Ислам сопылығы және оның қайнар көздері

Қазіргі таңда елімізде ислам діні туралы əдебиеттердің саны артып, тəуелсіздігіміздің нəтижесінде дініміздің өрісі кеңейіп келеді. Бұл – əрине, қуанарлық та, құптарлық жайт.
Өйткені, ұлттың рухы жəне ұлттық құндылықтардың бел омыртқасы болып табылатын дінді толық түсінбесек, құла дүзде құбыланамасыз қалып, айсыз аспан астында адасарымыз анық. Сонымен қатар, шеттен келген түрлі шырмауық секталардың тұзағына түспей, қазақы қалпымыздың сақталуы үшін де ислам дінін дұрыс, толық үйренуіміз қажет.
Ислам – соңғы, əрі кəміл дін болғандықтан адам өмірі мен оның қажеттіліктеріне толық жауап береді. Ал, адамның тек материалдық талаптары ғана емес, оның рухани сұраныстарының болатыны да белгілі. Міне, осындай қажеттілікке орай, исламның адамды ішкі рухани тереңдікке бастайтын ілімі ретінде сопылық ағым қалыптасқан.
Кейбіреулер айтып жүргендей, сопылық ілімі исламға жат құбылыс емес. Сопылық, яғни тауасуф ілімі ежелгі үнді, грек немесе парсылық сенімдердің əсерінен туған немесе сырттан келген дүние емес, ол исламның қайнар бұлағынан туындаған рухани құндылық. Сондықтан, сопылық сөзі гректің «софос» сөзінен емес, арабтың «суф» деген сөзінен шыққандығы белгілі. Бастапқыда мұсылмандар «сопы» деп жүн шекпен киіп жүретін тақуа жандарды айтқан екен. Мəселен, алғашқы сопылардың бірі Хасан Басри үстіне түйе жүн шекпен киіп жүрген жетпістен астам сахаба жүргенін айтады. Уақыт өте келе сопылық дүниеқұмарлыққа, құлқынның қалауына ерік бермей, нəпсіні тежеу; фəни дүниенің рахатын тəрк ету; харам мен күдікті нəрселерге, тіпті дінде рұқсат етілген мубах жəне халал нəрселерге де аса сақтықпен қарап, тақуа өмір кешу деген сияқты ұғымға айналып кетті. Кейбір тасаууф кітаптарында «сопы», дəлірек айтқанда «суфи» сөзінің «асхаб суффа», яғни «суффа сахабалары» деген сөзінен шыққаны жайлы да айтылады. Бұл жерде қолданылып отырған «суффа» сөзі араб тілінде «көлеңкелік» деген мағына береді. Бұл сөздің шығу төркініне тоқталсақ, Пайғамбарымыз Мұхаммед-Мұстафа (с.ғ.у.) Мəдина шаһарында салдырған мешіттің бір бұрышына құрма ағаштарынан көлеңкелік баспана жасатқан еді, міне, сол жерде тұрғандар кейінірек «асхабы суффа» деп аталып кетті. Суффа сахабалары отбасылары мен дүние-мүліктері жоқ баспанасыз һəм кедей сахабалар болатын. «Суффада» күнелтіп, пенделік əрекеттерден бойларын аулақ ұстап, күйбең тірлікке көңіл аудармай, бар өмірлерін ғибадат жасауға жəне Құран үйреніп, Пайғамбарымыздан (с.ғ.у.) тəлім алуға арнаған олар дін негіздерінің кейінгі ұрпақтарға дұрыс жеткізілуіне өздерінің өлшеусіз үлестерін қосты. Сондықтан, біздің ойымызша, сопы сөзін суффа сахабаларына байланыстырып қарау да мағыналық жағынан дұрыс болып табылады.