Іс жүргізу актісін даярлаудың жалпы ерекшеліктері

Кіріспе
4
1. Айыпталушы ретінде жауапқа тарту
6
1.1 Айыпталушы ретінде жауапқа тарту ұғымы мен негіздемелері 6
1.2 Айыпталушы ретінде жауапқа тартуға жататын адамды анықтау 17
1.3 Қылмыстық жауапкершілікті болдырмайтын және одан босататын мән.жайларды анықтау 24
1.4 Айыптауды өзгерту және толықтыру 29

2. Айыптау қорытындысын түзу 37
2.1 Айып тағу ұғымы мен ережесі 37
2.2 Айыптау қорытындысының маңызы мен мазмұны 47
2.3 Айыптау қорытындысын түзуге дайындалу 56
2.4 Айыптау қорытындысына тіркемелер 61

Қорытынды
64

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
66

Зерттеу тақырыбының өзектілігі: ҚІЖК-нің 6-бабына сәйкес қылмыстық сот ісін жүргізудің міндеттерінің бірі - адамды заңсыз және дәлелсіз айыптаудан қорғау. Осыған байланысты айыпталушы ретінде жауапкершілікке тарту (ҚІЖК-нің 206-бабы) және айып тағу (ҚІЖК-нің 208-бабы) тәртібіне арналған іс жүргізу нормалары, сондай-ақ оларды іске асырудағы тергеуші қызметі аса маңыздылыққа ие болады.
Тағылған айыптың мазмұны қылмыстық іс бойынша ары қарай іс жүргізудің көлемін едәуір анықтайды; тағылған айыптың формулировкасы кейін айыптау қорытындысында баяндалады (ҚІЖК-нің 207-бабы), ал сот талқылауы тек айыпталушыға қатысты және оған айып тағылғанда ғана өткізіледі (ҚІЖК-нің 302-бабы). Айыпталушы ретінде жауапкершілікке тартудың заңдылығы қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу заңы нормаларының арақатынасын дұрыс анықтауға тікелей байланысты. Қандай әрекеттің немесе әрекетсіздіктің қоғамға қауіпті екендігін қарастыра отырып, қылмыстық заң әрекеті (әрекетсіздігі) қылмыс құрамына сәйкес келетін адамды ғана қылмыстық жауапқа тартуға жол береді. Қылмыстық іс жүргізу заңы қылмыстық жауапкершілікке тартудың негіздемесін, айыптаудың мазмұнын құрайтын мән-жайларды анықтаудың құралдары мен тәсілдерін, сондай-ақ айып тағу тәртібін белгілейді. Сондықтан да айыпталушы ретінде жауапкершілікке тарту қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу заңының осы актіні жүзеге асырумен байланысты міндеттеулерінің әрқайсысы дәл және мүлтіксіз орындалған жағдайда ғана занды деп танылуы мүмкін.
Айыпталушы ретінде жауапкершілікке тарту қылмыстық іс жүргізу заңының талаптары толық сақталып, анықталған нақты мәліметтер болып, олардың жиынтығы жауапкершілікке тартылатын адамның қылмыс жасағандығы туралы тұжырымдауға және қылмыстық заң нормаларына сәйкес саралауға мәлімет жеткілікті болғанда ғана дәлелді болады. Бірақ қылмыстық жауапкершілікке тартуға негіздеменің бар немесе жоқ екендігі туралы мәселені шешу үшін қылмыстық заң нормасында көрсетілген мән-жайларды анықтау, яғни дәлелдеу керек. Бұл дәлелдеу ҚІЖК-де келтірілген ережелер бойынша жүргізіледі. Сонымен заң талаптарын орындау айып тағудың дәлелді болуына қол жеткізудің міндетті шарты болып табылады.
Осыдан қылмыстық жауапкершілікке тартудың заңдылығы мен дәлелділігінің өзара тығыз байланысты екендігін айқын көруге болады.
ҚІЖК-де өзара байланысты екі іс жүргізу әрекеті көзделген: белгілі бір адамды айыпталушы ретінде жауапкершілікке тарту туралы қаулы шығару және оған айып тағу. Адам айыпталушы ретінде жауапкершілікке тарту туралы қаулы шыққан кезден бастап іс жүргізудегі айыпталушы болып табылады және тиісті құқықтар алады (КДЖК-нің 69-бабы). Бірақ айыпталушы қорғану құқығын сол қаулының мазмұнымен танысқаннан кейін ғана жүзеге асыра алады. Іс жүргізу заңы, барлық жағдайларда да, құқықтар беруді олардың жүзеге асырылуын қамтамасыз ететін жағдайлармен байланыстыратындықган, айып тағу өзіндік жеке маңыз алады. Сондықтан да, заң әдебиетінде және практикада айьшталушы ретінде жауапкершілікке тарту көбіне айып тағу деп аталады, осы әрекетті біз де солай атағанды жөн көрдік.

1 30.08.95 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясы.
2 Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексі, “Жеті Жарғы”, Алматы 1998 ж.
3 «Жедел іздестіру қызметі туралы заң» 1995 жыл 21 желтоқсанда қабылданған
4 А.М.Ларин, М.С.Строгович. Уголовный процесс, учебник для ВУЗов, Москва 1997 г.
5 А.Новиков, О.Новикова, А.Рустамов, Практикум по Уголовно-процессуальному праву РК, “Жеті Жарғы” Алматы 2002 г.
6 С.Б.Бородин, А.С.Кобликов. Правохранительные органы, Алматы 2000 г.
7 И.В.Решетникова, Күрс уголовного судопроизводства, Т.і-2, “Альфа”, Санкт-Петербург 1996 г.
8 Р.Х.Якупов, Уголовный процесс, учебник для ВУЗов, Москва 1998 г.
9 Л.Н.Башкатов, Г.Н.Ветрова, А.Д.Доценко, В.И.Зажицкий, В.И.Шестаков Уголовно-процессуальное право, Москва 1995 г.
10 Б.Х.Төлеубекова, Уголовно-процессуальное право РК, Алматы 1998 г.
11 Е.О.Алауханов, М.М.Оразалиев. Айып тағу және айыптау қорытындысын түзу.- Алматы: Нұрлы Әлем, 2003.
12 Ү.¬Ө.Нұрмашев. ҚР Қылмыстық іс жүргізу құқығы: Оқу құралы.- Алматы: Жеті жарғы, 2008.
13 М.С.Дьяченко, М.И, Бижанов, Ф.Н.Фаткулин, З.З.Зинатуллин, Я.С.Аврах Курс уголовного судопроизводства, Т.1-2.- Москва, 1995г.
14 ҚР Қылмыстық кодексі, 16 шілде 1996 жылы қабылданған.
15 Б.Х.Төлеубекова, ҚР Қылмыстық іс жүргізу құқығы (Жалпы бөлім), “Жеті Жарғы”, Алматы 2000 ж..
16 М.К.Самалдыков, Правоохранительные органы РК, Алматы 1996 г.
17 М.Ч.Когамов Краткий научно-практический комментарий а главам нового УПК РК, Алматы 1998 г.
18 ҚР Президентінің Сот жєне сот мєртебесі туралы заң күші бар Жарлығы.
19 Сборник Постановлений Пленума Верховного Суда РК от 22.12.1995 г.
20 Сборник Постановлений Пленумов Верховного Суда РК за 1961-1997 гг., Т.1, (под редакцией председателя Верховного Суда РК М.С.Нарикбаева), Алматы 1997 г.
21 Практикум по уголовному процессу, “Бек”, Москва 1995 г.
22 Правохранительные органы, Алматы 2000 г.
23 Карнеева Л.М. Тактические приемы допроса обвиняемых //Труды
МВД СССР. - N32. - М., 1971.