Тіршіліктану курсында танымдық қызығушылықты қалыптастыру

Жоспар
Кіріспе

ЖОСПАР

Кіріспе

1. Сүтқоректілер және өлкетану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

2. Өсімдіктану пәнінен оқушылардың қызығушылықтарын арттыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2.1 Таным негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
2.2 Қызығушылықтың ертедегі үлгісімен толықтыру ... ... ... ..11
2.3 Тіршіліктану курсында танымдық қызығушылықты қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21

Пайдаланылған әдебиеттер

Биология пәндерінен сабақ өткен кезде әрбір тақырыптык мазмұнына сәйкес жергілікті және өлкетану материалдарын оқулыққа қосымша деректер ретінде пайдалану оқушылардың пәнге деген қызығуын арттырып, білім деңгейінің терең болуына тікелей септігін тигізеді. Мұндай әдісті қолдану арқылы оқушылардың өзін қоршаған табиғатқа сүйіспеншілігін арттырып, табиғат байлықтарына жанашырлық сезімін оятуға болады.
Жануартану пәнінің соңғы тақырыптары сүтқоректілер класын өткен кезде әрбір отрядқа жататын жануарларды тақырып материалдарына байланысты Қазақстанда және соның ішінде еліміздің Оңтүстік Қазақстан өңірінде кеңінен таралған және кәсіптік мәні бар, әрі сирек кездесетін және қорғауды қажет ететін түрлер туралы мәліметтер беруге көбірек көңіл бөлінеді. Бұл тұрғыда өзіміздің көп жылғы іс-тәжірибемізде пайдаланып жүрген кіріктіріп өту сабақтарының үлгі нұсқасын беруді жөн көрдік. Мұндай оқыту әдістерінің сабақ өтуде тиімділігін байқап та жүрміз.
Қазіргі кезде сүтқоректі жануарлардың дүние жүзінде ғылымға белгілі түрлерінің саны 5000-ға жуық, соның 180-ге жуық түрі Қазакстан жерінде мекен етеді. Сүтқоректілерді зерттейтін зоология ғылымының саласы маммалогия («татта» — латынша «емшек, сүт безі» деген ұғым), немесе териология («Іегіоп» — грекше «аң») деп атайды.
Қазақстанда дүние жүзінде кездесетін сүтқоректердің 18 отрядынан 8 отрядының өкілдері кездеседі. Оны кесте түрінде былай беруге болады.
1-кесте
Р/с Отрядтары Түр саны Қазақстаның Қызыл кітабына ентен тұрлер
-V саны
1 Бунақденеқоректілер (жәндік-қоректілер) 17 2
2 Қолқанаттылар ^жарқанатіар) 27
3 Кеміргіштер 82 10
4 Қоянтекте стер 8 -
5 Жыртқыштар 31 14
6 Жұтатұяқтылар (ашатұяктьшар) 10 8
1 Тақтұяқтылар 2 2
Ескекаяқтылар г 1 —
Қазакстанда сирек кездесетін сүтқоректілер 9 мемлекеттік қабрықтарда, 6 ұлттық табиғи саябақтарда және 60-тан астам арнайы зоологиялық қорықшаларда қорғауға алынған. Сонымен катар, сирек кездесетін сүткоректілер рсспубликамызда 3 зоологиялық бақтарда қорғалады. Олар Алматы (1937), Қарағанды (1938) және Шымкент (1979) зоологиялық бақтары. 2003 жылы жазда Керқұлан (Пржевальский жылқысы) Германиядағы Мюнхен зообағынан әкелініп, Алтьшемел саябағына қайта жерсіндірілді
Қазақстанда кездесетін сүт қоректілердің отрядтары мен олардың Қызыл кітапқа енген түрлері:
2-кесте
Р/с Отрядтары Қазақстанның Қызыл кітабына енген ' түрлер (1996)
1 Бунақдене қоректілер (2 түр*) Көптісті жертесер, жұпартышқан
2 Қолқанаттылар (5 түр) Иконников, Азияның салпан-құлақты, Бобринский, ақбауыр, салпанқұлақты жарқанаттары
3 Кеміргіштер (10 түр) Көксуыр, жайра, қалқанқүлақ (жалман), бессаусақты, үшсаусақты, Гептнер, бозтүс-ті ергежейлі қосаяқтар, алып соқыртыш-қан, Роборовский атжалманы, саралақор-жьш атжалман
4 Жыртқыштар (14 түр) Қызыл қасқыр, қоңыр аю, ақтөс сусары, орман сусары, Еуропаның қара күзені, шұбар күзен, итаго, кәмшат, қабылан, шағыл мысығы, сабаншы, қарақүлақ, сілеусін, ілбіс (барыс)
5 Жұптұяқтылар (8 түр) Тоғай бұғысы (хангүл), қарақұйрық, үстірт. Алтай, Қызылқұм, Қазақстан, Тянь-ІПанъ. 1 Қаратау арқарлары
6 Тақтүяқтылар (2 түр) Құлан, керқұлан (Пржевальский жыл-кысы)

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Тіршіліктану курсында танымдық қызығушылықты қалыптастыру

ЖОСПАР
Кіріспе
1. Сүтқоректілер және
өлкетану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
2. Өсімдіктану пәнінен оқушылардың қызығушылықтарын
арттыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1. Таным
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .8
2. Қызығушылықтың ертедегі үлгісімен толықтыру ... ... ... ..11
3. Тіршіліктану курсында танымдық қызығушылықты
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 15
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...21
Пайдаланылған әдебиеттер
Биология пәндерінен сабақ өткен кезде әрбір тақырыптык мазмұнына сәйкес
жергілікті және өлкетану материалдарын оқулыққа қосымша деректер ретінде
пайдалану оқушылардың пәнге деген қызығуын арттырып, білім деңгейінің терең
болуына тікелей септігін тигізеді. Мұндай әдісті қолдану арқылы оқушылардың
өзін қоршаған табиғатқа сүйіспеншілігін арттырып, табиғат байлықтарына
жанашырлық сезімін оятуға болады.
Жануартану пәнінің соңғы тақырыптары сүтқоректілер класын өткен кезде
әрбір отрядқа жататын жануарларды тақырып материалдарына байланысты
Қазақстанда және соның ішінде еліміздің Оңтүстік Қазақстан өңірінде кеңінен
таралған және кәсіптік мәні бар, әрі сирек кездесетін және қорғауды қажет
ететін түрлер туралы мәліметтер беруге көбірек көңіл бөлінеді. Бұл тұрғыда
өзіміздің көп жылғы іс-тәжірибемізде пайдаланып жүрген кіріктіріп өту
сабақтарының үлгі нұсқасын беруді жөн көрдік. Мұндай оқыту әдістерінің
сабақ өтуде тиімділігін байқап та жүрміз.
Қазіргі кезде сүтқоректі жануарлардың дүние жүзінде ғылымға белгілі
түрлерінің саны 5000-ға жуық, соның 180-ге жуық түрі Қазакстан жерінде
мекен етеді. Сүтқоректілерді зерттейтін зоология ғылымының саласы
маммалогия (татта — латынша емшек, сүт безі деген ұғым), немесе
териология (Іегіоп — грекше аң) деп атайды.
Қазақстанда дүние жүзінде кездесетін сүтқоректердің 18 отрядынан 8
отрядының өкілдері кездеседі. Оны кесте түрінде былай беруге болады.
1-кесте
РОтрядтары Түр саны Қазақстаның Қызыл
с кітабына ентен
тұрлер
-V саны
1 Бунақденеқоректілер 17 2
(жәндік-қоректілер)
2 Қолқанаттылар 27
^жарқанатіар)
3 Кеміргіштер 82 10
4 Қоянтекте стер 8 -
5 Жыртқыштар 31 14
6 Жұтатұяқтылар 10 8
(ашатұяктьшар)
1 Тақтұяқтылар 2 2
Ескекаяқтылар 1 —
г

Қазакстанда сирек кездесетін сүтқоректілер 9 мемлекеттік қабрықтарда, 6
ұлттық табиғи саябақтарда және 60-тан астам арнайы зоологиялық қорықшаларда
қорғауға алынған. Сонымен катар, сирек кездесетін сүткоректілер
рсспубликамызда 3 зоологиялық бақтарда қорғалады. Олар Алматы (1937),
Қарағанды (1938) және Шымкент (1979) зоологиялық бақтары. 2003 жылы жазда
Керқұлан (Пржевальский жылқысы) Германиядағы Мюнхен зообағынан әкелініп,
Алтьшемел саябағына қайта жерсіндірілді
Қазақстанда кездесетін сүт қоректілердің отрядтары мен олардың Қызыл
кітапқа енген түрлері:
2-кесте
РсОтрядтары Қазақстанның Қызыл кітабына енген '
түрлер (1996)
1 Бунақдене қоректілер (2 Көптісті жертесер, жұпартышқан
түр*)
2 Қолқанаттылар (5 түр) Иконников, Азияның салпан-құлақты,
Бобринский, ақбауыр, салпанқұлақты
жарқанаттары
3 Кеміргіштер (10 түр) Көксуыр, жайра, қалқанқүлақ (жалман),
бессаусақты, үшсаусақты, Гептнер,
бозтүс-ті ергежейлі қосаяқтар, алып
соқыртыш-қан, Роборовский атжалманы,
саралақор-жьш атжалман
4 Жыртқыштар (14 түр) Қызыл қасқыр, қоңыр аю, ақтөс сусары,
орман сусары, Еуропаның қара күзені,
шұбар күзен, итаго, кәмшат, қабылан,
шағыл мысығы, сабаншы, қарақүлақ,
сілеусін, ілбіс (барыс)
5 Жұптұяқтылар (8 түр) Тоғай бұғысы (хангүл), қарақұйрық,
үстірт. Алтай, Қызылқұм, Қазақстан,
Тянь-ІПанъ. 1 Қаратау арқарлары
6 Тақтүяқтылар (2 түр) Құлан, керқұлан (Пржевальский жыл-кысы)

Әрбір отряд құрамына жататын түрлердің саны.
Онтүстік Қазақстан өңіріне шекаралас жатқан Ақсу-Жабағылы қорығы
(1926). Онда арқар, қоңыр аю, сусар, сілеусін, ілбіс, көксуыр, сарықұрсақты
аяқсыз кесіртке, т.б. Қызыл кітапқа тіркелген жануарлар қорғауға алынған.
Бұл алқапта Иіреу-Дәубаба (1967) зоологиялық қорықшасы 19 мың гектар жерді
алып жатыр. Оның аумағында да көксуыр, арқар, сусар қорғалады.
Сүтқоректілер класын өткенде оқулықтағы материалдарға қосымша өз
аймағымызда сирек кездесетін көксуыр (Мензбир суыры) қоңыр аю, ақтес сусар,
арқар, ілбіс, сілеусін сияқты жануарлар жөнінде қосымша деректерге көбірек
тоқталамыз. Бұлар жөнінде оқушылардың өз беттерінше жазба түрде хабарлама
жазып келуіне арнайы тапсырмалар беріледі. Оқушылар сирек кездесетін
жануарлар туралы деректерді Қ.Қайымовтың Аяулы хайуанаттар (1979)
кітабынан Сарқырама (1-2-3-кітаптар), Аялы алақан, Табиғатым тағдырым
(1991), Біздің балапан бауырларымыз (1995) және соңғы жылда-ры шығып
жатқан Қазақстан Ұлттық энциклопедияларының әзірше жарық көрген 1-4
томдарынан (1998 - 2003) алуға болады.
Биология сабақтарында қосымша деректерді пайдалану арқылы оқушылардың
өз беттерінше ізденулеріне, пәнге қызығушылығына мүмкіндік жасалады, әрі
оқушылардың білімі терендей түседі.
Жануарлардың сүтқоректілер тобын оқыту кезінде қажетті деректерді іздеу
барысында мүғалімдер мынадай әдебиеттерді пайдалануларына болады.
Қызығушылықты арттыру
Сабақты қазақ әдебиеті пәнімен байланыстырып, сайыс түрінде
түрлендіріп өткізу оқушылардың таным деңгейін көтеріп, пәнге
қызығушылығын арттырады. Осы мақсатта биология пәнінен 6-сынып.
Қос жынысты және дара жынысты гүлдер. Гүл формуласы тақы-
рыбында өткізген сабақтың жоспарын әріптестеріме үлгі ретінде ұсынғалы
отырмын.
Сабақтың көрнекілігі ретінде таратпа материалдар, сызба нұсқа, тсст
тапсырмалары, кестелер пайдаландым.
Сабақ барысында оқушылар достық торын құрып, бір-біріне тілек айтады.
Сынып оқушылары жеребе тастау арқылы екі топқа бөлінеді.
топ — Қызғалдақ II топ — Бәйшешек
Үй тапсырмасын тексеру кезеңінде оқушьшарға 4 жолды өлең беріп, ұйқасьп
тауып, мәнерлеп оқуларын тексердім.
№1
Берілген суреттерден гүл құрылысын талдап беріңіздер.
№2
I топ. Аталықтың құрылысы неден тұрады?
II топ. Аналықтың құрылысы қандай?
№3
I топ. Жай гүлсерік дегеніміз не
II топ. Қос гүлсерік дегеніміз ие?
№4
Екі топқа да бірдей, жапсырма қағаздан гүл құрылысын құрастыру
тапсырылды.
Осылай үй тапсырмасын тексергішен кейін жаңа сабақты түсіндір
() - жатыны біріккен, 3 жеміс жапырақшасынан тұрады. Қияр өсімдігінің
аналық гүл формуласы: Т(5)К(5)А()Ж(3)
Алма ағашы гүлінің формуласы: Т(5)К5АЖ(5)
Бақбақ гүлінің формуласы: ТОК(5)А(5)Ж(2)
Тостағаншасы жоқ жай гүлсерікті, күлтесі біріккен бесеу, аталығы
бірікксн бесеу, аналығы біріккен екеу, қос жынысты гүл.
Әр гүлдің формуласы осындай талданып түсіндірілгеннен кейін, екі топқа
жеке-жеке гүл формулаларын талдауға бердім.
I топ. Күнбағыстың түтікше гүлі:
Асбұршақтың гүлі:
IIтоп. Күнбағыстың жалған тілше гүлі:
Дәрілік шалфей гүлі:
Қалған оқушыларға кеппешөптен гүл формулаларын құрастыру тапсырылды.
Сабақты қорытындылау мақсатында тест тапсырмаларын алдым.
Сабақ соңында оқушылардан . Біз не үйрендік? 2. Сабақ ұнады ма? 3.
Нені білгің келеді? сұрақтарын бере отырып, сабақты қорытындыладым.
Сабаққа белсене қатысқан топ анықталып, марапатталды.

Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын оятып, қоршаған ортаны танып
білу үшін, кітаптан оқыған материалдарды тек теория түрінде қалдырмай, сол
өсімдіктер түрі мен жануарлар түрлерін табиғаттан көрудің маңызы зор.
Тексеруден сабақтарын өткізу үшін мүғалім алдын ала сабақ өткізетін
жерінің өсімдігі мен жануарларымен танысуы керек. Өзі танымайтын
өсімдіктермен жануарлар болса, алдын ала анықтамалықтардан қарап танысқаны
дұрыс, ол үшін мұғалім көп ізденуі қажет. Сол сияқты алдыңғы сабақта не
әкелу керектігін айтып, үйге тапсырма беріп жіберу керек. Осындай
дайындықтардан соң ғана тексеруден сабағы жүзеге асады. Сонымен қорытынды
жасалады. Басқа сабақтарды қалай өткізу қажеттігі туралы әдістемелік
оқулықтармен журналдарда түрлі сабақ түрлері көрсетіледі. Сондықтан ұзақ
жылдан бері биология пәнінен сабақ беріп келе жатқандықтан, жас мамандарға
кеңес ретінде 6-сыныпта өткізілетін №1 тексеруден сабақтың жоспарымен
бөліскім келеді.
Оқшыларға мектеп маңында өсіп тұрған өсімдіктердің көп түрлілігін
таныстыру, жемістермен тұқымдардың маусымдық өзгерістерге байланыста таралу
әдістерін бақылау барысында қауіпсіздік техникасының шарттарын есте
сақтауды талап ету қажет.
Сабаққа кернекілік ретінде дәптер, қалам, газеттер, кеппе
шөптер, шот, бәкі, сектор пайдаландым.
Тексеруден сабағы табысты болу үшін ұқыпты дайындық қажет. Сынып
оқушыларын алдын ала 5-6 оқушыдан бірнеше топқа бөлеміз. Оларға жеке
тапсырмалар беріліп, техника қауіпсіздігі туралы инструктаж оқылады.
Сабақтың бұл бөлігі сынып ішінде 10 минут өтіледі. Сабақты екінші
бөлімі мектеп сыртында өткізіледі.
1. Оқушыларды мектеп маңындағы ағаштармен таныстыр Ағаш
аттарын мұғалім өзі атамай тұрып, балалардан сұрау керек Егер оқушы білмей
қалған жағдайда ғана өзі айтқаны дұрыс ағашқа қысқаша сипаттама беріледі.
Мысалы: қарағаш, тал, үйеңкі, терек, қайың сияқты 4-5 ағаш түрімен
таныстыру, ажырата білуге үйрету.
1-топ оқушылары осы аталған ағаш түрлерінен кеппешөп даяр-
лайды. Оны қалайда даярлау қажет екенін мұғалім тиянақты түсін-
діреді.
Мектеп маңындағы бұталармен таныстыру. Мысалы: жиде,
қарағай, итмұрын, мойыл. 2-топ оқушылары бұталардан кеппешөп
жасайды.
Шөптесін өсімдіктермен танысу.
а) жол маңындағы есімдіктер: бақбақ, жолжелкен, таспажоңышқа. Бұл
өсімдіктерден кеппешөпті 3-топ жасайды.
шалғындықтағы өсімдіктер: бидайық, мысық құйрық, кеспе жусан, кәдімгі
атқұлақ, жұмыршақ, алабота, т.б. Бұл шөптесін өсімдіктердің кеппешөптерін 4-
топ жасайды.
Қойылған мақсатқа сәйкес тексеруден мына жоспар бойынша өткізіледі:
1. Тексеруден мақсатын хабарлап, оқушыларды топтарға бөлу. Өздігінен
жұмыс істеуге арналған тапсырмаларды түсіндіру, қажетті, құрал-жабдықтар
беру.
Тексеруден өтетін жерге мектептен ұйымшылдықпен шығу.
Өсімдіктердің жеке топтарымен таныстыру, қысқаша сипаттау, сұрақ, жауап
өткізу.
Өсімдік өміріндегі күзгі құбылыстар.
Тұқымдар мен жемістердің таралуы.
Оқушылардың тапсырманы орындауы үшін өздігінен жұмыс істеуі.
Оқушылар орындаған жұмыстарды тексеру
Экология туралы бастапқы түсінік беру, өсімдіктердің ауаны тазартудағы
маңызын түсіндіру.
Оқушылардың бүгінгі сабақтан қандай жаңа ақпарат алғанын қысқаша сұрап
білу.
10. Үйге тапсырма беру, кеппе шөптер жасау, альбом, рефераттар жазып
келу. Бұл сабақты сыныптан тыс 1-2 сағатқа жоспарлап өткізген дұрыс.
Сабақты дәріс сабақ түрінде өткізуге де болады.
Қазіргі кезде әдістемелік оқулықтар, анықтамалықтар аз, сондықтан жас
мұғалімдер қоршаған ортадағы көп өсімдіктерді өздері де танымауы мүмкін.
Анықтамалықтан оңай табу үшін, жас мамандарға көмек ретінде бірнеше
өсімдіктің қазақша-орысша атын келтіріп отырмын.
Үйеңкі - клен
Қайың - береза
Терек - тополь
Қараған акация
Итмұрын - шиповник
Мойыл - смородина
Бидайық - пырей пользучий
Мысыққұйрық -лисихвост
Жұмыршақ - пастушья сумка
Атқұлақ - шавел конский
Таспажоңышқа - горец птичий
Жоңышқа - клевер
Бақбақ ~ одуванчик
Жолжелкен - подорожник
Алабота - лебеда
Ермен - полынь горькая
Меңдуана - белена
Түймедақ - ромашка
Мың жапырақ - тысячелестник
Жабайы шомыр - сурепка обыкновенная.
ЕРТЕГІ ҮЛГІСІМЕН
Биология пәні бойынша оқушылардың қызығушылығын арттыру, білімдерін
толықтыру барысында өсімдік мүшелерін еске түсіре, қайталата отырып ертегі
сабағы өтілді.
Сабақтың коректілігі. Жапырақ, Тамыр кеппешептері, Гүлдің
құрылысы, Бидай дәні, Үрмебұршақ, Сабақтың құрылысы, Сабақтың
көлденең кесіндісі суреттері, ертегі кейіпкерлерінің суреттері: дәу, алтын
мүйізді бұғы, айдаһар, самұрық құс.
Сабақ барысында оқушылардан қазақ ертегілері, оның кейіпкерлері жайлы
сұралады.
Қазақ ертегілері неше топқа бөлінеді?
. Қиял-ғажайып ертегілер
Шыншыл ертегілер
Хайуанаттар туралы ертегілер
Осы ертегілердің кейіпкерлерін атап шығалық.
. Таусоғар, көлшауысар, ұшқыр кілем, желаяқ, т.б.
Хан, уәзір, бай, кедей, шал, кемпір, т.б.
Ит, түлкі, қасқыр, аю, түйе, сиыр, қой, арыстан, сауысқан, т.б.
Ертегілерді есімізге түсірдік, енді ертегілер әлеміне сапар шегейік.
Ерте-ерте ертеде Ахмет деген қарияның Ерназар деген батыр да, батыл ұлы
болыпты. Ол ете мейірімді екен. Ауылдастары Ерназарды қадір тұтып жаксы
көріпті. Ерназарды күндіз күлкіден, түнде ұйқыдан айырған уайымы анасы Үміт
сырқат екен. Ауылдың көріпкел ақсақалы Ерназарға ақылын айтыпты.
Алыстағы Ұлытаудың басындағы сандық ішінде құпия зат бар. Соған жетсең
анаңды емдеп жазасың. Бірақ жолыңда көп қиындық кездеседі, соны жеңе білуің
керек деп жолға шығарып салады.
Ерназар қолына темір таяқ ұстап аяғына темір етік киіп, жолға шығып
кетіпті. Біраз жер жүрген соң алдынан алып дәу кездесіп, жолын кес-кестеп
өткізбей, былай деп сұрақ береді.
Сенің далаң гүлге толы екен. Сол гүлдердің сырын білгім келеді.
Сұрақ. 7. Гүл құрылысы, гүл шоғыры, оның қандай түрлері бар ? Сұрағына
жауап алған дәу Ерназарға жол беріпті. Қарыны ашып, шаршап бір жерде
демалып отырса, алдына аузынан жалын шашқан айдаһар тұра қалыпты. Егер
менің сұрақтарыма жауап бермесең, өзіңді өткізбеймін, жалын шашып, далаңды
өртеймін дейді.
Сұрақ. 1. Жемістер мен туқымдар неше түрге бөлінеді?
Шырынды. жемістердің ерекшелігі қандай? Олар қалай жөнеледі?
Құрғақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.