Вирустардың құрылысы және тiршiлiк процестерi
І Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Вирустардың құрылысы және тiршiлiк процестерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2.2 Вирустардың қасиеттерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2.3 Вирустардың шығу тегi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2.4 Вирустық және бактериялық аурулардың берiлу жолдары ... ... ... ... ... ... .7
2.5 Бактериофагтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.6 Жануарлар мен адам ауруларын тудырушы вирустар ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
ІІІ Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Вирустардың құрылысы және тiршiлiк процестерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2.2 Вирустардың қасиеттерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2.3 Вирустардың шығу тегi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2.4 Вирустық және бактериялық аурулардың берiлу жолдары ... ... ... ... ... ... .7
2.5 Бактериофагтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.6 Жануарлар мен адам ауруларын тудырушы вирустар ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
ІІІ Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
Дүниежүзілік микробиология тарихында орыс ғалымы Д. И. Ивановскийдің алатын орны ерекше. Ол XІX ғасырдың соңында темекі теңбілі ауруын зерттеп, ол аурудың қоздырғыштары бактериялардан да ұсақ тіршілік иесі екенін тапқан. Д. И. Ивановский ауруға шалдыққан жапырақты жуып, ол жуындыны бактерияларды сүзетін сүзгіден өткізгенде одан өтіп кеткен. Осы сұйықтықты темекіге жұқтырғанда, оның жапырағы қайтадан сарғайып, ауруға ұшыраған. Зақымданған темекі жапырағын үлкейткіш құралдармен тексергенде кристалдар байқалған. Кейіннен 1935 жылы америкалық ғалым У. Стенли бұл кристалдардың темекі теңбілі вирустарының шоғырланған жиынтығы екенін тапты.
XІX ғасырдың соңында Д. И. Ивановский ашқан өте ұсақ тіршілік иесінің вирустар екендігі дәлелденді.
Вирус (лат. vīrus - «у») – тірі организмдердің ішіндегі жасушасыз тіршілік иесі. Оларрибонуклеин қышқылынан немесе дезоксирибонуклеин қышқылынан құралған нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен қапталған қабықшадан –кабсидтерден тұрады. Бұл қабықша вирустың құрамындағы нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларынан корғайды. Кейбір вирустардың құрамында нуклеин қышқылдарынан басқа көмірсулар, май текті заттар, биотин (Н витамині) және мыс молекулалары кездеседі. Вирустар тек тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге бейімделген. Электрондық микроскоппен 300 мың есе үлкейтіп қарағанда, оның пішіні таяқша тәрізді, жіп тәрізді немесе іші қуыс цилиндр пішінді болатыны дәлелденді. Вирустар тірі организмдердің барлығын уландырады. Қазіргі кезде вирустардың жылы қанды омыртқалыларды уландыратын 500-дей, ал өсімдіктерді уландыратын 300-ден астам түрі белгілі болып отыр.
XІX ғасырдың соңында Д. И. Ивановский ашқан өте ұсақ тіршілік иесінің вирустар екендігі дәлелденді.
Вирус (лат. vīrus - «у») – тірі организмдердің ішіндегі жасушасыз тіршілік иесі. Оларрибонуклеин қышқылынан немесе дезоксирибонуклеин қышқылынан құралған нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен қапталған қабықшадан –кабсидтерден тұрады. Бұл қабықша вирустың құрамындағы нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларынан корғайды. Кейбір вирустардың құрамында нуклеин қышқылдарынан басқа көмірсулар, май текті заттар, биотин (Н витамині) және мыс молекулалары кездеседі. Вирустар тек тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге бейімделген. Электрондық микроскоппен 300 мың есе үлкейтіп қарағанда, оның пішіні таяқша тәрізді, жіп тәрізді немесе іші қуыс цилиндр пішінді болатыны дәлелденді. Вирустар тірі организмдердің барлығын уландырады. Қазіргі кезде вирустардың жылы қанды омыртқалыларды уландыратын 500-дей, ал өсімдіктерді уландыратын 300-ден астам түрі белгілі болып отыр.
1. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”,2005
2. Балалар энциклопедиясы, III-том
3. Балалар энциклопедиясы
2. Балалар энциклопедиясы, III-том
3. Балалар энциклопедиясы
Жоспар
І
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Вирустардың құрылысы және тiршiлiк
процестерi ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..4
2.2 Вирустардың
қасиеттерi ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .5
2.3 Вирустардың шығу
тегi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...6
2.4 Вирустық және бактериялық аурулардың берiлу
жолдары ... ... ... ... ... ... .7
2.5
Бактериофагтар ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.6 Жануарлар мен адам ауруларын тудырушы
вирустар ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
ІІІ Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..9
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..10
Кіріспе
Дүниежүзілік микробиология тарихынд а орыс ғалымы Д. И. Ивановскийдің
алатын орны ерекше. Ол XІX ғасырдың соңында темекі теңбілі ауруын зерттеп,
ол аурудың қоздырғыштары бактериялардан да ұсақ тіршілік иесі екенін
тапқан. Д. И. Ивановский ауруға шалдыққан жапырақты жуып, ол жуындыны
бактерияларды сүзетін сүзгіден өткізгенде одан өтіп кеткен. Осы сұйықтықты
темекіге жұқтырғанда, оның жапырағы қайтадан сарғайып, ауруға ұшыраған.
Зақымданған темекі жапырағын үлкейткіш құралдармен
тексергенде кристалдар байқалған. Кейіннен 1935 жылы америкалық ғалым У.
Стенли бұл кристалдардың темекі теңбілі вирустарының шоғырланған жиынтығы
екенін тапты.
XІX ғасырдың соңында Д. И. Ивановский ашқан өте ұсақ тіршілік иесінің
вирустар екендігі дәлелденді.
Вирус (лат. vīrus - у) – тірі организмдердің ішіндегі жасушасыз
тіршілік иесі. Оларрибонуклеин қышқылынан немесе дезоксирибонуклеин
қышқылынан құралған нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен
қапталған қабықшадан –кабсидтерден тұрады. Бұл қабықша вирустың құрамындағы
нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларынан корғайды. Кейбір
вирустардың құрамында нуклеин қышқылдарынан басқа көмірсулар, май текті
заттар, биотин (Н витамині) және мыс молекулалары кездеседі. Вирустар тек
тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге бейімделген. Электрондық микроскоппен 300
мың есе үлкейтіп қарағанда, оның пішіні таяқша тәрізді, жіп тәрізді немесе
іші қуыс цилиндр пішінді болатыны дәлелденді. Вирустар тірі организмдердің
барлығын уландырады. Қазіргі кезде вирустардың жылы қанды омыртқалыларды
уландыратын 500-дей, ал өсімдіктерді уландыратын 300-ден астам түрі белгілі
болып отыр.
Вирустардың құрылысы және тiршiлiк процестерi
Вирустар – клеткасыз организмдер. Олар негiзiн құрайтын ДНҚ немесе
РНҚ және оны қоршап тұрған белокты капсидтен тұрады. Вирустар
бактериялардан миллион есе кiшi және оны 40000 есе үлкейтетiн электрондық
микроскоп арқылы көруге болады.
Көптеген зерттеушiлер, вирустарды тiрi организмдер емес, олар тек
күрделi құрылысты химиялық заттар деп есептейдi. Бiрақ вирустың ДНҚ
молекулалары өзiн-өзi өндiре алады, бұл қасиет ДНҚ тән, сондықтан вирустық
РНҚ генетикалық информацияның көзi және РНҚ өзi бола алады. Зақымданған
клеткада вирустың нуклеин қышқылдарының бағдарламасы бойынша, иесiнiң
рибосомаларында спецификалық вирусты ақуыздар синтезделедi және нуклеин
қышқылдарынан жаңа вирустың бөлiмдерi түзiледi.
Осы топтың барлық түрi сияқты қызылша вирусы өзiн-өзi өмiрлiк
қажеттiлiкпен қамтамасыз ете алмайды. Ол тiрi организмнiң клеткаларын
бағындырып, көптеген вирусты бөлiмдерiн тудырады. Бiрнеше уақыт өткеннен
кейiн вирустық клетка өледi де, вирустар басқа жаңа клеткаларды зақымдайды.
Тұмау вирусының көптеген түрлерi бар. Вирустар бiрте-бiрте өзгерiп
жаңа қасиеттерге ие болады, сондықтан ғалымдар вирустың жаңа түрлерiн
анықтауда. Микроскоптың көмегiмен тұмау вирустарын зерттеп, ғалымдар
адамдарды аурудан сақтайтын арнайы препараттарды шығаруда. Бұл препараттар
вакцина деп аталады.
Адам организмiнде мұрны мен тамағының сiлекейлi қабықшасын
зақымдайтын суық тигiзетiн вирустар бар.
Ең қауiптi вирус, бұл қанның ақ түйiршiктерiн Т-лимфоциттердi
зақымдайтын СПИД немесе ВИЧ вирусы. Организм антидене түзу және ауруларға
қарсы тұру қабiлетiнен айырылады.
Қазiргi уақытта СПИД вирусы адамзатқа үлкен қауiп туғызады, себебi
осы вирусты тасымалдаушылардың саны күннен – күнге өсуде. Суретте
үлкейтiлген Т лимфоцитi көрсетiлген, қызыл түспен ВИЧ вирусы боялған.
Вирустардың қасиеттерi
Вирустар – бұл көлемi шамамен 20 нм – ден 300 нм – ге дейiн болатын
өте ұсақ тiрi организмдер; орташалап алғанда олар бактериялардан 50 есе
кiшi. Жоғарыда айтылғандай вирустарды жарықтық микроскоптың көмегiмен көру
мүмiн емес (себебi олардың көлемi жарық толқынының жартылайұзындығынан
кiшi) және олар бактерия клеткаларын ұстап қалатын сүзгiштен өтiп кетедi.
“Вирустар тiрi ме?” деген сұрақтар жиi қойылады. Егер тiрi деп,
генетикалық материалдары (ДНҚ немесе РНҚ) бар және өзiн - өзi өндiру
қабiлетi бар құрылымды есептесек, вирустарды тiрi деуге болады. Ал егерде
тiрi деп, клеткалық құрылымды есептесек, жауап керi болу керек. Тағы да
айта кететiн жәйт, вирустар қожайын-клеткасыз өмiр сүре алмайды. Олар өзiн-
өзi тек қана тiрi клетканың iшiнде өндiре алады, сондықтан олар облигатты
паразиттер болып табылады. Әдетте олар аурудың айқын белгiлерiн көрсетедi.
Қожайын клетканың iшiне кiрген соң, олар қожайынның ДНҚ-ын “жойып” және
өзiнiң ДНҚ немесе РНҚ пайдаланып, клеткаға вирустың жаңа көшiрмелерiн
түзуге бұйрық бередi. Вирустар клеткадан клеткаға инерттi бөлшектер ретiнде
жеткiзiледi. Вирустың құрылымы өте қарапайым. Олар вирустың өзегiн құрайтын
генетикалық материалдан ДНҚ немесе РНҚ және оны қоршап тұрған капсид деп
аталатын қорғаныс белок қабықшасынан тұрады. Толығымен қалыптасқан
инфекциялық бөлшек вирион деп аталады. Герпес немесе грипп вирустары сияқты
кейбiр вирустарда, қожайын – клетканың плазмалық мембранадан пайда болған
қосымша қабықшалары болады. Басқа барлық организмдерден айырмашылығы,
вирустарда клеткалық құрылым болмайды.
Жиi вирустың қабықшасы ұқсас қайталанатын субъбiрлiктер –
капсомерлерден құралады. Капсомерлер де кристалдануға қабiлеттi,
симметрияның жоғары дәрежесi бар жүйелер құрылады. Бұл рентгендiк
сәулелердi қолдануға негiзделген, кристаллографикалық әдiстермен
электрондық микроскопия көмегiмен, олардың құрылымы туралы мағлұмат алуға
мүмкiндiк бередi. Қожайын клеткасында ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Вирустардың құрылысы және тiршiлiк
процестерi ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..4
2.2 Вирустардың
қасиеттерi ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .5
2.3 Вирустардың шығу
тегi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...6
2.4 Вирустық және бактериялық аурулардың берiлу
жолдары ... ... ... ... ... ... .7
2.5
Бактериофагтар ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.6 Жануарлар мен адам ауруларын тудырушы
вирустар ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
ІІІ Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..9
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..10
Кіріспе
Дүниежүзілік микробиология тарихынд а орыс ғалымы Д. И. Ивановскийдің
алатын орны ерекше. Ол XІX ғасырдың соңында темекі теңбілі ауруын зерттеп,
ол аурудың қоздырғыштары бактериялардан да ұсақ тіршілік иесі екенін
тапқан. Д. И. Ивановский ауруға шалдыққан жапырақты жуып, ол жуындыны
бактерияларды сүзетін сүзгіден өткізгенде одан өтіп кеткен. Осы сұйықтықты
темекіге жұқтырғанда, оның жапырағы қайтадан сарғайып, ауруға ұшыраған.
Зақымданған темекі жапырағын үлкейткіш құралдармен
тексергенде кристалдар байқалған. Кейіннен 1935 жылы америкалық ғалым У.
Стенли бұл кристалдардың темекі теңбілі вирустарының шоғырланған жиынтығы
екенін тапты.
XІX ғасырдың соңында Д. И. Ивановский ашқан өте ұсақ тіршілік иесінің
вирустар екендігі дәлелденді.
Вирус (лат. vīrus - у) – тірі организмдердің ішіндегі жасушасыз
тіршілік иесі. Оларрибонуклеин қышқылынан немесе дезоксирибонуклеин
қышқылынан құралған нуклеопротеидтерден, сондай-ақ ферментті нәруызбен
қапталған қабықшадан –кабсидтерден тұрады. Бұл қабықша вирустың құрамындағы
нуклеин қышқылдарын сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларынан корғайды. Кейбір
вирустардың құрамында нуклеин қышқылдарынан басқа көмірсулар, май текті
заттар, биотин (Н витамині) және мыс молекулалары кездеседі. Вирустар тек
тірі жасушада өніп-өсіп көбеюге бейімделген. Электрондық микроскоппен 300
мың есе үлкейтіп қарағанда, оның пішіні таяқша тәрізді, жіп тәрізді немесе
іші қуыс цилиндр пішінді болатыны дәлелденді. Вирустар тірі организмдердің
барлығын уландырады. Қазіргі кезде вирустардың жылы қанды омыртқалыларды
уландыратын 500-дей, ал өсімдіктерді уландыратын 300-ден астам түрі белгілі
болып отыр.
Вирустардың құрылысы және тiршiлiк процестерi
Вирустар – клеткасыз организмдер. Олар негiзiн құрайтын ДНҚ немесе
РНҚ және оны қоршап тұрған белокты капсидтен тұрады. Вирустар
бактериялардан миллион есе кiшi және оны 40000 есе үлкейтетiн электрондық
микроскоп арқылы көруге болады.
Көптеген зерттеушiлер, вирустарды тiрi организмдер емес, олар тек
күрделi құрылысты химиялық заттар деп есептейдi. Бiрақ вирустың ДНҚ
молекулалары өзiн-өзi өндiре алады, бұл қасиет ДНҚ тән, сондықтан вирустық
РНҚ генетикалық информацияның көзi және РНҚ өзi бола алады. Зақымданған
клеткада вирустың нуклеин қышқылдарының бағдарламасы бойынша, иесiнiң
рибосомаларында спецификалық вирусты ақуыздар синтезделедi және нуклеин
қышқылдарынан жаңа вирустың бөлiмдерi түзiледi.
Осы топтың барлық түрi сияқты қызылша вирусы өзiн-өзi өмiрлiк
қажеттiлiкпен қамтамасыз ете алмайды. Ол тiрi организмнiң клеткаларын
бағындырып, көптеген вирусты бөлiмдерiн тудырады. Бiрнеше уақыт өткеннен
кейiн вирустық клетка өледi де, вирустар басқа жаңа клеткаларды зақымдайды.
Тұмау вирусының көптеген түрлерi бар. Вирустар бiрте-бiрте өзгерiп
жаңа қасиеттерге ие болады, сондықтан ғалымдар вирустың жаңа түрлерiн
анықтауда. Микроскоптың көмегiмен тұмау вирустарын зерттеп, ғалымдар
адамдарды аурудан сақтайтын арнайы препараттарды шығаруда. Бұл препараттар
вакцина деп аталады.
Адам организмiнде мұрны мен тамағының сiлекейлi қабықшасын
зақымдайтын суық тигiзетiн вирустар бар.
Ең қауiптi вирус, бұл қанның ақ түйiршiктерiн Т-лимфоциттердi
зақымдайтын СПИД немесе ВИЧ вирусы. Организм антидене түзу және ауруларға
қарсы тұру қабiлетiнен айырылады.
Қазiргi уақытта СПИД вирусы адамзатқа үлкен қауiп туғызады, себебi
осы вирусты тасымалдаушылардың саны күннен – күнге өсуде. Суретте
үлкейтiлген Т лимфоцитi көрсетiлген, қызыл түспен ВИЧ вирусы боялған.
Вирустардың қасиеттерi
Вирустар – бұл көлемi шамамен 20 нм – ден 300 нм – ге дейiн болатын
өте ұсақ тiрi организмдер; орташалап алғанда олар бактериялардан 50 есе
кiшi. Жоғарыда айтылғандай вирустарды жарықтық микроскоптың көмегiмен көру
мүмiн емес (себебi олардың көлемi жарық толқынының жартылайұзындығынан
кiшi) және олар бактерия клеткаларын ұстап қалатын сүзгiштен өтiп кетедi.
“Вирустар тiрi ме?” деген сұрақтар жиi қойылады. Егер тiрi деп,
генетикалық материалдары (ДНҚ немесе РНҚ) бар және өзiн - өзi өндiру
қабiлетi бар құрылымды есептесек, вирустарды тiрi деуге болады. Ал егерде
тiрi деп, клеткалық құрылымды есептесек, жауап керi болу керек. Тағы да
айта кететiн жәйт, вирустар қожайын-клеткасыз өмiр сүре алмайды. Олар өзiн-
өзi тек қана тiрi клетканың iшiнде өндiре алады, сондықтан олар облигатты
паразиттер болып табылады. Әдетте олар аурудың айқын белгiлерiн көрсетедi.
Қожайын клетканың iшiне кiрген соң, олар қожайынның ДНҚ-ын “жойып” және
өзiнiң ДНҚ немесе РНҚ пайдаланып, клеткаға вирустың жаңа көшiрмелерiн
түзуге бұйрық бередi. Вирустар клеткадан клеткаға инерттi бөлшектер ретiнде
жеткiзiледi. Вирустың құрылымы өте қарапайым. Олар вирустың өзегiн құрайтын
генетикалық материалдан ДНҚ немесе РНҚ және оны қоршап тұрған капсид деп
аталатын қорғаныс белок қабықшасынан тұрады. Толығымен қалыптасқан
инфекциялық бөлшек вирион деп аталады. Герпес немесе грипп вирустары сияқты
кейбiр вирустарда, қожайын – клетканың плазмалық мембранадан пайда болған
қосымша қабықшалары болады. Басқа барлық организмдерден айырмашылығы,
вирустарда клеткалық құрылым болмайды.
Жиi вирустың қабықшасы ұқсас қайталанатын субъбiрлiктер –
капсомерлерден құралады. Капсомерлер де кристалдануға қабiлеттi,
симметрияның жоғары дәрежесi бар жүйелер құрылады. Бұл рентгендiк
сәулелердi қолдануға негiзделген, кристаллографикалық әдiстермен
электрондық микроскопия көмегiмен, олардың құрылымы туралы мағлұмат алуға
мүмкiндiк бередi. Қожайын клеткасында ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz