Қазақстан Республикасы ислам қаржы жүйесіне ислам банкінің енгізудің тиімділігі

1 Қазақстан Республикасы Ислам қаржы жүйесіне Ислам банкінің енгізудің тиімділігі
2 Ислам қаржы жүйесінің батыс Европа және 3 Әлем елдерінде алар орны, (Әлем елдерінің мойындауы)
3 Ислам қаржы жүйесі және Ислам банкінің Қазақстанға енгізудегі тиімділігі.
Әдебиеттер:

Қазіргі күні бүкіл әлемдік экономиканы тұралатқан қаржы дағдарысының салқыны біздің де елімізге жете бастады. Қазірге, жер асты толы байлығымыздың, әсіресе, қара алтынымыздың күшімен әлемдік қаржы дағдарысы еліміздің барлық саласына дендеп еніп үлгерген жоқ. Дегенмен, алып АҚШ-тың өзін састырған бұл қауіптің ертеңі туралы ойланбай отыруға да болмайды. Әлемнің көптеген жетекші қаржы мамандары осы тығырықтан шығар жолды табам деп басы қатуда. Бүгінде олар қаржы дағдарысынан құтқаратын жаңа экономикалық жүйені жасауға көңіл бөле бастады, осы тұрғыда көпшілігі қаржы қиындығынан алып шығатын жолдардың бірі – исламдық банктер жүйесін қалыптастыру деп атап отыр. Өйткені, қаржы дағдарысы басталғалы бері банктер суға кетіп тал қармап жатса, ислам банктері бұған былқ еткен де жоқ. Олар бұл күндері тапшылық көрмей, керісінше дамып келеді.
Қазақстанда ислам банктері жүйесін енгізу керек деп есептеймін. «Исламдық қаржы жүйесін енгізу – уақыт талабы», «Ислам экономикасының негізі – адамгершілік», «Әлем мойындаған ислам банктері», «Ислам даму банкі қандай ұйым?» «Батыстық үлгідегі банктердің несиелік пайыздары өсімқорлық сипатқа ие болғандықтан, исламдық экономистердің пікірінше, банк жүйесі экономикалық дағдарыстардың туындауына себепші болады» деп айтуға болады. Осы сияқты елімізде қаншама адам бардейсіз. Қазір осы болжамның айна-қатесіз келіп отырғанына көз жеткіздік. Батыстың әлемді аузына қаратқан ірі-ірі банктері банкротқа ұшырап, құлап жатыр. Қаржы дағдарысы бүкіл әлем жұртшылығына тізесін батыра түсуде.
Еліміз үшін халықаралық көлемдегі тығырыққа жол бермеудің бірден-бір жолы – ел экономикасына исламдық банктер жүйесін енгізу екендігіне көптің көзі жетті. Осыған орай, Парламент Мәжілісінде «Исламдық қаржыландыру және Ислам банктерінің қызметін ұйымдастыру туралы» заң таныстырылды. Отандық қаржы секторына тигізер көмегі мол бұл құжатты қабылдау үшін Салық кодексіне (биыл қабылданға жатқан жаңа Салық кодексінің жобасына) және Азаматтық кодекске, «Қазақстандағы банктер мен банк қызметі туралы», «Бағалы қағаздар рыногы туралы» заңдарға өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Шариғат талаптары бойынша жұмыс жасайтын исламдық банктер туралы Мәжіліске түскен аталмыш заң жобасының төңірегінде әлі талай қызу пікірталастар жүретіні талас-сыз. Дегенмен, қазіргі дағдарыста ислам банктерінің бұған шыдас беретініне анық көз жеткен кезде жоғарыда аталған заң жобасының қабылданарынан көпшілік күмән келтітген жоқ. Бұл заман талабына сай жасалған заң жобасы.

1. http://kk.wikipedia.org/wiki/ 26.11.2008.
2. http://www.aikyn.kz/ 21.07.2008 Нұрлытай ҮРКİМБАЙ
3. http://www.bankcaspian.kz/. 14.11.2008
4. http://www.dinislam.kz/news/ 26.11.2008
5. http: //www.myoffshoreaccounts.com 09.11.2009
6. Ескендір ТАСБОЛТАОВ,«Ислам және өркениет»,№32, 11-20 қараша, 2008
7. «Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министірлігі» www.enbek.kz
8. «Қазақстан Республйкасының Үкіметі» www.govermet.kz
9. «Қаржы министірлігі» www.mf.minfin.kz
10. «Туризім және спарт министірлігі» www.mts.gov.kz
11. «Жас Қазақ» газеті №5. 6 ақпан 2009ж
12. Қазақстан капитал манагмантінің ресми сайты http://www.kcm-kazyna.kz
13. http://kz.kazakhstan.neweurasia.net/?p=309
14. 30 Қаңтар, 2009 09:23 ["ТДК-42" телеарнасы, Орал] http://kaz.newsfactory.kz/
15. http://www.kazakstan.kz/kaz/news/policy/2008_11_04
16. Алматы қаласы орталық машіті ресмт сайты http://www.meshit.kz/
17. Азаттық радиосы ресми сайты http://www.azattyq.org/content/kazakhstan

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Ќ.А.ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

ЭКОНОМИКА ФАКУЛЬТЕТІ

Студенттердің кезекті ХVIIІ ғылыми-теориялық конференциясына

БАЯНДАМА

Тақырыбы:Қазақстан Республикасы Ислам қаржы жүйесіне Ислам банкінің
енгізудің тиімділігі

Ғылыми жетекші: магистр оқытушы
Ә.Асанова

Орындаған: ЭМБ-615 тобының
студенті Э.Айнабеков

Түркістан 2010

Ғылыми жұмысына аннотация

1. Аты: Қазақстан Республикасы Ислам қаржы жүйесіне Ислам банкінің
енгізудің тиімділігі
2. Ғылыми-техникалық ақпараттың мемлекеттік рубрикаторы: -
3. ЖОО: Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
4. Жұмыстың аяқталған уақыты: 5032010 жылы
5. Жұмыстың көлемі: 20 бет
6. Қосымша саны: 5
7. Иллюстрация саны: -
8. Кесте саны:
9. Пайдаланылған әдебиеттер саны: 17

Жұмыстың сипаттамасы:
1.Ғылыми жұмыстың мақсаты:
- Қазақстан экономикасының дамунда Ислам инвестицясының тимділігін
айқындау

2.Зерттеуде пайдалынылған әдістер:
- ғылыми талдау және сараптама әдістері.

3.Ғылыми зерттеудің негізгі нәтижелері (ғылыми тәжірибелік)
- Қазақстан Республикасы деңгейінде тиімді салалардың дамуына Ислам
банктерінің тиімділктерін талдау

4.Ғылыми зерттеуді қолдану туралы құжаттар жиынтығы (иә, жоқ): жоқ

Автор қолтаңбасы: Айнабеков Э

Студенттің ғылыми-зерттеу жұмыстары конкурсына ұсынылған ғылыми-зерттеу
жұмысының авторы мен ғылыми жетекшісі туралы
МӘЛІМЕТ

Авторы

1 Фамилия Айнабеков
2 Аты Эржан
3 Әкесінің аты
4 Курс 4
5 Мекен-жайы ОҚО Қазығұрт ауданы, Төлеби көшесі №20

Ғылыми жетекшісі

1 Фамилия Асанова
2 Аты Әлия
3 Әкесінің аты Сейденбекқызы
4 Қызметі Магистр оқытушы
5 Мекен-жайы ОҚО Түркістан қаласы,

Ғылым және халықаралық
қатынастар жөніндегі
вице-президент, тех.ғ.д., профессор: Т.П.Раимбердиев

Ғылыми жетекші: Асанова Ә

Автор, ЭМБ-615
тобының студенті Айнабеков Э

Қазіргі күні бүкіл әлемдік экономиканы тұралатқан қаржы дағдарысының
салқыны біздің де елімізге жете бастады. Қазірге, жер асты толы
байлығымыздың, әсіресе, қара алтынымыздың күшімен әлемдік қаржы дағдарысы
еліміздің барлық саласына дендеп еніп үлгерген жоқ. Дегенмен, алып АҚШ-тың
өзін састырған бұл қауіптің ертеңі туралы ойланбай отыруға да болмайды.
Әлемнің көптеген жетекші қаржы мамандары осы тығырықтан шығар жолды табам
деп басы қатуда. Бүгінде олар қаржы дағдарысынан құтқаратын жаңа
экономикалық жүйені жасауға көңіл бөле бастады, осы тұрғыда көпшілігі қаржы
қиындығынан алып шығатын жолдардың бірі – исламдық банктер жүйесін
қалыптастыру деп атап отыр. Өйткені, қаржы дағдарысы басталғалы бері
банктер суға кетіп тал қармап жатса, ислам банктері бұған былқ еткен де
жоқ. Олар бұл күндері тапшылық көрмей, керісінше дамып келеді.
Қазақстанда ислам банктері жүйесін енгізу керек деп есептеймін.
Исламдық қаржы жүйесін енгізу – уақыт талабы, Ислам экономикасының
негізі – адамгершілік, Әлем мойындаған ислам банктері, Ислам даму банкі
қандай ұйым? Батыстық үлгідегі банктердің несиелік пайыздары өсімқорлық
сипатқа ие болғандықтан, исламдық экономистердің пікірінше, банк жүйесі
экономикалық дағдарыстардың туындауына себепші болады деп айтуға болады.
Осы сияқты елімізде қаншама адам бардейсіз. Қазір осы болжамның айна-
қатесіз келіп отырғанына көз жеткіздік. Батыстың әлемді аузына қаратқан ірі-
ірі банктері банкротқа ұшырап, құлап жатыр. Қаржы дағдарысы бүкіл әлем
жұртшылығына тізесін батыра түсуде.
Еліміз үшін халықаралық көлемдегі тығырыққа жол бермеудің бірден-бір
жолы – ел экономикасына исламдық банктер жүйесін енгізу екендігіне көптің
көзі жетті. Осыған орай, Парламент Мәжілісінде Исламдық қаржыландыру және
Ислам банктерінің қызметін ұйымдастыру туралы заң таныстырылды. Отандық
қаржы секторына тигізер көмегі мол бұл құжатты қабылдау үшін Салық
кодексіне (биыл қабылданға жатқан жаңа Салық кодексінің жобасына) және
Азаматтық кодекске, Қазақстандағы банктер мен банк қызметі туралы,
Бағалы қағаздар рыногы туралы заңдарға өзгерістер мен толықтырулар
енгізілді. Шариғат талаптары бойынша жұмыс жасайтын исламдық банктер туралы
Мәжіліске түскен аталмыш заң жобасының төңірегінде әлі талай қызу
пікірталастар жүретіні талас-сыз. Дегенмен, қазіргі дағдарыста ислам
банктерінің бұған шыдас беретініне анық көз жеткен кезде жоғарыда аталған
заң жобасының қабылданарынан көпшілік күмән келтітген жоқ. Бұл заман
талабына сай жасалған заң жобасы.
Ислам банктері Қазақстанда орнығуды көздеуде. Ислам банктері Қазақстан
экономикасына қаржы құймақшы. Бұл мәселе Парламент Сенатында өткен жалпы
отырыста сөз болды. Ислам банктерінің дәстүрлі банктерден ерекшелігі сол,
несиені пайыздық үстемақысыз береді. Банктер несие алушыға қажетті затын
сатып әперіп, сатып алынған заттың негізгі сомасына үстемақы қосып, құнын
көп жылға бөліп төлеуге мүмкіндік береді. Сол үшін де біздің елімізге келіп
қызмет етуге ниеттеніп отырған ислам банктері қосымша құн салығынан
босатылады. Исламдық қаржыландыру принциптеріне сәйкес порноиндустрияны
қаржыландыруға тыйым салынған. Одан әрі Қазақстанға келіп қызметін жүзеге
асыратын Ислам банктері алкоголь, темекі өнімдеріне және ойын бизнесіне
қатысты бизнес жобаларды қаржыландырмайды. Бұл Ислам елдерінің Шариғат
талаптарын қатаң ұстануы болып табылады.
Таяу Шығыс елдерінің банк жүйесі Ұлыбритания, Франция және АҚШ
елдерінде қызмет етуде. Ал ТМД бойынша Қазақстан алғашқы болып Ислам
банктерінің инвестициясына тәуелді болмақ.
Сенатта Ислам банктерін ұйымдастыру туралы заң жобасы талқыланды.
Дүниежүзін шарпыған қаржылық дағдарыс Қазақстандағы банк жүйесіне тың
өзгеріс әкелетін сыңайлы. Көп ұзамай елімізде Ислам банктері ашылып,
отандық нарыққа қомақты қаржы салатын болды. Сенат депутаттары ислам
банктерін ұйымдастыру мен олардың қызметі туралы заң жобасын түзетіп
Мәжіліске қайтарды. Ислам банк жүйесі енгізілсе, азаматтарға пайызсыз несие
алуға мүмкіндік туады. Адал еңбектен көрі, өсім жеп, пайданы пайыздан
табуға құрылған әлемдегі банк жүйесі өзін ақтай алмады. Қаржы дағдарысының
себебін анықтауға кіріскен, халықаралық сарапшылардың бір бөлігінің пікірі
осындай. Содан болар қазір Еуропада тәуекелі де, түйткілі көп батыстық
жүйеге балама ретінде ислам банк тәртібін енгізуді ұсынып жүрген
экономистер көбейді. Себебі, АҚШ-тағы алпауыт қаржы институттарының өзі
дағдарысқа шыдас бермей, омақаса құлап, банкрот болып жатқанда ислам
банктері байлығын еселеп келеді.
Мұрат Байсынов, ҚР Қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарды қадағалау
агенттігі төрайымының орынбасары. Қазір дүние жүзінің көптеген елдері, оның
ішінде АҚШ, Евроодақ мемлекеттері осы жүйені енгізіп жатыр.
Ештен кеш жақсы. Халқының 70 пайызы мұсылман Қазақстан бірнеше жыл
кідіріп болса да көштен қалмауға қамданып, исламдық жүйені енгізгелі жатыр.
Еліміз үшін ислам банктерімен әріптес болу - қаржы дағдарысын еңсерудің бір
шарасы.
Қуаныш Сұлтанов, ҚР Парламенті Сенатының депутаты. Шариғаттың
ұстанымына байланысты жасалған. Көмектесу, мейірбандық, қамқорлық жасауға
бағытталған. Біз оны пайдалануымыз қажет дейді.
Әбіш Кекілбаев, ҚР Парламенті Сенатының депутаты. Оны ұрлықсыз,
парасыз, таза мақсаттарда пайдалану сияқты біздің шарттар бар. Ол шарттар
орындалып жататын болса, құба-құп қой. Екіншіден, бәрібір бәз халықаралық
ықпалдастықты тек қана біржақты жүргізе алмаймыз. Біз жан-жағымызбен толық
есептесіп отыруымыз керек. Теріскейімізбен де түскейімізбен де батысымызбен
де, шығысымызбен де. Ислам банкімен бірлесе жұмыс істеу тек игілікке
ізеттелеуі шарт.
Қазақстан да Таяу шығыстағы қаржы институттарын елге шақыру үшін заң
арқылы жеңілдік жасап, қосымша құн салығынан босатып отыр. Ал, сенаторлар
маңызды құжатты бір күннің ішінде бірден екі оқылымда қарап, Мәжіліске
жіберді.
Ислам даму банкінің вице-президенті Амодоу Бубакр Сиссе мырзаның
Қазақстанға жасап отырған ресми сапары аясында ҚР Экономика және бюджеттік
жоспарлау министрі Бақыт Сұлтановтың аталмыш банк өкілдерімен кездесуі
өтті.
Тараптар ірі қазақстандық жобаларды 100 миллион АҚШ доллары сомасына
дейін қаржыландырудағы Ислам даму банкі мен Қазақстанның ынтымақтастық
мәселелерін талқылады. Бұл қаражаттардың негізін Ислам даму банкіне мүше
елдердің қоры мен араб қорларының қаражаттары құрап отыр.
Амадоу Бубакар Сиссе мырзаның айтуынша, Ислам ынтымақтастық қорына
әлемнің 29 елі мүше, олардың қатарында Таяу Шығыс елдері, Куәйт пен Иран
бар. Ислам Даму банкінің вице-президенті, қордағы қаражаты негізінен
кедейшілікті азайту мәселелерін шешуге бағытталған Ислам ынтымақтастық
қорына Қазақстанның да қосылуына мүдделілік білдірді.
Қазақстанның Ислам ынтымақтастық қорына қосылу мүмкіндігін Қазақстанның
Сыртқы істер министрлігінің сарапшылар тобы зерттеуде. Ислам банкингі.
Бірнеше банктер осы бағытта белсенді жұмыс істей бастады, Таяу Шығыстың
ақшасын тек Шариғат заңымен жұмыс істесең алуға болады.
Бірақ қазіргі сәтте әр түрлі құралдарды белсене тартып жатқанымызды
ескеріп, егер бұл тиімді және ұзақ мерзімді қаржыландыру мүмкіндігі болса,
онда әрине біз исламдық құралдарды пайдаланамыз деп есептеймін.
Қазақстанда Исламдық қаржыландыру банкін құруды жоспарлауда. Қазақстан
Республикасының Президенті Н.Назарбаев халықаралық экономикалық форумы
ресми сапар рамкасында Исламдық қаржыландыру банк қорын құру қарым-
қатынастар Меморандумына Қазына орнықты даму қоры акционерлік қоғамының
Басқарма Төрағасы Арман Дунаев пен Qatar Islamic Bank Ахмадов Мешари банк
өкілімен Орталық Шығыс еліне арналған кездесуге қатысты.
Банкті капиталдандырудың бастапқы ұсынысы 100 млн. АҚШ доллоры құрайды,
ұйымдастырушы ретінде Qatar Islamic Bank (Орталық Шығыс банктерінің 1982
ж. құрылған Ислам қаржыландыру бірден-бір жетекші банкі болып табылады) пен
Қазақстандық қорлар атынан Қазына Капитал Менеджмент акционерлік қоғамы
қатысады.
Банктің исламдық қаржыландыру қызметтестігі шариат қағидатына
негізделеді, оның бас тартқан басты ұйтқысы қарыз пайызы болып келеді. Осы
банктің пайда болғаны Қазақстанға бірден-бір поссоветтік елдер кеңістігінің
арасында бірінші болуы , ислам қаржыландыру экономиканың қызметтегі құрал-
саймандары ретінде енгізу.
Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Қазақстан Республикасы Агенттігі
қаржы нарығын қадағалау және реттеу, Қазақстан Республикасы Заңнамасына
қосымша және бүгінгі қаржы ұйымдарының енгізілген өзгерістерін
қарастыру(банктік және салықтық) Қазақстандағы Ислам қаржыландыру банкінің
шариат қағидалары мен функционалды ислам қаржыландыру нарығының дамуына
мүмкіндік береді.
Қазақстанда ислам банктерінің қалай жұмыс істейтіні заңмен бекітілді.
Ақпанның 12-сінде президент Н.Назарбаев ислам банктерінің Қазақстандағы
қызметi туралы заңға қол қойды. Заң ислам банктерінің қызмет етуінің
құқықтық негіздерін, кәсіпкерлікті түрлі формада қаржыландыру, сондай ақ,
исламдық құнды қағаздарының шығарылымы мен айналымын т.б мәселелерді
реттеуге бағытталған.
Ислам банктерін Қазақстан нарығына енгізу жұмыстары 2007 жылдан
белсенді түрде атқарыла бастапты. Енді олардың қарапайым тұрғындарға қызмет
көрсету мүмкіндігі тұңғыш рет қарастырылып және ол заң жүзінде бекітіліп
отыр.
Өсімсіз несие беру, кепілсіз-ақ ақша алу сияқты шарттарымен
ерекшеленетін олардың батыстық үлгідегі қаржы институттарын бірден ығыстыра
қоюы мүмкін емес деген ой айтады Кәусар Консалтинг компаниясының атқарушы
директоры Едіге Алпысбай:
Ислам банктері туралы заң Қазақстан нарығына қосымша қаржы
институттарын алып келеді. Осы жылдың аяғына дейін 1-2 ислам банкі ашылады
деп жоспарлануда. Оның нәтижесінде, әзірше, үлкен ағым, өзгерістер бола
қояды деп айту қиын,-деп атап көрсетті директор.
Ең басты мәселе - бұл жүйенің дұрыс түсінілмеуі. Тіпті кәсіби
қаржыгерлердің арасында да толыққанды түсінбеушілк бар әлі. Ол үлкен
кедергі болып отыр. Сондықтан бұл тұрғыда ақпараттық түсіндіру жұмыстары
жасалуы керек. Өйткені, біреулер ислам банкингі десе ислам дініне қойылып
жатқан қара таңбамен байланыстырады. Немесе ислам банктері тек
мұсылмандарға ғана қызмет көрсетеді деген сияқты жаңсақ пікірлер бар. Ал
кейбіреулер тіпті ислам банкі десе, ақшаны барлық елге тегін таратады деп
түсінеді. Бұл да қате түсінік. Банк дегеніміз ол коммерциялық тұлға. Сол
себепті бұл тұрғыда көптеп жұмыстар жүргізілуі тиіс. Ислам банктерінің
Қазақстанда қызмет етуі туралы заңның мәтіні алдағы күндері жергілікті
баспасөз бетіне жарияланады.
Исламдық банк - шариғатқа негізделген банк жүйесі. Алла тағала сауданы
сендерге адал қылып, өсімді харам етті Құран. Бүгінде әлемде Ислами банк
деп аталатын қаржы құрылымдары қанат жайып келеді. Бұл ақша мен мүлікті
өсімсіз жүйеде экономикалық айналымға салуды білдіреді. Мұндай пайызсыз
құрылымдар ежелгі Бабыл (Вавилон) патшалығынан бастау алған. Кейбір тарихи
деректерде б.э.д. 2123-2081 жылдары мемлекет басқарған Бабыл патшасы
Хамурапи тұсында өсімсіз қаржы құрылымдарының нышаны болыпты.
Алайда, соңғы жылдары қаржы нарығына байланысты пікірлер мен тұжырымдар
өзгере бастады. Бүгінде әдеттегі банк қызметтері адамзаттың болашағына,
қоғамның әлеуметтік жағдайына кері ықпалын тигізеді деген көзқарас белең
алып барады. Сондықтан қоғамдық жұртшылық әдеттегі банктерге қаражатын
саларда ойланатын болды. Олар заңға қайшы болмағанымен елдің әлеуметтік,
моральдық ахуалына зиян келтіретін істермен айналысатын компанияларға несие
беру арқылы күш беруді қаламайды. Бұл болса, өсімсіз қаржы мекемелерінің
дамуына үлкен әсер етуде. Өсімсіз қаржылық қызметтер мен халал өнімдер
ұсынатын мекемелердің ашылуы және жедел дамуы дүниедегі осы жаңа
қажеттіліктің нәтижесі деп бағалануда. Сондықтан шығар, әлемдегі ең ірі
банктердің өзі өз шаңырақтарында Ислами банк терезесін ашады, немесе
өсіммен айналыспайтын жекеше жаңа банктер ашады. Мысалға айтар болсақ,
Citicorp Goldman Sachs, HSBC, Morgan, Stanley, Standart Chartered, Banque
National de Paris, ABN Amro, Bank of America, Key Global, Sociate Generale
сынды ірі банктер өсімсіз қызмет ұсынатын банк жүйесін оңды бағалап отыр.
Олардың бірқатары өсімсіз қызметі саласында бұл жүйені бастап кеткен немесе
өз қарамағындағы мекемелерде енді іске қосуды жоспарлауда. Ислам діні халал
деп бекіткен мұрабаха (заттың негізгі бағасы + пайда) мен ижара (лизинг)
сияқты қызметтердің банк жүйесінде орын алуы осы дамудың маңызды бір
көрсеткіші.
Қазіргі таңда әлемнің ең ірі банктері мұсылмандардың қорымен
құрылған өсімсіз қаржы мекемелерінің айналымдағы қаржы рыногынан үлес
алудың қамында жүр. Citibank, HSBC, ANZ сияқты орасан банктер бұл жүйеге
аса көңіл бөліп, көбірек үлес алуды көздейді. 2001 жылы HSBC-тің Ислами
ережелерге сай атқарған қызметтерінің мөлшері 1,75 миллиард АҚШ долларын
құрады. Дүние жүзілік банктер тізбесінде 125 орынға ие ірі банк ANZ 1980
жылдан халыққа Ислами банк қызметтерін ұсынуда.
Өсімсіз банк қызметі тек мұсылмандар таңдап, қолдайтын жүйе емес, Еуропа,
Америка, Оңтүстік Шығыс Азия елдерінде де кеңінен тараған. Айталық, АҚШ-тың
атақты банкі Citуbank ең қомақты қаржыларын Ислами банк деп аталатын
өсімсіз қаржы мекемелері арқылы айналымға салуда. Тіпті АҚШ-та банк өз
клиентінің қалауы бойынша, қаржысын өсімсіз жүйеге салып, әрі клиентін разы
етіп әрі экономиканың заманауи шарттарына сай түрде өз қолындағы қаржыны
дұрыс бағалап жатыр. Бұдан өзге 1995 жылы 31 желтоқсанда Dow Jones Ислами
Маркетинг индексі өмірге келді. Бұл Ислами банктерінің жұмысын бағалауға
мүмкіндік береді. Англия мен Алманиядағы бірқатар банктер Ислами банк
қызметіне қызығушылықпен қарап, өз тәжірибелеріне енгізе бастады.
Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні ретінде айтарымыз, әлемдегі елу елдің
қатарына енеміз, әлемдік экономикаға кірігеміз десек Ислам банктерінің
тәжірибесін де кәдеге жаратуымыз керек. Аллаһтан тілейтініміз де осы.
Исламдық банктің негізгі өнімдері. Исламдық банктің негізгі өнімдері
сауда-қаржыландыру (мурабаха), үлестік бірлескен қаржыландыру (мушарака),
жал (иджара), ақшаны сенімді басқару (мудараба), исламдық банк қызметінің
ауқымында агенттік қызмет көрсету (вакала), сыйақысыз банктік қарыз
операцияларын жүзеге асыру(кард әл-хасан).
Мұның бәрінде Исламның басты қағидасы қатаң сақталады, яғни үстеме
пайызбен өсім ақысын алу жоқ. Исламдық банк не қайтару мерзімін кейінге
шегеру арқылы тікелей тауарды алуға, не нақты бір жобаны бірлесіп
қаржыландыруға атсалысады. Мұнда ислам банктың пайдасы сол жобаның
қызметінен түскен пайданы бөлісуден тұрады. Сол секілді ақшаны сенімді
басқару да клиент пен банктің арасындағы жауапкершілігімен ерекшеленеді.
Бұл жерде исламдық банк салымдарының екі түрі бар, оның біріншісі – өсімсіз
салымдар. Аты айтып тұрғандай, мұндай салымдарға өсім төленбейді. Екіншісі
– инвестициялық салым (депозит). Мұнда банк клиенттің ақшасын белгілі бір
мерзімге сенімді басқаруға алады да, оны инвестициялық жобаларға немесе
активтерге салады. Сол жобалардың табысына қарай клиентке тиесілі табысын
беріп отырады. Бірақ банк клиент ақшасының номиналдық көлемінің
қайтарылатындығына кепілдік бермейді. Егер инвестициялық жоба табыссыз
болса, клиент шығынға ұшырайды, ал банк жобадан сыйақы алу құқығынан
айырылады. Ал егер инвестициялық жоба банктің кінәсінен шығынға ұшыраса,
онда исламдық банк сол үшін жауапты болады. Кейінгі кездері жиі айтылып
жүрген қаржы нарығындағы тәуекелді тең бөлісудің ашық та, айқын жолы – осы.
Сол секілді сукук – исламдық бағалы қағаздар да исламның басты
қағидаларын бұзбай, инвестициялық табыс табуға мүмкіндік береді. Жоғарыда
айтылғандай, бұл - адалға негізделген ислам қаржы жүйесі. Арамнан жиған ас
болмайтынын ескерсек, ғасырларды артқа тастаған және үнемі жетілдіріліп
келеді деген қазіргі әлемдік қаржы жүйесінің неліктен сан рет дағдарысқа
түскені де, ал алғаш рет 1960-1970 жылдары банктік жүйе ретінде негізі
қаланған, түп бастауын Құраннан алатын исламдық банктердің бүгінге дейін
бірде-бір рет дефолтқа ұшырамауы да түсінікті сияқты.
Бүгінгі таңда исламдық қаржыландыру мен ислам банк жүйесі дүние жүзінің
38 елінде қызмет етеді. Бұл елдердің барлығы мұсылман елдері емес, атап
айтқанда Европа, АҚШ-та, Оң түстік шығыс Азияда, таяу шығыста жұмыс істеп
тұрған 300 ден астам ислам банктері бар. Сонымен бірге дүние жүзі бойынша
исламдық қаржы иниститутарының жиынтық активтері 2008 жылдың аяғында орташа
жылдық өсімімен 900 млрд көлемінде болған еді.Ал реитер агентігі болжамынша
2010 жылға дейін бұндай өсім 2 трлн АҚШ долырына жетүі мүмкін.
-ислам қаржы жүйесі ең жылдам өсуші сегмент болып табылады. Жылына 15
пайызға өсетін исламдық негіздегі активтердің жиынтығы 900 миллиард АҚШ
долларын құрайды
-дәл осы исламдық қаржы жүйесін ұстанатын негізгі елдер тұратын. Таяу
Шығыста төлемпаздық (ликвид) аса жоғары деңгейде шоғырланған.
-исламдық жүйе банк саласында тұрақтандырушы ықпалға ие болады. Өйткені
мұнда салымшылар салымның қайтпай қалу тәуекелін бөліседі.
Сондай-ақ, өткен жылы Бангладештегі Ислам банкінің қожайыны Нобель
сыйлығын алды. Бұл да Ислами банк жүйесінің жемісі.
Ислам Қаржы жүйесі және Ислам банкінің тарихи бастау алуы. Белгілі
ережелер мен негіздер аясында істейтін қаржы мекемесі алғаш рет
Абдунасырдың басшылығы кезінде Мысырда дүниеге келіпті. Өсімсіз қаржы
мекемелері бірқатар Ислам мемлекеттерінде жеке-жеке көрініс беріп жататын.
ХХ ғасырдың басында жаңаша бүршік жара бастаған бұл қаржылық жүйе тек Ислам
әлемінде ғана емес жалпы әлемдік экономикада көкжиегі ашық екендігін
көрсетті. Пайызсыз негіздері қаржы құрылымдарының заманауи әдіс-тәсілдермен
қаржы базарына енуі алғаш рет марқұм Файсалдың кезінде Сауд Арабиясында
жоспарланып, жүзеге асқан. Сондай-ақ бұл жүйенің әлемдік деңгейдегі ірі
қаржы көздерінің біріне айналуына Ислам әлеміндегі өндіріс саласының күрт
дамуы мен өткен ғасырдың жетпісінші жылдарындағы экономикалық дағдарыстың
нәтижесінде мұнай бағасының күрт шарықтап өсуі себеп болды.
Ортақ экономикалық жобаларды қаржыландыру тетігін құру мақсатында бірқатар
мұсылман елдері 1975 жылы Ислам даму банкін құрды. Банктің басты офисі
тұратын жер Жидда қаласы болып белгіленді. Сөз арасында Азия даму банкі мен
Африка даму банкі де осы тұста құрылғанын айта кету керек. Ислам даму
банкі Ислам елдеріндегі көптеген қоғамдық, мемлекеттік сұраныстар мен
жобаларға қаржылай көмегін жасады. Оның Ислам экономикасын көтеруге қосқан
үлесі аса зор болды. Дегенмен шағын және орта кәсіпкерлікке тиісінше қолдау
жасай алмады. Өйткені мүмкіншіліктері шектеулі болды. Қаржы рыногында шағын
және орта кәсіпкерліктің рөлі зор. Осы кемістіктің орнын толтыру үшін Сауд
Арабиясы, Кувейт және Біріккен Араб Әмірлігі сынды Ислам елдеріндегі бай
кәсіпкерлер Швейцарияның қолдауымен 1981 жылы Женевада ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.