Әр жас аралығындағы науқастармен қатынас орнату

1 Мақсаты
2 Оқыту мақсаты:
3 Тақырыптың негізгі сұрақтар:
4 Білім беру және оқытудың әдістері:
Әдебиеттер:

Жасы егде ауру адамдармен қарым-қатынас. Жастары ұл-ғайған наукастармен сұхбаттасудың өзІндІк ерекшеліктері бар, Ул¬кен жастағы науқастардың реакциясы, есту, көру кабілеті темен болуы мүмкін. Олар көбінесе қимылдарын шектеитін, қиындықтар тугызатын созылмалы аурулармен сырқаттанады. Үлкен жастағы науқастар, емдеу акысын жоғарылатудан қорыққанан немесе Диагностикалық, емдеу процедураларымен байланысты туатын қиындықтардан қашу мақсатында өзінің симптомдарын ашық айтудан бас тартады. Кейбір наукастар корініс берген симптомдарды кәрілік әсерінен деп қабылдап, кейде тіпті үмытып кетуі де мүмкІн. Жастарға қарағанда, жасы үлкен наукастар сырқаты туралы аздап қана,баяу айтады. Сондықтан мұндай науқастардың сүрактарына жауап беруге көбірек уақыт бөлген жөн. Дәрігер сабырлы, байыпты сөйлеуі керек. Жылы әрі тыныш, сүхбатқа ешнәрсе кедсргі келтірмейтін бөлмеде науқастан мәлімет жиналады. Дәрігер мәлімегті бір сүхбаттан кейін «толык жинадым» - дегені қате, себебі бірнеше рет сұхбаттасудан кейінгі жиналған мәлімет продуктивті, толығырақ болады.
Жасы келген кісілер өз жастарын сезіне отырып, енді қанша өмір еүретінін есептей бастайды. Үлкен жастағы науқастар өткен өмірдегі күндерді, қуаныштарды, реніштерді еске алуға бейім болып табылады. Науқастың өмірі туралы дәрігер ести отырып, оны жақсы түсініп, уайымын басуға қол ұшын бергені дұрыс. Жасы үлкен науқастардың бүрын ауырған ауруымен калай күрескені туралы мәлімет алынады. Науқастың оз денсаулығына, жасына байланысты көзқарасын білу мақсатында мынадай сүрақтар қойылады: «Сізді қазір не қуантады немесе не уайымдатады, егер колыңыздан келсе өз өміріңізге қандай өзгерістер енгізер едіңіз, өтінемін?».
Созылмалы аурулармен сырқаттанғап жасы улкен наукастардан күнделікггі өмірде қандай көмек керск екенін, қалай өз бетінше тамақтана, киіне, жуына алатыны туралы мәліметтерді де дәрігер анықтайды. «несеп немесе нәжістің ұстамауына шагымданама жиі құлай ма, телефонмен сөйлесе ала ма, көшеге өздігінен шыға ала ма, тамақты өзі пісІре ме, машина жүргІзе ме немесе коғамдық транспорттарды қолдана ма, финанстық жағдайды, ягни төлем-ақы телей ме, баспалдақттен көтеріле ала ма» - деген сұрақтарға дәрігер жауап іздейді. Мұның барлығы дәрігергс науқастың жағдайьшың ауырлығын, озгерістерін анықтауға, бағалауға, науқастарды жақсы түсініп, емдеуге көмек береді.
Қария адамдардың ұмытшақ, екпешіл, маңайындағыларға жоғары талап қоюы, созылмаіы дерттерге жиі шалдығуы және ем шаралары нақтылы нәтиже бермеуі. дәрігердің олармен қарым-қатынас жасауына бірталай киыншылықтар тудырады. Сондықтан дәрігердің, бүндай адамдармен қатынасып, ем жүргізген кезіндегі қарым-қатынасы төменде келтірілген принциптерге негізделеді:
1. Дәрігер жасы егде адамдармен құрмет сыйлы қарьтм-қатынас жасауы қажет. Оларға ерекше назар аударып, жагдайына қамқорлык корсетеді: жатқан төсегі жайлы және ыңгайлы, тамақтануы дүрыс болуы, т.б., дәрІгер карамағындағы науқасының әдетіне, ауруханадағы (палата) жағдайына назар аударып, оны жеңілдетуге тырысуы керек
2 Дәрігер аурулардың әлеуметтік, жанүялық жағдаиын да ескере психологиялық проблемаларын шешуге жәрдем беруі қажет
3 Дәрігер аурудың жағдаиын, ауру белгілерін мәліметтеген кезде ешкашан оның егде жасымен байланыстырмауы керек. Емдеу жүргізген кезде де, ауру адамға оның қарт болуына байланысты, ем нәтижесіз болатындығын айгпаған жөн, мысалы, атеросклероз, стенокардия және т.б.
4. Егде адамдардың ұмытшақ болатындыгын ескере отырып, дәрігер оларға ем шараларын, әсіресе дәрі қабылдау ережелерін (дозасы, қабылдау уақыты, т.б.) асықпай, толық түсіндіреді. Кейбір жағдайда олардын туған-туысқандарын шақыртып, олар арқылы түсініктеме береді немесе оны жазбаша түрде үсынады.
5. Қарт аурулар өкпешіл, уайымшыл болуына байланысты, дәрігер олармен қарым-қатынас жасағанда ерекше шыдамдылық көрсетіп, тезімді болып, оларды өкпелетіп алмау үшін әр сөзін, іс әрекетін бақылап, қадагалап отырады.

Балалармен карым-қатынасы. Балалармен қарым-қатынас жа-сағанда дәрігер олардың спецификалық ерекшеліктерін ескеріп, білуі қажет. Мысалы, организмі, психикасы даму үстінде болуы, тұракталмағаны, әлсіз және нәзік болуы, т.б. ерекшеліктері, қарым-қагыиас жасауға шектеу болып, кедергілер тудырады. Осыған бай¬ланысты науқастанған балаларды емдеп, қарым-қатынас жасаған кезде дәрігер келесі принциптерді қолданып, арқа түтады:
1. Баланың жасына байланысты дәрігер қатынасу түрін тандауы қажет болады. Дәрігер сөз байлығын, артистік қасиетін және мимика мен жест әдістерін кең қолданады.
2. Психогенді бүзылыстар балаларда жиі дамып, нактылы және ашық түрде әйқындалады. Олардын вегетативтік функциялары әлсіз болуына байланысты, жиі жағдайларда құсуы, диарея, ентігуі, жөтелуі байқалады.

Орыс тілінде:
Негізгі:
1.Куницына В.Н., Казаринова Н.В., Погольша В.М. Межличностное общение. Учебник для вузов. СПб. Питер, 2001 г.
2.Карвасарский Б.Д. Клиническая психология. Национальная медицинская библиотека. Питер, 2004.
Қосымша:
1.Соложенкин В.В. Психологические аспекты врачебной деятельности. М., 1997.
2.Рогов Е.И. Психология общения. Гуманитарный издательский центр «Владос», М., 2004.

Ағылшын тілінде:
Негізгі:
1.Kurtz, Silverman, Drapets. Teaching and Learning Communication skills in Medicine. – 2-nd Edition, 2004
Қосымша:
1.Lloyd and Bor. Communication skills for medicine. – Edinburgh London N-Y Oxford, 2004.