Адвокаттық қызмет пәнінен лекция тезистері
1.лекция тақырыбы: Адвокатураның мәні мен міндеттері.
2.лекция тақырыбы: Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің қағидалары
3.лекция тақырыбы: Қазақстан Республикасының “Адвокаттық қызсмет туралы” заңы және қазіргі кезеңде оны жетілдірудің кейбір мәселелері.
4.лекция тақырыбы: Қазақстандағы адвокатураның пайда болуы және дамуының кезеңдері.
5.лекция тақырыбы: 19.20 ғ. Басындағы Қазақстандағы қорғау институтының ерекшелігі
6.лекция тақырыбы: Адвокаттар қызметінің ұйымдастыру нысандары.
7.лекция тақырыбы: Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтық мәртебесі.
8.лекция тақырыбы: Адвокаттық кәсіптік әдебі.
9.лекция тақырыбы: Қазақстан Республикасы адвокатурасының ұйымдық құқықтық мәртебесі.
10.лекция тақырыбы: Адвокаттың халықаралық одағы (достастығы).
11.лекция тақырыбы: Адвокаттың қылмыстық істер бойынша заң көмегін көрсетуі.
12.лекция тақырыбы: Қорғаушының процессуалдық жағдайы, құқықтары мен міндеттері
13.лекция тақырыбы: Адвокаттың азаматтық істер бойынша атқаратын қызметі.
14.лекция тақырыбы: Адвокаттың азаматтық іс жүгізуге тапсырма қабылдау шарттары
15.лекция тақырыбы: Адвокаттың әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша заң көмегін көрсету жөніндегі қызметінің жүзеге асырылуы.
2.лекция тақырыбы: Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің қағидалары
3.лекция тақырыбы: Қазақстан Республикасының “Адвокаттық қызсмет туралы” заңы және қазіргі кезеңде оны жетілдірудің кейбір мәселелері.
4.лекция тақырыбы: Қазақстандағы адвокатураның пайда болуы және дамуының кезеңдері.
5.лекция тақырыбы: 19.20 ғ. Басындағы Қазақстандағы қорғау институтының ерекшелігі
6.лекция тақырыбы: Адвокаттар қызметінің ұйымдастыру нысандары.
7.лекция тақырыбы: Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтық мәртебесі.
8.лекция тақырыбы: Адвокаттық кәсіптік әдебі.
9.лекция тақырыбы: Қазақстан Республикасы адвокатурасының ұйымдық құқықтық мәртебесі.
10.лекция тақырыбы: Адвокаттың халықаралық одағы (достастығы).
11.лекция тақырыбы: Адвокаттың қылмыстық істер бойынша заң көмегін көрсетуі.
12.лекция тақырыбы: Қорғаушының процессуалдық жағдайы, құқықтары мен міндеттері
13.лекция тақырыбы: Адвокаттың азаматтық істер бойынша атқаратын қызметі.
14.лекция тақырыбы: Адвокаттың азаматтық іс жүгізуге тапсырма қабылдау шарттары
15.лекция тақырыбы: Адвокаттың әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша заң көмегін көрсету жөніндегі қызметінің жүзеге асырылуы.
Әрбір Қазақстан Республикасының (азамат) адамдары азаматтығы заңға сәйкес алынады және тоқтатылады, ол қандай негізде алынғанына қарамастан бірыңғай және тең болып табылады. Республика өзінің одан тыс жерде жүрген азаматтарын қорғауға және оларға қамқорлық жасауға кепілдік береді. Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумасынан жазылған, олар абсолютті деп табылады. Олардан ешкім айыра алмайды. Заңдар өзге де нормативтік құқықтық актілердің мазмұнымен қолданылуы осыдан орай анықталады. Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда, заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға құқылы. Яғни, әркімнің білікті заң көмегін алуға құқығы бар. Мұнда заңда көрсетілген жағдайларда заң көмегін тегін көрсетілуі тиіс. Мысалға, әрбір заңды бұзған субъекті яғни, ұсталған, тұтқындалған, қылмыс жасалды деп айыпталған әрбір адам сол ұсталғаннан, тұтқындалғаннан немесе айыпталған кезден бастап, адвокаттың көмегін пайдалануға құқылы. Осы көрсетілген заңдылықтарды ескере отырып, Қазақстан Респуликасының адвокатурасыныңқоғамда маңыздылығы бар екенін айқындауға болады. Азаматтардың заң кепілдігінеалған құқықтарының сақталуын мемлекеттік, соның ішінде құқық қорғау органдары қамтамасыз етеді. Осы тұрғыдан тұлғаның құқықпен қорғалуы азаматтың қоғам мен мемлекеттің алдындағы міндеттерін орындай отыра, өзінің баолық құқықтарын пайдалануына толық мүмкіндік жасалуы алдыңғы сапқа шығады. Негізі адвокатураның мақсаты әрбір мемлекетте адамның өз құқықтарын, бостандықтарын сотта қорғауға және білікті заң көмегін алуға мемлекет кепілдік берген және Қазақстан Респуликасының Конституциясымен (бұл әрбәр мемлекеттің конституциясына қатысты). Қазақстан Респуликасының Конституциясымен баянды етілген құқығын жүзеге асыруға, жәрдемдесуге арналған. Сонымен қатар адвокатура қылмыстық істер бойынша қорғау, азаматтық, әкімшілік және басқа да істер бойынша өкілдік ету, сондай-ақ азаматтардың құқықтарын , бостандықтары мен заңды мүдделерін, сондай-ақ заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мен іске асыруға жәрдемдесу мақсатында заң көмегінің өзге де түрлерін көрсету жөніндегі адвокаттардың қызметін ұйымдастырылады.
Бұл жерде ескере кететініміз азаматтың қызмет шеңберінде адвокаттар көрсетілген заң көмегі кәсіпкерлік қызмет болып табылмайды.
Бұл жерде ескере кететініміз азаматтың қызмет шеңберінде адвокаттар көрсетілген заң көмегі кәсіпкерлік қызмет болып табылмайды.
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық. Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие /под общ. Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре /правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2 /10/.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М. Издательство “Гранть “ 2002.-4
6. Төлебекова А.Қ. ҚР Қылмыстық іс жүргізу құқығы. Жалпы бөлімі: Оқулық-Алматы: “Жеті жарғы” 2000. 416 бет.
7. Тыныбеков С.Т., Воронина Л.В. Задачник по учебной дисциплина “Адвокатура и адвокатская деятельность в РК”. Алматы: КазНУ, 2003. 61с.
8. Халиков К. ҚР құқық қорғау органдары. Оқу құралы.- Алматы,”Санат”, 1995. 176 бет.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие /под общ. Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре /правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2 /10/.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М. Издательство “Гранть “ 2002.-4
6. Төлебекова А.Қ. ҚР Қылмыстық іс жүргізу құқығы. Жалпы бөлімі: Оқулық-Алматы: “Жеті жарғы” 2000. 416 бет.
7. Тыныбеков С.Т., Воронина Л.В. Задачник по учебной дисциплина “Адвокатура и адвокатская деятельность в РК”. Алматы: КазНУ, 2003. 61с.
8. Халиков К. ҚР құқық қорғау органдары. Оқу құралы.- Алматы,”Санат”, 1995. 176 бет.
15. ЛЕКЦИЯ ТЕЗИСТЕРІ
1-лекция тақырыбы: Адвокатураның мәні мен міндеттері.
1.Лекция сабағының жоспары:
1.Адвокаттық қызметтінің түсінігі
2.Адвокаттық қызметтің міндеттері
3.Адаокаттар көрсететін заң көмегінің түрлері
2.Лекция мақсаты: Кәзіргі қоғамға байланысты адвокаттық қызметтің
түсінігі мен мәні, адвокаттық қызметтің пәні, жүйесі, адвокаттар
көрсететін заң көмегінің түрлерімен таныстыру.
3.Лекция мәтіні:
1. Әрбір Қазақстан Республикасының (азамат) адамдары азаматтығы заңға
сәйкес алынады және тоқтатылады, ол қандай негізде алынғанына қарамастан
бірыңғай және тең болып табылады. Республика өзінің одан тыс жерде жүрген
азаматтарын қорғауға және оларға қамқорлық жасауға кепілдік береді. Адам
құқықтары мен бостандықтары әркімге тумасынан жазылған, олар абсолютті
деп табылады. Олардан ешкім айыра алмайды. Заңдар өзге де нормативтік
құқықтық актілердің мазмұнымен қолданылуы осыдан орай анықталады.
Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің
құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда, заңға
қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға құқылы. Яғни, әркімнің
білікті заң көмегін алуға құқығы бар. Мұнда заңда көрсетілген жағдайларда
заң көмегін тегін көрсетілуі тиіс. Мысалға, әрбір заңды бұзған субъекті
яғни, ұсталған, тұтқындалған, қылмыс жасалды деп айыпталған әрбір адам
сол ұсталғаннан, тұтқындалғаннан немесе айыпталған кезден бастап,
адвокаттың көмегін пайдалануға құқылы. Осы көрсетілген заңдылықтарды
ескере отырып, Қазақстан Респуликасының адвокатурасыныңқоғамда
маңыздылығы бар екенін айқындауға болады. Азаматтардың заң
кепілдігінеалған құқықтарының сақталуын мемлекеттік, соның ішінде құқық
қорғау органдары қамтамасыз етеді. Осы тұрғыдан тұлғаның құқықпен
қорғалуы азаматтың қоғам мен мемлекеттің алдындағы міндеттерін орындай
отыра, өзінің баолық құқықтарын пайдалануына толық мүмкіндік жасалуы
алдыңғы сапқа шығады. Негізі адвокатураның мақсаты әрбір мемлекетте
адамның өз құқықтарын, бостандықтарын сотта қорғауға және білікті заң
көмегін алуға мемлекет кепілдік берген және Қазақстан Респуликасының
Конституциясымен (бұл әрбәр мемлекеттің конституциясына қатысты).
Қазақстан Респуликасының Конституциясымен баянды етілген құқығын жүзеге
асыруға, жәрдемдесуге арналған. Сонымен қатар адвокатура қылмыстық істер
бойынша қорғау, азаматтық, әкімшілік және басқа да істер бойынша өкілдік
ету, сондай-ақ азаматтардың құқықтарын , бостандықтары мен заңды
мүдделерін, сондай-ақ заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделерін
қорғау мен іске асыруға жәрдемдесу мақсатында заң көмегінің өзге де
түрлерін көрсету жөніндегі адвокаттардың қызметін ұйымдастырылады.
Бұл жерде ескере кететініміз азаматтың қызмет шеңберінде адвокаттар
көрсетілген заң көмегі кәсіпкерлік қызмет болып табылмайды.
2. 1. Адвокат заң талаптарын сақтауға, адвокатураны ұйымдастыру мен оның
қызметiнiң принциптерiн басшылыққа алуға, кәсiптiк мiнез-құлық
нормаларының талаптары мен адвокаттық құпияны сақтауға мiндеттi.
2. Егер адвокат осы iс бойынша мүдделерi көмек сұрап өтiнiш жасаған
адамның (тараптардың өзара келiсiмi бойынша ара ағайын болған жағдайларды
қоспағанда) мүдделерiне қайшы келетiн адамдарға заң көмегiн көрсетiп
жүрсе немесе бұдан бұрын көрсеткен болса немесе судья, прокурор,
анықтауды жүргiзушi адам, тергеушi, сарапшы, маман, аудармашы, куә,
жәбiрленушi немесе куәгер, азаматтық талап қоюшы немесе азаматтық
жауапкер ретiнде iске қатысқан жағдайларда, сондай-ақ егер iстi тергеуге
немесе қарауға адвокатпен жақын туыстық қатынастағы лауазымды адам
қатысса, ол заң көмегiн көрсету туралы тапсырмадан бас тартуға мiндеттi.
3. Адвокат заң көмегiн көрсетуге байланысты өзiне мәлiм болған
мәлiметтердi құпия сақтауға мiндеттi және көмек сұрап өтiнiш жасаған
адамның келiсiмiнсiз оларды жария етуге құқығы жоқ.
4. Iс бойынша адвокаттың көмек сұрап өтiнiш жасаған адамның
жағдайын нашарлататын құқықтық позиция ұстануына тыйым салынады.
5. Адвокаттың қылмыстық iс бойынша қабылданған тапсырмадан бас
тартуға құқығы жоқ және ол қорғалатын адамның немесе адвокаттың өзiнiң
көзқарасы бойынша әдiлетсiз үкiм шығарылған жағдайда оған белгiленген
тәртiппен шағым жасауға мiндеттi.
6. Адвокатқа мемлекеттiк қызметте болуға және кәсiпкерлiк қызметпен
айналысуға, оқытушылық, ғылыми немесе шығармашылық қызметтен басқа өзге
де ақы төленетiн қызметпен айналысуға тыйым салынады
3 Заң көмегiн көрсете отырып, адвокаттар:
1) шешiлуi кәсiби заң бiлiмдерiн қажет ететiн мәселелер бойынша
консультациялар, түсiндiрмелер, кеңестер мен жазбаша қорытындылар бередi;
2) талап қою арыздарын, шағымдар мен құқықтық сипаттағы басқа
құжаттарды жасайды;
3) анықтау, алдын ала тергеу органдарында, соттарда, мемлекеттiк
және өзге де органдарда, ұйымдарда және азаматтармен қарым-қатынастарда
жеке және заңды тұлғалардың өкiлдiгi мен оларды қорғауды жүзеге асырады.
4 Адвокаттар заңдарда тыйым салынбаған өзге де заң көмегiн көрсетедi.
5.Көмек сұрап келген адам адвокатты таңдап алуға ерiктi, бұған
адвокат оған тегiн заң көмегiн көрсету үшiн осы Заңның 6-бабы сондай-
ақ, егер қорғалушы өзiне адвокат таңдап алмаса немесе таңдай алмаса, оның
қатысуы мiндеттi болатын қылмыстық iстер бойынша қорғаушы ретiнде
тағайындалатын жағдайлар қосылмайды.
6.Қылмыстық iстер жөнiндегi кәсiби қорғауды тек адвокаттар ғана
жүзеге асырады.
4. Сабақ тақырыбына сәйкес әдебиеттер:
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық.
Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие под общ.
Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском
процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2
10.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М.
Издательство “Гранть “ 2002.-4
5.Бақылау сұрақтары:
1.Заң тұрғысынан көмек алу әр бір адам мен азаматтың конституциялық
құқығы.
2.Адвокатура ұғымы және оның мақсаттары.
3.Адвокат қызметтерінің негізгі бағыттары.
4.Адвокаттық қызметті реттейтін заңдар.
5.Адвокатураның ұйымдастырылуының негізі мен қағидалары.
2-лекция тақырыбы: Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің қағидалары
1.Лекция сабағының жоспары:
1.Адвокаттық қызметтің ұйымдастырылуының маңыздылығы
2.Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің қағидалары
2.Лекция мақсаты: Адвокаттық қызметтің белгілері мен қағидалары,
Адвокаттар алқасының тәуелсіздігі оның қызметіне, заң актілерінде тікелей
көзделген жағдайларды қоспағанда, қадағалау органы, анықтау және алдын ала
тергеу органдары, саяси партиялар, қоғамдық бірлестіктер өзге ұйымдармен
лауазымды тұлғалар тарапынан араласуға жол берілмейтіндігін түсіндіру
3.Лекция мәтіні:
1. Адвокатураның негізгі ұйымдық құқықтар нысаны адвокаттар алқасы болып
табылады.
1997жылы 5 желтоқсандағы ҚР Адвокаттық қызмет туралы заңының 20 бабына
сәйкес адвокаииар алқасы жеке және заңды тұлғалардың құқықтарымен заңды
мүдделерін білдіру және қорғау болып табылады, осы заңда белгіленген өзге
де міндеттерді орындау үшін құралатын адвокаттардың коммерциялық емес,
кәсіби өзін-өзі басқаратын және өзін-өзі қаржыландыратын ұйым екені
көрсетілген.
Адвокаттар алқасы коммериялық емес, өйткені ол мүшелікке негізделген,
яғни құрылтайшылары арасында алынған таза табысты бөліспейтін және
адвокаттар қорғау ақысының аударымдары есебінен ұсталатын ұйым.
Адвокаттық қызмет шегінде адвокаттар көрсететін заң көмегі кәсіпкерлік
қызмет емес, өйткені адвокаттар қорғау ақысы, бұл кіріс емес еңбек үшін
төлейтін сома.
Адвокаттар алқасынынң тәуелсіздігі оның қызметіне, заң актілерінде
тікелей көзделген жағдайларды қоспағанда, қадағалау органы, анықтау және
алдын ала тергеу органдары, саяси партиялар, қоғамдық бірлестіктер өзге
ұйымдармен лауазымды тұлғалар тарапынан араласуға жол берілмейтіндігінде.
Алқаның кәсібилігі –оның тек адвокаттық қызметі жүзеге асыру құқығына
лицензия алған тұлғалардың құратындығында. Кәсіби міндеттемесін атқаруы
мүмкін еместігін анықиау мақсатында олрдың кәсіби білімінің, құқықтық
мәдениетін және адвокаттық әдеп нормаларын сақтау деңгейін анықтау үшін
адвокаттар алқасы 5 жылда бір рет адвокаттарға аттестациялау жүргізеді.
Өзін-өзі басқарудың мәні алқаның ұйымдастырылуы мен қызметіне, оның
ішінде мүшесінге қабылдау, сандық құрам, мүшелікті тоқтату, тәртіптік
жауапкершілік және мүшеліктен шығару туралы шешімдерге қатысты барлық
күнделікті мәселелердің шешімін дербес қабылдау құқығында жатыр. Бұл
адвокаттар алқасы мүшелерінің жалпы жиналысы, төралқа және тексеру
комиссиясы сияқты басқару органдарының болуынан көрінеді.
Өзін-өзі қаржыландырудың мәні адвокаттар алқасы бүкіл қызметін
әдеттегідей, алқа мүшелерінің жеке қаражаты есебінен жүргізіледі. Осы
қаражаттың құралу көздері : мүшелік және кіріс жарналары демеушілік және
заңда тыйым салынбаған өзге де көздер есебімен құралады.
2.Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметi:
1) адвокаттардың өз қызметiн жүзеге асыру кезiндегi тәуелсiздiгi;
2) адвокаттық қызметтi заңдарда тыйым салынбаған әдiстерiн және
құралдармен жүзеге асыру;
3) заң актiлерiнде тiкелей көзделген жағдайларды қоспағанда,
прокуратура, соттар, анықтау және алдын ала тергеу органдары, басқа
мемлекеттiк органдар, өзге ұйымдар мен лауазымды адамдар тарапынан
адвокаттардың қызметiне араласуға жол бермеу;
4) кәсiби мiнез-құлық нормаларын ұстану және адвокаттық құпияны сақтау
принциптерiне негiзделедi.
4. Сабақ тақырыбына сәйкес әдебиеттер:
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық.
Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие под общ.
Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском
процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2
10.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М.
Издательство “Гранть “ 2002.-4
5.Бақылау сұрақтары:
1.Адвокатура ұғымы және оның мақсаттары.
2.Адвокат қызметтерінің негізгі бағыттары.
3.Адвокаттық қызметті реттейтін заңдар.
4.Адвокатураның ұйымдастырылуының негізі мен қағидалары.
3-лекция тақырыбы: Қазақстан Республикасының “Адвокаттық қызсмет туралы”
заңы және қазіргі кезеңде оны жетілдірудің кейбір мәселелері.
1.Лекция сабағының жоспары:
1. Адвокаттық қызметтің ерекшеліктері
2. Адвокаттық қызметтің қайнар көздері
2.Лекция мақсаты: Адвокаттық қызметтің белгілері мен қағидалары,
Адвокаттар алқасының тәуелсіздігі оның қызметіне, заң актілерінде тікелей
көзделген жағдайларды қоспағанда, қадағалау органы, анықтау және алдын ала
тергеу органдары, саяси партиялар, қоғамдық бірлестіктер өзге ұйымдармен
лауазымды тұлғалар тарапынан араласуға жол берілмейтіндігін түсіндіру
3.Лекция мәтіні:
1. Соңғы жылдары адвокатураның беделі ерекше өсті. Ол мемлекеттік, саяси
басқарудан, оның ішінде қызметтеріне қол сұғушылықтан босатылған,
адвокаттардың даусы сотта еркін ашық естілуде.
Қазіргі қабылданып жатқан заңдар, жұмыс жасап жатқан заңдар тұлғаны
қорғау үшін қажетті жағдайлар жасаған. Адвокатураның қоғамдағы рөлі
Қазақстан жерінде кең ауқымды көлемде артуда. Себебі қандай да бір
қылмыстық, азаматтық немесе әкімшілік істерді жүргізу барысында
азаматтардың мүдделерін адвокат қорғаушы ретінде, өкіл,заңды өкіл ретінде
заңды өкілдік жасайды. Осы қызметтерді жүзеге асыруда Қазақстан
Республикасында көптеген жұмыс атқарылуда.
Соның бірі болып жоғарыда айтылып кеткен адвокатураның қызметін реттейтін
заң, заңды орындауда әрбір адам өзінің тарапынан іс-әрекет жасауы қажет.
Егер де заңдар орындалмаса, онда өзіміз бір қалыпты жұмыс жасай
алмайтындығымыз әшкереленеді.
Адвокатура – сотқа өз тарапынан кәсіби көмек көрсету үшін құрылған
мекеме. Сотта іс жүзінде адвокат әділдікті орнатуға көмек береді.
Адвокатура тұрғындарға заңды көмек беретін қоғамдық ұйым. Әрбір адвокат
көмек сұрап келген тұлғаның құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін
шақырылған тұлға болып есептеледі.
Адвокаттың қызметінің құқықтық негізі “Адвокаттық қызмет туралың заңның 2
бабында адвокаттық қызметтің реттелуі тәртібі осы Заңмен және басқа да
адвокаттық қызметті реттейтін заңдармен бекітіледі деп айтылған.
Қазақстанда адвокатура қызметінің ұйымдастырушылық- құқықтық нысаны
ретінде адвокаттар алқасы болып табылады. Бұлар он құрылтайшының
басымдылығы бойынша аумақтық белгілер бойынша құрылады. Адвокаттар
алқасын құруға мемлекеттік органдардың арнайы рұқсаты талап етілмейді.
Адвокат алқаларының қызметін белгілейтін негізгі құжат адвокат алқаларының
жалпы жиналысында қабылданған оның жарғысы болып табылады.
Адвокаттық қызметінің ұйымдастырушылық формасы:
- заң консультациясы;
- адвокаттық кеңселер;
- заңды тұлға ретінде тіркелмей жеке-дара адвокаттық қызмет атқару.
Өз міндеттерін орындау барысында адвокат сотта азаматтардың, ұйымдардың
құқықтары мен міндеттерін қорғау үшін қызмет жасайды. Адвокат –
заңдылықтың нығайтылуына жәрдем беретін, сонымен қатар жоғарыда айтылып
кеткен қызметті жүзеге асыратын қоғамдық қызметкер.
Адвокаттық қызметті бір мезгілде мамандандырылған және қоғамдық қызмет
болуның қажеті жоқ. Адвокаттың бүкіл қызметі – оның қоғамдық қызметі.
Адвокат әр уақытта заңның түсінігін әділ және барлық талаптарға сай
түсіндіру керек.
Адвокаттың мақсаты азаматтарға заңды көмек көрсетуден тұрады.
2. Қазақстан Республикасы Адвокатурасыны және адвокаттық қызметі пәнінің
қайнар көздеріне біріншіден Қазақстан Республикасның Конституицясы немесе
жалпы:
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. Жалпы бөлім. 27.12.1994
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. Ерекше бөлім. 01.07.1999
3.Қазақстан Республикасының Адвокаттық қызмет туралы заңы. 05.12.1997
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі 01.05.2007
4. Қазақстан республикасының соттар және сот мәртебесі туралы заңы
20.12.2000ж.
Жалпы адвокаттық қызметін реттейтін заңдардың барлығын адвокаттық қызметтің
қайнар көздері ретінде қарастыруға болады.
4. Сабақ тақырыбына сәйкес әдебиеттер:
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық.
Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие под общ.
Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском
процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2
10.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М.
Издательство “Гранть “ 2002.-4
5.Бақылау сұрақтары:
1.Адвокаттық қызметтің қайнар көздері
2.Адвокаттық қызметтің ерекшеліктері
3.Адвокаттық қызметті реттейтін заңдар.
4.Адвокатураның ұйымдастырылуының негізі мен қағидалары.
4-лекция тақырыбы: Қазақстандағы адвокатураның пайда болуы және дамуының
кезеңдері.
1.Лекция сабағының жоспары:
1.Адвокатураның пайда болу тарихы
2.Қазақтардың әдет-ғұрып құқығындағы адвокаттық қызметтің элементтері
2.Лекция мақсаты: Адвокатураѓа ж‰ктелген міндеттердіњ орындалу
ерекшеліктеріне жєне ќ±ќыќтыќ ќатынастар ж‰йесіндегі оныњ жаѓдайына орай
тарихтыњ єр кезењінде оѓан деген кµзќарас ќоѓамныњ саяси ж‰йесіне, оныњ
экономикалыќ дењгейіне, азаматтардыњ ќ±ќыќтыќ мєдениеті мен ќ±ќыќтыќ
санасына жєне кµптеген басќа жєйттарѓа байланысты µзгеріп отыратынын
түсіндіру.
3.Лекция мәтіні:
1. Ќазаќстандаѓы адвокатураныњ б‰гінгі ќызметімен жєй к‰йін оныњ
ќалыптасу, ќ±рылу жєне даму тарихын мейлінше т‰сіну жєне ќарастыру м‰мкін
емес. µйткені б±ларсыз мањызды ќоѓамдыќ-ќ±ќыќтыњ институттыњ алдында т±рѓан
міндеттердіњ мєнін т‰сінуге болмайды. Аќыр аяѓында б±л бізге ќ±ќыќтыќ жєне
демократиялыќ мемлекетті ќ±руда адвокатураныњ орнын, ролі мен мањызын
аныќтауѓа м‰мкіндік береді.
Адвокатураѓа ж‰ктелген міндеттердіњ орындалу ерекшеліктеріне жєне
ќ±ќыќтыќ ќатынастар ж‰йесіндегі оныњ жаѓдайына орай тарихтыњ єр
кезењінде оѓан деген кµзќарас ќоѓамныњ саяси ж‰йесіне, оныњ экономикалыќ
дењгейіне, азаматтардыњ ќ±ќыќтыќ мєдениеті мен ќ±ќыќтыќ санасына жєне
кµптеген басќа жєйттарѓа байланысты µзгеріп отырды.
Адвокатураныњ ќалыптасу жолы ќиын болды жєне ќоѓам дамуыныњ жекелеген
кезењінде адвокатура ±йымдары ќызметініњ нысанын, тєсілдері мен єдістерін
жетілдірудіњ сан т‰рлі жолдары іздестірілді.
Патша самодержавиясы кезінде адвокаттыќ ќызметтіњ дамуы мемлекеттіњ
азаматтыќ ќоѓамныњ жања тєуелсіз институттарын–кєсіби адвокаттыќ
бірлестіктерді ќ±руѓа р±ќсат ету ниетініњ жоќтыѓымен тежеледі, I Петрден
бастап (ол оларды µсекші, ±рылармен жєне суайттармен ымыралас деп атады,
µздерініњ ќажетсіз бос дєлелдемелерімен судьяныњ басын ќатырады жєне істі
тез бітірудіњ орнына оны боссµздікпен ±заќќа созады) .
2. Сот ж‰йесініњ реформасына дейін ќорѓау институты наќты міндеті,
маќсаты мен м‰ддесі бар ќандай да бір рєсімделген жєне ±йымдасќан ќоѓамдыќ
топ бола алмайды. Б±ныњ ‰стіне олардыњ µкілдерініњ тиісті кєсіби білімі,
µзініњ ±йымдыќ ќ±рылымы мен атауы болѓан жоќ. Бірнеше ѓасыр бойында
адвокаттардыњ міндетін жеке адамдар – делдалдар реттеп отырды, соѓан орай
оларѓа ќомаќты талап ќойылмайды (арнайы білімніњ болуы жєне т.б.)
Єдеттегідей, олардыњ міндеті кейбір ќ±жаттарды присяжной делдалдар
(ќаѓаздарды) жазып тасумен шектелді, тіпті 1832 жылы присяжной делдалдар
(стряпчий) институтыныњ ќ±рылуы да µз ќызметініњ жіктік сипатына орай
Ресейдіњ сан алуан єлеуметтік жіктерініњ µкілдеріне сот пен басќа
мекемелерде олардыњ м‰ддесін ќорѓауѓа кепілдік бере алмады.
Ал ќазаќ ќоѓамында ќорѓау институтыныњ белгілі бір тарихи дєст‰рлері
болды. Ресей империясы отарланѓанѓа дейін б‰гінгі Ќазаќстан аумаѓында
айрыќша ќорѓау институтыныњ (немесе осындай тегершіктердіњ) болѓандыѓы
туралы т±жырым жасауѓа болады. Олардыњ кейбірі XX ѓасырдыњ 20-жылдарына
дейін саќталды. Осылайша, ќазаќтыњ ѓ±рыптыќ ќ±ќыѓындаѓы айыптау баѓытымен
ќатар онда іздестірушілік бастау орын алды, б±л ќ±ќыќ б±зушылыќтыњ жєй-
жапсарын шынайы талќылауѓа м‰мкіндік берді жєне сол арќылы айыпталушыны
негізсіз жаладан ќорѓауѓа ыќпал етті .
4. Сабақ тақырыбына сәйкес әдебиеттер:
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық.
Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие под общ.
Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском
процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2
10.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М.
Издательство “Гранть “ 2002.-4
5.Бақылау сұрақтары:
1.Присяжный сенімділерінің құқытары мен міндеттері.
2.19 және 20 ғ. Басындағы Қазақстандағы қорғау институтының ерекшелігі..
3.Кеңес заманында Қазақстанда адвокатураның даму кезеңі.
5-лекция тақырыбы: 19-20 ғ. Басындағы Қазақстандағы қорғау
институтының ерекшелігі
1.Лекция сабағының жоспары:
1.Қазақстандағы адвокатураның кеңестік дәуірмен қазіргі уақытта
ұйымдастырылуы мен қызметі
2.Қазақстанда адвокатураның 1917ж. Кезеңге дейінгі қалыптасуы
2.Лекция мақсаты: Адвокаттық қызметтінің қорғау институтының
ерекшелігін түсіндіру
3.Лекция мәтіні:
1. 1922-жылѓы 26-мамырдаѓы Б‰кілодаќтыќ Орталыќ Атќару Комитетініњ
(ВЦИК) Ќаулысымен бекітілген адвокатура туралы Ереже адвокаттыќ ќызметті
тікелей реттейтін алѓашќы нормативтік ќ±ќыќтыќ акті бола отыра,
адвокатураны алѓашќы рет ењбекшілерге азаматтыќ дауларды шешу кезінде зањ
кµмегін ќылмыстыќ сотта ќорѓауды ќамтамасыз ету маќсатында ќ±рылѓан, µзін-
µзі басќаратын ±йым ретінде аныќтады . Єділеттіњ губерниялыќ бµлімдері
жанынан ќылмыстыќ жєне азаматтыќ істер бойынша ќорѓаушылар алќасы ќ±рылды.
Алѓашќы ќ±рамдаѓы ќорѓаушылар алќасыныњ м‰шелерін Єділеттіњ губерниялыќ
бµлімдерініњ ±сынысы бойынша губерниялыќ атќару комитеттері бекітті. Б±дан
єрі алќаѓа м‰шеге ќабылдауды алќа тµралќасы ж‰ргізді, олар алќаѓа жєне
м‰шелерді ќабылдаудан бас тарту ќ±ќыѓы берілген губерниялыќ атќару
комитетініњ тµралќасына ќабылдау туралы хабарлап отырды. Ќорѓаушы
алќасыныњ м‰шелері мемлекеттік мекемелер мен кєіпсорындарда ќызмет жасай
алмайтын. Тек мыналарѓа р±ќсат етіледі:
1 сайлау бойынша мемлекеттік лауазымда отырѓан т±лѓалар ‰шін;
2 зањ ѓылымыныњ профессорлары мен оќытушылар ‰шін;
Ќорѓауды ±йымдастыру мєселесіне 1921 жылѓы 8-сєуірдегі ЌАССР Орталыќ
Атќару Комитеті (ЦИК) Декретімен бекітілген Ќырѓыз автономиялы Социалистік
Республикасыныњ халыќ соты туралы Ережесініњ арнайы бµлімі арналды. Онда
1920 жылѓы 21-ќазандаѓы РСФСР халыќ соты туралы Ереженіњ кейбір баптары сол
ќалпында ќайталанды.
Адвокатураны ±йымдастырудаѓы ќиындыќтарѓа ќарамастан республикада
м‰мкіндік шегінде адвокат кадрларын даярлау ж‰ргізілді. Осылайша, 1936-жылы
адвокаттар алќасында 141 адам болды. Сол жылы алќа ќызметкерлерініњ алѓашќы
б‰кіл ќазаќсатандыќ съезі шаќырылды, онда халыќќа зањ кµмегін жаќсарту
жµніндегі адвокатура міндеттер аныќталды.
1977-жылы кењестік зањнама тарихында КСРО конституциясында алѓашќы
рет адвокатураныњ ќ±ќыќтыќ жаѓдайы бекітіледі(161-бап). Сµйтіп, мемлекеттік
ресми дењгейде адвокатураныњ конституциялыќ органы, ал адвокатты сот ісін
ж‰ргізу кезінде тікелей ќатысушы ретінде мойындады. 1979-жылѓы 30-
ќарашадаѓы КСРО-даѓы адвокатура туралы зањ ќабылданды. Осы нормативтік
ќ±ќыќтыќ актімен жалпы одаќтыќ кµлемде кењестік адвокатураныњ ±йымдыќ жєне
ќызмет мєселелері реттеледі. Осы зањ негізінде єрбір одаќтас республикада
Адвокатура туралы Ереже єзірленеді (Ќазаќстанда м±ндай Ереже 1980-жылѓы
13-ќарашада бекітілді). Осындай актілерді ќабылдау адвокаттар ќызметін
бірізді реттеуді ќамтамсыз ету жєне сонымен ќатар адвокаттар алќасыныњ
ролін кµтеру, кейбір мєселелерде адвокаттарѓа ‰лкен дербестік беру
ќажеттігінен туындады.
Сонымен ќатар адвокатураныњ мемлекетке тєуелділігі к‰шейді. Осылайша,
адвокаттар алќасы тек жергілікті мемлекеттік органдармен Єділет
министтірлігініњ келісімімен жєне маќ±лдануымен ѓана ќ±рыла алады, осы
органдаѓы алќаныњ сандыќ ќ±рамын реттейді, адвокаттыњ соттаѓы мінез-ќ±лќын
баќылауды жєне т.б.
Ережеде адвокатураныњ міндеті, адвокатураѓа м‰ше ќабылдау жєне одан
шыѓару тєртібі аныќталып, алќаныњ ±йымдыќ ќызметін жетілдіру шаралары
ќарастырылады жєне адвокаттыќ ќызметініњ кепілдігі т±жырымдалады. Атап
айтќанда, мемлекеттік органдар адвокаттыќ сауалы бойынша зањ кµмегін
кµрсетуге байланысты ќажетті ќ±жаттарды зањ консультациясы арќылы беруге
міндетті болды. Адвокатурадан шыѓарылѓан адвокаттар шаѓымын ќараудыњ
соттаѓы тєртібі ќарастырылады. Алќаныњ басшы органдарын сайлау, µкілеттік
мерзімі тєртібініњ біріњѓай ережесі белгіленеді. Осыны.њ барлыѓы, сµз жоќ
кењестік сот тµрелігі ж‰йесінде адвокатураныњ орны мен мањызын кµтереді,
азаматтар мен ±йымдарѓа кµрсетілген зањ кµмегініњ сапасын арттырады,
соњѓылардыњ µз зањды ќ±ќыќтары мен м‰дделерін ж‰зеге асыруына кµмектесті.
Осы ереженіњ кµптеген баптары ізінше ќолданыстаѓы Адвокаттыќ ќызмет
туралы ЌР Зањына негіз болып ќаланды, адвокаттар ќызметін конституциялыќ
реттеу, Ќазаќ ССР адвокатурасы туралы Ереженіњ ќабылдануы ќылмыстыќ сот
ісінде зањдылыќты ќамтамсыз ету соттыњ зањды, ќисынды жєне єділ ‰кім
шыѓаруы т±рѓысынан ќорѓау институы ролініњ µскендігін кµрсетті.
Ќылмыстыќ сот ісініњ алѓашќы сатысындаѓы ќорѓау ќ±ќыѓы зањдыќ т±рѓыдан
1989-жылѓы 13-ќарашадаѓы сот ќ±рылысы туралы КСРО жєне одаќтас
республикалары сєуірдегі Негіздерінде бекітілді. Негіздерге, 1990-жылѓы 10-
сєуірдегі КСРО Зањына сєйкес Ќылмыстыќ сот ісі Негіздерініњ 13, 22, 23-
баптарына µзгерістер мен толыќтырулар енгізілді .
Осындай зањдар ЌазССР-ында тиісінше 1990-жылѓы 23-ќараша мен 1991-
жылѓы 16-аќпанда ќабылданды.
Ќ±ќыќтыќ реформаныњ т±жырымдамалыќ баѓытталуы адвокатура институтыныњ
республика ќ±ќыќ ќорѓау ж‰йесінде лайыќты орын алып, µзін-µзі
ќаржыландыратын коммерциялыќ емес ±йым ретіндегі дербестігін
саќтайтындыѓында. Ал б±л ‰шін адвокат µзініњ кєсіби парызын орындауѓа
тиісті іс ж‰ргізу ќ±ќыќтары мен міндеттемелерін алуѓа тиіс.
80-ші жылдар шегінде жєне 90-шы жылдардыњ басында ќ±ќыќ саласында
басталѓан µзгерістердіњ пєрменді, білікті адвокатураны ќалыптастыру ‰шін
негіз ќалаѓандыѓын атап µткен жµн. Адвокатураныњ ќосалќы сот мекемесі,
екендігі туралы жалѓан ±ѓымѓа негізделген ќоѓамдыќ теріс пікір біртіндеп
жойылды (дєйек сµз Ю.И.Стецовский бойынша).
Сµйтіп, адвокатура шын мєнінде мемлекеттіњ ќажетті ќоѓамдыќ-ќ±ќыќтыќ
институтына айналды, б±ны адвокаттар ењбегініњ ролі мен беделініњ артуы
айѓаќтайды. Мысалы, 1995-жылдыњ басында адвокаттардыњ жалпы саныныњ 1989-
жылмен салыстырѓанда ‰штен бір есеге артып, екі мыњнан асты .
1995 жылы Ќазаќстан Республикасы Конституциясыныњ ќабылдануы барлыќ
ќолданыстаѓы зањдарды реформалау ќажеттігін туѓызды, б±ѓан атап айтќанда,
1997-жылѓы 5-желтоќсанда Ќазаќстан Републикасыныњ Адвокаттыќ ќызмет
туралы Зањыныњ ќабылдануы дєлел ретінде тілге тиек етуге болады.
Адвокатура жаѓдайы мен адвокаттыњ ќ±ќыќтыќ мєртебесініњ єрт‰рлі
мемлекеттерде бірдей еместігі белгілі. Б±л тек ќоѓамда, елде жєне зањнамада
ќандай ќ±ќыќтыќ режим жєне т±лѓалардыњ ќандай к‰йде екендігіне ѓана емес,
сондай-аќ мемлекеттіњ ќ±ќыќтыќ ж‰йесі мен ±лттыќ дєст‰рлерге жєне оныњ
экономикасына да байланысты.
Адвокатура туралы зањнамада болѓан µзгерістер адвокатура ќызметін
жетілдіру мєселелеріне байланысты ќазіргі жаѓдайдаѓы адвокатура ќызметіне
µзге кµзќарасты талап етті; наќтыраќ айтќанда: адвокаттыњ сот ісіне ќатысуы
кезінде туындаѓан мєселелерді толыќ жєне жан жаќты зерттеу; ЌР зањнамасына
толыќтырулар мен µзгерістер енгізу бойынша даярлыќ; зањ кµмегініњ тµлемі
мен республикалыќ бюджет ќаражаты есебінен ќорѓау мен µкілдік етуге
байланысты шыѓындарды µтеу жєне т.б.
Ќазіргі уаќытта адвокатура ќызметін тєртіптейтін негігі зањ жоѓарыда
аталѓан арнайы зањ болып табылады, онда адвокаттыќ ќызметтіњ тєртібі мен
мазм±нын жєне осылардан туындайтын ќ±ќыќ ќатынастарды реттейтін ќ±ќыќтыќ
нормалар біріктіріліп ж‰йеленген.
Б±л зањ ЌР Конституциясы мен ќ±ќыќтыќ реформалардыњ Мемлекеттік
баѓдарламасына сєйкес ќабылданды.
Онда Конституция негізінде ќабылданѓан нормативтік ќ±ќыќтыќ актілердіњ
ережелері; б±ныњ алдында жинаќталѓан практикалыќ тєжірбие; жетекші
ќазаќстандыќ жєне шетелдік ѓалымдардыњ ењбектері ескерілді.
2. Адвокатураныњ ќалыптасу жолы ќиын болды жєне ќоѓам дамуыныњ
жекелеген кезењінде адвокатура ±йымдары ќызметініњ нысанын, тєсілдері мен
єдістерін жетілдірудіњ сан т‰рлі жолдары іздестірілді.
Патша самодержавиясы кезінде адвокаттыќ ќызметтіњ дамуы мемлекеттіњ
азаматтыќ ќоѓамныњ жања тєуелсіз институттарын–кєсіби адвокаттыќ
бірлестіктерді ќ±руѓа р±ќсат ету ниетініњ жоќтыѓымен тежеледі, I Петрден
бастап (ол оларды µсекші, ±рылармен жєне суайттармен ымыралас деп атады,
µздерініњ ќажетсіз бос дєлелдемелерімен судьяныњ басын ќатырады жєне істі
тез бітірудіњ орнына оны боссµздікпен ±заќќа созады) .
Сот ж‰йесініњ реформасына дейін ќорѓау институты наќты міндеті,
маќсаты мен м‰ддесі бар ќандай да бір рєсімделген жєне ±йымдасќан ќоѓамдыќ
топ бола алмайды. Б±ныњ ‰стіне олардыњ µкілдерініњ тиісті кєсіби білімі,
µзініњ ±йымдыќ ќ±рылымы мен атауы болѓан жоќ. Бірнеше ѓасыр бойында
адвокаттардыњ міндетін жеке адамдар – делдалдар реттеп отырды, соѓан орай
оларѓа ќомаќты талап ќойылмайды (арнайы білімніњ болуы жєне т.б.)
Єдеттегідей, олардыњ міндеті кейбір ќ±жаттарды присяжной делдалдар
(ќаѓаздарды) жазып тасумен шектелді, тіпті 1832 жылы присяжной делдалдар
(стряпчий) институтыныњ ќ±рылуы да µз ќызметініњ жіктік сипатына орай
Ресейдіњ сан алуан єлеуметтік жіктерініњ µкілдеріне сот пен басќа
мекемелерде олардыњ м‰ддесін ќорѓауѓа кепілдік бере алмады.
4. Сабақ тақырыбына сәйкес әдебиеттер:
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық.
Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие под общ.
Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском
процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2
10.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М.
Издательство “Гранть “ 2002.-4
5.Бақылау сұрақтары:
1.Присяжный сенімділерінің құқытары мен міндеттері.
2.19 және 20 ғ. Басындағы Қазақстандағы қорғау институтының ерекшелігі..
3.Кеңес заманында Қазақстанда адвокатураның даму кезеңі.
6-лекция тақырыбы: Адвокаттар қызметінің ұйымдастыру нысандары.
1.Лекция сабағының жоспары:
1.Адвокаттар алқасы және оның құрылу тәртібі
2.Адвокаттар алқасының органдары және олардың өкілеттілігі
3.Заң консултациясы
2.Лекция мақсаты: Адвокаттық қызметтінің құрылу тәртібін және
органдарының құзіреттілігін оқып түсіндіру
3.Лекция мәтіні:
1. Адвокатураның негізгі ұйымдық құқықтар нысаны адвокаттар алқасы
болып табылады.
1997жылы 5 желтоқсандағы ҚР Адвокаттық қызмет туралы заңының 20 бабына
сәйкес адвокаииар алқасы жеке және заңды тұлғалардың құқықтарымен заңды
мүдделерін білдіру және қорғау болып табылады, осы заңда белгіленген өзге
де міндеттерді орындау үшін құралатын адвокаттардың коммерциялық емес,
кәсіби өзін-өзі басқаратын және өзін-өзі қаржыландыратын ұйым екені
көрсетілген.
Адвокаттар алқасы коммериялық емес, өйткені ол мүшелікке негізделген,
яғни құрылтайшылары арасында алынған таза табысты бөліспейтін және
адвокаттар қорғау ақысының аударымдары есебінен ұсталатын ұйым. Адвокаттық
қызмет шегінде адвокаттар көрсететін заң көмегі кәсіпкерлік қызмет емес,
өйткені адвокаттар қорғау ақысы, бұл кіріс емес еңбек үшін төлейтін сома.
Адвокаттар алқасынынң тәуелсіздігі оның қызметіне, заң актілерінде
тікелей көзделген жағдайларды қоспағанда, қадағалау органы, анықтау және
алдын ала тергеу органдары, саяси партиялар, қоғамдық бірлестіктер өзге
ұйымдармен лауазымды тұлғалар тарапынан араласуға жол берілмейтіндігінде.
Алқаның кәсібилігі –оның тек адвокаттық қызметі жүзеге асыру құқығына
лицензия алған тұлғалардың құратындығында. Кәсіби міндеттемесін атқаруы
мүмкін еместігін анықиау мақсатында олрдың кәсіби білімінің, құқықтық
мәдениетін және адвокаттық әдеп нормаларын сақтау деңгейін анықтау үшін
адвокаттар алқасы 5 жылда бір рет адвокаттарға аттестациялау жүргізеді.
Өзін-өзі басқарудың мәні алқаның ұйымдастырылуы мен қызметіне, оның ішінде
мүшесінге қабылдау, сандық құрам, мүшелікті тоқтату, тәртіптік
жауапкершілік және мүшеліктен шығару туралы шешімдерге қатысты барлық
күнделікті мәселелердің шешімін дербес қабылдау құқығында жатыр. Бұл
адвокаттар алқасы мүшелерінің жалпы жиналысы, төралқа және тексеру
комиссиясы сияқты басқару органдарының болуынан көрінеді.
Өзін-өзі қаржыландырудың мәні адвокаттар алқасы бүкіл қызметін әдеттегідей,
алқа мүшелерінің жеке қаражаты есебінен жүргізіледі. Осы қаражаттың құралу
көздері : мүшелік және кіріс жарналары демеушілік және заңда тыйым
салынбаған өзге де көздер есебімен құралады.
ҚР адвокаттар алқасы республикалық әкімшілік аумақтық бөлініске негізделе
отыра, аумақтық принцип бойынша құралады. Облыс, Республикалық маңыздағы
қала, ҚР астанасы аумағында тек адвокаттар алқасы құралып жұмыс істей
алады. Бұнда басқа облыстың, Республикалық маңызы бар қаланың, Астананың
аумағында өзінің құрылымдық бөлімщелерін, өкілдіктерін құруға құқығы жоқ.
Қазігі уақытта ең ірі және білікті алқалардың бірі Алматы қаласы
адвокаттарының қалалық алқасы.
Адвокаттар алқасына жүктелген негізгі міндеттер алқа мүшелеріне олар
адвокаттық қызметті жүргізген кезде жәрдемдесуі кәсіби көмек мен қорғау
болып табылады. Жарғы – адвокаттар алқасының құрылтай құжаттары болып
табылады, онда осы ұйымның құқықтық жағдайын реттейтін тәртіпті жиыны
белгіленеді.
Коммерциялық емес ұйымның кез –келген жарғысы сияқты ол мыналарды
қарастыруға тиіс:
1. Адвокаттар алқасының атауы, қызметінің мәні мен мақсты.
2. Адвокаттар алқасының орналасқан жері.
3. Адвокаттар алқасының құрылымы, оның органдарын құру тәртібі мен
құзіреті.
4. Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтары мен міндеттері.
5. Адвокаттар алқасына мүшелікке қабылдану және одан шығару тәртібі мен
шарттары.
6. Адвокаттар алқа мүлігінің құрылу негіздері.
7. Адвокаттар алқасының жарғысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу
тәртібі.
8. Адвокаттар алқасының қызметін қайта ұйымдастыру және тоқтату шарттары.
9. Адвокаттар алқасы тараған жағдайда мүлікті пайдалану тәртібі
10. Адвокаттар алқасы өкілеттіліктер мен бөлімшелері туралы мәліметтер.
Адвокаттар алқасының мүшесі алқа мүлігіне меншік құқығын алмайды.
Адвокаттар алқасының қызметі жалпы жиналыстаң шешімі немесе ҚР Заң
актілерінде көздеген жағдайларда сот шешімі бойынша тоқтатылады. Бұл
негізінен оны қайта ұйымдастыру немесе тарату нысанында жүргізіледі. Қорыта
айтқанда адвокаттар алқасының табиғи құқықтық анықтамасын былай сипаттауға
болады:
Адвокаттар алқасы азаматтармен ұйымдастырылған білікті заң көмегін
көрсету мақсатында құрылған мемлекеттік емес, өзін-өзі басқаратын және
өзін-өзі қаржыландыратын кәсіби заңгерлердің ұйымы деп тануға болады.
2. Адвокаттар алқасының органы және олардың өкілеттілігі.
Адвокаттар алқасының жоғарғы органы алқа мүшелерінің жалпы жиналысы, оның
атқарушы органы-төралқа, бақылаушы органы тексеру комиссиясы болып
табылады.
Жарғыда көрсетілген жағдайларда адвокаттар алқасында алқа мүшелерінің
жалпы жиналысында қабылданатын ережелер негізінде іс әрекет ететін өзгеде
органдар құрылады. Адвокаттар алқасының қызметіне күнделікті басшылық пен
бақылау жасау үшін жалпы адвокаттар алқасының төралқасы мен тексеру
комиссиясын сайлайды.
Адвокаттар алқасының төралқасы жасырын дауыс негізінде 4 жылға
сайланады.
Төралқа төрағасы адвокаттар алқасынан жалақы алады, сонымен бірге оның
адвокаттақ қызметпен айналысуға құқығы бар. Тексеру комиссиясы- адвокаттар
алқасының бақылау тексеру органы болып табылады. Тексеру комиссиясына
адвокаттар алқасының, заң консультациясының, адвокаттақ кеңселердің қаржы
шаруашылық қызметін, сондай-ақ жеке дара жұмыс істейтін адвокаттардың
қаржылық қызметін тексеру жылына бір рет жүргізіледі. Негізгі тексеру
мақсаттары мүшелік жарналардың дұрыс аударылуын бақылау мақстаында ғана
жүргізіледі.
3. Заң консультациясын және адвокаттық қызметті ұйымдастырудың өзге
нысандары.
Адвокаттар алқасының мүшесі өз қызметін заң консультациясы арқылы
жүзеге асыруға не дербес немесе басқа адвокаттармен бірлесіп адвокат
кеңселерін, сондай-ақ жүзеге асыруға, құруға құқылы.
Адвокаттар алқасының ұйымдық құрылымын алқа төралқасының қаулысымен
құралатын және адвокаттар алқасы жарғысының және алқа жалпы жиналысында
қабылданатын заң консультациялары туралы ережелері негізінде азаматтарға
және ұйымдарға заң көмегін көрсету үшін құралады. Заң консультациялары
адвокаттар алқасының құрылымдық бөлімшесі болып табылады. Өз міндеттерін
жүзеге асыру үшін анық мүлігі, мекен-жайы, тиісті адвокаттар алқасына
жататындығы, атауы көрсетілген мөрі мен таңбасы, сондай-ақ үлгілері заңда
көрсетілген тәртіппен бекітілетін және тіркелетін өзгеде белгілері болуы
қажет.
Қазіргі уақытта Қазақстанда филиалдары бар 264 қалалық және аудандық
заң консультациялары жұмыс істейді. Заң консультациясының негізгі мақсаты
мыналар:
1. Жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік органдармен, қоғамды
ұйымдастырумен және өзара қарым-қатынастарында олардың заңды
құқықтарын бостандықтары мен мүдделерін қорғауға және жүзеге
асыруына жәрдемдесу мақматында заң көмегңн көрсету
2. Қылмыстық істер бойынша қорғаушы қызметін, азаматтық, шаруашылық,
әкімшілік және өзге істер бойынша өкілдік етуді ұйымдастырады.
3. ҚР-ның заңнама актілерінде көзделген жағдайларда тегін заң көмегін
көрсетуді ұйымдастыру.
4. Адвокатура туралы заңнамаға сәйкес өзінің және басқа да міндеттерді
атқарған уақытында адвокаттардың заіды құқықтарын және мүдделерін
қорғау мен жүзеге асыру
5. Заң консультацияларының жұмысын ұйымдастыру және оның мүшелерінің
адвокат мінез-құлқының кәсіби нормаларының сақтауына және олардың
адвокаттық қызметті ажсауға бақылау жасау.
6. Заң консультациялары мүшелерінің қызметін материалдық техникалық
және ақпараттық анықтамасын қамтамасыз өту мақсатында.
Заң консультацияларына алқа мүшелері қатарынан адвокаттар алқасы
төралқасының қаулысымен тағайындалатын меңгеруші басшылық етеді. Адвокат
алқасының мүшелері адвокат кеңселерін құруға, ұйымдастыруға құқылы. Адвокат
кеңсесі бұл- адвокаттардың білікті заң көмегін көрсету үшін материалдық,
ұйымдық, құқықтық және өзге де жағдайларды қамтамасыз ету мақсатында оның
құрылтайшылары, яғни адвокаттар құрған және қаржыландыратын мекеме
нысандағы коммерциялық емес ұйым. Адвокат кеңсесінде жұмыс істейтін алқа
мүшелерінің жалақысы жарғы мен еңбек шартымен анықталады. Адвокат өз
қызметін заңды тұлға ретінде тіркемей жеке дара жүргізуге құқылы. Мұндай
жағдайда ол бұл туралы адвокаттар алқасына хабар етеді. Өз қызметін заңды
тұлғаны тіркемей асыратын адвокаттың артықшылығы осы арада құрылтайлық
құжаттардың талап етілмейтіндігінде. Адвокат тек ҚР-ның заңнамасында
көзделген тәртіппен бюджетке салықтар мен басқа да міндеттерді төлеуші
ретінде салық органдарына тіркелуге және қолданыстағы ережеге сәйкес қаржы
мен салық органдары алдында есеп беруге міндетті. Тіркелген сәттен бастап,
10күннен кешіктірмей ол бұл туралы адвокаттар алқасына жазбаша хабарлауы
тиіс. Жеке дара жұмыс істейтін адвокат адвокаттар алқасының мүшесі сияқты
мүшелік жарнаны уақытында төлеуге, жарғыда белгіленген тәртіппен шарт
бойынша өз қызметі туралы есепті тапсыруға міндетті.
4. Сабақ тақырыбына сәйкес әдебиеттер:
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық.
Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие под общ.
Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском
процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2
10.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М.
Издательство “Гранть “ 2002.-4
5.Бақылау сұрақтары:
1.Адвокаттар алқасының заңдық мәртебесі, адвокаттар алқасының мүлігі.
2.Адвокаттар алқасының органдары.
3.Адвокаттар алқасы мүшелерінің жалпы жиналысы.
4.Адвокаттар алқасының төралқасы.
5.Адвокаттар алқасының тексеру комиссиясы.
6.Заң косультациялары мен адвокаттар кеңсесі.
7-лекция тақырыбы: Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтық мәртебесі.
1.Лекция сабағының жоспары:
1.Қазақстан Республикасындағы адвокат
2.Адвокаттар алқасына мүшелікке қабылдау тәртібі
3.Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтары мен міндеттері
2.Лекция мақсаты: Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтары мен
міндеттерінің маңыздылығын ашу
3.Лекция мәтіні:
1. 1997 жылғы 5 желтоқсандағы ҚР-ның Адвокаттық қызмет туралы заңында,
жоғары заң білімі бар, адвокаттық қызметті жүзеге асыратын лицензия алған,
адвокаттар алқасының мүшесі болып табылатын және осы заң шеңберінде кәсіби
негізде заң көмегін көрсететін ҚР-ның азаматы екендігі көрсетілген.
Заңнамада адвокаттық қызметпен шұғылданғысы келген тұлғаларға қатаң талап
қойылады. Қасақана қылмыс жасағаны үшін сотталған,белгіленген тәртіппен
әрекетке қабілетсіз немесе әрекет қабілеті шектеулі деп танылған,
адвокаттар алқасынан шығарылған, сондай-ақ босатылған күннен бастап, 1жыл
бойы тәртіптік жағымсыз әрекет жасағаны үшін құқық қорғау органынан
босатылған, сондай-ақ лицензиясының қолдануы заңда белгіленген тәртіппен
тоқтатылған адам адвокатбола алмайды. Егер де, алқадан шығарылып,
адвокаттық қызметті жүргізу құқығына лицензияны сақтаған жағдайда, ол
шығарылған сәттен бастап 6ай откенше алқаға қайта қабылдануға мүмкіндік
берілген. Адвокаттың қызметі тек заңмен және адвокаттық әдеп нормалары
шегінде ғана шектелмейді. Ол сондай-ақ қандай да бір ретпен оның із
қалдыратын солқоғамдағы жалпы қабылданған мінез- құлық қағидасына сүйенуге
тиіс. Олар негізінен: 1) кәсіби қызмет адвокаттарды жалпы құндылықтар мен
мүдделерге байланысты адамдар қоғамдастығына біріктіреді. 2) Заң көмегін
көрсету мақсатын кіріс табудан жоғары қою. 3) Білікті заңгерлер біліммен
практикалық тәжірибе. 4) Жоғары кәсіби әдеп. Бұл жерде кәсіпқойлық
біліктілік тәжірибе және біліммен қатар, сенім, ар-ождан, абырой,
беделсияқты адамгершілік категорияларда негізгі өлшем болып табылады.
Сондықтан да адвокат болғысы келген адам, азаматтар мен ұйыдарға заң
көмегін көрсету барысында заң талаптарына да, моральдық принциптерге де сай
болуы тиіс.
2. Адвокаттар алқасы мүшелікке қабылдау шарттары мен тәртібі ҚР-ның
адвокаттық қызмет туралы Заңымен анықталады, (осы заңға сәйкес адвокаттар
алқасына мүшелік міндетті болып табылады) лицензия алған және адвокаттық
қызметпен айналысқысы келген адам өз таңдауы бойынша адвокаттар алқасына
мүшелікке кіруге және адвокаттық қызмет туралы заңның шеңберінде кәсіптік
негізде заң көмегін көрсетуге міндетті. Алқа мүшелігіне қабылдауды
адвокаттар алқасының төрағасы жүзеге асырады. Өтініш адвокаттар алқасының
төралқасына оны берген адамның қатысуымен өтініш түскен сәттен бастап, бір
айдан кешіктірмей қаралады. Егер адвокаттық қызметпеншұғылдану құқығының
лицензиясы бар және адвокаттар алқасының жарғысы мойындалған жағдайда
алқаға қабылдаудан бас тартуға жол берілмейді. Қажетті білімдер мен кәсіби
дағдылары бар адамды алқы мүшелігіне қабылдауды қамтамасыз ету мақсатында
дербес, тәуелсіз мекеме болып табылатын әділет аттестациялық комиссиясы
құоылған және жұмыс істейді. Аттестациялық комиссия адвокаттық қызметпен
шұғылданғысы келген адамның өтініші бойынша аттестация өткізеді және шешім
шығарады, осы ұсыныс негізінде әділет министрлігі тиісті лицензия береді.
Аттестацияны комиссия ай сайын өткізеді. Адвокаттық қызметпен шұғылдану
құқығына үміткер адамдар комиссияға ҚР Әділет министрлігі кеңесі арқылы
өзіне аттестацияға жіберу туралы өтініш жолдайды: Өтінішке қоса мына
құжаттар қоса тіркеледі:
1. Фотосуреті жапсырылған жеке іс парағы;
2. Сқңғы жұмыс орнынан үміткердің кәсіби білімінің бағасы, оның іскерлік
және адамгершілік қасиеттері сипатталған мінездеме;
3. Жоғары заңгерлік білімі туралы дипломның нотариалды куәландырылған
көшірмесі;
4. Еңбек кітапшасының немесе заңгерлік мамандығы бойынша жұмыс істегенін
растайтын өзге құжаттың нотариалды куәландырылған көшірмесі;
5. Үміткер өз қолымен жазған өмірбаян;
6. ҚР азаматының жеке куәлігінің немесе төлқұжатының ксерокөшірмесі;
7. Нарклолгиялық және психитриалдық диспансерлерден алынған медициналық
анықтамалар;
8. Соттылығының және қозғалған қалмыстық істің жоқтығы туралы анықтама;
керек.
Аттестация нәтижесі бойынша әділет министрлігі он күннің ішінде шешім
қабылдайды:
Адвокаттық қызметпен айналысу құқығына лицензия беру туралы;
Осы лицензияны беруден бас тарту туралы.
Адвокаттар алқасына мүшелік адвокаттың отбасылық, жеке немесе өзге
сипаттағы жағдайы туралы өтініш негізінде тоқтата тұруы мүмкін. Бұл
адвокаттың мемлекеттік қызметте тұрып, парламентке депутат болып сайланған
мерзімді, міндетті әскери қызметте болған, мүшелік жарналарды ұдайы
төлемегендігі үшін адвокаттар алқасынан шығарылған кезде алқа жарғысында
көзделген өзге жағдайларда, сондай-ақ лицензиялау туралы заңнама
актілерінде көзделген басқа негіздер бойынша лицензия күшінің
тоқтатылғандығын білдіреді.
Мүшелікті тоқтата тұру жоғарыда аталған мән-жайлар бойынша адвокаттың
адвокаттар алқасының мүшесі ретіндегі құқықтары мен міндеттерінің уақытша
доғарылатындығын білдіреді. Алқа мүшелік тоқтатылған кезеңде адвокат осы
жарналарды толық немесе бір бөліктен төлеуден адвокаттар алқасы ұйымымен
босатылуы мүмкін.
Адвокаттар аласы мүшеліктің доғарылуы адвокаттарды алқадан шығару
жолымен жүзеге асырылады. Адвокаттар алқасының төралқасы адвокаттарды мына
жағдайда шығарады:
1. Адвокаттың қызметпен айналысу құқығының лицензиясы кері қайтарып алынған
немесе күші тоқтаған;
2. Адвокат өзінің кәсіби міндеттерін орындау кезінде ҚР заңдарының
талаптары мен нормаларын бірнеше рет бұзған;
3. Жеткіліксіз біліктілігі салдарынан өз кәсіби міндетін атқара
алмайтындығы анықталған;
4. Мүшелік жарналарды ұдайы төлемеген;
5. Кәсіпкерлік қызметпен, сондай-ақ өзге ақылы қызметпен шұғылданған;
6. Өз еркі бойынша;
7. Алқа жарғысында көзделген өзге жағдайларды және олардың арасында.
Алқа мүшелерінің жалпы жиналысында (конференциясында) адвокат алқадан
шығарғандығы үшін шағымдана алады. Алқадан шығарылғандығы үшін адвокат,
сондай-ақ алқа төрағасы құрылысының көшірмесін алған күннен бастап бір ай
мерзімде сотқа шағымдана алады.
3. Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтары мен міңдеттері.
Адвокаттың құқықтары мен міндеттерін жүзеге асыру мәселесін толығырақ ашып
көрсету үшін, біздің ойымызша оны адвокаттар алқасының мүшесі және заң
көмегін көрсететін тұлға ретінде олардың тығыз, өзара байланысын ескере
отыра, шартты түрде ажырату керек.
Өзін-өзі басқаратын ұйымның мүшесі бола отыра, адвокаттық алқа:
1) оның органдары және лауазымды тұлғалары тарапына кәсіби көмекті және
қолдауды пайдалануға 2) адвокаттар алқасы органдарына сайлауға және
сайлануға 3) адвокаттар алқасын басқаруға қатысуға 4)Адвокаттар алқасы
органдарының алдында оның қызметіне байланыты мәселелерді қоюға 5)оның
жұмысын жақсарту мен жетілдіру бойынша ұсыныстар енгізуге
6) шешімдерді талқылаумен қабылдауға қатысуға 7) адвокаттар алқасы
органдарының олардың қызметі туралы құжаттармен материалдарды тапсыруды
талап етуге 8) адвокаттар алқасының өз қызметіне немесе іс әрекетін
тексеруі мен талқылануының барлық жағдайына қатысуға 9) алқа жарғысында
анықталған тәртіп пен шарттар бойынша адвокаттар алқасы мүлігін
пайдалануға 10) өз еркімен алқа құрылымынан шығуға құқығы бар.
Адвокаттар алқасы мүшелеоінің құқығы қылмыстық істер азаматтың
әкімшілік және өзге істер бойынша, сондай-ақ азаматтар мен ұйымдарға
заңнамада тыйым салынбаған заң көмегінің басқа түрлерін көрсетуде
жеткілікті. Адвокат қорғаушы немесе өкіл ретінде іс жүргізу заңнамасына
сәйкес құзіретіне тиісті мәселелерді шешу жатқызылған , барлық соттарда,
мемлекеттік және басқа органдармен ұйымдарда, заң көмегін көрсетуге, өтініш
жасаған тұлғалардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға және білдіруге
құқылы.
Адвокат іс жүргізу құқықтарын қылмыстық, азаматтық немесе әкімшілік
іске қатысқан сәттен бастап ала алады, ол бұған дейін ол өзіне өтініш
жасаған кез келген тұлғаға заң көмегін көрсетеді, консультация,
түсініктеме, кеңес және кәсіби заңдық білімді талап ететін өзге құқықтық
сипаттағы құжаттарды толтырады. Заң адвокаттан іс бойынша ақиқатқа жету
айыпталушының жауапкершілігін ақтау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1-лекция тақырыбы: Адвокатураның мәні мен міндеттері.
1.Лекция сабағының жоспары:
1.Адвокаттық қызметтінің түсінігі
2.Адвокаттық қызметтің міндеттері
3.Адаокаттар көрсететін заң көмегінің түрлері
2.Лекция мақсаты: Кәзіргі қоғамға байланысты адвокаттық қызметтің
түсінігі мен мәні, адвокаттық қызметтің пәні, жүйесі, адвокаттар
көрсететін заң көмегінің түрлерімен таныстыру.
3.Лекция мәтіні:
1. Әрбір Қазақстан Республикасының (азамат) адамдары азаматтығы заңға
сәйкес алынады және тоқтатылады, ол қандай негізде алынғанына қарамастан
бірыңғай және тең болып табылады. Республика өзінің одан тыс жерде жүрген
азаматтарын қорғауға және оларға қамқорлық жасауға кепілдік береді. Адам
құқықтары мен бостандықтары әркімге тумасынан жазылған, олар абсолютті
деп табылады. Олардан ешкім айыра алмайды. Заңдар өзге де нормативтік
құқықтық актілердің мазмұнымен қолданылуы осыдан орай анықталады.
Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің
құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда, заңға
қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға құқылы. Яғни, әркімнің
білікті заң көмегін алуға құқығы бар. Мұнда заңда көрсетілген жағдайларда
заң көмегін тегін көрсетілуі тиіс. Мысалға, әрбір заңды бұзған субъекті
яғни, ұсталған, тұтқындалған, қылмыс жасалды деп айыпталған әрбір адам
сол ұсталғаннан, тұтқындалғаннан немесе айыпталған кезден бастап,
адвокаттың көмегін пайдалануға құқылы. Осы көрсетілген заңдылықтарды
ескере отырып, Қазақстан Респуликасының адвокатурасыныңқоғамда
маңыздылығы бар екенін айқындауға болады. Азаматтардың заң
кепілдігінеалған құқықтарының сақталуын мемлекеттік, соның ішінде құқық
қорғау органдары қамтамасыз етеді. Осы тұрғыдан тұлғаның құқықпен
қорғалуы азаматтың қоғам мен мемлекеттің алдындағы міндеттерін орындай
отыра, өзінің баолық құқықтарын пайдалануына толық мүмкіндік жасалуы
алдыңғы сапқа шығады. Негізі адвокатураның мақсаты әрбір мемлекетте
адамның өз құқықтарын, бостандықтарын сотта қорғауға және білікті заң
көмегін алуға мемлекет кепілдік берген және Қазақстан Респуликасының
Конституциясымен (бұл әрбәр мемлекеттің конституциясына қатысты).
Қазақстан Респуликасының Конституциясымен баянды етілген құқығын жүзеге
асыруға, жәрдемдесуге арналған. Сонымен қатар адвокатура қылмыстық істер
бойынша қорғау, азаматтық, әкімшілік және басқа да істер бойынша өкілдік
ету, сондай-ақ азаматтардың құқықтарын , бостандықтары мен заңды
мүдделерін, сондай-ақ заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделерін
қорғау мен іске асыруға жәрдемдесу мақсатында заң көмегінің өзге де
түрлерін көрсету жөніндегі адвокаттардың қызметін ұйымдастырылады.
Бұл жерде ескере кететініміз азаматтың қызмет шеңберінде адвокаттар
көрсетілген заң көмегі кәсіпкерлік қызмет болып табылмайды.
2. 1. Адвокат заң талаптарын сақтауға, адвокатураны ұйымдастыру мен оның
қызметiнiң принциптерiн басшылыққа алуға, кәсiптiк мiнез-құлық
нормаларының талаптары мен адвокаттық құпияны сақтауға мiндеттi.
2. Егер адвокат осы iс бойынша мүдделерi көмек сұрап өтiнiш жасаған
адамның (тараптардың өзара келiсiмi бойынша ара ағайын болған жағдайларды
қоспағанда) мүдделерiне қайшы келетiн адамдарға заң көмегiн көрсетiп
жүрсе немесе бұдан бұрын көрсеткен болса немесе судья, прокурор,
анықтауды жүргiзушi адам, тергеушi, сарапшы, маман, аудармашы, куә,
жәбiрленушi немесе куәгер, азаматтық талап қоюшы немесе азаматтық
жауапкер ретiнде iске қатысқан жағдайларда, сондай-ақ егер iстi тергеуге
немесе қарауға адвокатпен жақын туыстық қатынастағы лауазымды адам
қатысса, ол заң көмегiн көрсету туралы тапсырмадан бас тартуға мiндеттi.
3. Адвокат заң көмегiн көрсетуге байланысты өзiне мәлiм болған
мәлiметтердi құпия сақтауға мiндеттi және көмек сұрап өтiнiш жасаған
адамның келiсiмiнсiз оларды жария етуге құқығы жоқ.
4. Iс бойынша адвокаттың көмек сұрап өтiнiш жасаған адамның
жағдайын нашарлататын құқықтық позиция ұстануына тыйым салынады.
5. Адвокаттың қылмыстық iс бойынша қабылданған тапсырмадан бас
тартуға құқығы жоқ және ол қорғалатын адамның немесе адвокаттың өзiнiң
көзқарасы бойынша әдiлетсiз үкiм шығарылған жағдайда оған белгiленген
тәртiппен шағым жасауға мiндеттi.
6. Адвокатқа мемлекеттiк қызметте болуға және кәсiпкерлiк қызметпен
айналысуға, оқытушылық, ғылыми немесе шығармашылық қызметтен басқа өзге
де ақы төленетiн қызметпен айналысуға тыйым салынады
3 Заң көмегiн көрсете отырып, адвокаттар:
1) шешiлуi кәсiби заң бiлiмдерiн қажет ететiн мәселелер бойынша
консультациялар, түсiндiрмелер, кеңестер мен жазбаша қорытындылар бередi;
2) талап қою арыздарын, шағымдар мен құқықтық сипаттағы басқа
құжаттарды жасайды;
3) анықтау, алдын ала тергеу органдарында, соттарда, мемлекеттiк
және өзге де органдарда, ұйымдарда және азаматтармен қарым-қатынастарда
жеке және заңды тұлғалардың өкiлдiгi мен оларды қорғауды жүзеге асырады.
4 Адвокаттар заңдарда тыйым салынбаған өзге де заң көмегiн көрсетедi.
5.Көмек сұрап келген адам адвокатты таңдап алуға ерiктi, бұған
адвокат оған тегiн заң көмегiн көрсету үшiн осы Заңның 6-бабы сондай-
ақ, егер қорғалушы өзiне адвокат таңдап алмаса немесе таңдай алмаса, оның
қатысуы мiндеттi болатын қылмыстық iстер бойынша қорғаушы ретiнде
тағайындалатын жағдайлар қосылмайды.
6.Қылмыстық iстер жөнiндегi кәсiби қорғауды тек адвокаттар ғана
жүзеге асырады.
4. Сабақ тақырыбына сәйкес әдебиеттер:
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық.
Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие под общ.
Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском
процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2
10.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М.
Издательство “Гранть “ 2002.-4
5.Бақылау сұрақтары:
1.Заң тұрғысынан көмек алу әр бір адам мен азаматтың конституциялық
құқығы.
2.Адвокатура ұғымы және оның мақсаттары.
3.Адвокат қызметтерінің негізгі бағыттары.
4.Адвокаттық қызметті реттейтін заңдар.
5.Адвокатураның ұйымдастырылуының негізі мен қағидалары.
2-лекция тақырыбы: Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің қағидалары
1.Лекция сабағының жоспары:
1.Адвокаттық қызметтің ұйымдастырылуының маңыздылығы
2.Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметінің қағидалары
2.Лекция мақсаты: Адвокаттық қызметтің белгілері мен қағидалары,
Адвокаттар алқасының тәуелсіздігі оның қызметіне, заң актілерінде тікелей
көзделген жағдайларды қоспағанда, қадағалау органы, анықтау және алдын ала
тергеу органдары, саяси партиялар, қоғамдық бірлестіктер өзге ұйымдармен
лауазымды тұлғалар тарапынан араласуға жол берілмейтіндігін түсіндіру
3.Лекция мәтіні:
1. Адвокатураның негізгі ұйымдық құқықтар нысаны адвокаттар алқасы болып
табылады.
1997жылы 5 желтоқсандағы ҚР Адвокаттық қызмет туралы заңының 20 бабына
сәйкес адвокаииар алқасы жеке және заңды тұлғалардың құқықтарымен заңды
мүдделерін білдіру және қорғау болып табылады, осы заңда белгіленген өзге
де міндеттерді орындау үшін құралатын адвокаттардың коммерциялық емес,
кәсіби өзін-өзі басқаратын және өзін-өзі қаржыландыратын ұйым екені
көрсетілген.
Адвокаттар алқасы коммериялық емес, өйткені ол мүшелікке негізделген,
яғни құрылтайшылары арасында алынған таза табысты бөліспейтін және
адвокаттар қорғау ақысының аударымдары есебінен ұсталатын ұйым.
Адвокаттық қызмет шегінде адвокаттар көрсететін заң көмегі кәсіпкерлік
қызмет емес, өйткені адвокаттар қорғау ақысы, бұл кіріс емес еңбек үшін
төлейтін сома.
Адвокаттар алқасынынң тәуелсіздігі оның қызметіне, заң актілерінде
тікелей көзделген жағдайларды қоспағанда, қадағалау органы, анықтау және
алдын ала тергеу органдары, саяси партиялар, қоғамдық бірлестіктер өзге
ұйымдармен лауазымды тұлғалар тарапынан араласуға жол берілмейтіндігінде.
Алқаның кәсібилігі –оның тек адвокаттық қызметі жүзеге асыру құқығына
лицензия алған тұлғалардың құратындығында. Кәсіби міндеттемесін атқаруы
мүмкін еместігін анықиау мақсатында олрдың кәсіби білімінің, құқықтық
мәдениетін және адвокаттық әдеп нормаларын сақтау деңгейін анықтау үшін
адвокаттар алқасы 5 жылда бір рет адвокаттарға аттестациялау жүргізеді.
Өзін-өзі басқарудың мәні алқаның ұйымдастырылуы мен қызметіне, оның
ішінде мүшесінге қабылдау, сандық құрам, мүшелікті тоқтату, тәртіптік
жауапкершілік және мүшеліктен шығару туралы шешімдерге қатысты барлық
күнделікті мәселелердің шешімін дербес қабылдау құқығында жатыр. Бұл
адвокаттар алқасы мүшелерінің жалпы жиналысы, төралқа және тексеру
комиссиясы сияқты басқару органдарының болуынан көрінеді.
Өзін-өзі қаржыландырудың мәні адвокаттар алқасы бүкіл қызметін
әдеттегідей, алқа мүшелерінің жеке қаражаты есебінен жүргізіледі. Осы
қаражаттың құралу көздері : мүшелік және кіріс жарналары демеушілік және
заңда тыйым салынбаған өзге де көздер есебімен құралады.
2.Адвокатураның ұйымдастырылуы мен қызметi:
1) адвокаттардың өз қызметiн жүзеге асыру кезiндегi тәуелсiздiгi;
2) адвокаттық қызметтi заңдарда тыйым салынбаған әдiстерiн және
құралдармен жүзеге асыру;
3) заң актiлерiнде тiкелей көзделген жағдайларды қоспағанда,
прокуратура, соттар, анықтау және алдын ала тергеу органдары, басқа
мемлекеттiк органдар, өзге ұйымдар мен лауазымды адамдар тарапынан
адвокаттардың қызметiне араласуға жол бермеу;
4) кәсiби мiнез-құлық нормаларын ұстану және адвокаттық құпияны сақтау
принциптерiне негiзделедi.
4. Сабақ тақырыбына сәйкес әдебиеттер:
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық.
Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие под общ.
Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском
процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2
10.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М.
Издательство “Гранть “ 2002.-4
5.Бақылау сұрақтары:
1.Адвокатура ұғымы және оның мақсаттары.
2.Адвокат қызметтерінің негізгі бағыттары.
3.Адвокаттық қызметті реттейтін заңдар.
4.Адвокатураның ұйымдастырылуының негізі мен қағидалары.
3-лекция тақырыбы: Қазақстан Республикасының “Адвокаттық қызсмет туралы”
заңы және қазіргі кезеңде оны жетілдірудің кейбір мәселелері.
1.Лекция сабағының жоспары:
1. Адвокаттық қызметтің ерекшеліктері
2. Адвокаттық қызметтің қайнар көздері
2.Лекция мақсаты: Адвокаттық қызметтің белгілері мен қағидалары,
Адвокаттар алқасының тәуелсіздігі оның қызметіне, заң актілерінде тікелей
көзделген жағдайларды қоспағанда, қадағалау органы, анықтау және алдын ала
тергеу органдары, саяси партиялар, қоғамдық бірлестіктер өзге ұйымдармен
лауазымды тұлғалар тарапынан араласуға жол берілмейтіндігін түсіндіру
3.Лекция мәтіні:
1. Соңғы жылдары адвокатураның беделі ерекше өсті. Ол мемлекеттік, саяси
басқарудан, оның ішінде қызметтеріне қол сұғушылықтан босатылған,
адвокаттардың даусы сотта еркін ашық естілуде.
Қазіргі қабылданып жатқан заңдар, жұмыс жасап жатқан заңдар тұлғаны
қорғау үшін қажетті жағдайлар жасаған. Адвокатураның қоғамдағы рөлі
Қазақстан жерінде кең ауқымды көлемде артуда. Себебі қандай да бір
қылмыстық, азаматтық немесе әкімшілік істерді жүргізу барысында
азаматтардың мүдделерін адвокат қорғаушы ретінде, өкіл,заңды өкіл ретінде
заңды өкілдік жасайды. Осы қызметтерді жүзеге асыруда Қазақстан
Республикасында көптеген жұмыс атқарылуда.
Соның бірі болып жоғарыда айтылып кеткен адвокатураның қызметін реттейтін
заң, заңды орындауда әрбір адам өзінің тарапынан іс-әрекет жасауы қажет.
Егер де заңдар орындалмаса, онда өзіміз бір қалыпты жұмыс жасай
алмайтындығымыз әшкереленеді.
Адвокатура – сотқа өз тарапынан кәсіби көмек көрсету үшін құрылған
мекеме. Сотта іс жүзінде адвокат әділдікті орнатуға көмек береді.
Адвокатура тұрғындарға заңды көмек беретін қоғамдық ұйым. Әрбір адвокат
көмек сұрап келген тұлғаның құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін
шақырылған тұлға болып есептеледі.
Адвокаттың қызметінің құқықтық негізі “Адвокаттық қызмет туралың заңның 2
бабында адвокаттық қызметтің реттелуі тәртібі осы Заңмен және басқа да
адвокаттық қызметті реттейтін заңдармен бекітіледі деп айтылған.
Қазақстанда адвокатура қызметінің ұйымдастырушылық- құқықтық нысаны
ретінде адвокаттар алқасы болып табылады. Бұлар он құрылтайшының
басымдылығы бойынша аумақтық белгілер бойынша құрылады. Адвокаттар
алқасын құруға мемлекеттік органдардың арнайы рұқсаты талап етілмейді.
Адвокат алқаларының қызметін белгілейтін негізгі құжат адвокат алқаларының
жалпы жиналысында қабылданған оның жарғысы болып табылады.
Адвокаттық қызметінің ұйымдастырушылық формасы:
- заң консультациясы;
- адвокаттық кеңселер;
- заңды тұлға ретінде тіркелмей жеке-дара адвокаттық қызмет атқару.
Өз міндеттерін орындау барысында адвокат сотта азаматтардың, ұйымдардың
құқықтары мен міндеттерін қорғау үшін қызмет жасайды. Адвокат –
заңдылықтың нығайтылуына жәрдем беретін, сонымен қатар жоғарыда айтылып
кеткен қызметті жүзеге асыратын қоғамдық қызметкер.
Адвокаттық қызметті бір мезгілде мамандандырылған және қоғамдық қызмет
болуның қажеті жоқ. Адвокаттың бүкіл қызметі – оның қоғамдық қызметі.
Адвокат әр уақытта заңның түсінігін әділ және барлық талаптарға сай
түсіндіру керек.
Адвокаттың мақсаты азаматтарға заңды көмек көрсетуден тұрады.
2. Қазақстан Республикасы Адвокатурасыны және адвокаттық қызметі пәнінің
қайнар көздеріне біріншіден Қазақстан Республикасның Конституицясы немесе
жалпы:
1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. Жалпы бөлім. 27.12.1994
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі. Ерекше бөлім. 01.07.1999
3.Қазақстан Республикасының Адвокаттық қызмет туралы заңы. 05.12.1997
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі 01.05.2007
4. Қазақстан республикасының соттар және сот мәртебесі туралы заңы
20.12.2000ж.
Жалпы адвокаттық қызметін реттейтін заңдардың барлығын адвокаттық қызметтің
қайнар көздері ретінде қарастыруға болады.
4. Сабақ тақырыбына сәйкес әдебиеттер:
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық.
Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие под общ.
Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском
процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2
10.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М.
Издательство “Гранть “ 2002.-4
5.Бақылау сұрақтары:
1.Адвокаттық қызметтің қайнар көздері
2.Адвокаттық қызметтің ерекшеліктері
3.Адвокаттық қызметті реттейтін заңдар.
4.Адвокатураның ұйымдастырылуының негізі мен қағидалары.
4-лекция тақырыбы: Қазақстандағы адвокатураның пайда болуы және дамуының
кезеңдері.
1.Лекция сабағының жоспары:
1.Адвокатураның пайда болу тарихы
2.Қазақтардың әдет-ғұрып құқығындағы адвокаттық қызметтің элементтері
2.Лекция мақсаты: Адвокатураѓа ж‰ктелген міндеттердіњ орындалу
ерекшеліктеріне жєне ќ±ќыќтыќ ќатынастар ж‰йесіндегі оныњ жаѓдайына орай
тарихтыњ єр кезењінде оѓан деген кµзќарас ќоѓамныњ саяси ж‰йесіне, оныњ
экономикалыќ дењгейіне, азаматтардыњ ќ±ќыќтыќ мєдениеті мен ќ±ќыќтыќ
санасына жєне кµптеген басќа жєйттарѓа байланысты µзгеріп отыратынын
түсіндіру.
3.Лекция мәтіні:
1. Ќазаќстандаѓы адвокатураныњ б‰гінгі ќызметімен жєй к‰йін оныњ
ќалыптасу, ќ±рылу жєне даму тарихын мейлінше т‰сіну жєне ќарастыру м‰мкін
емес. µйткені б±ларсыз мањызды ќоѓамдыќ-ќ±ќыќтыњ институттыњ алдында т±рѓан
міндеттердіњ мєнін т‰сінуге болмайды. Аќыр аяѓында б±л бізге ќ±ќыќтыќ жєне
демократиялыќ мемлекетті ќ±руда адвокатураныњ орнын, ролі мен мањызын
аныќтауѓа м‰мкіндік береді.
Адвокатураѓа ж‰ктелген міндеттердіњ орындалу ерекшеліктеріне жєне
ќ±ќыќтыќ ќатынастар ж‰йесіндегі оныњ жаѓдайына орай тарихтыњ єр
кезењінде оѓан деген кµзќарас ќоѓамныњ саяси ж‰йесіне, оныњ экономикалыќ
дењгейіне, азаматтардыњ ќ±ќыќтыќ мєдениеті мен ќ±ќыќтыќ санасына жєне
кµптеген басќа жєйттарѓа байланысты µзгеріп отырды.
Адвокатураныњ ќалыптасу жолы ќиын болды жєне ќоѓам дамуыныњ жекелеген
кезењінде адвокатура ±йымдары ќызметініњ нысанын, тєсілдері мен єдістерін
жетілдірудіњ сан т‰рлі жолдары іздестірілді.
Патша самодержавиясы кезінде адвокаттыќ ќызметтіњ дамуы мемлекеттіњ
азаматтыќ ќоѓамныњ жања тєуелсіз институттарын–кєсіби адвокаттыќ
бірлестіктерді ќ±руѓа р±ќсат ету ниетініњ жоќтыѓымен тежеледі, I Петрден
бастап (ол оларды µсекші, ±рылармен жєне суайттармен ымыралас деп атады,
µздерініњ ќажетсіз бос дєлелдемелерімен судьяныњ басын ќатырады жєне істі
тез бітірудіњ орнына оны боссµздікпен ±заќќа созады) .
2. Сот ж‰йесініњ реформасына дейін ќорѓау институты наќты міндеті,
маќсаты мен м‰ддесі бар ќандай да бір рєсімделген жєне ±йымдасќан ќоѓамдыќ
топ бола алмайды. Б±ныњ ‰стіне олардыњ µкілдерініњ тиісті кєсіби білімі,
µзініњ ±йымдыќ ќ±рылымы мен атауы болѓан жоќ. Бірнеше ѓасыр бойында
адвокаттардыњ міндетін жеке адамдар – делдалдар реттеп отырды, соѓан орай
оларѓа ќомаќты талап ќойылмайды (арнайы білімніњ болуы жєне т.б.)
Єдеттегідей, олардыњ міндеті кейбір ќ±жаттарды присяжной делдалдар
(ќаѓаздарды) жазып тасумен шектелді, тіпті 1832 жылы присяжной делдалдар
(стряпчий) институтыныњ ќ±рылуы да µз ќызметініњ жіктік сипатына орай
Ресейдіњ сан алуан єлеуметтік жіктерініњ µкілдеріне сот пен басќа
мекемелерде олардыњ м‰ддесін ќорѓауѓа кепілдік бере алмады.
Ал ќазаќ ќоѓамында ќорѓау институтыныњ белгілі бір тарихи дєст‰рлері
болды. Ресей империясы отарланѓанѓа дейін б‰гінгі Ќазаќстан аумаѓында
айрыќша ќорѓау институтыныњ (немесе осындай тегершіктердіњ) болѓандыѓы
туралы т±жырым жасауѓа болады. Олардыњ кейбірі XX ѓасырдыњ 20-жылдарына
дейін саќталды. Осылайша, ќазаќтыњ ѓ±рыптыќ ќ±ќыѓындаѓы айыптау баѓытымен
ќатар онда іздестірушілік бастау орын алды, б±л ќ±ќыќ б±зушылыќтыњ жєй-
жапсарын шынайы талќылауѓа м‰мкіндік берді жєне сол арќылы айыпталушыны
негізсіз жаладан ќорѓауѓа ыќпал етті .
4. Сабақ тақырыбына сәйкес әдебиеттер:
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық.
Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие под общ.
Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском
процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2
10.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М.
Издательство “Гранть “ 2002.-4
5.Бақылау сұрақтары:
1.Присяжный сенімділерінің құқытары мен міндеттері.
2.19 және 20 ғ. Басындағы Қазақстандағы қорғау институтының ерекшелігі..
3.Кеңес заманында Қазақстанда адвокатураның даму кезеңі.
5-лекция тақырыбы: 19-20 ғ. Басындағы Қазақстандағы қорғау
институтының ерекшелігі
1.Лекция сабағының жоспары:
1.Қазақстандағы адвокатураның кеңестік дәуірмен қазіргі уақытта
ұйымдастырылуы мен қызметі
2.Қазақстанда адвокатураның 1917ж. Кезеңге дейінгі қалыптасуы
2.Лекция мақсаты: Адвокаттық қызметтінің қорғау институтының
ерекшелігін түсіндіру
3.Лекция мәтіні:
1. 1922-жылѓы 26-мамырдаѓы Б‰кілодаќтыќ Орталыќ Атќару Комитетініњ
(ВЦИК) Ќаулысымен бекітілген адвокатура туралы Ереже адвокаттыќ ќызметті
тікелей реттейтін алѓашќы нормативтік ќ±ќыќтыќ акті бола отыра,
адвокатураны алѓашќы рет ењбекшілерге азаматтыќ дауларды шешу кезінде зањ
кµмегін ќылмыстыќ сотта ќорѓауды ќамтамасыз ету маќсатында ќ±рылѓан, µзін-
µзі басќаратын ±йым ретінде аныќтады . Єділеттіњ губерниялыќ бµлімдері
жанынан ќылмыстыќ жєне азаматтыќ істер бойынша ќорѓаушылар алќасы ќ±рылды.
Алѓашќы ќ±рамдаѓы ќорѓаушылар алќасыныњ м‰шелерін Єділеттіњ губерниялыќ
бµлімдерініњ ±сынысы бойынша губерниялыќ атќару комитеттері бекітті. Б±дан
єрі алќаѓа м‰шеге ќабылдауды алќа тµралќасы ж‰ргізді, олар алќаѓа жєне
м‰шелерді ќабылдаудан бас тарту ќ±ќыѓы берілген губерниялыќ атќару
комитетініњ тµралќасына ќабылдау туралы хабарлап отырды. Ќорѓаушы
алќасыныњ м‰шелері мемлекеттік мекемелер мен кєіпсорындарда ќызмет жасай
алмайтын. Тек мыналарѓа р±ќсат етіледі:
1 сайлау бойынша мемлекеттік лауазымда отырѓан т±лѓалар ‰шін;
2 зањ ѓылымыныњ профессорлары мен оќытушылар ‰шін;
Ќорѓауды ±йымдастыру мєселесіне 1921 жылѓы 8-сєуірдегі ЌАССР Орталыќ
Атќару Комитеті (ЦИК) Декретімен бекітілген Ќырѓыз автономиялы Социалистік
Республикасыныњ халыќ соты туралы Ережесініњ арнайы бµлімі арналды. Онда
1920 жылѓы 21-ќазандаѓы РСФСР халыќ соты туралы Ереженіњ кейбір баптары сол
ќалпында ќайталанды.
Адвокатураны ±йымдастырудаѓы ќиындыќтарѓа ќарамастан республикада
м‰мкіндік шегінде адвокат кадрларын даярлау ж‰ргізілді. Осылайша, 1936-жылы
адвокаттар алќасында 141 адам болды. Сол жылы алќа ќызметкерлерініњ алѓашќы
б‰кіл ќазаќсатандыќ съезі шаќырылды, онда халыќќа зањ кµмегін жаќсарту
жµніндегі адвокатура міндеттер аныќталды.
1977-жылы кењестік зањнама тарихында КСРО конституциясында алѓашќы
рет адвокатураныњ ќ±ќыќтыќ жаѓдайы бекітіледі(161-бап). Сµйтіп, мемлекеттік
ресми дењгейде адвокатураныњ конституциялыќ органы, ал адвокатты сот ісін
ж‰ргізу кезінде тікелей ќатысушы ретінде мойындады. 1979-жылѓы 30-
ќарашадаѓы КСРО-даѓы адвокатура туралы зањ ќабылданды. Осы нормативтік
ќ±ќыќтыќ актімен жалпы одаќтыќ кµлемде кењестік адвокатураныњ ±йымдыќ жєне
ќызмет мєселелері реттеледі. Осы зањ негізінде єрбір одаќтас республикада
Адвокатура туралы Ереже єзірленеді (Ќазаќстанда м±ндай Ереже 1980-жылѓы
13-ќарашада бекітілді). Осындай актілерді ќабылдау адвокаттар ќызметін
бірізді реттеуді ќамтамсыз ету жєне сонымен ќатар адвокаттар алќасыныњ
ролін кµтеру, кейбір мєселелерде адвокаттарѓа ‰лкен дербестік беру
ќажеттігінен туындады.
Сонымен ќатар адвокатураныњ мемлекетке тєуелділігі к‰шейді. Осылайша,
адвокаттар алќасы тек жергілікті мемлекеттік органдармен Єділет
министтірлігініњ келісімімен жєне маќ±лдануымен ѓана ќ±рыла алады, осы
органдаѓы алќаныњ сандыќ ќ±рамын реттейді, адвокаттыњ соттаѓы мінез-ќ±лќын
баќылауды жєне т.б.
Ережеде адвокатураныњ міндеті, адвокатураѓа м‰ше ќабылдау жєне одан
шыѓару тєртібі аныќталып, алќаныњ ±йымдыќ ќызметін жетілдіру шаралары
ќарастырылады жєне адвокаттыќ ќызметініњ кепілдігі т±жырымдалады. Атап
айтќанда, мемлекеттік органдар адвокаттыќ сауалы бойынша зањ кµмегін
кµрсетуге байланысты ќажетті ќ±жаттарды зањ консультациясы арќылы беруге
міндетті болды. Адвокатурадан шыѓарылѓан адвокаттар шаѓымын ќараудыњ
соттаѓы тєртібі ќарастырылады. Алќаныњ басшы органдарын сайлау, µкілеттік
мерзімі тєртібініњ біріњѓай ережесі белгіленеді. Осыны.њ барлыѓы, сµз жоќ
кењестік сот тµрелігі ж‰йесінде адвокатураныњ орны мен мањызын кµтереді,
азаматтар мен ±йымдарѓа кµрсетілген зањ кµмегініњ сапасын арттырады,
соњѓылардыњ µз зањды ќ±ќыќтары мен м‰дделерін ж‰зеге асыруына кµмектесті.
Осы ереженіњ кµптеген баптары ізінше ќолданыстаѓы Адвокаттыќ ќызмет
туралы ЌР Зањына негіз болып ќаланды, адвокаттар ќызметін конституциялыќ
реттеу, Ќазаќ ССР адвокатурасы туралы Ереженіњ ќабылдануы ќылмыстыќ сот
ісінде зањдылыќты ќамтамсыз ету соттыњ зањды, ќисынды жєне єділ ‰кім
шыѓаруы т±рѓысынан ќорѓау институы ролініњ µскендігін кµрсетті.
Ќылмыстыќ сот ісініњ алѓашќы сатысындаѓы ќорѓау ќ±ќыѓы зањдыќ т±рѓыдан
1989-жылѓы 13-ќарашадаѓы сот ќ±рылысы туралы КСРО жєне одаќтас
республикалары сєуірдегі Негіздерінде бекітілді. Негіздерге, 1990-жылѓы 10-
сєуірдегі КСРО Зањына сєйкес Ќылмыстыќ сот ісі Негіздерініњ 13, 22, 23-
баптарына µзгерістер мен толыќтырулар енгізілді .
Осындай зањдар ЌазССР-ында тиісінше 1990-жылѓы 23-ќараша мен 1991-
жылѓы 16-аќпанда ќабылданды.
Ќ±ќыќтыќ реформаныњ т±жырымдамалыќ баѓытталуы адвокатура институтыныњ
республика ќ±ќыќ ќорѓау ж‰йесінде лайыќты орын алып, µзін-µзі
ќаржыландыратын коммерциялыќ емес ±йым ретіндегі дербестігін
саќтайтындыѓында. Ал б±л ‰шін адвокат µзініњ кєсіби парызын орындауѓа
тиісті іс ж‰ргізу ќ±ќыќтары мен міндеттемелерін алуѓа тиіс.
80-ші жылдар шегінде жєне 90-шы жылдардыњ басында ќ±ќыќ саласында
басталѓан µзгерістердіњ пєрменді, білікті адвокатураны ќалыптастыру ‰шін
негіз ќалаѓандыѓын атап µткен жµн. Адвокатураныњ ќосалќы сот мекемесі,
екендігі туралы жалѓан ±ѓымѓа негізделген ќоѓамдыќ теріс пікір біртіндеп
жойылды (дєйек сµз Ю.И.Стецовский бойынша).
Сµйтіп, адвокатура шын мєнінде мемлекеттіњ ќажетті ќоѓамдыќ-ќ±ќыќтыќ
институтына айналды, б±ны адвокаттар ењбегініњ ролі мен беделініњ артуы
айѓаќтайды. Мысалы, 1995-жылдыњ басында адвокаттардыњ жалпы саныныњ 1989-
жылмен салыстырѓанда ‰штен бір есеге артып, екі мыњнан асты .
1995 жылы Ќазаќстан Республикасы Конституциясыныњ ќабылдануы барлыќ
ќолданыстаѓы зањдарды реформалау ќажеттігін туѓызды, б±ѓан атап айтќанда,
1997-жылѓы 5-желтоќсанда Ќазаќстан Републикасыныњ Адвокаттыќ ќызмет
туралы Зањыныњ ќабылдануы дєлел ретінде тілге тиек етуге болады.
Адвокатура жаѓдайы мен адвокаттыњ ќ±ќыќтыќ мєртебесініњ єрт‰рлі
мемлекеттерде бірдей еместігі белгілі. Б±л тек ќоѓамда, елде жєне зањнамада
ќандай ќ±ќыќтыќ режим жєне т±лѓалардыњ ќандай к‰йде екендігіне ѓана емес,
сондай-аќ мемлекеттіњ ќ±ќыќтыќ ж‰йесі мен ±лттыќ дєст‰рлерге жєне оныњ
экономикасына да байланысты.
Адвокатура туралы зањнамада болѓан µзгерістер адвокатура ќызметін
жетілдіру мєселелеріне байланысты ќазіргі жаѓдайдаѓы адвокатура ќызметіне
µзге кµзќарасты талап етті; наќтыраќ айтќанда: адвокаттыњ сот ісіне ќатысуы
кезінде туындаѓан мєселелерді толыќ жєне жан жаќты зерттеу; ЌР зањнамасына
толыќтырулар мен µзгерістер енгізу бойынша даярлыќ; зањ кµмегініњ тµлемі
мен республикалыќ бюджет ќаражаты есебінен ќорѓау мен µкілдік етуге
байланысты шыѓындарды µтеу жєне т.б.
Ќазіргі уаќытта адвокатура ќызметін тєртіптейтін негігі зањ жоѓарыда
аталѓан арнайы зањ болып табылады, онда адвокаттыќ ќызметтіњ тєртібі мен
мазм±нын жєне осылардан туындайтын ќ±ќыќ ќатынастарды реттейтін ќ±ќыќтыќ
нормалар біріктіріліп ж‰йеленген.
Б±л зањ ЌР Конституциясы мен ќ±ќыќтыќ реформалардыњ Мемлекеттік
баѓдарламасына сєйкес ќабылданды.
Онда Конституция негізінде ќабылданѓан нормативтік ќ±ќыќтыќ актілердіњ
ережелері; б±ныњ алдында жинаќталѓан практикалыќ тєжірбие; жетекші
ќазаќстандыќ жєне шетелдік ѓалымдардыњ ењбектері ескерілді.
2. Адвокатураныњ ќалыптасу жолы ќиын болды жєне ќоѓам дамуыныњ
жекелеген кезењінде адвокатура ±йымдары ќызметініњ нысанын, тєсілдері мен
єдістерін жетілдірудіњ сан т‰рлі жолдары іздестірілді.
Патша самодержавиясы кезінде адвокаттыќ ќызметтіњ дамуы мемлекеттіњ
азаматтыќ ќоѓамныњ жања тєуелсіз институттарын–кєсіби адвокаттыќ
бірлестіктерді ќ±руѓа р±ќсат ету ниетініњ жоќтыѓымен тежеледі, I Петрден
бастап (ол оларды µсекші, ±рылармен жєне суайттармен ымыралас деп атады,
µздерініњ ќажетсіз бос дєлелдемелерімен судьяныњ басын ќатырады жєне істі
тез бітірудіњ орнына оны боссµздікпен ±заќќа созады) .
Сот ж‰йесініњ реформасына дейін ќорѓау институты наќты міндеті,
маќсаты мен м‰ддесі бар ќандай да бір рєсімделген жєне ±йымдасќан ќоѓамдыќ
топ бола алмайды. Б±ныњ ‰стіне олардыњ µкілдерініњ тиісті кєсіби білімі,
µзініњ ±йымдыќ ќ±рылымы мен атауы болѓан жоќ. Бірнеше ѓасыр бойында
адвокаттардыњ міндетін жеке адамдар – делдалдар реттеп отырды, соѓан орай
оларѓа ќомаќты талап ќойылмайды (арнайы білімніњ болуы жєне т.б.)
Єдеттегідей, олардыњ міндеті кейбір ќ±жаттарды присяжной делдалдар
(ќаѓаздарды) жазып тасумен шектелді, тіпті 1832 жылы присяжной делдалдар
(стряпчий) институтыныњ ќ±рылуы да µз ќызметініњ жіктік сипатына орай
Ресейдіњ сан алуан єлеуметтік жіктерініњ µкілдеріне сот пен басќа
мекемелерде олардыњ м‰ддесін ќорѓауѓа кепілдік бере алмады.
4. Сабақ тақырыбына сәйкес әдебиеттер:
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық.
Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие под общ.
Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском
процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2
10.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М.
Издательство “Гранть “ 2002.-4
5.Бақылау сұрақтары:
1.Присяжный сенімділерінің құқытары мен міндеттері.
2.19 және 20 ғ. Басындағы Қазақстандағы қорғау институтының ерекшелігі..
3.Кеңес заманында Қазақстанда адвокатураның даму кезеңі.
6-лекция тақырыбы: Адвокаттар қызметінің ұйымдастыру нысандары.
1.Лекция сабағының жоспары:
1.Адвокаттар алқасы және оның құрылу тәртібі
2.Адвокаттар алқасының органдары және олардың өкілеттілігі
3.Заң консултациясы
2.Лекция мақсаты: Адвокаттық қызметтінің құрылу тәртібін және
органдарының құзіреттілігін оқып түсіндіру
3.Лекция мәтіні:
1. Адвокатураның негізгі ұйымдық құқықтар нысаны адвокаттар алқасы
болып табылады.
1997жылы 5 желтоқсандағы ҚР Адвокаттық қызмет туралы заңының 20 бабына
сәйкес адвокаииар алқасы жеке және заңды тұлғалардың құқықтарымен заңды
мүдделерін білдіру және қорғау болып табылады, осы заңда белгіленген өзге
де міндеттерді орындау үшін құралатын адвокаттардың коммерциялық емес,
кәсіби өзін-өзі басқаратын және өзін-өзі қаржыландыратын ұйым екені
көрсетілген.
Адвокаттар алқасы коммериялық емес, өйткені ол мүшелікке негізделген,
яғни құрылтайшылары арасында алынған таза табысты бөліспейтін және
адвокаттар қорғау ақысының аударымдары есебінен ұсталатын ұйым. Адвокаттық
қызмет шегінде адвокаттар көрсететін заң көмегі кәсіпкерлік қызмет емес,
өйткені адвокаттар қорғау ақысы, бұл кіріс емес еңбек үшін төлейтін сома.
Адвокаттар алқасынынң тәуелсіздігі оның қызметіне, заң актілерінде
тікелей көзделген жағдайларды қоспағанда, қадағалау органы, анықтау және
алдын ала тергеу органдары, саяси партиялар, қоғамдық бірлестіктер өзге
ұйымдармен лауазымды тұлғалар тарапынан араласуға жол берілмейтіндігінде.
Алқаның кәсібилігі –оның тек адвокаттық қызметі жүзеге асыру құқығына
лицензия алған тұлғалардың құратындығында. Кәсіби міндеттемесін атқаруы
мүмкін еместігін анықиау мақсатында олрдың кәсіби білімінің, құқықтық
мәдениетін және адвокаттық әдеп нормаларын сақтау деңгейін анықтау үшін
адвокаттар алқасы 5 жылда бір рет адвокаттарға аттестациялау жүргізеді.
Өзін-өзі басқарудың мәні алқаның ұйымдастырылуы мен қызметіне, оның ішінде
мүшесінге қабылдау, сандық құрам, мүшелікті тоқтату, тәртіптік
жауапкершілік және мүшеліктен шығару туралы шешімдерге қатысты барлық
күнделікті мәселелердің шешімін дербес қабылдау құқығында жатыр. Бұл
адвокаттар алқасы мүшелерінің жалпы жиналысы, төралқа және тексеру
комиссиясы сияқты басқару органдарының болуынан көрінеді.
Өзін-өзі қаржыландырудың мәні адвокаттар алқасы бүкіл қызметін әдеттегідей,
алқа мүшелерінің жеке қаражаты есебінен жүргізіледі. Осы қаражаттың құралу
көздері : мүшелік және кіріс жарналары демеушілік және заңда тыйым
салынбаған өзге де көздер есебімен құралады.
ҚР адвокаттар алқасы республикалық әкімшілік аумақтық бөлініске негізделе
отыра, аумақтық принцип бойынша құралады. Облыс, Республикалық маңыздағы
қала, ҚР астанасы аумағында тек адвокаттар алқасы құралып жұмыс істей
алады. Бұнда басқа облыстың, Республикалық маңызы бар қаланың, Астананың
аумағында өзінің құрылымдық бөлімщелерін, өкілдіктерін құруға құқығы жоқ.
Қазігі уақытта ең ірі және білікті алқалардың бірі Алматы қаласы
адвокаттарының қалалық алқасы.
Адвокаттар алқасына жүктелген негізгі міндеттер алқа мүшелеріне олар
адвокаттық қызметті жүргізген кезде жәрдемдесуі кәсіби көмек мен қорғау
болып табылады. Жарғы – адвокаттар алқасының құрылтай құжаттары болып
табылады, онда осы ұйымның құқықтық жағдайын реттейтін тәртіпті жиыны
белгіленеді.
Коммерциялық емес ұйымның кез –келген жарғысы сияқты ол мыналарды
қарастыруға тиіс:
1. Адвокаттар алқасының атауы, қызметінің мәні мен мақсты.
2. Адвокаттар алқасының орналасқан жері.
3. Адвокаттар алқасының құрылымы, оның органдарын құру тәртібі мен
құзіреті.
4. Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтары мен міндеттері.
5. Адвокаттар алқасына мүшелікке қабылдану және одан шығару тәртібі мен
шарттары.
6. Адвокаттар алқа мүлігінің құрылу негіздері.
7. Адвокаттар алқасының жарғысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу
тәртібі.
8. Адвокаттар алқасының қызметін қайта ұйымдастыру және тоқтату шарттары.
9. Адвокаттар алқасы тараған жағдайда мүлікті пайдалану тәртібі
10. Адвокаттар алқасы өкілеттіліктер мен бөлімшелері туралы мәліметтер.
Адвокаттар алқасының мүшесі алқа мүлігіне меншік құқығын алмайды.
Адвокаттар алқасының қызметі жалпы жиналыстаң шешімі немесе ҚР Заң
актілерінде көздеген жағдайларда сот шешімі бойынша тоқтатылады. Бұл
негізінен оны қайта ұйымдастыру немесе тарату нысанында жүргізіледі. Қорыта
айтқанда адвокаттар алқасының табиғи құқықтық анықтамасын былай сипаттауға
болады:
Адвокаттар алқасы азаматтармен ұйымдастырылған білікті заң көмегін
көрсету мақсатында құрылған мемлекеттік емес, өзін-өзі басқаратын және
өзін-өзі қаржыландыратын кәсіби заңгерлердің ұйымы деп тануға болады.
2. Адвокаттар алқасының органы және олардың өкілеттілігі.
Адвокаттар алқасының жоғарғы органы алқа мүшелерінің жалпы жиналысы, оның
атқарушы органы-төралқа, бақылаушы органы тексеру комиссиясы болып
табылады.
Жарғыда көрсетілген жағдайларда адвокаттар алқасында алқа мүшелерінің
жалпы жиналысында қабылданатын ережелер негізінде іс әрекет ететін өзгеде
органдар құрылады. Адвокаттар алқасының қызметіне күнделікті басшылық пен
бақылау жасау үшін жалпы адвокаттар алқасының төралқасы мен тексеру
комиссиясын сайлайды.
Адвокаттар алқасының төралқасы жасырын дауыс негізінде 4 жылға
сайланады.
Төралқа төрағасы адвокаттар алқасынан жалақы алады, сонымен бірге оның
адвокаттақ қызметпен айналысуға құқығы бар. Тексеру комиссиясы- адвокаттар
алқасының бақылау тексеру органы болып табылады. Тексеру комиссиясына
адвокаттар алқасының, заң консультациясының, адвокаттақ кеңселердің қаржы
шаруашылық қызметін, сондай-ақ жеке дара жұмыс істейтін адвокаттардың
қаржылық қызметін тексеру жылына бір рет жүргізіледі. Негізгі тексеру
мақсаттары мүшелік жарналардың дұрыс аударылуын бақылау мақстаында ғана
жүргізіледі.
3. Заң консультациясын және адвокаттық қызметті ұйымдастырудың өзге
нысандары.
Адвокаттар алқасының мүшесі өз қызметін заң консультациясы арқылы
жүзеге асыруға не дербес немесе басқа адвокаттармен бірлесіп адвокат
кеңселерін, сондай-ақ жүзеге асыруға, құруға құқылы.
Адвокаттар алқасының ұйымдық құрылымын алқа төралқасының қаулысымен
құралатын және адвокаттар алқасы жарғысының және алқа жалпы жиналысында
қабылданатын заң консультациялары туралы ережелері негізінде азаматтарға
және ұйымдарға заң көмегін көрсету үшін құралады. Заң консультациялары
адвокаттар алқасының құрылымдық бөлімшесі болып табылады. Өз міндеттерін
жүзеге асыру үшін анық мүлігі, мекен-жайы, тиісті адвокаттар алқасына
жататындығы, атауы көрсетілген мөрі мен таңбасы, сондай-ақ үлгілері заңда
көрсетілген тәртіппен бекітілетін және тіркелетін өзгеде белгілері болуы
қажет.
Қазіргі уақытта Қазақстанда филиалдары бар 264 қалалық және аудандық
заң консультациялары жұмыс істейді. Заң консультациясының негізгі мақсаты
мыналар:
1. Жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік органдармен, қоғамды
ұйымдастырумен және өзара қарым-қатынастарында олардың заңды
құқықтарын бостандықтары мен мүдделерін қорғауға және жүзеге
асыруына жәрдемдесу мақматында заң көмегңн көрсету
2. Қылмыстық істер бойынша қорғаушы қызметін, азаматтық, шаруашылық,
әкімшілік және өзге істер бойынша өкілдік етуді ұйымдастырады.
3. ҚР-ның заңнама актілерінде көзделген жағдайларда тегін заң көмегін
көрсетуді ұйымдастыру.
4. Адвокатура туралы заңнамаға сәйкес өзінің және басқа да міндеттерді
атқарған уақытында адвокаттардың заіды құқықтарын және мүдделерін
қорғау мен жүзеге асыру
5. Заң консультацияларының жұмысын ұйымдастыру және оның мүшелерінің
адвокат мінез-құлқының кәсіби нормаларының сақтауына және олардың
адвокаттық қызметті ажсауға бақылау жасау.
6. Заң консультациялары мүшелерінің қызметін материалдық техникалық
және ақпараттық анықтамасын қамтамасыз өту мақсатында.
Заң консультацияларына алқа мүшелері қатарынан адвокаттар алқасы
төралқасының қаулысымен тағайындалатын меңгеруші басшылық етеді. Адвокат
алқасының мүшелері адвокат кеңселерін құруға, ұйымдастыруға құқылы. Адвокат
кеңсесі бұл- адвокаттардың білікті заң көмегін көрсету үшін материалдық,
ұйымдық, құқықтық және өзге де жағдайларды қамтамасыз ету мақсатында оның
құрылтайшылары, яғни адвокаттар құрған және қаржыландыратын мекеме
нысандағы коммерциялық емес ұйым. Адвокат кеңсесінде жұмыс істейтін алқа
мүшелерінің жалақысы жарғы мен еңбек шартымен анықталады. Адвокат өз
қызметін заңды тұлға ретінде тіркемей жеке дара жүргізуге құқылы. Мұндай
жағдайда ол бұл туралы адвокаттар алқасына хабар етеді. Өз қызметін заңды
тұлғаны тіркемей асыратын адвокаттың артықшылығы осы арада құрылтайлық
құжаттардың талап етілмейтіндігінде. Адвокат тек ҚР-ның заңнамасында
көзделген тәртіппен бюджетке салықтар мен басқа да міндеттерді төлеуші
ретінде салық органдарына тіркелуге және қолданыстағы ережеге сәйкес қаржы
мен салық органдары алдында есеп беруге міндетті. Тіркелген сәттен бастап,
10күннен кешіктірмей ол бұл туралы адвокаттар алқасына жазбаша хабарлауы
тиіс. Жеке дара жұмыс істейтін адвокат адвокаттар алқасының мүшесі сияқты
мүшелік жарнаны уақытында төлеуге, жарғыда белгіленген тәртіппен шарт
бойынша өз қызметі туралы есепті тапсыруға міндетті.
4. Сабақ тақырыбына сәйкес әдебиеттер:
1.Тыныбеков С.Т. ҚР Адвокатурасы және адвокаттық қызмет. Оқулық.
Алматы: “Данекер” 2003 ж.
2.Адвокатская деятельность. Учебно-практическое пособие под общ.
Ред.к.ю.н. В.Н.Буробина. –М. Изд-во МНЭПУ, 2001. 536 с.
3.Арсентьев О.В. Адвокатура. Адвокат в уголовном и гражданском
процессах. Нотариат в РК. Костанай. 1998 г.
4.Быт или не быт адвокатуре правовая реформа в Казакстане-2001, ном. 2
10.
5Воробьев А.В., Поляков А.В. Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры.-М.
Издательство “Гранть “ 2002.-4
5.Бақылау сұрақтары:
1.Адвокаттар алқасының заңдық мәртебесі, адвокаттар алқасының мүлігі.
2.Адвокаттар алқасының органдары.
3.Адвокаттар алқасы мүшелерінің жалпы жиналысы.
4.Адвокаттар алқасының төралқасы.
5.Адвокаттар алқасының тексеру комиссиясы.
6.Заң косультациялары мен адвокаттар кеңсесі.
7-лекция тақырыбы: Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтық мәртебесі.
1.Лекция сабағының жоспары:
1.Қазақстан Республикасындағы адвокат
2.Адвокаттар алқасына мүшелікке қабылдау тәртібі
3.Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтары мен міндеттері
2.Лекция мақсаты: Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтары мен
міндеттерінің маңыздылығын ашу
3.Лекция мәтіні:
1. 1997 жылғы 5 желтоқсандағы ҚР-ның Адвокаттық қызмет туралы заңында,
жоғары заң білімі бар, адвокаттық қызметті жүзеге асыратын лицензия алған,
адвокаттар алқасының мүшесі болып табылатын және осы заң шеңберінде кәсіби
негізде заң көмегін көрсететін ҚР-ның азаматы екендігі көрсетілген.
Заңнамада адвокаттық қызметпен шұғылданғысы келген тұлғаларға қатаң талап
қойылады. Қасақана қылмыс жасағаны үшін сотталған,белгіленген тәртіппен
әрекетке қабілетсіз немесе әрекет қабілеті шектеулі деп танылған,
адвокаттар алқасынан шығарылған, сондай-ақ босатылған күннен бастап, 1жыл
бойы тәртіптік жағымсыз әрекет жасағаны үшін құқық қорғау органынан
босатылған, сондай-ақ лицензиясының қолдануы заңда белгіленген тәртіппен
тоқтатылған адам адвокатбола алмайды. Егер де, алқадан шығарылып,
адвокаттық қызметті жүргізу құқығына лицензияны сақтаған жағдайда, ол
шығарылған сәттен бастап 6ай откенше алқаға қайта қабылдануға мүмкіндік
берілген. Адвокаттың қызметі тек заңмен және адвокаттық әдеп нормалары
шегінде ғана шектелмейді. Ол сондай-ақ қандай да бір ретпен оның із
қалдыратын солқоғамдағы жалпы қабылданған мінез- құлық қағидасына сүйенуге
тиіс. Олар негізінен: 1) кәсіби қызмет адвокаттарды жалпы құндылықтар мен
мүдделерге байланысты адамдар қоғамдастығына біріктіреді. 2) Заң көмегін
көрсету мақсатын кіріс табудан жоғары қою. 3) Білікті заңгерлер біліммен
практикалық тәжірибе. 4) Жоғары кәсіби әдеп. Бұл жерде кәсіпқойлық
біліктілік тәжірибе және біліммен қатар, сенім, ар-ождан, абырой,
беделсияқты адамгершілік категорияларда негізгі өлшем болып табылады.
Сондықтан да адвокат болғысы келген адам, азаматтар мен ұйыдарға заң
көмегін көрсету барысында заң талаптарына да, моральдық принциптерге де сай
болуы тиіс.
2. Адвокаттар алқасы мүшелікке қабылдау шарттары мен тәртібі ҚР-ның
адвокаттық қызмет туралы Заңымен анықталады, (осы заңға сәйкес адвокаттар
алқасына мүшелік міндетті болып табылады) лицензия алған және адвокаттық
қызметпен айналысқысы келген адам өз таңдауы бойынша адвокаттар алқасына
мүшелікке кіруге және адвокаттық қызмет туралы заңның шеңберінде кәсіптік
негізде заң көмегін көрсетуге міндетті. Алқа мүшелігіне қабылдауды
адвокаттар алқасының төрағасы жүзеге асырады. Өтініш адвокаттар алқасының
төралқасына оны берген адамның қатысуымен өтініш түскен сәттен бастап, бір
айдан кешіктірмей қаралады. Егер адвокаттық қызметпеншұғылдану құқығының
лицензиясы бар және адвокаттар алқасының жарғысы мойындалған жағдайда
алқаға қабылдаудан бас тартуға жол берілмейді. Қажетті білімдер мен кәсіби
дағдылары бар адамды алқы мүшелігіне қабылдауды қамтамасыз ету мақсатында
дербес, тәуелсіз мекеме болып табылатын әділет аттестациялық комиссиясы
құоылған және жұмыс істейді. Аттестациялық комиссия адвокаттық қызметпен
шұғылданғысы келген адамның өтініші бойынша аттестация өткізеді және шешім
шығарады, осы ұсыныс негізінде әділет министрлігі тиісті лицензия береді.
Аттестацияны комиссия ай сайын өткізеді. Адвокаттық қызметпен шұғылдану
құқығына үміткер адамдар комиссияға ҚР Әділет министрлігі кеңесі арқылы
өзіне аттестацияға жіберу туралы өтініш жолдайды: Өтінішке қоса мына
құжаттар қоса тіркеледі:
1. Фотосуреті жапсырылған жеке іс парағы;
2. Сқңғы жұмыс орнынан үміткердің кәсіби білімінің бағасы, оның іскерлік
және адамгершілік қасиеттері сипатталған мінездеме;
3. Жоғары заңгерлік білімі туралы дипломның нотариалды куәландырылған
көшірмесі;
4. Еңбек кітапшасының немесе заңгерлік мамандығы бойынша жұмыс істегенін
растайтын өзге құжаттың нотариалды куәландырылған көшірмесі;
5. Үміткер өз қолымен жазған өмірбаян;
6. ҚР азаматының жеке куәлігінің немесе төлқұжатының ксерокөшірмесі;
7. Нарклолгиялық және психитриалдық диспансерлерден алынған медициналық
анықтамалар;
8. Соттылығының және қозғалған қалмыстық істің жоқтығы туралы анықтама;
керек.
Аттестация нәтижесі бойынша әділет министрлігі он күннің ішінде шешім
қабылдайды:
Адвокаттық қызметпен айналысу құқығына лицензия беру туралы;
Осы лицензияны беруден бас тарту туралы.
Адвокаттар алқасына мүшелік адвокаттың отбасылық, жеке немесе өзге
сипаттағы жағдайы туралы өтініш негізінде тоқтата тұруы мүмкін. Бұл
адвокаттың мемлекеттік қызметте тұрып, парламентке депутат болып сайланған
мерзімді, міндетті әскери қызметте болған, мүшелік жарналарды ұдайы
төлемегендігі үшін адвокаттар алқасынан шығарылған кезде алқа жарғысында
көзделген өзге жағдайларда, сондай-ақ лицензиялау туралы заңнама
актілерінде көзделген басқа негіздер бойынша лицензия күшінің
тоқтатылғандығын білдіреді.
Мүшелікті тоқтата тұру жоғарыда аталған мән-жайлар бойынша адвокаттың
адвокаттар алқасының мүшесі ретіндегі құқықтары мен міндеттерінің уақытша
доғарылатындығын білдіреді. Алқа мүшелік тоқтатылған кезеңде адвокат осы
жарналарды толық немесе бір бөліктен төлеуден адвокаттар алқасы ұйымымен
босатылуы мүмкін.
Адвокаттар аласы мүшеліктің доғарылуы адвокаттарды алқадан шығару
жолымен жүзеге асырылады. Адвокаттар алқасының төралқасы адвокаттарды мына
жағдайда шығарады:
1. Адвокаттың қызметпен айналысу құқығының лицензиясы кері қайтарып алынған
немесе күші тоқтаған;
2. Адвокат өзінің кәсіби міндеттерін орындау кезінде ҚР заңдарының
талаптары мен нормаларын бірнеше рет бұзған;
3. Жеткіліксіз біліктілігі салдарынан өз кәсіби міндетін атқара
алмайтындығы анықталған;
4. Мүшелік жарналарды ұдайы төлемеген;
5. Кәсіпкерлік қызметпен, сондай-ақ өзге ақылы қызметпен шұғылданған;
6. Өз еркі бойынша;
7. Алқа жарғысында көзделген өзге жағдайларды және олардың арасында.
Алқа мүшелерінің жалпы жиналысында (конференциясында) адвокат алқадан
шығарғандығы үшін шағымдана алады. Алқадан шығарылғандығы үшін адвокат,
сондай-ақ алқа төрағасы құрылысының көшірмесін алған күннен бастап бір ай
мерзімде сотқа шағымдана алады.
3. Адвокаттар алқасы мүшелерінің құқықтары мен міңдеттері.
Адвокаттың құқықтары мен міндеттерін жүзеге асыру мәселесін толығырақ ашып
көрсету үшін, біздің ойымызша оны адвокаттар алқасының мүшесі және заң
көмегін көрсететін тұлға ретінде олардың тығыз, өзара байланысын ескере
отыра, шартты түрде ажырату керек.
Өзін-өзі басқаратын ұйымның мүшесі бола отыра, адвокаттық алқа:
1) оның органдары және лауазымды тұлғалары тарапына кәсіби көмекті және
қолдауды пайдалануға 2) адвокаттар алқасы органдарына сайлауға және
сайлануға 3) адвокаттар алқасын басқаруға қатысуға 4)Адвокаттар алқасы
органдарының алдында оның қызметіне байланыты мәселелерді қоюға 5)оның
жұмысын жақсарту мен жетілдіру бойынша ұсыныстар енгізуге
6) шешімдерді талқылаумен қабылдауға қатысуға 7) адвокаттар алқасы
органдарының олардың қызметі туралы құжаттармен материалдарды тапсыруды
талап етуге 8) адвокаттар алқасының өз қызметіне немесе іс әрекетін
тексеруі мен талқылануының барлық жағдайына қатысуға 9) алқа жарғысында
анықталған тәртіп пен шарттар бойынша адвокаттар алқасы мүлігін
пайдалануға 10) өз еркімен алқа құрылымынан шығуға құқығы бар.
Адвокаттар алқасы мүшелеоінің құқығы қылмыстық істер азаматтың
әкімшілік және өзге істер бойынша, сондай-ақ азаматтар мен ұйымдарға
заңнамада тыйым салынбаған заң көмегінің басқа түрлерін көрсетуде
жеткілікті. Адвокат қорғаушы немесе өкіл ретінде іс жүргізу заңнамасына
сәйкес құзіретіне тиісті мәселелерді шешу жатқызылған , барлық соттарда,
мемлекеттік және басқа органдармен ұйымдарда, заң көмегін көрсетуге, өтініш
жасаған тұлғалардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға және білдіруге
құқылы.
Адвокат іс жүргізу құқықтарын қылмыстық, азаматтық немесе әкімшілік
іске қатысқан сәттен бастап ала алады, ол бұған дейін ол өзіне өтініш
жасаған кез келген тұлғаға заң көмегін көрсетеді, консультация,
түсініктеме, кеңес және кәсіби заңдық білімді талап ететін өзге құқықтық
сипаттағы құжаттарды толтырады. Заң адвокаттан іс бойынша ақиқатқа жету
айыпталушының жауапкершілігін ақтау ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz