Кәсіпкерлік қызметтегі лизинг операцияларын дамыту жолдары
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
I. Лизингтің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Лизинг түсінігі, мәні мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Лизингтің түрлері мен жіктемелік белгілері ... ... ... ... ... ..
1.3. Лизингтік қатынастарды нормативтік құқықтық реттеу ... ...
II. «Алекс» ЖШС .ң шаруашылық қызметін және лизинг пайдалану тиімділігін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Қазақстандағы лизингтің дамуының қазіргі жағдайын талдау ...
2.2. «Алекс» ЖШС.ң экономикалық қуатын талдау ... ... ... ... ... ...
III ..Кәсіпорынның қызметін дамытуда лизингтік жүйені пайдалануды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.1Лизингті пайдалану бойынша ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланған әдебиет көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
I. Лизингтің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Лизинг түсінігі, мәні мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Лизингтің түрлері мен жіктемелік белгілері ... ... ... ... ... ..
1.3. Лизингтік қатынастарды нормативтік құқықтық реттеу ... ...
II. «Алекс» ЖШС .ң шаруашылық қызметін және лизинг пайдалану тиімділігін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Қазақстандағы лизингтің дамуының қазіргі жағдайын талдау ...
2.2. «Алекс» ЖШС.ң экономикалық қуатын талдау ... ... ... ... ... ...
III ..Кәсіпорынның қызметін дамытуда лизингтік жүйені пайдалануды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.1Лизингті пайдалану бойынша ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланған әдебиет көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Қазіргі Қазақстан жағдайында кәсіпкерлік қызметтің өркендеп дамуында шешілмей жатқан мәселелердің бірі қаржы ресурстар жеткіліксіздігі. Шағын және орта кәсіпкерлікті несиелендіруде қаржы институттары негізгі құралдарды уақытша пайдалануға белгілі бір төлеммен ұсынуда – лизинг.
Елімізде қабылданған индустриалды-инновациялық сратегиясында негізгі қорларды тездетіп жаңарту, өндірістік секторды дамытуға басты назар аударылған. Шағын және орта бизнес саласында аталған мәселелер шешімінің басты механизмі – лизинг болып табылады. Қазақстандағы негізгі құралдардың 80 пайызға жуығы тозған және тез арада жаңартуды талап етеді. Моральдік, физикалық тозған құрал жабдықтар мен сапалы бәсекелі өнім өндіру мүмкіндігі төмен. Сонымен бірге нарықта жаңадан жұмыс жасап жатқан шағын кәсіпорындар, кәсіпкерлер қызметін жандандыруға лизинг маңызды орын алады. Бұрынғы постсоциалистик елдердің барлығында дерлік қазіргі таңда кәсіпорында, өндіріс орындарында ескірген негізгі құралдарды жаңарту мәселесі өзектілердің бірі. Өндірісте жоғары ғылыми техникалық құрал жабдықтарды негізге ала отырып, шығаратын өнім сапасын , оның бәсекелестік қабілетін арттырамыз. Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіру қарсаңында, отандық өндіріс орындары мен кәсіпорындардың өндірген өнімдері, халықаралық сапа талаптарына жоғары бәсекеге төтеп беруі қажет. Міне бұл мәселелерді шешудің бірден бір тиімді жолы – лизинг арқылы шешуге болады.
Еліміздегі лизингтік қызметпен айналысушыларға мемлекет көптеп қолдау жасауда. Ол бір жағынан лизингтік компания өз қызметін жандандыру арқылы кәсіпкерлікті дамытуға, жұмыс бастылық мәселелерін шешсе, екінші жағынан лизинг беруші компаниялардың қызметін пайдалану арқылы, еліміздің көптеген кәсіпорындары өз құрал жабдықтарын жаңартуға және сол арқылы өз қызметін дамытуға мүмкіндік алды.
Лизингке әр түрлі салықтық жеңілдіктер жасалған. Лизинг беруші мен импортталған негізгі құрал мүліктері қаржы лизингі үшін, және оны лизинг алушыға жалға беру, қосымша құн салығынан босатылады. Лизинг алушы өзіне қажетті құрал жабдықтарды біршама арзан бағамен импорттауға мүмкіндік алды. Тікелей өзі импорт жасайтын болса, онда қосымша құн салығы қосылады. Импорт кезінде қосымша құн салығы салынбайтын негізгі құрал тізімі тікелей Қазақстан Республикасында Үкіметімен бекітілген. Сондай-ақ лизинг бойынша сыйақы да қосымша құн салығынан босатылады.
Лизингік қатынас дамыған және дамушы елдерде қолдану аясы кеңейуде. АҚШ және Европа елдеріндегі лизинг ең тиімді, жоғары икемді қаржы механизмі ретінде қарастырылады. Лизинг шағын және орта бизнес субьектісінің дамуына әсер етеді, яғни өз негізгі құралдарын жаңартуға қосымша қаржысы болмаған жағдайда .
1 Лизинг ұзақ мерзімді қаржыландырудың бір түрі болғандықтан, капиталға салымдар көлемін көбейтеді.
2 Лизинг негізгі құралдарды тез арада жаңартудың бір түрі (қосымша қаражаттар тарту мүмкіндігі арқасында )
3 Лизинг қаржылық қызмет көрсету нарығында қосыша бәсекелестік туғызады . Лизингтің пайда балуы мен қаржыландыру бағасы төмендейді, қаржылық қызмет нарығы кеңейеді. Лизинг көбінесе банк несиесінің баламасы болып табылады. Кәсіпорындарға банк алдындағы міндеттемесінің көбеймеуіне жол береді.
4 Сондай-ақ лизинг , өндірушілер үшін өндірген өнімдерін өткізудің бір жолы болып табылдаы.
Лизинг қосымша қасиеттерінің артықшылығы бұрынғы Аристотель кезінде де мойындалған, яғни оның айтуы бойынша : «Байлық пайдаланудан құралады, оған меншік құқығынан емес » , басқаша айтқанда пайда табу үшін міндетті түрде меншігінде болуы қажет емес, тек пайдалну құқығы болуы қажет. Ал пайдалану құқығы - бұл лизингтің басты қасиетінің бірі .
Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуі өнеркәсіптік кәсіпорындар алдына бірқатар мәселелер қойды. Олар жоғары бәсекелестік жағдайға үйрену, төлемдердің уақтылы жүрмеуі, тауарға бағаның жоғарылануынан өткізу нарығының қысқаруы, шикізат материалдарды жабдықтаушыларды іздеудегі қиындықтар және қаржы ресурсатарының шектеулілігі. Мұндай жағдайда кәсіпорындардың өміршеңдігін сақтап қалу мақсатында мынадай қасиеттерге ие болуы керек: жоғары икемділік, ассортиментінің тез өзгеру қабілеттілігі. Қазақстан нарықтық экономикаға өте дағдарысты жағдайда өтті. Яғни , олар инвестициялық белсенділіктің төмендеуі, бағаның өсуі және инфляцияның жоғары қарқыны, өндіріс көлемінің төлемдері, сондай- ақ сауда экономикалық байланыстың үзілуі.
Ең басты мәселелердің бірі, негізгі құралдардың физикалық, моральдік тұрғыдан тозуы, оның ішінде Қазақстанның басты салаларындағы негізгі құралдардың тозуы. Қазіргі кезде Қазақстан кәсіпорындары жақын және алыс шет елден жаңа техникамен жарақтануға мүдделі болып отыр. Жоғары сапалы,
бәсеке қабілетті өнім шығаруға техникалық құрал жабдықтары ескірген. Кәсіпорндар да оны жаңартуға қаржы тапшылығын сезінуде.
Бұл мәселердің ең тиімді жолдарының бірі лизинг болып табылады. Экономикамыздың барлық салаларында физикалык- моральдік тозған негізгі құралдарды тез арада жаңарту қажеттілігі туындап отыр. Халықаралық Қаржы корпорациясының қабылдаған «Лизингті дамыту» бағдарламасының негізінде шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту мәселесін шешуде лизинг маңызды роль ойнайды.
Қазіргі Қазақстан жағдайында кәсіпкерлік қызметтің өркендеп дамуында шешілмей жатқан мәселелердің бірі қаржы ресурстар жеткіліксіздігі. Шағын және орта кәсіпкерлікті несиелендіруде қаржы институттары негізгі құралдарды уақытша пайдалануға белгілі бір төлеммен ұсынуда – лизинг.
Елімізде қабылданған индустриалды-инновациялық сратегиясында негізгі қорларды тездетіп жаңарту, өндірістік секторды дамытуға басты назар аударылған. Шағын және орта бизнес саласында аталған мәселелер шешімінің басты механизмі – лизинг болып табылады. Қазақстандағы негізгі құралдардың 80 пайызға жуығы тозған және тез арада жаңартуды талап етеді. Моральдік, физикалық тозған құрал жабдықтар мен сапалы бәсекелі өнім өндіру мүмкіндігі төмен. Сонымен бірге нарықта жаңадан жұмыс жасап жатқан шағын кәсіпорындар, кәсіпкерлер қызметін жандандыруға лизинг маңызды орын алады. Бұрынғы постсоциалистик елдердің барлығында дерлік қазіргі таңда кәсіпорында, өндіріс орындарында ескірген негізгі құралдарды жаңарту мәселесі өзектілердің бірі. Өндірісте жоғары ғылыми техникалық құрал жабдықтарды негізге ала отырып, шығаратын өнім сапасын , оның бәсекелестік қабілетін арттырамыз. Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіру қарсаңында, отандық өндіріс орындары мен кәсіпорындардың өндірген өнімдері, халықаралық сапа талаптарына жоғары бәсекеге төтеп беруі қажет. Міне бұл мәселелерді шешудің бірден бір тиімді жолы – лизинг арқылы шешуге болады.
Еліміздегі лизингтік қызметпен айналысушыларға мемлекет көптеп қолдау жасауда. Ол бір жағынан лизингтік компания өз қызметін жандандыру арқылы кәсіпкерлікті дамытуға, жұмыс бастылық мәселелерін шешсе, екінші жағынан лизинг беруші компаниялардың қызметін пайдалану арқылы, еліміздің көптеген кәсіпорындары өз құрал жабдықтарын жаңартуға және сол арқылы өз қызметін дамытуға мүмкіндік алды.
Лизингке әр түрлі салықтық жеңілдіктер жасалған. Лизинг беруші мен импортталған негізгі құрал мүліктері қаржы лизингі үшін, және оны лизинг алушыға жалға беру, қосымша құн салығынан босатылады. Лизинг алушы өзіне қажетті құрал жабдықтарды біршама арзан бағамен импорттауға мүмкіндік алды. Тікелей өзі импорт жасайтын болса, онда қосымша құн салығы қосылады. Импорт кезінде қосымша құн салығы салынбайтын негізгі құрал тізімі тікелей Қазақстан Республикасында Үкіметімен бекітілген. Сондай-ақ лизинг бойынша сыйақы да қосымша құн салығынан босатылады.
Лизингік қатынас дамыған және дамушы елдерде қолдану аясы кеңейуде. АҚШ және Европа елдеріндегі лизинг ең тиімді, жоғары икемді қаржы механизмі ретінде қарастырылады. Лизинг шағын және орта бизнес субьектісінің дамуына әсер етеді, яғни өз негізгі құралдарын жаңартуға қосымша қаржысы болмаған жағдайда .
1 Лизинг ұзақ мерзімді қаржыландырудың бір түрі болғандықтан, капиталға салымдар көлемін көбейтеді.
2 Лизинг негізгі құралдарды тез арада жаңартудың бір түрі (қосымша қаражаттар тарту мүмкіндігі арқасында )
3 Лизинг қаржылық қызмет көрсету нарығында қосыша бәсекелестік туғызады . Лизингтің пайда балуы мен қаржыландыру бағасы төмендейді, қаржылық қызмет нарығы кеңейеді. Лизинг көбінесе банк несиесінің баламасы болып табылады. Кәсіпорындарға банк алдындағы міндеттемесінің көбеймеуіне жол береді.
4 Сондай-ақ лизинг , өндірушілер үшін өндірген өнімдерін өткізудің бір жолы болып табылдаы.
Лизинг қосымша қасиеттерінің артықшылығы бұрынғы Аристотель кезінде де мойындалған, яғни оның айтуы бойынша : «Байлық пайдаланудан құралады, оған меншік құқығынан емес » , басқаша айтқанда пайда табу үшін міндетті түрде меншігінде болуы қажет емес, тек пайдалну құқығы болуы қажет. Ал пайдалану құқығы - бұл лизингтің басты қасиетінің бірі .
Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуі өнеркәсіптік кәсіпорындар алдына бірқатар мәселелер қойды. Олар жоғары бәсекелестік жағдайға үйрену, төлемдердің уақтылы жүрмеуі, тауарға бағаның жоғарылануынан өткізу нарығының қысқаруы, шикізат материалдарды жабдықтаушыларды іздеудегі қиындықтар және қаржы ресурсатарының шектеулілігі. Мұндай жағдайда кәсіпорындардың өміршеңдігін сақтап қалу мақсатында мынадай қасиеттерге ие болуы керек: жоғары икемділік, ассортиментінің тез өзгеру қабілеттілігі. Қазақстан нарықтық экономикаға өте дағдарысты жағдайда өтті. Яғни , олар инвестициялық белсенділіктің төмендеуі, бағаның өсуі және инфляцияның жоғары қарқыны, өндіріс көлемінің төлемдері, сондай- ақ сауда экономикалық байланыстың үзілуі.
Ең басты мәселелердің бірі, негізгі құралдардың физикалық, моральдік тұрғыдан тозуы, оның ішінде Қазақстанның басты салаларындағы негізгі құралдардың тозуы. Қазіргі кезде Қазақстан кәсіпорындары жақын және алыс шет елден жаңа техникамен жарақтануға мүдделі болып отыр. Жоғары сапалы,
бәсеке қабілетті өнім шығаруға техникалық құрал жабдықтары ескірген. Кәсіпорндар да оны жаңартуға қаржы тапшылығын сезінуде.
Бұл мәселердің ең тиімді жолдарының бірі лизинг болып табылады. Экономикамыздың барлық салаларында физикалык- моральдік тозған негізгі құралдарды тез арада жаңарту қажеттілігі туындап отыр. Халықаралық Қаржы корпорациясының қабылдаған «Лизингті дамыту» бағдарламасының негізінде шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту мәселесін шешуде лизинг маңызды роль ойнайды.
Пайдаланған әдебиет көздері:
1) ҚР «Қаржы лизинг туралы» заңы, 2004 ж. 10- наурыз
2) ҚР азаматтық кодексі және салық кодексі
3) ҚР Президенті мен Үкіметінің актілер жинағы 2004 ж., №9
4) ҚР Президенті мен Үкіметінің актілер жинағы 2002 ж.,№26
5) Егеменді Қазақстан 2004ж., 16 наурыз
6) Ресми газет, 2004 ж., наурыз
7) Промышленность Казахстана, 2004 ж.,№12
8) Промышленность Казахстана, 2004ж., №6
9) Бухгалтер Бюллетень «МФСО» 2004ж., №1-6
10)Аль Пари, 2004 ж., №4
11) Транзитная Экономика 2004ж., №6
12) Бухгалтер Бюлетень 2004 ж.,№21
13) Қаржы қаражат 2004 ж., №2
14) Қаржы қаражат, 2003 ж., №6
15) Аграрлық нарық проблемалары 2004 ж., апрель-июнь
16) Лизинг как механизм развития инвестиций и предринемательство
Василев Н.М, М: Дека, 1999 г
17) Газман В.Д. Финансовый лизинг: Учеб. пособ. М.: ГУВШЭ; 2003г
18) Гормешыкин В.А. , Оснавы технологий лизинговых операции , М.: Ось-
89, 2000 г.
19) Джуха В.М . Лизинг- Ростов Н/Д : Феникс, 1999г.
20) Лешенко М.Н. Основы лизинга: Учеб. пособ. – М.: 2001г.
21) Анализ финансовый состояни и инаестиционной привлекательностьи,
М.:Финансый и статистика 2003г
22) Лизинг: Экономические правовые и организционые основы под редакции Тавасиева23) Горемыкин В.А. Лизинг: Учеб. – М.: Дашков 2003 г.
1) ҚР «Қаржы лизинг туралы» заңы, 2004 ж. 10- наурыз
2) ҚР азаматтық кодексі және салық кодексі
3) ҚР Президенті мен Үкіметінің актілер жинағы 2004 ж., №9
4) ҚР Президенті мен Үкіметінің актілер жинағы 2002 ж.,№26
5) Егеменді Қазақстан 2004ж., 16 наурыз
6) Ресми газет, 2004 ж., наурыз
7) Промышленность Казахстана, 2004 ж.,№12
8) Промышленность Казахстана, 2004ж., №6
9) Бухгалтер Бюллетень «МФСО» 2004ж., №1-6
10)Аль Пари, 2004 ж., №4
11) Транзитная Экономика 2004ж., №6
12) Бухгалтер Бюлетень 2004 ж.,№21
13) Қаржы қаражат 2004 ж., №2
14) Қаржы қаражат, 2003 ж., №6
15) Аграрлық нарық проблемалары 2004 ж., апрель-июнь
16) Лизинг как механизм развития инвестиций и предринемательство
Василев Н.М, М: Дека, 1999 г
17) Газман В.Д. Финансовый лизинг: Учеб. пособ. М.: ГУВШЭ; 2003г
18) Гормешыкин В.А. , Оснавы технологий лизинговых операции , М.: Ось-
89, 2000 г.
19) Джуха В.М . Лизинг- Ростов Н/Д : Феникс, 1999г.
20) Лешенко М.Н. Основы лизинга: Учеб. пособ. – М.: 2001г.
21) Анализ финансовый состояни и инаестиционной привлекательностьи,
М.:Финансый и статистика 2003г
22) Лизинг: Экономические правовые и организционые основы под редакции Тавасиева23) Горемыкин В.А. Лизинг: Учеб. – М.: Дашков 2003 г.
ТАҚЫРЫБЫ: КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТЕГІ ЛИЗИНГ ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
I. Лизингтің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Лизинг түсінігі, мәні мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.2. Лизингтің түрлері мен жіктемелік белгілері ... ... ... ... ... ..
1.3. Лизингтік қатынастарды нормативтік құқықтық реттеу ... ...
II. Алекс ЖШС –ң шаруашылық қызметін және лизинг пайдалану тиімділігін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Қазақстандағы лизингтің дамуының қазіргі жағдайын талдау ...
2.2. Алекс ЖШС-ң экономикалық қуатын талдау ... ... ... ... ... ...
III ..Кәсіпорынның қызметін дамытуда лизингтік жүйені пайдалануды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1Лизингті пайдалану бойынша ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланған әдебиет көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Қазіргі Қазақстан жағдайында кәсіпкерлік қызметтің өркендеп дамуында шешілмей жатқан мәселелердің бірі қаржы ресурстар жеткіліксіздігі. Шағын және орта кәсіпкерлікті несиелендіруде қаржы институттары негізгі құралдарды уақытша пайдалануға белгілі бір төлеммен ұсынуда –лизинг.
Елімізде қабылданған индустриалды-инновациялық сратегиясында негізгі қорларды тездетіп жаңарту, өндірістік секторды дамытуға басты назар аударылған. Шағын және орта бизнес саласында аталған мәселелер шешімінің басты механизмі –лизинг болып табылады. Қазақстандағы негізгі құралдардың 80 пайызға жуығы тозған және тез арада жаңартуды талап етеді. Моральдік, физикалық тозған құрал жабдықтар мен сапалы бәсекелі өнім өндіру мүмкіндігі төмен. Сонымен бірге нарықта жаңадан жұмыс жасап жатқан шағын кәсіпорындар, кәсіпкерлер қызметін жандандыруға лизинг маңызды орын алады. Бұрынғы постсоциалистик елдердің барлығында дерлік қазіргі таңда кәсіпорында, өндіріс орындарында ескірген негізгі құралдарды жаңарту мәселесі өзектілердің бірі. Өндірісте жоғары ғылыми техникалық құрал жабдықтарды негізге ала отырып, шығаратын өнім сапасын , оның бәсекелестік қабілетін арттырамыз. Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіру қарсаңында, отандық өндіріс орындары мен кәсіпорындардың өндірген өнімдері, халықаралық сапа талаптарына жоғары бәсекеге төтеп беруі қажет. Міне бұл мәселелерді шешудің бірден бір тиімді жолы –лизинг арқылы шешуге болады.
Еліміздегі лизингтік қызметпен айналысушыларға мемлекет көптеп қолдау жасауда. Ол бір жағынан лизингтік компания өз қызметін жандандыру арқылы кәсіпкерлікті дамытуға, жұмыс бастылық мәселелерін шешсе, екінші жағынан лизинг беруші компаниялардың қызметін пайдалану арқылы, еліміздің көптеген кәсіпорындары өз құрал жабдықтарын жаңартуға және сол арқылы өз қызметін дамытуға мүмкіндік алды.
Лизингке әр түрлі салықтық жеңілдіктер жасалған. Лизинг беруші мен импортталған негізгі құрал мүліктері қаржы лизингі үшін, және оны лизинг алушыға жалға беру, қосымша құн салығынан босатылады. Лизинг алушы өзіне қажетті құрал жабдықтарды біршама арзан бағамен импорттауға мүмкіндік алды. Тікелей өзі импорт жасайтын болса, онда қосымша құн салығы қосылады. Импорт кезінде қосымша құн салығы салынбайтын негізгі құрал тізімі тікелей Қазақстан Республикасында Үкіметімен бекітілген. Сондай-ақ лизинг бойынша сыйақы да қосымша құн салығынан босатылады.
Лизингік қатынас дамыған және дамушы елдерде қолдану аясы кеңейуде. АҚШ және Европа елдеріндегі лизинг ең тиімді, жоғары икемді қаржы механизмі ретінде қарастырылады. Лизинг шағын және орта бизнес субьектісінің дамуына әсер етеді, яғни өз негізгі құралдарын жаңартуға қосымша қаржысы болмаған жағдайда .
Лизинг ұзақ мерзімді қаржыландырудың бір түрі болғандықтан, капиталға салымдар көлемін көбейтеді.
Лизинг негізгі құралдарды тез арада жаңартудың бір түрі (қосымша қаражаттар тарту мүмкіндігі арқасында )
Лизинг қаржылық қызмет көрсету нарығында қосыша бәсекелестік туғызады . Лизингтің пайда балуы мен қаржыландыру бағасы төмендейді, қаржылық қызмет нарығы кеңейеді. Лизинг көбінесе банк несиесінің баламасы болып табылады. Кәсіпорындарға банк алдындағы міндеттемесінің көбеймеуіне жол береді.
Сондай-ақ лизинг , өндірушілер үшін өндірген өнімдерін өткізудің бір жолы болып табылдаы.
Лизинг қосымша қасиеттерінің артықшылығы бұрынғы Аристотель кезінде де мойындалған, яғни оның айтуы бойынша : Байлық пайдаланудан құралады, оған меншік құқығынан емес , басқаша айтқанда пайда табу үшін міндетті түрде меншігінде болуы қажет емес, тек пайдалну құқығы болуы қажет. Ал пайдалану құқығы - бұл лизингтің басты қасиетінің бірі .
Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуі өнеркәсіптік кәсіпорындар алдына бірқатар мәселелер қойды. Олар жоғары бәсекелестік жағдайға үйрену, төлемдердің уақтылы жүрмеуі, тауарға бағаның жоғарылануынан өткізу нарығының қысқаруы, шикізат материалдарды жабдықтаушыларды іздеудегі қиындықтар және қаржы ресурсатарының шектеулілігі. Мұндай жағдайда кәсіпорындардың өміршеңдігін сақтап қалу мақсатында мынадай қасиеттерге ие болуы керек: жоғары икемділік, ассортиментінің тез өзгеру қабілеттілігі. Қазақстан нарықтық экономикаға өте дағдарысты жағдайда өтті. Яғни , олар инвестициялық белсенділіктің төмендеуі, бағаның өсуі және инфляцияның жоғары қарқыны, өндіріс көлемінің төлемдері, сондай- ақ сауда экономикалық байланыстың үзілуі.
Ең басты мәселелердің бірі, негізгі құралдардың физикалық, моральдік тұрғыдан тозуы, оның ішінде Қазақстанның басты салаларындағы негізгі құралдардың тозуы. Қазіргі кезде Қазақстан кәсіпорындары жақын және алыс шет елден жаңа техникамен жарақтануға мүдделі болып отыр. Жоғары сапалы,
бәсеке қабілетті өнім шығаруға техникалық құрал жабдықтары ескірген. Кәсіпорндар да оны жаңартуға қаржы тапшылығын сезінуде.
Бұл мәселердің ең тиімді жолдарының бірі лизинг болып табылады. Экономикамыздың барлық салаларында физикалык- моральдік тозған негізгі құралдарды тез арада жаңарту қажеттілігі туындап отыр. Халықаралық Қаржы корпорациясының қабылдаған Лизингті дамыту бағдарламасының негізінде шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту мәселесін шешуде лизинг маңызды роль ойнайды.
1.Лизингттің теориялық негіздері
1.1. Лизинг түсінігінің мәні мен маңызы
Лизинг түсінігі шет ел және отандық әдебиеттерде де кәсіпкерлік қызмет тәжрибесінде де кең қолданылады . Лизинг мәнін дұрыс түсінбеудің арқасында және әр түрлі көз қарастар мен тұжырымдар лизингтік қатынас жұмысына кері әсерін тигізіп отыр. Лизингтің қаржы-коммерциялық, құқықтық және техникалық аспектілері бар. Жобамен қазіргі экономикалық, қаржылық әдебиеттерде 100-ден астам анықтамалары бар. Ол анықтамаларды талдай отырып, біз лизингті тар және кең мағынада түсіндіре аламыз, келесі белгілеріне сүйеніп: лизинг келісім шарттарының экономикалық-құқықтық мазмұны, келісім мерзімі, лизинг келісімінің обькетілер шеңбері, келісім шартқа қатысушылардың саны мен құрамы .
Лизингтік қызмет біздің елде инвестициялық қызметтің бір түрі болып саналады, яғни негізгі құралдарды сатып алып, оны лизингке беру. Басқаша айтқанда лизинг- бұл лизинг беруші тарапынан уақытша бос қаржысын лизинг алушы эканомикасына салу, яағни инвестициалау болып табылады . Келісім шарта көрсетілген негізгі құралдарды лизинг беруші сатушыдан сатып алып, оны лизинг алушыға құнын айлап өтеу негізінде пайдалану құқығы мен кәсіпкерлік мақсатына қолдануға беріледі. Лизинг беруші негізгі құралдарды сатып ала отырып , сол құралдардың болашақта лизинг алушымен пайдалануын қаржыландырады, ал сосын өз шығындарын лизингтік төлемдер арқылы толтырып отырады. Нәтижесінде лизинг берушінің инвестициялық қызметі негізінде лизинг алушының негізгі құралдар құрамы толығады .
Әлемнің көптеген елдерінде лизингтік қызмет инвестициялық бағытталғандығымен сипатталады. Лизинг механизмінің мәнін түсінуде әр елде түрліше өзгешліктер бар. Көп жағдайда лизингті аренда түрінде түсінеді немесе құрал-жабдықтың ,көлік құралдарының, өндіріс обьектілерінің ұзақ мерзімді арендасы ретінде түсінеді. Бұлай лизингке анықтама беру оның мән мағынасын толық ашпайды. Лизинг қаржылық ерекшелігімен арендадан ерекшеленеді. Лизинг алушы –бұл ұзақ мерзімге пайдалануға тек құрал жабдықты ғана емес, сонымен бірге меншік құқығымен байланысты міндеттер жүктеледі: мүлікке төлем, мүліктің кездейсоқ бүлінуіне байланысты өтемдер, оларды сақтандыру мен техникалық қызмет көрсетуге төлемдер. Лизинг затына меншік құқығы лизинг берушіде қалады. Лизинг алушы арендатор сияқты әр айда оны пайдаланғаны үшін емес, оның толық құнын өтеу үшін төлем төлейді. Лизингке алынған заттың бүлінуі немесе жойылуы лизинг алушы міндеттерінен босатпайды. Сонымен бірге арендаға алғанда екі жақты келісім шарт жасалады, ал лизингке алғанда екі немесе оданда көп жақты келісім шарт жасалады. (№1-2 сызба )
Экономикалық қарым-қатынаста лизингті көп жағдайда қаржылық операция түрінде қарастырып, қор салымының бір түрі деп түсінеді. Кез келген лизинг келісімінің негізгі өзегі –қаржылық, несиелік операциялар болып табылады.
1-сызба. Аренда келісім –шартының сызбасы
Аренда беруші аренда келісімі Аренда алушы
2 –сызба. Лизинг келісімінің сызбасы
Жабдықтаушы сатып алу келісімі Лизинг беруші аренда келісімі Лизинг алушы
Лизинг термині ағылшынның to leasе деген етістігінен шыққан , мағынасы арендаға алу. Лизинг терминінің көптеген анықтамасы бар, бірақ ол анықтамалардың барлығы лизинг формаларын толық сипаттай алмайды. Лизинг қаржы –коммерциялық , құқықтық, техникалық аспектілерге ие.
Әртүрлі саладағы мамандар ( юристтер, коммерсанттар мен кәсіпкерлер, маркетолог, банкир, сыртқы экономикалық сала қызметкерлері ) лизингті инвестициялық - банктік немесе аренделық кейде іскерлік қызметке жатқызады .
Лизинг- іскелік қарымқатынастың бір түрі, өйткені лизинг шаруашылық тәжрибеге нақты енген өнім өткізудің, инвестициялаудың басты формасы. Мұндай тар және біржақты анықтамалар мен лизинг- бұл аренда , қаржыландыру, несиелеу, тауар өткізу лизингтің көп жақты табиғаты мынадай жаңа жұптардың құрылуына себепші болып отыр. Олар: лизинг –несие , несие –аренда, аренда –сату, лизинг –сатып алу , жалдау –сатып алу, сату -қарсы лизинг, сатып алу- лизнг.
Сондықтан кейбір жағдайда лизинг сауда –қаржылық немесе қаржылық –экономикалық операция ретінде жүреді. Австралиялық бизнесмен Вольфганг Хойлер өзінің Еуропадағы бизнесті қалай жасау керек деген кітабында мынадай сұрақ қойған: Лизинг –аренда келісім шарты ма, әлде несие келісімі ме? - жауап: Жалпы лизинг ерекше келісім, жоғарыда аталғанның екеуін де қамтиды.
Е. Кабатов, Е. Чермаков, В. Перов сияқты Лизинг түсінігін кеңінен талқылаушылардың көзқарасы бойынша, лизинг –бұл күрделі, кешенді келісімдік қатынас, өйткені онда екі немесе одан да көп келісімдер қамтылады ( сату –сатып алу және мүлікті жалға беру келісімдері) .
Е.Чермаковтың тұжырымы бойынша: мүлікті жалға беру –лизинг мәнінің өзегі болып табылады. Ал қосымша қызметті мүлікті сату –сатып алу қатынастары атқарады. Экономикалық мәні бойынша лизинг –қаржылық операцияның жаңа түрі ретінде қарастырылады. Егер лизингті белгілі бір уақытқа қайтару негізінде арендаға алатын болсақ, онда біз оны негізгі құралдарға жасалған тауарлық кредит ретінде қарастыруымыз керек.
Өз қаржылық ресурстарын пайдалану мен банктік несиенің баламасы ретінде, лизинг –капиталға салымды қаржыландырудың өзіндік ерекше формасы болып табылады. Бұл процесс өнеркәсіптік кәсіпорынға бірденнен көп қаржылық шығындалмай ақ қажетті мүлікті сатып алуға және негізгі құралдарды үздіксіз жаңартып отыруға мүмкіндік береді.
1.2 Лизингтің түрлері мен жіктемелік белгілері
Лизинг түрлерінің жіктелуі отандық және шет елдік тәжрибе мен теорияда айтарлықтай салмақты зерттеліп жатыр. Лизинг түрлерін көрсеткенде оның жіктелу белгілеріне сүйенеміз.
Жіктемелік белгілеріне жататындар:
келісімге қатысушылар құрамы
лизингке берілетін мүлік түрі
оның өтімділік деңгейі
амортизация жағдайы
қызмет көрсету көлемі
операция өтететін нарық секторы
салықтық және амортизациялық жеңілдік қатынасы
лизингтік төлемдер сипаты
Қазқстан заңдық актілеріне сәйкес лизингтің негізгі екі түрі көрсетілген: ішкі және халқаралық.
Ішкі лизингті жүзеге асырғанда лизинг беруші және алушы, сатушы (жабдықтаушы) ҚР резиденттері болуы керек. Ішкі лизинг ҚР заңымен реттеледі. Халықаралық лизингті жүзеге асырғанда лизинг беруші немесе алушы ҚР бейрезиденті болуы мүмкін.
Егер, лизинг беруші ҚР резиденті болса, онда лизинг заты ҚР резидентінің меншігі болып саналып, лизинг келісім шарт ҚР заңнамасымен реттеледі. Ал керісінше жағдайда халықаралық келісім шарт сыртқы экономикалық қызмет аясында реттеледі.
Қазіргі ауқытта дамыған елдердің шаруашылық тәжрибесінде лизингтің көптеген түрлері қолданылады. Олардың әрқайсысы өзіндік ерекшеліктерімен сипатталады. Кеңінен тарағандары:
оперативті (қызметтік) лизинг
қаржылық (капиталды) лизинг
қайтарымды лизинг
іскерлік лизинг (үшінші жақтың қатысуымен)
тікелей лизинг
сублизинг
Аталған келісімдердің барлығы лизингтің негізгі екі формасының түрлері болып саналады, олар: оперативті және қаржылық. ҚР Қаржылық лизинг туралы заңына сәйкес лизингтің негізгі үш түрі көрсетілген, оперативті, қаржылық, қайтарымды (мәні бойынша қаржылық лизинг бір түрі болып табылады). Аталған лизинг түрлерінің кең тараған түрлерін қарастырып өтейік.
I.Оперативті лизинг –бұл ағымдағы аренда келісімі, әдетте мұндай келісім мерзімі, алынған мүліктің амортизация мерзімінен аз болып келеді. Сондықтан келісім бойынша белгіленген арендалық төлем мүліктің толық құнын өтей алмайды, нәтижесінде мүлікті бірнеше рет лизингке беруге тура келеді. Оперативті лизингтің негізгі ерекшелігі –лизинг алушының келісімді мерзімінен бұрын тоқтатуға құқығы бар. Сонымен бірге мұндай келісім мен алынған мүліктің ағымдағы жөндеу жұмыстарын және орнату, тағы да басқа қызмет түрін көрсетуі мүмкін. Сондықтан лизингтің бұл түрін кейде қызметтік деп атайды.
3-сызба. Оперативті лизинг үшін
5
Жалға беруші Өндіруші
(Лизингтік компания)
4
Арендатор
(Жалдаушы)
құрал жабдықтарды алуға өтініш
алынған құрал жабдыққа төлем
құрал жабдық
жалгерлік төлемдер
келісім мерзімінің аяқталуымен құрал жабдықты қайтару
Оперативті лизинг обьектілері болып тез ескіретін құрал-жабдықтар (компьютер, көшірме құралдары, әр түрлі оргтехникалар) кіреді. Жалпы оперативті лизинг талаптары лизинг алушыға тиімді, өйткені лизинг алушының келісімді мерзімінен бұрын тоқтату құқығы оған ескірген, тозған негізгі құралдарын жаңа технологиялық құралдармен ауыстыруға мүмкіндік береді.
Кемшілектері : басқа лизинг түрлеріне қарағанда айтарлықтай жоғары арендалық төлем, алдын ала аванс төлеу талабы, арендалық келісім шартта келісімді мерзімінен бұрын тоқтатқан жағдайда айып пұл төлеу туралы тармақтың болуы.
II.Қаржылық лизинг – ұзақ мерзімді келісім, мұнда жалдау төлемінің есебінен мүліктің амортизациялық төлемдері толық төленеді. Мұнда келісімді мерзімінен бұрын тоқтатуға болмайды, сондай ақ мерзімдік төлемдер-сатып алу, жеткізу шығындарын және пайданы қамтиды. Лизингтің бұл түрінде орнату, жалдаушыға техникалық қызмет көрсету жалдаушыға жүктеледі. Бұл келісімде мерзімі біткенде, мүлікті жеңілдік бойынша немесе қалдық сомасы бойынша сатып алу қарастырылған.
Оперативті лизингке қарағанда қаржылық лизинг мүлік иесінің тәуекелін төмендетеді. Мәміле бойынша банктің ұзақ мерзімді келісімінің талаптарына ұқсас, яғни алынған мүліктің толық құнын төлеу, мерзімдік төлемдер (негізгі және пайыздық жағы, яғни мүлік құны мен пайда), келісімді орындай алмай жатса, жалдаушыны банкрот деп жариялау құқының болуы және т.б.
Қаржы лизинг обьектісіне тұрғын үй (жер ғимарат, құрылғылар), өндірістің ұзақ мерзімді құралдары жатады. Қаржы лизингі қайтарымды және іскерлік лизинг түрлерінің негізі болып табылады.
4-сызба. Қаржы лизинг механизмі
Жалға беруші Өндіруші
(лизингтік компания) (Жалдаудаушы)
Жалдаушы
құрал жабдықты алуға өтініш
құрал жабдыққа төлем
құрал жабдық
жалгрлік төлем
III.Қайтарымды лизинг –екі келісімді білдіретін жүйеден тұрады. Мұнда құрал жабдық иесі өз мүлкін екінші жақ меншігіне сатады, сонымен бір мезгілде сатып алушыдан ұзақ мерзімді жалға алу келісім шартын жасайы. Әдетте сатып алушы ретінде коммерциялық банктер , инвестициялық , сақтандыру, лизингтік компаниялар болады. Мұндай операциялардың нәтижесінде құрал жабдықтың иесі ғана өзгереді, ал оны пайдаланушы бұрынғысынша өзгермейді, тек қосымша қаржыландыруға ие болады. Инвестор шын мәнінде оның бұрынғы иесін несиелендіреді, нәтижесінде мүлікке меншік құқығын алады. Мұндай операциялар көбінесе кәсіпорын қаржылық жағдайын тұрақтандыру мақсатында іскерлік құлдырау жағдайында қолданылады.
5-сызба. Қайтарымды лизинг процесі үшін
1
Лизингтік компания Кәсіпорын
Құрал жабдық құны
Арендалық төлем
IV.Іскелік лизинг - лизингтік келісімде үшінші жақтың (инвестордың) қатысуын қарастырады. Әдетте үшінші жақ банк, сақтандыру, инвестициялық компаниялар болады. Бұл жағдайда лизингтік компания құрал жабдықтарды жалға алу туралы келісім шартқа алдын ала қол қоя отырып, қарыздың бір бөлігін төлеуді өз меншігіне алады. Алынған қарызды қамтамасыз етуші болып, алынған мүлік жүреді (ереже бойынша оған кепіл зат рәсімделеді) және болашақта жалгерлік төлемдер, сәйкесінше бір бөлігі жалгермен тікелей инвестицияға төленіп отырады. Сөйтіп лизингтік фирма салық артықшылықтарын пайдаланады, яғни құрал жабдықтардың амортизациялық және міндеттемелерін өтеу процесінде туындайтын қарыздар. Лизингтің бұл формасының негізгі обьектілері –жоғары бағалы активтер, пайдалы қазба кен орындары , өңдіруші салалардың құрал жабдықтары және т.б.
6-сызба. Іскелік лизинг процесі үшін
Жалға беруші Қосымша қаражат көздері
6 4 Өндіруші
Жалға алушы
V.Тікелей лизинг - мұнда жалгер, лизингтік фирма мен сатып алу жөнінде келісімге отырады, соңынан оны арендаға беру шартымен. Мұндай жалгерлік келісім шарт көбіне тікелей өндіруші фирмамен жасалады. Өз өнімдерін лизинг арқылы ұсынатын ірі өндірушілер, яғни: IBM, XEROX, GATX, сондай ақ авиациялық, кеме жасаушы және автокөлік жасаушы ірі компаниялар жатады. Мысалға автокөлік нарығының лидері Драймлер-Крайслер концерні және BMW концерні бірнеше жетекші лизингтік компаниялардың құрылтайшысы болып табылады. Сол компаниялар арқылы дүние жүзінің көптеген елдері өз өнімдерін өткізеді.
7-сызба. Тікелей лизинг процесі үшін
Өндіруші Жалға алушы
(Лизингтік бөлімше)
құрал жабдық
арендалық төлемдер
VI.Сублизинг - бұл лизингтің түрі алынған құрал жабдықты лизинг алушы ( сублизинг беруші) үшінші жаққа береді (сублизинг алушыға) кәсіпкерлік мақсатта уақытша пайдалануға, яғни сублизинг келісім шартымен, әр айда төлеу міндетімен.
ҚР Қаржы лизингі туралы заңына сәйкес, құрал жабдықты сублизингке беру үшін жазбаша түрде лизинг берушінің келісімі болуы қажет.
Халықаралық сублизинг, халықаралық лизингтің бір түрі болып табылады. Ол да ҚР Қаржы лизингі туралы заңымен реттеледі. Халықаралық сублизингтің айрықша ерекшелігі болып, лизинг затының ҚР шекарасынан ары –бері лизинг келісім шарты мерзімінде өтіп жүруі. Сублизингтің негізгі артықшылығы , ол жалға беруші жалгерлік төлемдерді талап ету құқықығына ие. Әдетте келісім шартта ескертіледі, үшінші жақтың банкроттық жағдайында жалгерлік төлемдер негізігі жалға берушіге жүктеледі.
8- сызба. Сублизингтік процесі үшін
Жалға беруші Делдал Тұтынушы
Құрал жабдық
Жалгерлік төлемдер
1.3. Лизингтің субьектілер үшін артықшылықтары мен кемшілікері.
Лизинг - барлық лизингтік қатынасқа қатысушыларға өзекті мәселе, яғни олар: құрал жабдықты алушы, инвестор, лизингтік компания, мемлекетке( экономиакның басымды саласына инвестиция салу мәселесі бойынша) және банкке (лизинг нәтижесінде ұзақ мерзімді, тұрақты кіріс алу мәселесі бойынша).
Лизинг артықшылықтары негізінен қазіргі елімізде қалыптасқан жағдайға байланысты маңыздылығы келесі мәселелерде айқындалады:
а) Мемлекет үшін.
Қалыптасқан экономикалық жағдайда инвестициялық жандандыру мәселесінде лизингтің даму қажеттілігі мемлекет үшін ең өзекті мәселелердің бірі.
бұл қаржы құралы, инвестициялық қызмет үшін барлық қаржы қаражатын жұмылдыруға мүмкіндік береді
өз механизмі арқылы инвестициялық ресурстардың өндірісті қайта жабдықтауға жұмсалуына кепілдік береді.
мемлекет лизингтік қызметті қолдау арқылы, мысалға салық жеңілдіктерін инвестициялауды қаржыландыруға бюджеттік шығындарды айтарлықтай азайтады. Әсіресе шағын кәсіпорын лизингті пайдалану арқылы өз кәсіпкерлік қызметінің дамуы, қосымша жұмыс орындарының ашылуына және тағы сол сияқты көптеген әлеуметтік –экономикалық мәселелердің шешілуіне ықпалын тигізеді.
б) лизинг алушы үшін.
тиімді, рентабельді жобасы бар кәсіпкер бірденнен көп көлемді қаржы шығындамай құрал жабдық алып, өз өндірісін бастауға мүмкіндік береді.
кәсіпорын мүлкіне салынатын салықты азайтады, яғни алынған мүлік жалгерлік мерзімі бітпегенше көп жағдайда жалға берушінің балансында тіркеледі.
ҚР Қаржы лизингі туралы заңына сәйкес барлық жылжымалы мүлік құралына жататын, лизинг обьектісі болып табылатын ( негізгі құралдардың активті бөліміне қатысты) 3 коэффицент бойынша негізгі құралдарға жеделдетілген амортизациялық әдіс қолдануға рұқсат етілген.
лизинг алушының бухгалтерлік есебі жеңілдетіледі.Өйткені негізгі құралдар бойынша амортизациялық аударым, салық төлеу және қарызды басқару есебі лизингтік компаниямен жүргізіледі.
келісім шартта қарызды өтеудің ыңғайлы және икемді схемасын қарастыруға болады.
жоғарыда аталғандарға қоса банктегі лизинг алушының жағдайын қарастырайық. Бұл банк үшін тиімді, өйткені банк балансы жеңілдетіледі, ал ол өз кезегінде банктің экономикалық көрсеткіштерінде оң өзгерісті көрсетеді. Мысалға аяқталмаған өндіріс құны лизингке алғанда бірте-бірте өз құны құрамына енгізіледі де, ал ол капитал категориясына кері әсер етпейді.
в) лизинг беруші үшін .
лизингтік компания инвестор сияқты капиталға салған салымы үшін лизингтік кіріс алады. Мұнда тәуекелдік әдеттегі несие беруге қарағанда төменірек болады.
төлемдер толық өтеліп біткенше лизинг беруші заңды иесі болып табылады. Төлемді төлеу тәртібі бұзылған жағдайда құрал жабдықты қайтарып алуға құқығы бар.
лизинг алушының банкроттық жағдайында да лизинг берушінің құрал жабдықты қайтарып алып, өз міндеттемелерін өтеуге болады.
лизинг беруші лизинг алушыға ақшалай қаражат бермейді , оған бақылау жасау мүмкіндігі төмен. Керісінше оған тікелей өндіріс құралдарын береді.
қаржылық лизинг (3 жылдан кем емес) арқылы алған кірісіне салық төленбейді.
лизинг беруші кеден баждарын төлеуден босатылады, ҚР территориясына алыпкелінетін лизингке беру мақсатындағы құрал жабдықтар салықтан босатылады.
г) лизингтік мүлікті сатушы үшін.
лизинг дамуына тек лизинг алушылар ғана емес, сонымен бірге ірі өндірушілер де мүдделі, өйткені лизинг арқылы олардың өнімдерін өткізу нарығының шығындары кеңейіп жатыр. Лизингке берілген құрал жабдықтың бөлшек құралдарын сату арқылы, оларды жөндеу, модернизациялау жұмыстары арқылы кіріс көбейеді.
Сонымен қатар лизингтің обьективті кемшіліктері бар. Олардан келесілерді атап көрсетуге болады:
Инфляцияның елеулі өзгерісі жағдайында лизинг алушыға құрал жабдықты қалдық құн боиынша стып алу тиімсіз болуы мүмкін.
Қаржылық лизингті алғанда ҒТП нәтижесінде моральді тозуы мүмкін, бірақ лизингтік төлемдер келісім шарт мерзімі біткенше төленеді.
Лизингтік келісімге қатысушылар санының көп болуы лизингтік операцияны ұйымдастыруда қиындық туғызады, яғни әкімшілік шығындар мен лизингтік келісімді дайындауға кететін уақыт шығыны.
Лизинг берушіге құрал жабдықтың моральді тозу тәуекелі жүктеледі(әсіресе лизингтік келісім мерзімі оның амортизациялық мерзімінен аз болса), ал лизинг алушы үшін лизинг арқылы алған мүлік құны оны сатып алған кездегі құнынан жоғары болады.
Егер, лизингке алынған құрал жабдық жұмыстан шығып қалса да (бұзылу, сыну) лизингтік төлемдер толығымен төленеді.
Банк кредитімен салыстырғанда лизингтің қымбаттылығы. Бұл жағдайды былай түсіндіруге болады, яғни лизинг беруші жоғары комиссиондық төлем алады, өйткені оған берілген негізгі құралдың тозу тәуекелі жүктеледі. Сонымен бірге лизинг алушы келісімді бұзған жағдайда ескірген құрал жабдықпен қалу тәуекелі де бар. Ал ескірген құрал жабдықты екінші рет лизингке беру мүмкіндігі төмен.
.4. Қазақстан Республикасында лизингтік қатынастарды нормативтік –құқықтық реттеу
Лизинг пайдаланудың тиімділігінде оның нормативтік –құқықтық базасы айтарлықтай роль ойнайды, яғни олар: лизинг механизмі, бухгалтерлік есеп жүесі, салықтық жеңілдіктер деңгейі .
ҚР лизингтік қатынастарды реттеудің нормативтік –құқықтық базасы келесілерді қамтиды:
Азаматтық –құқықтық реттеу:
ҚР Азаматтық кодкесі.
ҚР Қаржылық лизинг туралы заңы.
ҚР ҚР қаржы лизингі туралы заңына кейбір өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заңы.
Салықтық реттеу:
ҚР Салық кодексі.
ҚР Үкіметінің Лизинг беруші мен шет елден әкелінетін, яғни импортталатын құрал жабдықтың (қаржылық лизингке беру мақсатында) немесе негізгі құралдарды қосымша құн салығынан босатылатындардың тізімін бекіту туралы қаулысы.
Кедендік реттеу
Лизингтік операциялардың бухгалтерлік есебінің қағидалары.
Лизингтік қатынастарды реттеуде, оның құқықтық базасының дамуында 2004 жылы үлкен өзгерістер жасалды.
Ол біріншіден ҚР Салық кодексі және Қаржы лизингі туралы заңға 2004 жылы 10 наурызда енгізілген өзгерістер мен толықтырулар. Нәтижесінде Қазақстан әлемдік станарттарға жауап беретін, лизингтің дамуына жол ашатын заңға өзгерістер енгізілді. Бұл өзгерістер мен толықтыруды енгізуді талқылауға атсалысқандар: Қазақстан қаржыгерлер Ассоциациясы, Ауыл шаруашылық министрлігі , ҚР парламентінің Аграрлық комитеті, сондай-ақ Қазақстанның лизингті дамыту қоры.
Қазақстанның жеке меншік секторын лизингтік қатынастарға ынталандыруға бағытталған пресс-конференцияда 2004 жылдың 26 ақпанда өткен Қазақстан Қаржыгерлер Ассоциациясы кеңесінің жетекшісі Сембаевтың айтуы бойынша қабылданған жаңа заңдық актілер мен өзгерістер бұрынғы Кеңес Одағы елдері ішіндегі ең икемді болып табылады.
Нәтижесінде негізгі құралдарға жасалған инвестиция құрамында лизингтің үлесін дамыған елдердегі көрсеткішке жеткізеді. Қазіргі лизингтің құқықтық базасы өзіне қаржылық лизингтің дәстүрлі анықтамаларын қамтиды. Қаржылық есептің халықаралық стандарттары мен қабылданған жіктелу белгілеріне жауап береді.
Әлемдік банк институттың( International Finance Corporation) жорамалы бойынша 2004 жылы лизингтік инвестиция Q 170 млн.$, ал 2006 жылы 550 млн. $ жетеді дейді. Аталған өсулердің барлығы қабылданған заң мүмкіндігіне байланысты.
Лизингтік заңдылықа енгізілген толықтырулардың маңыздылығы:
қаржылық есептің халықаралық стандартарына жауап беретін лизинг анықтамасы.
қаржылық аренданың алғашқы 36 ай мерзімінде лизинг мүлігін талап еткен жағдайда салықтық жоғалтудан қорғау.
бір клиенттен екінші клиентке құралдарды қайта жалға беру мүмкіндігі
сублизинг пен қайтарымды лизингтің анықтамаларын нақтылау.
қарапайымдылығы, лизинг алушыдан құралдарды талап етудің соттық емес, қарапайым тәртібі.
Қазақстанда лизингті дамыту бағдарламасының жетекшісі Амангелді Омаровтың айтуы бойынша жаңа қабылданған заңның ең маңыздысы лизинг анықтамаларының өзгеруі, лизингтің пайдалану аясын кеңейтеді.
Заңның бұрынғы редакциясы бойынша аренда қаржы лизингі бола алады егер, бір мезгілде екі талапқа жауап берсе. Олардың ең бастысы қаржы лизингінің мерзімі алынған құрал жабдықтың пайдалану мерзімінің 80 %-нан асуы қажет. Лизинг мерзіміндегі минималды шектеу еліміздегі лизингтің дамуындағы кері жақтары еді.
Мысалға ҚР қабылданған амортизация нормасы бойынша компьютердің пайдалы қызмет ету мерзімі 10 жыл, онда лизинг мерзімі 8 жыл болуы керек. Ал бұл лизинг алушыға да лизинг берушіге де тиімді емес. Физикалық тозудан бұрын моральдік тозып кетеді. Тағыда ұқсас жағдай ғимарат лизингісінде , мұнда лизинг мерзімі 40-50 жыл болуы керек, ал ондай кең көлемді инвестициялар біздің елде кең көлемді жұмыс жасап жатқан жоқ. Жаңа редакция бойынша бұл шектеулер алынып лизингтің мерзімі минималды 3 жыл болып өзгертілді.
ҚР Қаржылық инвестициясы туралы заңына сәйкес келісімге қатысушы кәсіпкер, жеке тұлғалар және заңды тұлғалар бола алады. Лизинг беруші –бұл лизинг келісіміне қатысушы, яғни өз қаржысына немесе тартылған қаржысына құрал жабдық сатып ала отырып , оны келісім шарт негізінде лизинг алушыға береді. Бір лизинг келісімінде лизинг беруші бір мезгілде оның екінші қатысушысы бола алмайды. Сатушы болса бір мезгілде лизинг алушы ретінде де қатыса алады (қайтарымды лизингте).
Лизинг алушы –лизинг келісімінің қатысушысы, кәсіпкерлік мақсатта келісім шарт негізінде құрал жабдықты лизингке алушы . Келісм шарт бойынша құрал жабдықты лизингке беру үшін мына үш жағдайдың бір немесе бірнешеуіне жапуап беруі қажет.
Біріншіден, негізгі құралдарды лизингке алушының жеке меншігіне беру немесе сол негізгі құралдарды лизинг келісім шартында белгіленген бағамен алуға құқығын беру.
Екіншіден, қаржылық лизинг мерзімі негізгі құралдардың пайдалану мерзімінің 75 %-нан жоғары болуы тиіс.
Үшіншіден, лизинг төлемдерінің ағымдағы құны толық лизинг мерзіміндегі негізгі құрал құнының 90%-нан көп болуы тиіс. Лизинг затына заң бойынша ғимарат, құрылыс, көлік, құрал жабдық, инвентарьлар, жер учаскелері және тағы да басқа тұтынылмайтын заттар жатады. Құнды қағаздар мен, табиғи ресурстар лизинг затына жатпайды. Сондай-ақ толықтыруда лизинг түлеріне де өзгертулер енгізілген. Ескі редакция бойынша келесідей түрлерге жіктелген.
Қайтарымды лизинг –бұл лизингтің бір түрі, мұнда сатушы лизинг затын лизинг берушіге сатады, мүлікті лизинг алушы ретінде өзіне қайтару талабымен.
Банктік лизинг –мұнда лизинг беруші ретінде банк болады.
Толық лизинг –ағымдық техникалық жөндеу жұмыстары лизинг берушімен жүргізіледі.
Таза лизинг –ағымдағы техинкалық жөндеу жұмыстары лизинг алушымен жүргізіледі.
Толықтыруда жаңадан тағы да мынадай түрлер енгізілді:
Қайтара лизинг –лизингтің бір түрі, келісім шарт уақытысының бітуімен немесе оны тоқтатумен байланысты лизинг затын лизинг беруші меншігіне қайтару.
Сублизинг –бұл лизингтің түрінде алынған құрал жабдықты лизинг алушы (сублизинг беруші) үшінші жаққа береді(сублизинг алушыға) кәсіпкерлік мақсатта уақытша пайдалануға. Сублизинг келісім шартымен, әр айда төлем төлеу міндеттемесі мен уақытша пайдалану құқығымен.
Сондай-ақ лизинг келісім шартының бұзылуы немесе уақытының бітуі , сонымен бірге лизинг алушының банкроттық жағдайында лизинг затына иелік ету құқығы да өзгеріске ұшырады. Лизинг алушы банкроттық немесе жойылу жағдайында лизинг затын қайтаруы тиіс. Бұл жағдайда лизинг затына арест салуға, конфискелеуге жол берілмейді.
Сонымен заңға енгізілген толықтырулар қайтарымды, қайтара, сублизинг және т.б. сұрақтарға нақты жауап береді.
Лизинг заңнамаларында жасалған оң өзгерістерге қарамастан мүдделі жақтар(лизингтік компаниялар, банктер мен инвесторлар) лизинг дамуына кері әсер ететін факторларды жою мақсатында, заң шығарушы органдармен жұмыс жасауды көздеп отыр.
2. Алекс ЖШС –ң шаруашылық қызметін және лизинг пайдалану тиімділігін талдау
2.1. Қазақстандағы лизинг дамуының қазіргі жағдайына талдау
Қазақтанда лизингтің қалыптасуы мен дамуының 15 жылдық тарихы бар. Оны біз келесі этаптарға бөліп көрсетуімізге болады.
Бірінші этап (1989-1992). Ішкі нарықта лизингтің туылуы. Бұл кезде көптеген лизингтік компаниялар құрылды. Олар бір реттік тәртіппен көп көлемде лизингтік операциялар жасады. Олар КРАМДС –лизинг 1989ж., Казтех лизинг 1990ж., Инвестлизинг , Техника Лизинг, Туран банктің еншілес кәсіпорны Туранлизинг 1991ж. және т.б.
Атап кететін жайт Қазақстан лизингінің дамуы еуропа құрылымымен ұқсас. Еуропадағы сияқты Қазақстанның да алғашқы лизинг компаниялары жобаларды қаржыландыруға артық қаражаттары бар банктерде құрылды. 1992 жылдың орта кезінде Қазақстанда коммерциялық банк құрамында 120 лизингтік компания және 20-ға жуық лизинг фирмалары жұмыс жасады.
Олар келесі бағыттар бойынша лизингтік қызмет көрсетті:
Аймақтық көтерме делдалдық кәсіпорындар мен компаниялардың және облыстық, аудандық агроөнеркәсіптік кешеніндегі жабдықтаушы кәсіпорынның пунктерінің иелігіндегі техникалық құралдарды уақытша пайдалануға беру.
Коммерциялық банктердің лизингтік операциялары.
Шет ел фирмалары мен біріккен кәсіпорын , сондай -ақ шет елдік компанияның халықаралық экспорт импорт және т.б. Бірінші этапта лизингтік компанияның негізгі клиенттері болып корпоративті кәсіпорындар жатады.
Екінші этап (1992-1994). Қазақстан эконмикасындағы қолайсыз жағдайдың туындауына байланысты лизингтік қызметке қысымның болуы. 1992 жылғы жаппай ырықтандырудың, баға еркіндігінің нәтижесінде гиперинфляция жағдайында көптеген маманданған лизингтік кәсіпорындар өз қызметтерін тоқтатты немесе делдалдық саудаға көшті.
Үшінші этап (1995-2000) –қазақстандағы лизингтік бизнесті мемлекеттік қолдау, ынталандыру, яғни лизингтік қызметтің жандану, инфрақұрылымның кең көлемді дамуы 1995 жылдан бастау алды. Тұрақты лизинг компаниялары құрыла бастады. Мұндай нәтижелер ҚР Үкіметімен қабылданған лизингтік қатынастарды реттеу туралы құқықтық –нормативтік актілер есебінен болды. Олардың негізгісі 1994 жылы қабылданған №266 Шетел инвестициясы туралы заңы. Онда отандық нарықта лизингтік қатынастардың дамуына мемлекет жағынан қолдау көрсету жағы қарастырылған. Негізгі бағыты болып, ауыл шаруашылық техниаксы нарығы болды. 1995 жылы Америкалық және Батыс Германиялық фирмалар мен ауыл шаруашылық техниаксын алуға қол жеткізілді.
1995 жылы лизинг бойынша өндіруші және өңдеуші өнеркәсіптерге қызмет көрсететін Азия лизинг аймақтық компаниясы құрылды.
Сондай –ақ ҚР Ауыл шаруашылық министрлігі жанынан лизингтік қор құрылды. Кең Дала АҚ 1995ж., Агро-лизинг АҚ 1995ж., Cenral Asia Leasing БК 1997ж., КазАгроФинанс 1999ж. 100% мемлекеттік қаржыландыруымен. Лизингтік операциялардың басым бөлігі мемлекеттің қаржыландыруымен жасалды. 1996-2000 ж.ж. лизингтік операцияларға мемлекет есебінен 4,5млрд. тенге қаржы жұмсалған. Лизингтік операцияларға мемлекеттің қатысуының оң және теріс жақтары болды.Оң жағы пайыздық ставканы төмендетсе( 36-40 %-дан 12-15 %-ға ), теріс жағы бақылау сапасын төмендетті. Техниканың негізгі бөлігі қайтарымдылығы төмен ауыл шаруашылығы ұжымдарына берілді. Олар облыстық әкімшіліктердің заңдық құқығы жоқ кепілдіктермен берілді. Жаппай қайтарымсыздықтың нәтижесінде мемлекеттік лизингтік қор таратылып, оның қызметі мемлекеттік қаржы –лизингтік компаниясы КазАгроФинанс ЖАҚ берілді.
2000 жылы 5 шілдеде қабылданған Қаржылық лизинг туралы заң лизингтік қатынастардың дамуының төртінші кезеңі банктік этаптың дамуының бастамасы болды. Бұл қабылданған заңда лизинг алушы, лизинг беруші , жабдықтаушы (сатушы) құқықтары мен міндеттері нақты көрсетілген. Лизинг алушының құқығын қорғауға көп көңіл бөлінген.
Қабылданған заң көптеген банктерде еншілес лизингтік компаниялардың ашылуына түрткі болды. Статистикаға жүгінсек 2000 жылы жасалған лизингтік келісімдердің басым бөлігі әлі де мемлекеттің үлесінде, яғни мемлекет 100% қаржыландыруымен құрылған компанияларда. Бұл компаниялар Үкіметтің ауыл әлеуетін көтеру мақсатында құрылған еді. Жаңа қабылданған заң еліміздің алдыңғы қатарлы коммерциялық банктері мен лизингтік компанияларының құрылуына ықпал жасады. 2000-2003 жылдары 9 лизингтік компания құрылды. Бұл этаптағы негізгі оқиға –жылы қаңтарда құрылған АҚШ-тың халықаралық даму агенттігі (ЮСАИД) мен Халықаралық қаржы корпорациясының бірлескен Қазақстандағы лизингті дамыту бағдарламасы. Аталған бағдарламаның мақсаты еліміздегі шағын және орта бизнеске лизинг арқылы инвестиция алуына мүмкіндік жасау және олардың қатысуымен жасалатын лизингтік келісімдер көлемін арттыру.
Халқаралық қаржы корпорациясы лизингтік қатынастарды дамытуда дамушы және дамыған елдерде көшбасшы болып табылады. Ол 35 елде лизингтік қатынастардың дамуына көмек көрсетіп, 30 жылда 50 елдің лизингтік секторына 1млрд. АҚШ доллар қаражат жұмсаған.
Әлемдік тәжірибеге сүйене отырып, Қазақстанның лизингтік даму бағдарламасы келесілерді қамтиды:
лизингтің құқықтық –нормативтік базасын талдау, жетілдіру.
лизингтік қызмет нарығы қатысушыларын, банк мамандарын , лизингтік компания мамандарын оқыту және лизинг алушы кәсіпорындарға кеңес беру.
шет елдік те жергілікті де инвесторлармен байланыс орнату.
Лизингтің артықшылықтарын түсіндіре отырып, БАҚ арқылы жариялау, түсіндіру.
Бағдарламаға қолайлы құқықтық жағдай туғызу үшін мемлекеттік органдармен тығыз байланыста жұмыс жасау керек. Шет елдік инвесторлар мен жергілікті кәсіпорындарға түсіндіру, кеңестік жұмыстар, қаржылық институттар мен жеке компанияларды оқыту үшін кең көлемді білімдік компаниялар жүргізу керек. Мамандардың бағалауы бойынша Халқаралық қаржылық корпорациясы 2003 жылы Қазақстанның лизингтік компаниясымен бірге 440 лизингтік келісімді қаржыландырған, ол 2002 жылмен салыстырғанда 2 есе көп. Келісімдердің жалпы құны 84 млн. $ құрап, оның 70 % шағын және орта бизнеске жұмсалған.
Алғашқы лизиннгтік компаниялар ауыл шаруашылығын қолдау мақсатында мемлекеттің қатысуымен құрылды. Лизингке берілген ауыл шаруашылығы техникасының 60 %-ға жуығы ҚазАгроФинанс , 27 % Астана Финанс ЖАҚ үлесіне тиесілі болды. Сонымен бірге бұл салада Ресей ауыл шаруашылық техникасын ұсынушы Агромашлизинг ЖАҚ қызмет жасайды.
Ал егер тек коммерциялық лизингтік компанияларды қарастыратын болсақ, лизингке тартылған құралдар ішінде 50% көлік құралдарымен жол жөндеу техникасы құрайды. Лизингтік компаниялар сұраныс жағдайында бірінші кезекте өндірістің жоғары өтімді құралдарын қаржыландырады. Бұл лизинг берушінің тәуекелін төмендетумен түсіндіріледі. Қазіргі біздің нарықта құрал жабдық пен жабдықтаушы қазақстандық, ресейлік және шет елдік компаниялар жұмыс жасауда. 2004 жылдан бастан Қазақстан Республикасының лизингтік дамуы 5 этабына көшті. Бұл дегеніміз кешенді қайта қарау, яғни лизингтік заңдарды жетілдіру.
Еліміздегі лизингтік компанияларының басым бөлігі Алматы қаласында орналасқан: Альфа Лизинг, Альянс Лизинг, АТФ лизинг, БТА лизинг , Казтранслизинг, Медикал лизинг Груп, Нуринвест.
Агромашлизинг, Астана –Финанс, Зерновая , КазАгроФинанс лизингтік компанияларының басты офистері Астанада орналасқан.
Еліміздегі лизинг компанияның көбеюі лизингтік индустрияның нақты дамуына және ауыл шаруашылығы мен шағын кәсіпкерліктің дамуына мол жағдай жасайды.
Лизингтік қызметтің негізгі тұтқалары болып отын энергетикалық, металлургиялық, көлік, сауда, ауыл шаруашылығы салалары жатады.
жылы лизингтік келісімдер көлемін 2-есеге көбейтуді көздеп отыр. Аталған компаниялардың негізгі талап ететін заңдық және бухгалтерлік құжаттары жалпы ұқсас, бірақ кейбір ерекшеліктер бар: аванстық төлемнің көлемінде, пайыздық ставкаларында, лизингтік обьектінің минималды және максималды құнының көлемінде.Көпшілік компанияларда лизингтік келісімдер 40-350 мың $-ға дейін түрленуі мүмкін, ал бірқатар компаниялар ірі келісімдерді ( 2-4 млн.$ дейін) қаржыландырады. Лизингтің жылдық пайыздық ставкасы 18-22 % құрайды. Аграрлық саланы қолдау мақсатында мемлекеттік субсидия алатын кейбір компаниялар, ауыл шаруашылық секторы үшін біршама төмен ставкалар қолданылады. Халықаралық қаржы корпарациясының жорамалы бойынша лизингтік нарықтың кеңеюі коммерциялық лизингтік компаниялардың жылдық пйыздық ставкаларын 15-17% дейін төмендетеді. Яғни Ресейлік лизингтік ставкаларына сәйкес келеді. Халықаралық қаржы корпарациясының жүргізген зерттеуі бойынша 2006 жылы Қазақстанның лизингтік секторы кеңейіп 500-600 млн. $-ға көбейеді деген жорамал бар. Лизингтік нарықта көптеген жаңа компаниялар құрылып, банктер лизингтік келісімдерді тікелей қаржыландыра бастайды. Қазақстанның лизингтік саласының дамуы басқа Орта Азия елдерінің көрсеткіштерінен кем емес, тек жасалған лизингтік келісімдер көлемі бойынша Өзбекстаннан кейінгі орында. Бұрынғы постсоциалистік елдермен салыстырғанда еліміздің заңдық актілері лизингтің дамуына қолайлы болып табылады. Соңғы жылдары қабылданған заңдық актілер мен енгізілген өзгерістер лизингтік қызметтің қарқынды дамуына мүмкіндік жасап отыр.
Сондай -ақ 2004 жылы 10 наурызда қабылданған №532-11 ҚР Қаржылық лизинг туралы заңының қабылдануына байланысты лизинг қызметінің дамуында жаңа серпіліс туындады. Лизингтік қызметті құқықтық қамтамасыз етуіміз қажет, бірақ ол лизингтің дамуына толық жағдай болып табылмайды. Лизингтік сектордың жалпы қалыптасып, дамуы ол жұмыс істейтін экономиканың жағдайына байланысты. Бірінші кезекте шағын және орта бизнесті қаржыландыратын қаржы институттарына тәуелді. Соңғы жылдардағы экономикалық өсу жағдайында Қазақстандағы кәсіпкерлікті дамыту мен инвестициялаудың ең тиімді механизмі болып табылады. Қазіргі уақытта лизингтік компаниялардың алдында өз портфельдерін барынша көп қатысушыларға бөліп беруі қажет, шағын және орта бизнесті қаржыландыруы керек, ал ол өз тәуекелінің төмендеуіне көмектеседі. Қазақстанның лизингтік қызмет нарығының дамуының айтарлықтай жоғары потенциалы бар. Лизинг икемді және жоғары пайдалы экономикалық тетік, яғни еліміздің басымды салаларына инвестиция тарту құралы, отандық өндіріс дамуын, шағын бизнеске қолдау көрсету және коммерциялық банктер үшін сенімді кіріс көзі болып отыр.
Азаматтық –құқықтық реттеу. ҚР лизингтік операцияларын азаматтық құқықтық реттеу 1999 жылы қабылданған. Азаматтық кодекстің 29 бабы Мүліктік қарыз бойнша және 2000 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
I. Лизингтің теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...
1.1. Лизинг түсінігі, мәні мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.2. Лизингтің түрлері мен жіктемелік белгілері ... ... ... ... ... ..
1.3. Лизингтік қатынастарды нормативтік құқықтық реттеу ... ...
II. Алекс ЖШС –ң шаруашылық қызметін және лизинг пайдалану тиімділігін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Қазақстандағы лизингтің дамуының қазіргі жағдайын талдау ...
2.2. Алекс ЖШС-ң экономикалық қуатын талдау ... ... ... ... ... ...
III ..Кәсіпорынның қызметін дамытуда лизингтік жүйені пайдалануды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1Лизингті пайдалану бойынша ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланған әдебиет көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Қазіргі Қазақстан жағдайында кәсіпкерлік қызметтің өркендеп дамуында шешілмей жатқан мәселелердің бірі қаржы ресурстар жеткіліксіздігі. Шағын және орта кәсіпкерлікті несиелендіруде қаржы институттары негізгі құралдарды уақытша пайдалануға белгілі бір төлеммен ұсынуда –лизинг.
Елімізде қабылданған индустриалды-инновациялық сратегиясында негізгі қорларды тездетіп жаңарту, өндірістік секторды дамытуға басты назар аударылған. Шағын және орта бизнес саласында аталған мәселелер шешімінің басты механизмі –лизинг болып табылады. Қазақстандағы негізгі құралдардың 80 пайызға жуығы тозған және тез арада жаңартуды талап етеді. Моральдік, физикалық тозған құрал жабдықтар мен сапалы бәсекелі өнім өндіру мүмкіндігі төмен. Сонымен бірге нарықта жаңадан жұмыс жасап жатқан шағын кәсіпорындар, кәсіпкерлер қызметін жандандыруға лизинг маңызды орын алады. Бұрынғы постсоциалистик елдердің барлығында дерлік қазіргі таңда кәсіпорында, өндіріс орындарында ескірген негізгі құралдарды жаңарту мәселесі өзектілердің бірі. Өндірісте жоғары ғылыми техникалық құрал жабдықтарды негізге ала отырып, шығаратын өнім сапасын , оның бәсекелестік қабілетін арттырамыз. Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіру қарсаңында, отандық өндіріс орындары мен кәсіпорындардың өндірген өнімдері, халықаралық сапа талаптарына жоғары бәсекеге төтеп беруі қажет. Міне бұл мәселелерді шешудің бірден бір тиімді жолы –лизинг арқылы шешуге болады.
Еліміздегі лизингтік қызметпен айналысушыларға мемлекет көптеп қолдау жасауда. Ол бір жағынан лизингтік компания өз қызметін жандандыру арқылы кәсіпкерлікті дамытуға, жұмыс бастылық мәселелерін шешсе, екінші жағынан лизинг беруші компаниялардың қызметін пайдалану арқылы, еліміздің көптеген кәсіпорындары өз құрал жабдықтарын жаңартуға және сол арқылы өз қызметін дамытуға мүмкіндік алды.
Лизингке әр түрлі салықтық жеңілдіктер жасалған. Лизинг беруші мен импортталған негізгі құрал мүліктері қаржы лизингі үшін, және оны лизинг алушыға жалға беру, қосымша құн салығынан босатылады. Лизинг алушы өзіне қажетті құрал жабдықтарды біршама арзан бағамен импорттауға мүмкіндік алды. Тікелей өзі импорт жасайтын болса, онда қосымша құн салығы қосылады. Импорт кезінде қосымша құн салығы салынбайтын негізгі құрал тізімі тікелей Қазақстан Республикасында Үкіметімен бекітілген. Сондай-ақ лизинг бойынша сыйақы да қосымша құн салығынан босатылады.
Лизингік қатынас дамыған және дамушы елдерде қолдану аясы кеңейуде. АҚШ және Европа елдеріндегі лизинг ең тиімді, жоғары икемді қаржы механизмі ретінде қарастырылады. Лизинг шағын және орта бизнес субьектісінің дамуына әсер етеді, яғни өз негізгі құралдарын жаңартуға қосымша қаржысы болмаған жағдайда .
Лизинг ұзақ мерзімді қаржыландырудың бір түрі болғандықтан, капиталға салымдар көлемін көбейтеді.
Лизинг негізгі құралдарды тез арада жаңартудың бір түрі (қосымша қаражаттар тарту мүмкіндігі арқасында )
Лизинг қаржылық қызмет көрсету нарығында қосыша бәсекелестік туғызады . Лизингтің пайда балуы мен қаржыландыру бағасы төмендейді, қаржылық қызмет нарығы кеңейеді. Лизинг көбінесе банк несиесінің баламасы болып табылады. Кәсіпорындарға банк алдындағы міндеттемесінің көбеймеуіне жол береді.
Сондай-ақ лизинг , өндірушілер үшін өндірген өнімдерін өткізудің бір жолы болып табылдаы.
Лизинг қосымша қасиеттерінің артықшылығы бұрынғы Аристотель кезінде де мойындалған, яғни оның айтуы бойынша : Байлық пайдаланудан құралады, оған меншік құқығынан емес , басқаша айтқанда пайда табу үшін міндетті түрде меншігінде болуы қажет емес, тек пайдалну құқығы болуы қажет. Ал пайдалану құқығы - бұл лизингтің басты қасиетінің бірі .
Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуі өнеркәсіптік кәсіпорындар алдына бірқатар мәселелер қойды. Олар жоғары бәсекелестік жағдайға үйрену, төлемдердің уақтылы жүрмеуі, тауарға бағаның жоғарылануынан өткізу нарығының қысқаруы, шикізат материалдарды жабдықтаушыларды іздеудегі қиындықтар және қаржы ресурсатарының шектеулілігі. Мұндай жағдайда кәсіпорындардың өміршеңдігін сақтап қалу мақсатында мынадай қасиеттерге ие болуы керек: жоғары икемділік, ассортиментінің тез өзгеру қабілеттілігі. Қазақстан нарықтық экономикаға өте дағдарысты жағдайда өтті. Яғни , олар инвестициялық белсенділіктің төмендеуі, бағаның өсуі және инфляцияның жоғары қарқыны, өндіріс көлемінің төлемдері, сондай- ақ сауда экономикалық байланыстың үзілуі.
Ең басты мәселелердің бірі, негізгі құралдардың физикалық, моральдік тұрғыдан тозуы, оның ішінде Қазақстанның басты салаларындағы негізгі құралдардың тозуы. Қазіргі кезде Қазақстан кәсіпорындары жақын және алыс шет елден жаңа техникамен жарақтануға мүдделі болып отыр. Жоғары сапалы,
бәсеке қабілетті өнім шығаруға техникалық құрал жабдықтары ескірген. Кәсіпорндар да оны жаңартуға қаржы тапшылығын сезінуде.
Бұл мәселердің ең тиімді жолдарының бірі лизинг болып табылады. Экономикамыздың барлық салаларында физикалык- моральдік тозған негізгі құралдарды тез арада жаңарту қажеттілігі туындап отыр. Халықаралық Қаржы корпорациясының қабылдаған Лизингті дамыту бағдарламасының негізінде шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту мәселесін шешуде лизинг маңызды роль ойнайды.
1.Лизингттің теориялық негіздері
1.1. Лизинг түсінігінің мәні мен маңызы
Лизинг түсінігі шет ел және отандық әдебиеттерде де кәсіпкерлік қызмет тәжрибесінде де кең қолданылады . Лизинг мәнін дұрыс түсінбеудің арқасында және әр түрлі көз қарастар мен тұжырымдар лизингтік қатынас жұмысына кері әсерін тигізіп отыр. Лизингтің қаржы-коммерциялық, құқықтық және техникалық аспектілері бар. Жобамен қазіргі экономикалық, қаржылық әдебиеттерде 100-ден астам анықтамалары бар. Ол анықтамаларды талдай отырып, біз лизингті тар және кең мағынада түсіндіре аламыз, келесі белгілеріне сүйеніп: лизинг келісім шарттарының экономикалық-құқықтық мазмұны, келісім мерзімі, лизинг келісімінің обькетілер шеңбері, келісім шартқа қатысушылардың саны мен құрамы .
Лизингтік қызмет біздің елде инвестициялық қызметтің бір түрі болып саналады, яғни негізгі құралдарды сатып алып, оны лизингке беру. Басқаша айтқанда лизинг- бұл лизинг беруші тарапынан уақытша бос қаржысын лизинг алушы эканомикасына салу, яағни инвестициалау болып табылады . Келісім шарта көрсетілген негізгі құралдарды лизинг беруші сатушыдан сатып алып, оны лизинг алушыға құнын айлап өтеу негізінде пайдалану құқығы мен кәсіпкерлік мақсатына қолдануға беріледі. Лизинг беруші негізгі құралдарды сатып ала отырып , сол құралдардың болашақта лизинг алушымен пайдалануын қаржыландырады, ал сосын өз шығындарын лизингтік төлемдер арқылы толтырып отырады. Нәтижесінде лизинг берушінің инвестициялық қызметі негізінде лизинг алушының негізгі құралдар құрамы толығады .
Әлемнің көптеген елдерінде лизингтік қызмет инвестициялық бағытталғандығымен сипатталады. Лизинг механизмінің мәнін түсінуде әр елде түрліше өзгешліктер бар. Көп жағдайда лизингті аренда түрінде түсінеді немесе құрал-жабдықтың ,көлік құралдарының, өндіріс обьектілерінің ұзақ мерзімді арендасы ретінде түсінеді. Бұлай лизингке анықтама беру оның мән мағынасын толық ашпайды. Лизинг қаржылық ерекшелігімен арендадан ерекшеленеді. Лизинг алушы –бұл ұзақ мерзімге пайдалануға тек құрал жабдықты ғана емес, сонымен бірге меншік құқығымен байланысты міндеттер жүктеледі: мүлікке төлем, мүліктің кездейсоқ бүлінуіне байланысты өтемдер, оларды сақтандыру мен техникалық қызмет көрсетуге төлемдер. Лизинг затына меншік құқығы лизинг берушіде қалады. Лизинг алушы арендатор сияқты әр айда оны пайдаланғаны үшін емес, оның толық құнын өтеу үшін төлем төлейді. Лизингке алынған заттың бүлінуі немесе жойылуы лизинг алушы міндеттерінен босатпайды. Сонымен бірге арендаға алғанда екі жақты келісім шарт жасалады, ал лизингке алғанда екі немесе оданда көп жақты келісім шарт жасалады. (№1-2 сызба )
Экономикалық қарым-қатынаста лизингті көп жағдайда қаржылық операция түрінде қарастырып, қор салымының бір түрі деп түсінеді. Кез келген лизинг келісімінің негізгі өзегі –қаржылық, несиелік операциялар болып табылады.
1-сызба. Аренда келісім –шартының сызбасы
Аренда беруші аренда келісімі Аренда алушы
2 –сызба. Лизинг келісімінің сызбасы
Жабдықтаушы сатып алу келісімі Лизинг беруші аренда келісімі Лизинг алушы
Лизинг термині ағылшынның to leasе деген етістігінен шыққан , мағынасы арендаға алу. Лизинг терминінің көптеген анықтамасы бар, бірақ ол анықтамалардың барлығы лизинг формаларын толық сипаттай алмайды. Лизинг қаржы –коммерциялық , құқықтық, техникалық аспектілерге ие.
Әртүрлі саладағы мамандар ( юристтер, коммерсанттар мен кәсіпкерлер, маркетолог, банкир, сыртқы экономикалық сала қызметкерлері ) лизингті инвестициялық - банктік немесе аренделық кейде іскерлік қызметке жатқызады .
Лизинг- іскелік қарымқатынастың бір түрі, өйткені лизинг шаруашылық тәжрибеге нақты енген өнім өткізудің, инвестициялаудың басты формасы. Мұндай тар және біржақты анықтамалар мен лизинг- бұл аренда , қаржыландыру, несиелеу, тауар өткізу лизингтің көп жақты табиғаты мынадай жаңа жұптардың құрылуына себепші болып отыр. Олар: лизинг –несие , несие –аренда, аренда –сату, лизинг –сатып алу , жалдау –сатып алу, сату -қарсы лизинг, сатып алу- лизнг.
Сондықтан кейбір жағдайда лизинг сауда –қаржылық немесе қаржылық –экономикалық операция ретінде жүреді. Австралиялық бизнесмен Вольфганг Хойлер өзінің Еуропадағы бизнесті қалай жасау керек деген кітабында мынадай сұрақ қойған: Лизинг –аренда келісім шарты ма, әлде несие келісімі ме? - жауап: Жалпы лизинг ерекше келісім, жоғарыда аталғанның екеуін де қамтиды.
Е. Кабатов, Е. Чермаков, В. Перов сияқты Лизинг түсінігін кеңінен талқылаушылардың көзқарасы бойынша, лизинг –бұл күрделі, кешенді келісімдік қатынас, өйткені онда екі немесе одан да көп келісімдер қамтылады ( сату –сатып алу және мүлікті жалға беру келісімдері) .
Е.Чермаковтың тұжырымы бойынша: мүлікті жалға беру –лизинг мәнінің өзегі болып табылады. Ал қосымша қызметті мүлікті сату –сатып алу қатынастары атқарады. Экономикалық мәні бойынша лизинг –қаржылық операцияның жаңа түрі ретінде қарастырылады. Егер лизингті белгілі бір уақытқа қайтару негізінде арендаға алатын болсақ, онда біз оны негізгі құралдарға жасалған тауарлық кредит ретінде қарастыруымыз керек.
Өз қаржылық ресурстарын пайдалану мен банктік несиенің баламасы ретінде, лизинг –капиталға салымды қаржыландырудың өзіндік ерекше формасы болып табылады. Бұл процесс өнеркәсіптік кәсіпорынға бірденнен көп қаржылық шығындалмай ақ қажетті мүлікті сатып алуға және негізгі құралдарды үздіксіз жаңартып отыруға мүмкіндік береді.
1.2 Лизингтің түрлері мен жіктемелік белгілері
Лизинг түрлерінің жіктелуі отандық және шет елдік тәжрибе мен теорияда айтарлықтай салмақты зерттеліп жатыр. Лизинг түрлерін көрсеткенде оның жіктелу белгілеріне сүйенеміз.
Жіктемелік белгілеріне жататындар:
келісімге қатысушылар құрамы
лизингке берілетін мүлік түрі
оның өтімділік деңгейі
амортизация жағдайы
қызмет көрсету көлемі
операция өтететін нарық секторы
салықтық және амортизациялық жеңілдік қатынасы
лизингтік төлемдер сипаты
Қазқстан заңдық актілеріне сәйкес лизингтің негізгі екі түрі көрсетілген: ішкі және халқаралық.
Ішкі лизингті жүзеге асырғанда лизинг беруші және алушы, сатушы (жабдықтаушы) ҚР резиденттері болуы керек. Ішкі лизинг ҚР заңымен реттеледі. Халықаралық лизингті жүзеге асырғанда лизинг беруші немесе алушы ҚР бейрезиденті болуы мүмкін.
Егер, лизинг беруші ҚР резиденті болса, онда лизинг заты ҚР резидентінің меншігі болып саналып, лизинг келісім шарт ҚР заңнамасымен реттеледі. Ал керісінше жағдайда халықаралық келісім шарт сыртқы экономикалық қызмет аясында реттеледі.
Қазіргі ауқытта дамыған елдердің шаруашылық тәжрибесінде лизингтің көптеген түрлері қолданылады. Олардың әрқайсысы өзіндік ерекшеліктерімен сипатталады. Кеңінен тарағандары:
оперативті (қызметтік) лизинг
қаржылық (капиталды) лизинг
қайтарымды лизинг
іскерлік лизинг (үшінші жақтың қатысуымен)
тікелей лизинг
сублизинг
Аталған келісімдердің барлығы лизингтің негізгі екі формасының түрлері болып саналады, олар: оперативті және қаржылық. ҚР Қаржылық лизинг туралы заңына сәйкес лизингтің негізгі үш түрі көрсетілген, оперативті, қаржылық, қайтарымды (мәні бойынша қаржылық лизинг бір түрі болып табылады). Аталған лизинг түрлерінің кең тараған түрлерін қарастырып өтейік.
I.Оперативті лизинг –бұл ағымдағы аренда келісімі, әдетте мұндай келісім мерзімі, алынған мүліктің амортизация мерзімінен аз болып келеді. Сондықтан келісім бойынша белгіленген арендалық төлем мүліктің толық құнын өтей алмайды, нәтижесінде мүлікті бірнеше рет лизингке беруге тура келеді. Оперативті лизингтің негізгі ерекшелігі –лизинг алушының келісімді мерзімінен бұрын тоқтатуға құқығы бар. Сонымен бірге мұндай келісім мен алынған мүліктің ағымдағы жөндеу жұмыстарын және орнату, тағы да басқа қызмет түрін көрсетуі мүмкін. Сондықтан лизингтің бұл түрін кейде қызметтік деп атайды.
3-сызба. Оперативті лизинг үшін
5
Жалға беруші Өндіруші
(Лизингтік компания)
4
Арендатор
(Жалдаушы)
құрал жабдықтарды алуға өтініш
алынған құрал жабдыққа төлем
құрал жабдық
жалгерлік төлемдер
келісім мерзімінің аяқталуымен құрал жабдықты қайтару
Оперативті лизинг обьектілері болып тез ескіретін құрал-жабдықтар (компьютер, көшірме құралдары, әр түрлі оргтехникалар) кіреді. Жалпы оперативті лизинг талаптары лизинг алушыға тиімді, өйткені лизинг алушының келісімді мерзімінен бұрын тоқтату құқығы оған ескірген, тозған негізгі құралдарын жаңа технологиялық құралдармен ауыстыруға мүмкіндік береді.
Кемшілектері : басқа лизинг түрлеріне қарағанда айтарлықтай жоғары арендалық төлем, алдын ала аванс төлеу талабы, арендалық келісім шартта келісімді мерзімінен бұрын тоқтатқан жағдайда айып пұл төлеу туралы тармақтың болуы.
II.Қаржылық лизинг – ұзақ мерзімді келісім, мұнда жалдау төлемінің есебінен мүліктің амортизациялық төлемдері толық төленеді. Мұнда келісімді мерзімінен бұрын тоқтатуға болмайды, сондай ақ мерзімдік төлемдер-сатып алу, жеткізу шығындарын және пайданы қамтиды. Лизингтің бұл түрінде орнату, жалдаушыға техникалық қызмет көрсету жалдаушыға жүктеледі. Бұл келісімде мерзімі біткенде, мүлікті жеңілдік бойынша немесе қалдық сомасы бойынша сатып алу қарастырылған.
Оперативті лизингке қарағанда қаржылық лизинг мүлік иесінің тәуекелін төмендетеді. Мәміле бойынша банктің ұзақ мерзімді келісімінің талаптарына ұқсас, яғни алынған мүліктің толық құнын төлеу, мерзімдік төлемдер (негізгі және пайыздық жағы, яғни мүлік құны мен пайда), келісімді орындай алмай жатса, жалдаушыны банкрот деп жариялау құқының болуы және т.б.
Қаржы лизинг обьектісіне тұрғын үй (жер ғимарат, құрылғылар), өндірістің ұзақ мерзімді құралдары жатады. Қаржы лизингі қайтарымды және іскерлік лизинг түрлерінің негізі болып табылады.
4-сызба. Қаржы лизинг механизмі
Жалға беруші Өндіруші
(лизингтік компания) (Жалдаудаушы)
Жалдаушы
құрал жабдықты алуға өтініш
құрал жабдыққа төлем
құрал жабдық
жалгрлік төлем
III.Қайтарымды лизинг –екі келісімді білдіретін жүйеден тұрады. Мұнда құрал жабдық иесі өз мүлкін екінші жақ меншігіне сатады, сонымен бір мезгілде сатып алушыдан ұзақ мерзімді жалға алу келісім шартын жасайы. Әдетте сатып алушы ретінде коммерциялық банктер , инвестициялық , сақтандыру, лизингтік компаниялар болады. Мұндай операциялардың нәтижесінде құрал жабдықтың иесі ғана өзгереді, ал оны пайдаланушы бұрынғысынша өзгермейді, тек қосымша қаржыландыруға ие болады. Инвестор шын мәнінде оның бұрынғы иесін несиелендіреді, нәтижесінде мүлікке меншік құқығын алады. Мұндай операциялар көбінесе кәсіпорын қаржылық жағдайын тұрақтандыру мақсатында іскерлік құлдырау жағдайында қолданылады.
5-сызба. Қайтарымды лизинг процесі үшін
1
Лизингтік компания Кәсіпорын
Құрал жабдық құны
Арендалық төлем
IV.Іскелік лизинг - лизингтік келісімде үшінші жақтың (инвестордың) қатысуын қарастырады. Әдетте үшінші жақ банк, сақтандыру, инвестициялық компаниялар болады. Бұл жағдайда лизингтік компания құрал жабдықтарды жалға алу туралы келісім шартқа алдын ала қол қоя отырып, қарыздың бір бөлігін төлеуді өз меншігіне алады. Алынған қарызды қамтамасыз етуші болып, алынған мүлік жүреді (ереже бойынша оған кепіл зат рәсімделеді) және болашақта жалгерлік төлемдер, сәйкесінше бір бөлігі жалгермен тікелей инвестицияға төленіп отырады. Сөйтіп лизингтік фирма салық артықшылықтарын пайдаланады, яғни құрал жабдықтардың амортизациялық және міндеттемелерін өтеу процесінде туындайтын қарыздар. Лизингтің бұл формасының негізгі обьектілері –жоғары бағалы активтер, пайдалы қазба кен орындары , өңдіруші салалардың құрал жабдықтары және т.б.
6-сызба. Іскелік лизинг процесі үшін
Жалға беруші Қосымша қаражат көздері
6 4 Өндіруші
Жалға алушы
V.Тікелей лизинг - мұнда жалгер, лизингтік фирма мен сатып алу жөнінде келісімге отырады, соңынан оны арендаға беру шартымен. Мұндай жалгерлік келісім шарт көбіне тікелей өндіруші фирмамен жасалады. Өз өнімдерін лизинг арқылы ұсынатын ірі өндірушілер, яғни: IBM, XEROX, GATX, сондай ақ авиациялық, кеме жасаушы және автокөлік жасаушы ірі компаниялар жатады. Мысалға автокөлік нарығының лидері Драймлер-Крайслер концерні және BMW концерні бірнеше жетекші лизингтік компаниялардың құрылтайшысы болып табылады. Сол компаниялар арқылы дүние жүзінің көптеген елдері өз өнімдерін өткізеді.
7-сызба. Тікелей лизинг процесі үшін
Өндіруші Жалға алушы
(Лизингтік бөлімше)
құрал жабдық
арендалық төлемдер
VI.Сублизинг - бұл лизингтің түрі алынған құрал жабдықты лизинг алушы ( сублизинг беруші) үшінші жаққа береді (сублизинг алушыға) кәсіпкерлік мақсатта уақытша пайдалануға, яғни сублизинг келісім шартымен, әр айда төлеу міндетімен.
ҚР Қаржы лизингі туралы заңына сәйкес, құрал жабдықты сублизингке беру үшін жазбаша түрде лизинг берушінің келісімі болуы қажет.
Халықаралық сублизинг, халықаралық лизингтің бір түрі болып табылады. Ол да ҚР Қаржы лизингі туралы заңымен реттеледі. Халықаралық сублизингтің айрықша ерекшелігі болып, лизинг затының ҚР шекарасынан ары –бері лизинг келісім шарты мерзімінде өтіп жүруі. Сублизингтің негізгі артықшылығы , ол жалға беруші жалгерлік төлемдерді талап ету құқықығына ие. Әдетте келісім шартта ескертіледі, үшінші жақтың банкроттық жағдайында жалгерлік төлемдер негізігі жалға берушіге жүктеледі.
8- сызба. Сублизингтік процесі үшін
Жалға беруші Делдал Тұтынушы
Құрал жабдық
Жалгерлік төлемдер
1.3. Лизингтің субьектілер үшін артықшылықтары мен кемшілікері.
Лизинг - барлық лизингтік қатынасқа қатысушыларға өзекті мәселе, яғни олар: құрал жабдықты алушы, инвестор, лизингтік компания, мемлекетке( экономиакның басымды саласына инвестиция салу мәселесі бойынша) және банкке (лизинг нәтижесінде ұзақ мерзімді, тұрақты кіріс алу мәселесі бойынша).
Лизинг артықшылықтары негізінен қазіргі елімізде қалыптасқан жағдайға байланысты маңыздылығы келесі мәселелерде айқындалады:
а) Мемлекет үшін.
Қалыптасқан экономикалық жағдайда инвестициялық жандандыру мәселесінде лизингтің даму қажеттілігі мемлекет үшін ең өзекті мәселелердің бірі.
бұл қаржы құралы, инвестициялық қызмет үшін барлық қаржы қаражатын жұмылдыруға мүмкіндік береді
өз механизмі арқылы инвестициялық ресурстардың өндірісті қайта жабдықтауға жұмсалуына кепілдік береді.
мемлекет лизингтік қызметті қолдау арқылы, мысалға салық жеңілдіктерін инвестициялауды қаржыландыруға бюджеттік шығындарды айтарлықтай азайтады. Әсіресе шағын кәсіпорын лизингті пайдалану арқылы өз кәсіпкерлік қызметінің дамуы, қосымша жұмыс орындарының ашылуына және тағы сол сияқты көптеген әлеуметтік –экономикалық мәселелердің шешілуіне ықпалын тигізеді.
б) лизинг алушы үшін.
тиімді, рентабельді жобасы бар кәсіпкер бірденнен көп көлемді қаржы шығындамай құрал жабдық алып, өз өндірісін бастауға мүмкіндік береді.
кәсіпорын мүлкіне салынатын салықты азайтады, яғни алынған мүлік жалгерлік мерзімі бітпегенше көп жағдайда жалға берушінің балансында тіркеледі.
ҚР Қаржы лизингі туралы заңына сәйкес барлық жылжымалы мүлік құралына жататын, лизинг обьектісі болып табылатын ( негізгі құралдардың активті бөліміне қатысты) 3 коэффицент бойынша негізгі құралдарға жеделдетілген амортизациялық әдіс қолдануға рұқсат етілген.
лизинг алушының бухгалтерлік есебі жеңілдетіледі.Өйткені негізгі құралдар бойынша амортизациялық аударым, салық төлеу және қарызды басқару есебі лизингтік компаниямен жүргізіледі.
келісім шартта қарызды өтеудің ыңғайлы және икемді схемасын қарастыруға болады.
жоғарыда аталғандарға қоса банктегі лизинг алушының жағдайын қарастырайық. Бұл банк үшін тиімді, өйткені банк балансы жеңілдетіледі, ал ол өз кезегінде банктің экономикалық көрсеткіштерінде оң өзгерісті көрсетеді. Мысалға аяқталмаған өндіріс құны лизингке алғанда бірте-бірте өз құны құрамына енгізіледі де, ал ол капитал категориясына кері әсер етпейді.
в) лизинг беруші үшін .
лизингтік компания инвестор сияқты капиталға салған салымы үшін лизингтік кіріс алады. Мұнда тәуекелдік әдеттегі несие беруге қарағанда төменірек болады.
төлемдер толық өтеліп біткенше лизинг беруші заңды иесі болып табылады. Төлемді төлеу тәртібі бұзылған жағдайда құрал жабдықты қайтарып алуға құқығы бар.
лизинг алушының банкроттық жағдайында да лизинг берушінің құрал жабдықты қайтарып алып, өз міндеттемелерін өтеуге болады.
лизинг беруші лизинг алушыға ақшалай қаражат бермейді , оған бақылау жасау мүмкіндігі төмен. Керісінше оған тікелей өндіріс құралдарын береді.
қаржылық лизинг (3 жылдан кем емес) арқылы алған кірісіне салық төленбейді.
лизинг беруші кеден баждарын төлеуден босатылады, ҚР территориясына алыпкелінетін лизингке беру мақсатындағы құрал жабдықтар салықтан босатылады.
г) лизингтік мүлікті сатушы үшін.
лизинг дамуына тек лизинг алушылар ғана емес, сонымен бірге ірі өндірушілер де мүдделі, өйткені лизинг арқылы олардың өнімдерін өткізу нарығының шығындары кеңейіп жатыр. Лизингке берілген құрал жабдықтың бөлшек құралдарын сату арқылы, оларды жөндеу, модернизациялау жұмыстары арқылы кіріс көбейеді.
Сонымен қатар лизингтің обьективті кемшіліктері бар. Олардан келесілерді атап көрсетуге болады:
Инфляцияның елеулі өзгерісі жағдайында лизинг алушыға құрал жабдықты қалдық құн боиынша стып алу тиімсіз болуы мүмкін.
Қаржылық лизингті алғанда ҒТП нәтижесінде моральді тозуы мүмкін, бірақ лизингтік төлемдер келісім шарт мерзімі біткенше төленеді.
Лизингтік келісімге қатысушылар санының көп болуы лизингтік операцияны ұйымдастыруда қиындық туғызады, яғни әкімшілік шығындар мен лизингтік келісімді дайындауға кететін уақыт шығыны.
Лизинг берушіге құрал жабдықтың моральді тозу тәуекелі жүктеледі(әсіресе лизингтік келісім мерзімі оның амортизациялық мерзімінен аз болса), ал лизинг алушы үшін лизинг арқылы алған мүлік құны оны сатып алған кездегі құнынан жоғары болады.
Егер, лизингке алынған құрал жабдық жұмыстан шығып қалса да (бұзылу, сыну) лизингтік төлемдер толығымен төленеді.
Банк кредитімен салыстырғанда лизингтің қымбаттылығы. Бұл жағдайды былай түсіндіруге болады, яғни лизинг беруші жоғары комиссиондық төлем алады, өйткені оған берілген негізгі құралдың тозу тәуекелі жүктеледі. Сонымен бірге лизинг алушы келісімді бұзған жағдайда ескірген құрал жабдықпен қалу тәуекелі де бар. Ал ескірген құрал жабдықты екінші рет лизингке беру мүмкіндігі төмен.
.4. Қазақстан Республикасында лизингтік қатынастарды нормативтік –құқықтық реттеу
Лизинг пайдаланудың тиімділігінде оның нормативтік –құқықтық базасы айтарлықтай роль ойнайды, яғни олар: лизинг механизмі, бухгалтерлік есеп жүесі, салықтық жеңілдіктер деңгейі .
ҚР лизингтік қатынастарды реттеудің нормативтік –құқықтық базасы келесілерді қамтиды:
Азаматтық –құқықтық реттеу:
ҚР Азаматтық кодкесі.
ҚР Қаржылық лизинг туралы заңы.
ҚР ҚР қаржы лизингі туралы заңына кейбір өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заңы.
Салықтық реттеу:
ҚР Салық кодексі.
ҚР Үкіметінің Лизинг беруші мен шет елден әкелінетін, яғни импортталатын құрал жабдықтың (қаржылық лизингке беру мақсатында) немесе негізгі құралдарды қосымша құн салығынан босатылатындардың тізімін бекіту туралы қаулысы.
Кедендік реттеу
Лизингтік операциялардың бухгалтерлік есебінің қағидалары.
Лизингтік қатынастарды реттеуде, оның құқықтық базасының дамуында 2004 жылы үлкен өзгерістер жасалды.
Ол біріншіден ҚР Салық кодексі және Қаржы лизингі туралы заңға 2004 жылы 10 наурызда енгізілген өзгерістер мен толықтырулар. Нәтижесінде Қазақстан әлемдік станарттарға жауап беретін, лизингтің дамуына жол ашатын заңға өзгерістер енгізілді. Бұл өзгерістер мен толықтыруды енгізуді талқылауға атсалысқандар: Қазақстан қаржыгерлер Ассоциациясы, Ауыл шаруашылық министрлігі , ҚР парламентінің Аграрлық комитеті, сондай-ақ Қазақстанның лизингті дамыту қоры.
Қазақстанның жеке меншік секторын лизингтік қатынастарға ынталандыруға бағытталған пресс-конференцияда 2004 жылдың 26 ақпанда өткен Қазақстан Қаржыгерлер Ассоциациясы кеңесінің жетекшісі Сембаевтың айтуы бойынша қабылданған жаңа заңдық актілер мен өзгерістер бұрынғы Кеңес Одағы елдері ішіндегі ең икемді болып табылады.
Нәтижесінде негізгі құралдарға жасалған инвестиция құрамында лизингтің үлесін дамыған елдердегі көрсеткішке жеткізеді. Қазіргі лизингтің құқықтық базасы өзіне қаржылық лизингтің дәстүрлі анықтамаларын қамтиды. Қаржылық есептің халықаралық стандарттары мен қабылданған жіктелу белгілеріне жауап береді.
Әлемдік банк институттың( International Finance Corporation) жорамалы бойынша 2004 жылы лизингтік инвестиция Q 170 млн.$, ал 2006 жылы 550 млн. $ жетеді дейді. Аталған өсулердің барлығы қабылданған заң мүмкіндігіне байланысты.
Лизингтік заңдылықа енгізілген толықтырулардың маңыздылығы:
қаржылық есептің халықаралық стандартарына жауап беретін лизинг анықтамасы.
қаржылық аренданың алғашқы 36 ай мерзімінде лизинг мүлігін талап еткен жағдайда салықтық жоғалтудан қорғау.
бір клиенттен екінші клиентке құралдарды қайта жалға беру мүмкіндігі
сублизинг пен қайтарымды лизингтің анықтамаларын нақтылау.
қарапайымдылығы, лизинг алушыдан құралдарды талап етудің соттық емес, қарапайым тәртібі.
Қазақстанда лизингті дамыту бағдарламасының жетекшісі Амангелді Омаровтың айтуы бойынша жаңа қабылданған заңның ең маңыздысы лизинг анықтамаларының өзгеруі, лизингтің пайдалану аясын кеңейтеді.
Заңның бұрынғы редакциясы бойынша аренда қаржы лизингі бола алады егер, бір мезгілде екі талапқа жауап берсе. Олардың ең бастысы қаржы лизингінің мерзімі алынған құрал жабдықтың пайдалану мерзімінің 80 %-нан асуы қажет. Лизинг мерзіміндегі минималды шектеу еліміздегі лизингтің дамуындағы кері жақтары еді.
Мысалға ҚР қабылданған амортизация нормасы бойынша компьютердің пайдалы қызмет ету мерзімі 10 жыл, онда лизинг мерзімі 8 жыл болуы керек. Ал бұл лизинг алушыға да лизинг берушіге де тиімді емес. Физикалық тозудан бұрын моральдік тозып кетеді. Тағыда ұқсас жағдай ғимарат лизингісінде , мұнда лизинг мерзімі 40-50 жыл болуы керек, ал ондай кең көлемді инвестициялар біздің елде кең көлемді жұмыс жасап жатқан жоқ. Жаңа редакция бойынша бұл шектеулер алынып лизингтің мерзімі минималды 3 жыл болып өзгертілді.
ҚР Қаржылық инвестициясы туралы заңына сәйкес келісімге қатысушы кәсіпкер, жеке тұлғалар және заңды тұлғалар бола алады. Лизинг беруші –бұл лизинг келісіміне қатысушы, яғни өз қаржысына немесе тартылған қаржысына құрал жабдық сатып ала отырып , оны келісім шарт негізінде лизинг алушыға береді. Бір лизинг келісімінде лизинг беруші бір мезгілде оның екінші қатысушысы бола алмайды. Сатушы болса бір мезгілде лизинг алушы ретінде де қатыса алады (қайтарымды лизингте).
Лизинг алушы –лизинг келісімінің қатысушысы, кәсіпкерлік мақсатта келісім шарт негізінде құрал жабдықты лизингке алушы . Келісм шарт бойынша құрал жабдықты лизингке беру үшін мына үш жағдайдың бір немесе бірнешеуіне жапуап беруі қажет.
Біріншіден, негізгі құралдарды лизингке алушының жеке меншігіне беру немесе сол негізгі құралдарды лизинг келісім шартында белгіленген бағамен алуға құқығын беру.
Екіншіден, қаржылық лизинг мерзімі негізгі құралдардың пайдалану мерзімінің 75 %-нан жоғары болуы тиіс.
Үшіншіден, лизинг төлемдерінің ағымдағы құны толық лизинг мерзіміндегі негізгі құрал құнының 90%-нан көп болуы тиіс. Лизинг затына заң бойынша ғимарат, құрылыс, көлік, құрал жабдық, инвентарьлар, жер учаскелері және тағы да басқа тұтынылмайтын заттар жатады. Құнды қағаздар мен, табиғи ресурстар лизинг затына жатпайды. Сондай-ақ толықтыруда лизинг түлеріне де өзгертулер енгізілген. Ескі редакция бойынша келесідей түрлерге жіктелген.
Қайтарымды лизинг –бұл лизингтің бір түрі, мұнда сатушы лизинг затын лизинг берушіге сатады, мүлікті лизинг алушы ретінде өзіне қайтару талабымен.
Банктік лизинг –мұнда лизинг беруші ретінде банк болады.
Толық лизинг –ағымдық техникалық жөндеу жұмыстары лизинг берушімен жүргізіледі.
Таза лизинг –ағымдағы техинкалық жөндеу жұмыстары лизинг алушымен жүргізіледі.
Толықтыруда жаңадан тағы да мынадай түрлер енгізілді:
Қайтара лизинг –лизингтің бір түрі, келісім шарт уақытысының бітуімен немесе оны тоқтатумен байланысты лизинг затын лизинг беруші меншігіне қайтару.
Сублизинг –бұл лизингтің түрінде алынған құрал жабдықты лизинг алушы (сублизинг беруші) үшінші жаққа береді(сублизинг алушыға) кәсіпкерлік мақсатта уақытша пайдалануға. Сублизинг келісім шартымен, әр айда төлем төлеу міндеттемесі мен уақытша пайдалану құқығымен.
Сондай-ақ лизинг келісім шартының бұзылуы немесе уақытының бітуі , сонымен бірге лизинг алушының банкроттық жағдайында лизинг затына иелік ету құқығы да өзгеріске ұшырады. Лизинг алушы банкроттық немесе жойылу жағдайында лизинг затын қайтаруы тиіс. Бұл жағдайда лизинг затына арест салуға, конфискелеуге жол берілмейді.
Сонымен заңға енгізілген толықтырулар қайтарымды, қайтара, сублизинг және т.б. сұрақтарға нақты жауап береді.
Лизинг заңнамаларында жасалған оң өзгерістерге қарамастан мүдделі жақтар(лизингтік компаниялар, банктер мен инвесторлар) лизинг дамуына кері әсер ететін факторларды жою мақсатында, заң шығарушы органдармен жұмыс жасауды көздеп отыр.
2. Алекс ЖШС –ң шаруашылық қызметін және лизинг пайдалану тиімділігін талдау
2.1. Қазақстандағы лизинг дамуының қазіргі жағдайына талдау
Қазақтанда лизингтің қалыптасуы мен дамуының 15 жылдық тарихы бар. Оны біз келесі этаптарға бөліп көрсетуімізге болады.
Бірінші этап (1989-1992). Ішкі нарықта лизингтің туылуы. Бұл кезде көптеген лизингтік компаниялар құрылды. Олар бір реттік тәртіппен көп көлемде лизингтік операциялар жасады. Олар КРАМДС –лизинг 1989ж., Казтех лизинг 1990ж., Инвестлизинг , Техника Лизинг, Туран банктің еншілес кәсіпорны Туранлизинг 1991ж. және т.б.
Атап кететін жайт Қазақстан лизингінің дамуы еуропа құрылымымен ұқсас. Еуропадағы сияқты Қазақстанның да алғашқы лизинг компаниялары жобаларды қаржыландыруға артық қаражаттары бар банктерде құрылды. 1992 жылдың орта кезінде Қазақстанда коммерциялық банк құрамында 120 лизингтік компания және 20-ға жуық лизинг фирмалары жұмыс жасады.
Олар келесі бағыттар бойынша лизингтік қызмет көрсетті:
Аймақтық көтерме делдалдық кәсіпорындар мен компаниялардың және облыстық, аудандық агроөнеркәсіптік кешеніндегі жабдықтаушы кәсіпорынның пунктерінің иелігіндегі техникалық құралдарды уақытша пайдалануға беру.
Коммерциялық банктердің лизингтік операциялары.
Шет ел фирмалары мен біріккен кәсіпорын , сондай -ақ шет елдік компанияның халықаралық экспорт импорт және т.б. Бірінші этапта лизингтік компанияның негізгі клиенттері болып корпоративті кәсіпорындар жатады.
Екінші этап (1992-1994). Қазақстан эконмикасындағы қолайсыз жағдайдың туындауына байланысты лизингтік қызметке қысымның болуы. 1992 жылғы жаппай ырықтандырудың, баға еркіндігінің нәтижесінде гиперинфляция жағдайында көптеген маманданған лизингтік кәсіпорындар өз қызметтерін тоқтатты немесе делдалдық саудаға көшті.
Үшінші этап (1995-2000) –қазақстандағы лизингтік бизнесті мемлекеттік қолдау, ынталандыру, яғни лизингтік қызметтің жандану, инфрақұрылымның кең көлемді дамуы 1995 жылдан бастау алды. Тұрақты лизинг компаниялары құрыла бастады. Мұндай нәтижелер ҚР Үкіметімен қабылданған лизингтік қатынастарды реттеу туралы құқықтық –нормативтік актілер есебінен болды. Олардың негізгісі 1994 жылы қабылданған №266 Шетел инвестициясы туралы заңы. Онда отандық нарықта лизингтік қатынастардың дамуына мемлекет жағынан қолдау көрсету жағы қарастырылған. Негізгі бағыты болып, ауыл шаруашылық техниаксы нарығы болды. 1995 жылы Америкалық және Батыс Германиялық фирмалар мен ауыл шаруашылық техниаксын алуға қол жеткізілді.
1995 жылы лизинг бойынша өндіруші және өңдеуші өнеркәсіптерге қызмет көрсететін Азия лизинг аймақтық компаниясы құрылды.
Сондай –ақ ҚР Ауыл шаруашылық министрлігі жанынан лизингтік қор құрылды. Кең Дала АҚ 1995ж., Агро-лизинг АҚ 1995ж., Cenral Asia Leasing БК 1997ж., КазАгроФинанс 1999ж. 100% мемлекеттік қаржыландыруымен. Лизингтік операциялардың басым бөлігі мемлекеттің қаржыландыруымен жасалды. 1996-2000 ж.ж. лизингтік операцияларға мемлекет есебінен 4,5млрд. тенге қаржы жұмсалған. Лизингтік операцияларға мемлекеттің қатысуының оң және теріс жақтары болды.Оң жағы пайыздық ставканы төмендетсе( 36-40 %-дан 12-15 %-ға ), теріс жағы бақылау сапасын төмендетті. Техниканың негізгі бөлігі қайтарымдылығы төмен ауыл шаруашылығы ұжымдарына берілді. Олар облыстық әкімшіліктердің заңдық құқығы жоқ кепілдіктермен берілді. Жаппай қайтарымсыздықтың нәтижесінде мемлекеттік лизингтік қор таратылып, оның қызметі мемлекеттік қаржы –лизингтік компаниясы КазАгроФинанс ЖАҚ берілді.
2000 жылы 5 шілдеде қабылданған Қаржылық лизинг туралы заң лизингтік қатынастардың дамуының төртінші кезеңі банктік этаптың дамуының бастамасы болды. Бұл қабылданған заңда лизинг алушы, лизинг беруші , жабдықтаушы (сатушы) құқықтары мен міндеттері нақты көрсетілген. Лизинг алушының құқығын қорғауға көп көңіл бөлінген.
Қабылданған заң көптеген банктерде еншілес лизингтік компаниялардың ашылуына түрткі болды. Статистикаға жүгінсек 2000 жылы жасалған лизингтік келісімдердің басым бөлігі әлі де мемлекеттің үлесінде, яғни мемлекет 100% қаржыландыруымен құрылған компанияларда. Бұл компаниялар Үкіметтің ауыл әлеуетін көтеру мақсатында құрылған еді. Жаңа қабылданған заң еліміздің алдыңғы қатарлы коммерциялық банктері мен лизингтік компанияларының құрылуына ықпал жасады. 2000-2003 жылдары 9 лизингтік компания құрылды. Бұл этаптағы негізгі оқиға –жылы қаңтарда құрылған АҚШ-тың халықаралық даму агенттігі (ЮСАИД) мен Халықаралық қаржы корпорациясының бірлескен Қазақстандағы лизингті дамыту бағдарламасы. Аталған бағдарламаның мақсаты еліміздегі шағын және орта бизнеске лизинг арқылы инвестиция алуына мүмкіндік жасау және олардың қатысуымен жасалатын лизингтік келісімдер көлемін арттыру.
Халқаралық қаржы корпорациясы лизингтік қатынастарды дамытуда дамушы және дамыған елдерде көшбасшы болып табылады. Ол 35 елде лизингтік қатынастардың дамуына көмек көрсетіп, 30 жылда 50 елдің лизингтік секторына 1млрд. АҚШ доллар қаражат жұмсаған.
Әлемдік тәжірибеге сүйене отырып, Қазақстанның лизингтік даму бағдарламасы келесілерді қамтиды:
лизингтің құқықтық –нормативтік базасын талдау, жетілдіру.
лизингтік қызмет нарығы қатысушыларын, банк мамандарын , лизингтік компания мамандарын оқыту және лизинг алушы кәсіпорындарға кеңес беру.
шет елдік те жергілікті де инвесторлармен байланыс орнату.
Лизингтің артықшылықтарын түсіндіре отырып, БАҚ арқылы жариялау, түсіндіру.
Бағдарламаға қолайлы құқықтық жағдай туғызу үшін мемлекеттік органдармен тығыз байланыста жұмыс жасау керек. Шет елдік инвесторлар мен жергілікті кәсіпорындарға түсіндіру, кеңестік жұмыстар, қаржылық институттар мен жеке компанияларды оқыту үшін кең көлемді білімдік компаниялар жүргізу керек. Мамандардың бағалауы бойынша Халқаралық қаржылық корпорациясы 2003 жылы Қазақстанның лизингтік компаниясымен бірге 440 лизингтік келісімді қаржыландырған, ол 2002 жылмен салыстырғанда 2 есе көп. Келісімдердің жалпы құны 84 млн. $ құрап, оның 70 % шағын және орта бизнеске жұмсалған.
Алғашқы лизиннгтік компаниялар ауыл шаруашылығын қолдау мақсатында мемлекеттің қатысуымен құрылды. Лизингке берілген ауыл шаруашылығы техникасының 60 %-ға жуығы ҚазАгроФинанс , 27 % Астана Финанс ЖАҚ үлесіне тиесілі болды. Сонымен бірге бұл салада Ресей ауыл шаруашылық техникасын ұсынушы Агромашлизинг ЖАҚ қызмет жасайды.
Ал егер тек коммерциялық лизингтік компанияларды қарастыратын болсақ, лизингке тартылған құралдар ішінде 50% көлік құралдарымен жол жөндеу техникасы құрайды. Лизингтік компаниялар сұраныс жағдайында бірінші кезекте өндірістің жоғары өтімді құралдарын қаржыландырады. Бұл лизинг берушінің тәуекелін төмендетумен түсіндіріледі. Қазіргі біздің нарықта құрал жабдық пен жабдықтаушы қазақстандық, ресейлік және шет елдік компаниялар жұмыс жасауда. 2004 жылдан бастан Қазақстан Республикасының лизингтік дамуы 5 этабына көшті. Бұл дегеніміз кешенді қайта қарау, яғни лизингтік заңдарды жетілдіру.
Еліміздегі лизингтік компанияларының басым бөлігі Алматы қаласында орналасқан: Альфа Лизинг, Альянс Лизинг, АТФ лизинг, БТА лизинг , Казтранслизинг, Медикал лизинг Груп, Нуринвест.
Агромашлизинг, Астана –Финанс, Зерновая , КазАгроФинанс лизингтік компанияларының басты офистері Астанада орналасқан.
Еліміздегі лизинг компанияның көбеюі лизингтік индустрияның нақты дамуына және ауыл шаруашылығы мен шағын кәсіпкерліктің дамуына мол жағдай жасайды.
Лизингтік қызметтің негізгі тұтқалары болып отын энергетикалық, металлургиялық, көлік, сауда, ауыл шаруашылығы салалары жатады.
жылы лизингтік келісімдер көлемін 2-есеге көбейтуді көздеп отыр. Аталған компаниялардың негізгі талап ететін заңдық және бухгалтерлік құжаттары жалпы ұқсас, бірақ кейбір ерекшеліктер бар: аванстық төлемнің көлемінде, пайыздық ставкаларында, лизингтік обьектінің минималды және максималды құнының көлемінде.Көпшілік компанияларда лизингтік келісімдер 40-350 мың $-ға дейін түрленуі мүмкін, ал бірқатар компаниялар ірі келісімдерді ( 2-4 млн.$ дейін) қаржыландырады. Лизингтің жылдық пайыздық ставкасы 18-22 % құрайды. Аграрлық саланы қолдау мақсатында мемлекеттік субсидия алатын кейбір компаниялар, ауыл шаруашылық секторы үшін біршама төмен ставкалар қолданылады. Халықаралық қаржы корпарациясының жорамалы бойынша лизингтік нарықтың кеңеюі коммерциялық лизингтік компаниялардың жылдық пйыздық ставкаларын 15-17% дейін төмендетеді. Яғни Ресейлік лизингтік ставкаларына сәйкес келеді. Халықаралық қаржы корпарациясының жүргізген зерттеуі бойынша 2006 жылы Қазақстанның лизингтік секторы кеңейіп 500-600 млн. $-ға көбейеді деген жорамал бар. Лизингтік нарықта көптеген жаңа компаниялар құрылып, банктер лизингтік келісімдерді тікелей қаржыландыра бастайды. Қазақстанның лизингтік саласының дамуы басқа Орта Азия елдерінің көрсеткіштерінен кем емес, тек жасалған лизингтік келісімдер көлемі бойынша Өзбекстаннан кейінгі орында. Бұрынғы постсоциалистік елдермен салыстырғанда еліміздің заңдық актілері лизингтің дамуына қолайлы болып табылады. Соңғы жылдары қабылданған заңдық актілер мен енгізілген өзгерістер лизингтік қызметтің қарқынды дамуына мүмкіндік жасап отыр.
Сондай -ақ 2004 жылы 10 наурызда қабылданған №532-11 ҚР Қаржылық лизинг туралы заңының қабылдануына байланысты лизинг қызметінің дамуында жаңа серпіліс туындады. Лизингтік қызметті құқықтық қамтамасыз етуіміз қажет, бірақ ол лизингтің дамуына толық жағдай болып табылмайды. Лизингтік сектордың жалпы қалыптасып, дамуы ол жұмыс істейтін экономиканың жағдайына байланысты. Бірінші кезекте шағын және орта бизнесті қаржыландыратын қаржы институттарына тәуелді. Соңғы жылдардағы экономикалық өсу жағдайында Қазақстандағы кәсіпкерлікті дамыту мен инвестициялаудың ең тиімді механизмі болып табылады. Қазіргі уақытта лизингтік компаниялардың алдында өз портфельдерін барынша көп қатысушыларға бөліп беруі қажет, шағын және орта бизнесті қаржыландыруы керек, ал ол өз тәуекелінің төмендеуіне көмектеседі. Қазақстанның лизингтік қызмет нарығының дамуының айтарлықтай жоғары потенциалы бар. Лизинг икемді және жоғары пайдалы экономикалық тетік, яғни еліміздің басымды салаларына инвестиция тарту құралы, отандық өндіріс дамуын, шағын бизнеске қолдау көрсету және коммерциялық банктер үшін сенімді кіріс көзі болып отыр.
Азаматтық –құқықтық реттеу. ҚР лизингтік операцияларын азаматтық құқықтық реттеу 1999 жылы қабылданған. Азаматтық кодекстің 29 бабы Мүліктік қарыз бойнша және 2000 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz