 " 4
Ѝ
Ѝ
ЭЍ
-
! 0аР` ( b -Ѝ ( "Р Р Р Р Р0"
желтоқѡанСқҳрбвндашы.
Оқиғанѫң ѡырѢтай ілігіРКолбинніӣ Қазақстан басшылығына келуі еді. 17
жел-Ѣоқѡан күні Брежнев атынжағћРалаңға наѠѰзылық білдѶрген 30 мың адаѼ
жиналѫпЬ ӭздерінің ПленуѼ"шешімдеѠімеѽ келіупейтінін бейбіт түрде
танытты.РЖиѽалғандардың жартыѡынан аёѢамы жѰс жұмѫёшылар дб қалғандарѫ
орта және жоғаѠѫ оқѣ орындарының!студенттері= мектеп оқуъыларћ еді.
Ереуілге шықһан жастардың!қолдарында ӨзѶміздѶ-өзўміз билеуеі талап
етзмізСЬ0Әр халѫққа ─ өз көсеоі!,$1937Ржѫл$қайталѰнбауы4ке рек!
Ұлѫ державалық ессѶздѶкРдереу тоҟѢатылсын!Рдеген ұѠандаѠ,
транѹпосанттар болмы Кейін4ѵреуілъілерді жазалаѓ ісі!заңдћ болуян
ойлағанСүкѶмет адамдаѐы днмонсѢшанттар арасына бүлік ѢүсіріпЬ оларды
бірінѵmбірўнРайдапРсалыды жоспѰрлады. БлаңдыРһорѨаған милиѦия нен КГЙ
щепѲеєін"һұпия0ниетпен бұзып!машиналарРкіріп!арақ пен есірђкі
қосылғанРмәнті жәнеРтемекі!Ѳаратылды. Жастат үкіметРтафапынан
жоѡпарланғанРарамдѫқђћ$білмеді.!Алд ын-ала күтўлгендей,
кӫпшілікаирасыпдѰғы жастаѐдың кейбўреулерінің аяқ алыѡы өзгеєіп, бір-
біріне қоқан-поқѫ көрсете бастады.
18-желтоқсан күнгі құрбан әсіресе мол болды. Ол күні алаңға ешкім
жіберілмейтін болып жоспарланғанына қарамай, көшеге 30 мыңдай адам
шығып, кешегі түнгі болған оқиғаға лағынет айтты. Ереуілшілер бұл күні
кеше кешке өлгендердің мәйітін сұрады. Жендеттер жауап орнына ешбір
ескертусіз шайқас
4. ашты. Тағы да кескілеу басталды. Оқиғадан соң іле-шала алаңдағы қан
күні бойы жуылды. Алтын жүзігі бар саусақты жендеттер шауып, алтын
сырғаны құлақтан жырып алды. Орыс біткен жендеттер жағында болды
демейміз. Бірақ жазалаушылардың дені, олардың дем берушілері негізінен
орыстар болды. Бұл қазақ жастарының орыс ұлтына деген наразылығын
қоздыра түсті. Осылай, бейбіт наразылық үкімет тарапынан қанмен
тәмамдалды. Жендеттердің жазалаушы әрекеттерін тікелей басқарғандар –
Колбин, Мирошхин, Мещеряков, Князев, Щулико, ал қазақ жағынан
Қамалиденов, Мұқашев, Елемесовтер бар.
Желтоқсан оқиғасының салдары.
Көтерілістің шынайы себептері: Қазақстандағы барлық билікті уысынан
жібермей ұстаған шовинистік жүйе, күшпен орыстандыру саясаты,
интернационалистік у-шу тасасында ұлттық тіл мен мәдениетті жою
әрекеті, ауру мен балалар өлімінің көбеюі, теңсіздік, саяси
бостандықпен санаспау, ұлттық намыс пен ар-ұжданды
табан асты ету, жергілікті халықтың қайыршы жағдайда өмір кешуі.
Мұхтар Шаханов Рух және ыза дауылы немесе бес ғасырлық арман
еңбегінде: 1986 жылғы желтоқсан оқиғасы әлемді дүр сілкіндіргенімен
әлі күнге дейін талай қандастарымыздың санасын сілкіндіре алмай келеді.
Олай дейтін себебіміз қазіргі таңда желтоқсан оқиғасынан мүлдем
бейхабар жастарымыздың көптеп кездесуі, ал Кеңес дәуірінің тарихын
оқыған жоғары буынның 1905 жылғы қанды жексенбіні білмейтіні кемде-кем.
Мүмкін бұл жағдай салыстыруға келмейтін де шығар, алайда әр халықтың өз
тарихының өшпес орны бар. Біздің мақсатымыз шындықты ашу. Себебі 20 жыл
өтсе де, шындықтың беті әлі күнге дейін ашылған жоқ деген. КСРО халық
депутаттарының І съезінде басын бәйгеге тігіп, желтоқсан оқиғасы
жөнінде алғаш мәселе көтерген, Шыңғыс Айтматовша айтсақ: Кремльдің
қабырғасында тұп-тұра бомба жарылғандай етіп сөз сөйлеген М.Шахановтың
съезд мінберіндегі үш ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Факультеті Заң
Кафедрасы Әлеуметтану
СӨЖ
Òàºûðûáû: Желтоқсан оқиғасы
²àáûëäà¹àí: т.ғ.к., доцент
Нұрбетова Г.О.
Îðûíäà¹àí: Пәрімбеков Н.
Тобы:ЗСЦ-111
Түркістан - 2011 ж
Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Желтоқсан оқиғасының басталуы.
2. Желтоқсан құрбандары.
3. Желтоқсан оқиғасының салдары.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Халқымыздың ғасырлар бойғы арманын жүзеге асырған Қазақстан
тәуелсіздігіне
20 жыл! Ал сол Тәуелсіздік тұғырына жету жолында талай жыл күреспен
арпалысып келдік. Иә, дана халқымыз бірлік болмаса тірлік
болмайтындығын бекер айтпаған. Бірлік болмай, патшаның отарлық
саясатының қыл бұрауы мойынға мықтап түскенде ғана, халық өзінің кешегі
азат өмірінің көзден ұшқанын аңғарады. Тек аңғарып қоймай, кешегі
даланы еркін жайлаған халық атқа қонды. Кенесарыдай батыр бабамыздың
бар мақсаты ─ елінің тәуелсіздігі еді. Сол тәуелсіздік жолында өз
өмірін құрбан етті .Сын сағатта өз мүддесінен ел мүддесін жоғары
ұстады.
Наурызбай, Ағыбай, Басығара, Жоламан батырлар да Кенесары хан
қозғалысын қолдап, оны пір тұтты.Талай жылға созылған осы күрес
халықтың әлі де сойыл ұстап, жауға аттанар ерлері барын танытты. Исатай
мен Махамбетті де ереуіл атқа ер салдырып, егеулі найза қолға алдырған,
еңку-еңку жер шалдырған, темір қазық жастанып, беркініп садақ
асындырған, біртіндеп жауды қашырған да сол, ұлы жол, азаттық жолы еді
ғой!
Желтоқсан оқиғасының басталуы.
Тәуелсіздік үшін күрес бір сәт те толастаған емес, ол теңіз толқыны
сияқты қат- қабат жарға соғып жатты. Кеңес тарихы болса олардың әрбір
толқынын бір-бірінен айырып алып, аймақтық оқиғалардың қатарына жатқызды.
1916 жылғы ұлт-азаттық төңкерісі де осы тұрғыдан қаралып келеді. Ал
шындығында 1916 жылғы оқиға империяның бүкіл шығысында болды. Ол сонау
Азия, Африка, Оңтүстік Америкадағы ұлт-азаттық қозғалыстардың
ешқайсысынан кем емес-ті.
Аумалы-төкпелі аласапыран заманда, арпалысып өткен адамзат ғұмырында
ұйыса, қанаттаса жүрген халықтардың Жер-Анадан қоныс тауып, құт мекенге
айналдырған шекаралы, шекті аймағы қалыптасқаны мәлім. Бірінікі шөлді
болар, бірінікі көлді болар, бірінікі нулы болар, бірінікі сулы болар ─
әйтеуір, кіндік кесіп, кір жуған жер әр адамда болатындығы айдай анық.
Дана бабаларымыздың ең асыл армандарының бірі ─ туған жерден топырақ
бұйыртса деп, тағдырына егіле, езіле тілейтін аңсарында қандай ғажап
астар бар екенін есіңе еріксіз түсіресің.
Қазақ батыры Шынқожаның денесі жау қолында қалғанда жан аяспай шайқасқан
жауынгерлер өздері пір тұтқан батырдың бір ғана саусағын алып шығып, оны
сол Аягөзге құятын Нарын маңындағы шағын төбеге жерленгенін тебірене
жазған поляк жиһанкезі Янушкевич далалықтардың бойындағы елге деген,
жерге деген сезімінің, еріне деген құрметінің ересен екендігіне таңданыс
білдіреді.
Қай кезден де отаншылдық сезімнің барлық халықтарға тән, жоғары екендігі
белгілі. Сондықтан да болар Отанға деген ұлы махаббат, асқар
сүйіспеншілік, туған жерге деген қастерлі, қасиетті сезімдер ─ үлкен
ерліктердің, ғажайып батырлықтардың бастауы, қайнар көзі.
Осы ұлы планетамызда әлем халықтары арасында өзінің бүкіл болмысымен,
мінез-табиғатымен, тарихымен, тілімен, ділімен, ән-жыр, әсем күйімен,
тағы да басқа сан түрлі қасиеттерімен ешбір қайталанбас қазақ халқы бар.
Қазақ халқының бір ғана шаңырағы, бір ғана ұлы мекені, бір ғана Отаны
бар. Ол ─ Қазақ Елі, Қазақ Даласы, Қазақ Жері, барша қазақ халқының
кіндік қаны тамған жері ─ Қазақстан!
1930 жылдардағы Шұбартау, Созақ көтерілістерінің қайсысын алмасаң да,
олардың барлығы да отаршылдыққа қарсы бағытталды. 1986 жылғы Желтоқсан
ұлттық қозғалысы да сол көтерілістердің заңды жалғасы еді.
Тоталитарлық тәртіп өз халқынан митингілерде, мерекелік шерулерде билеуші
партияның саясатын қолдап, қолпаштауға бағытталған бірауыздылықты талап
етті. Тоқыраудың соңғы жылдары халықтың тоталитарлық тәртіпке деген
үнсіз қарсылығы ерекше күшті еді. Алайда, Алматыда үнсіз наразылықтың бет-
пердесі аспанға бірақ ұшты. Қайта құру кезеңі ішінде үстемдік режим
тұңғыш рет күллі жүйенің сыр бере бастағанын байқайтындай өте бір өжет
қарсыласуға килікті. Оқиға салдарын жою үшін Кеңестік тәртіп аппараты
барын салып бақты. Қорқытты, үркітті. Көтерісшілер қатаң жазаланды.
Көпшілігінің өміріне де, көңіліне де жазылмас жара түсті. Ләззат, Сәбира,
Қайраттай гүлдеріміз ерте солды. Олар желтоқсанда егеменді ел болсақ деп
талпынған, шындық жырын жырлаған, халқымыздың жас өркені еді.
Дүниені дүр сілкіндірген, тәуелсіздік туын ең алғаш көтерген әйгілі 86-
ның желтоқсаны туралы шындық мерзімді баспасөз беттерінде аз жазылған
жоқ. Сонау қылышынан қан тамған „колбинизм заманының” өзінде-ақ бас
кеспек болса да, тіл кеспек жоқ деп, баспасөз бетінен алаңдағы оқиғаның
ақиқатын батыл айта білген қазақ ақын-жазушыларының есімін бүгінде бүкіл
әлем таниды. Тіпті, шындықты айтамыз деп шырылдаған қаламгерлеріміздің
кейбірі прокуратура бөлмелерінде сарылып, жауапта отырған күндері де
болды. Әділдік қашан да жеңбек. 1992 жылы 21 ақпан күні Республика Жоғары
сотының Пленумы болып өтіпЬ алтыТалаштың0алақанына ѡалып, врдақРтұѢқин
Ѷас азамаѢѢаѠы –0ҚайѠат Шѫёқұлбеков Шмарқҵм), Түгелбай Тәшенов,
Қайѫргелді Күзннбаев жӹне басқа желтоһѡан ӛаһбрмаѽдарѫ уолық ақталдѫ®
[„Желтоһѡан құрбандарынРжоқтаѓ”, Алматћ
„Жилын”]ЋЖелтоқёан$оқиҗасында!ъекте н шықһапРзұѻямдықтгт болды. Соныҳ
дәлепі рѵтіндеРоблыстық Даѣа газетінее0жарыӛ"көрген Қалрађ
қоғаоыныңХдүниежүзѶРұлттаѐ0қаѣѫмдаё уығынб жолддған ҶасыѠын хаѢында былай
дейді: [93ж.(желтоқсанР№10] 19л6`жылғы желтоһсвндағы ѳақиғаны ТаСС
дүниежүзіне ҫмаскҿнемднр менРнаѨақорлардың ұйымдаѡуѯрућменСболған бұқара
тәѱтіпсіздігіРдеп0дауѠықѢырды. Шыпында, халықтыңРгеѹбітРнарѰзылћғын тез
арада"басып, заншып тѰстаѿ, түк білмнгендей отыра қалу
мақсатымен`бұлРоқиғанћ өкўмзттіҳ өзіСұйымѴастѫѐған ежіЮ
көтерілісті4жаншуРүстінде командирлерТмен!олардың бұйрығын
оряндаујыласдѫңРқимѫл-ӝѐелзтініңақа ұѫса қалуы кімдіРболса"да
таңТқалдырмай қоймайды.
` Р Ѡ 0 " 4
Ѝ
Ѝ
ЭЍ
-
! 0аР` ( b -Ѝ ( "Р Р Р Р Р0"
желтоқѡанСқҳрбвндашы.
Оқиғанѫң ѡырѢтай ілігіРКолбинніӣ Қазақстан басшылығына келуі еді. 17
жел-Ѣоқѡан күні Брежнев атынжағћРалаңға наѠѰзылық білдѶрген 30 мың адаѼ
жиналѫпЬ ӭздерінің ПленуѼ"шешімдеѠімеѽ келіупейтінін бейбіт түрде
танытты.РЖиѽалғандардың жартыѡынан аёѢамы жѰс жұмѫёшылар дб қалғандарѫ
орта және жоғаѠѫ оқѣ орындарының!студенттері= мектеп оқуъыларћ еді.
Ереуілге шықһан жастардың!қолдарында ӨзѶміздѶ-өзўміз билеуеі талап
етзмізСЬ0Әр халѫққа ─ өз көсеоі!,$1937Ржѫл$қайталѰнбауы4ке рек!
Ұлѫ державалық ессѶздѶкРдереу тоҟѢатылсын!Рдеген ұѠандаѠ,
транѹпосанттар болмы Кейін4ѵреуілъілерді жазалаѓ ісі!заңдћ болуян
ойлағанСүкѶмет адамдаѐы днмонсѢшанттар арасына бүлік ѢүсіріпЬ оларды
бірінѵmбірўнРайдапРсалыды жоспѰрлады. БлаңдыРһорѨаған милиѦия нен КГЙ
щепѲеєін"һұпия0ниетпен бұзып!машиналарРкіріп!арақ пен есірђкі
қосылғанРмәнті жәнеРтемекі!Ѳаратылды. Жастат үкіметРтафапынан
жоѡпарланғанРарамдѫқђћ$білмеді.!Алд ын-ала күтўлгендей,
кӫпшілікаирасыпдѰғы жастаѐдың кейбўреулерінің аяқ алыѡы өзгеєіп, бір-
біріне қоқан-поқѫ көрсете бастады.
18-желтоқсан күнгі құрбан әсіресе мол болды. Ол күні алаңға ешкім
жіберілмейтін болып жоспарланғанына қарамай, көшеге 30 мыңдай адам
шығып, кешегі түнгі болған оқиғаға лағынет айтты. Ереуілшілер бұл күні
кеше кешке өлгендердің мәйітін сұрады. Жендеттер жауап орнына ешбір
ескертусіз шайқас
4. ашты. Тағы да кескілеу басталды. Оқиғадан соң іле-шала алаңдағы қан
күні бойы жуылды. Алтын жүзігі бар саусақты жендеттер шауып, алтын
сырғаны құлақтан жырып алды. Орыс біткен жендеттер жағында болды
демейміз. Бірақ жазалаушылардың дені, олардың дем берушілері негізінен
орыстар болды. Бұл қазақ жастарының орыс ұлтына деген наразылығын
қоздыра түсті. Осылай, бейбіт наразылық үкімет тарапынан қанмен
тәмамдалды. Жендеттердің жазалаушы әрекеттерін тікелей басқарғандар –
Колбин, Мирошхин, Мещеряков, Князев, Щулико, ал қазақ жағынан
Қамалиденов, Мұқашев, Елемесовтер бар.
Желтоқсан оқиғасының салдары.
Көтерілістің шынайы себептері: Қазақстандағы барлық билікті уысынан
жібермей ұстаған шовинистік жүйе, күшпен орыстандыру саясаты,
интернационалистік у-шу тасасында ұлттық тіл мен мәдениетті жою
әрекеті, ауру мен балалар өлімінің көбеюі, теңсіздік, саяси
бостандықпен санаспау, ұлттық намыс пен ар-ұжданды
табан асты ету, жергілікті халықтың қайыршы жағдайда өмір кешуі.
Мұхтар Шаханов Рух және ыза дауылы немесе бес ғасырлық арман
еңбегінде: 1986 жылғы желтоқсан оқиғасы әлемді дүр сілкіндіргенімен
әлі күнге дейін талай қандастарымыздың санасын сілкіндіре алмай келеді.
Олай дейтін себебіміз қазіргі таңда желтоқсан оқиғасынан мүлдем
бейхабар жастарымыздың көптеп кездесуі, ал Кеңес дәуірінің тарихын
оқыған жоғары буынның 1905 жылғы қанды жексенбіні білмейтіні кемде-кем.
Мүмкін бұл жағдай салыстыруға келмейтін де шығар, алайда әр халықтың өз
тарихының өшпес орны бар. Біздің мақсатымыз шындықты ашу. Себебі 20 жыл
өтсе де, шындықтың беті әлі күнге дейін ашылған жоқ деген. КСРО халық
депутаттарының І съезінде басын бәйгеге тігіп, желтоқсан оқиғасы
жөнінде алғаш мәселе көтерген, Шыңғыс Айтматовша айтсақ: Кремльдің
қабырғасында тұп-тұра бомба жарылғандай етіп сөз сөйлеген М.Шахановтың
съезд мінберіндегі үш ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz