Аудиттің негізі және оның атқаратын қызметтері

Кіріспе
Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастың дамуы шаруашылық әдістерін және формаларын қайта өзгертудің объективті қажеттілігін тудырады. Әміршілдік-әкімшілік жүйеде кеңінен тараған қоғамдық мүлікті талан-таражға салу нарықтық эконмиканың ажырамас атрибуты болып табылатын іскерлік және ұқыптылықпен орын алмастырды.
Нарық жағдайына бейімделудің қиындығына қарамастан, елде ғылыми-техникалық саясат, маңызды теориялық және іс-тәжірибелік білім саласына айналатын нақты ғылыми әзірлемелерді жинақтаумен әлеуметтік-экономикалық қызметтің жаңа әрі озық нарықтық бағытын түбегейлі және қолданбалы зерттеу белсенділікпен жүргізілуде. Елдің микроэкономикасын басқару құралына аса қажетті әр түрлі бизнес салаларындағы шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметін талдау, аудит және басқару есебі сияқты арнайы ғылымдар мен оқыту пәндеріне айрықша маңыз беріп отыр.
Бухгалтерлік есепті реформалау және аудитті ұйымдастырудың озық тәжірибесі Халықаралық валюталық қордың (ХВК), Бүкіләлемдік банктің, Халықаралық даму бойынша Америка агенттігінің (ЮСАИД), Еуропалық одақтың (ЕО) және Британдық кеңестің белсенді қатысуымен өткізілгендіктен оны құраудың ағылшын-америқандық үлгісі негіз етіп алынды. Бухгалтерлік есеп пен аудитті жетілдіру бойынша ұсыныс Конституция, Азаматтық кодекс, Бюджет кодексі, Салық кодексі, «Банкрот туралы», «Акционерлік қоғамдар туралы», «Шетелдік инвестициялар туралы», «Ақша аударымдары мен төлемдері туралы» заңдардың және компания, фирма мен коммерциялық ұйымдардың қызметін реттейтін Қазақстан Республикасының басқа да нормативті-құқықтық актілер талаптарын ескеру арқылы әзірленді.
Қазақстан Республикасында индустриясы дамыған елдердің озық тәжірибесіне сәйкес бизнестің жаңаша кешенді тәуелсіз кәсіби аудиті жүзеге асырылуда. Операциондық аудит пен қаржылық есептілік аудит және оның басқа да маңызды түрлері посткеңестік аумақтарда нарықтық экономиканың қалыптасуындағы шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметінің тиімділігін арттыру бойынша ғылыми негізделген ұсыныстармен және шындыққа жанасымды ақпараттармен мүдделілік танытатын пайдаланушылардың қажеттіліктерін қамтамасыз етеді.
Бизнестің кәсіби аудит проблемасын зерттеудің көкейтестілігі мүмкіндігінше аз шығынмен аса жоғары экономикалық тиімділікке қол жеткізуді оңтайлы ұйымдастыруға ұмтылатын барлық қатысушылардың мүддесінен білінеді. Аудит жоспарлау, талдау, үйлестіру, есеп, ұйымдастыру, бақылау және реттеу сияқты басқару қызметтерімен тығыз байланысты. Егер есептің көмегімен ақпарат көздері қалыптасатын болса, онда оның кешенді аудиті шаруашылық жүргізуші субъектілердің экономикалық процестерін жоспарлау, ұйымдастыру және реттеу барысында жіберілген кемшіліктер мен қателіктерді анықтауға және оны қайтадан болдырмауға мүмкіндік береді.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы» Заңы Алматы Юрист 2010ж.
2. «Аудит негіздері» Абленов Д.О. Алматы: Экономика 2011ж.
3. «Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері» (халықаралық стандарт) Әбдіманапов Ә.Ә. Алматы, 2009ж.
4. «Аудит және бухгалтерлік есеп» Әбдіхалыков Т.Ә. Алматы, 2008ж.
5. «Учет и аудит» Абдыхалыков Т.А. Алматы, 2007ж.
6. «Концептуальные основы и принципы бухгалтерского учета» Алматы, 2010ж.
7. «Бухгалтерский учет, отчетность и аудит устойчивого экономического развития» Айтжанова Ж.Н. Алматы, 2008ж.
8. «Корреспонденция счетов 5000 бухгалтерских проводок» Богаченко В.М., Кириллова Н.А. Ростов н/Д: Феликс, 2007г.
9. «Бухгалтерлік есеп счеттарының сипаттамасы және бұлардың типтік корреспонденциясы» Алматы, 2005ж.
10. «Аудиторская деятельность» (практика аудита и согласованные процедуры) Алматы: «LEM» 2008г.
11. «Первый шаг к МФСО» Практическое пособие. Под общей ред. Скала В.И. Алматы: «LEM» 2007г.
12. «Теория аудита» Дюсембаев К.Ш. Под ред. В.К. Радостовца Алматы: Экономика 2010г.
13. «Становление и развитие аудиторской деятельности» Сейткасымов Г.С., Сейткасымова А.Г. Караганда, 1995г.
14. «Аудит негіздері: Типтік бағдарлама экономика мамандығын дайындайтын студенттеріне арналған» Алматы: Экономика 2006ж.

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

І. Аудиттің негізі және оның атқаратын қызметтері
1.1. Аудиттің пайда болуы мен
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Аудиттің негізгі
қағидалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3. Аудит пәні, мақсаттары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..14

ІІ. Аудиттің түрлері
2.1. Сыртқы аудит және оның
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...19
2.2. Ішкі аудиттің мәні, принциптері және
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.3. Қазіргі уақытта халықаралық тәжірбиеде аудиттің
түрлері ... ... ...26

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...27

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.29

Кіріспе

Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастың дамуы шаруашылық
әдістерін және формаларын қайта өзгертудің объективті қажеттілігін
тудырады. Әміршілдік-әкімшілік жүйеде кеңінен тараған қоғамдық мүлікті
талан-таражға салу нарықтық эконмиканың ажырамас атрибуты болып табылатын
іскерлік және ұқыптылықпен орын алмастырды.
Нарық жағдайына бейімделудің қиындығына қарамастан, елде ғылыми-
техникалық саясат, маңызды теориялық және іс-тәжірибелік білім саласына
айналатын нақты ғылыми әзірлемелерді жинақтаумен әлеуметтік-экономикалық
қызметтің жаңа әрі озық нарықтық бағытын түбегейлі және қолданбалы зерттеу
белсенділікпен жүргізілуде. Елдің микроэкономикасын басқару құралына аса
қажетті әр түрлі бизнес салаларындағы шаруашылық жүргізуші субъектілер
қызметін талдау, аудит және басқару есебі сияқты арнайы ғылымдар мен оқыту
пәндеріне айрықша маңыз беріп отыр.
Бухгалтерлік есепті реформалау және аудитті ұйымдастырудың озық
тәжірибесі Халықаралық валюталық қордың (ХВК), Бүкіләлемдік банктің,
Халықаралық даму бойынша Америка агенттігінің (ЮСАИД), Еуропалық одақтың
(ЕО) және Британдық кеңестің белсенді қатысуымен өткізілгендіктен оны
құраудың ағылшын-америқандық үлгісі негіз етіп алынды. Бухгалтерлік есеп
пен аудитті жетілдіру бойынша ұсыныс Конституция, Азаматтық кодекс, Бюджет
кодексі, Салық кодексі, Банкрот туралы, Акционерлік қоғамдар туралы,
Шетелдік инвестициялар туралы, Ақша аударымдары мен төлемдері туралы
заңдардың және компания, фирма мен коммерциялық ұйымдардың қызметін
реттейтін Қазақстан Республикасының басқа да нормативті-құқықтық актілер
талаптарын ескеру арқылы әзірленді.
Қазақстан Республикасында индустриясы дамыған елдердің озық
тәжірибесіне сәйкес бизнестің жаңаша кешенді тәуелсіз кәсіби аудиті жүзеге
асырылуда. Операциондық аудит пен қаржылық есептілік аудит және оның басқа
да маңызды түрлері посткеңестік аумақтарда нарықтық экономиканың
қалыптасуындағы шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметінің тиімділігін
арттыру бойынша ғылыми негізделген ұсыныстармен және шындыққа жанасымды
ақпараттармен мүдделілік танытатын пайдаланушылардың қажеттіліктерін
қамтамасыз етеді.
Бизнестің кәсіби аудит проблемасын зерттеудің көкейтестілігі
мүмкіндігінше аз шығынмен аса жоғары экономикалық тиімділікке қол жеткізуді
оңтайлы ұйымдастыруға ұмтылатын барлық қатысушылардың мүддесінен білінеді.
Аудит жоспарлау, талдау, үйлестіру, есеп, ұйымдастыру, бақылау және реттеу
сияқты басқару қызметтерімен тығыз байланысты. Егер есептің көмегімен
ақпарат көздері қалыптасатын болса, онда оның кешенді аудиті шаруашылық
жүргізуші субъектілердің экономикалық процестерін жоспарлау, ұйымдастыру
және реттеу барысында жіберілген кемшіліктер мен қателіктерді анықтауға
және оны қайтадан болдырмауға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасының бүкіл халық шаруашылығының-нарықтық
экономикағы өтуі, кәсіпкерліктің жедел дамуы, ұйымдардың жаңа ұйымдастыру-
құқықтық нысандары (акционерлік қоғамдар, әр түрлі меншіктегі қоғамдар,
өндірістік кооперативтер және т.б.) мен меншіктің сан қырлы нысандарының
пайда болуы экономикалық бақылау жүйелері механизмдеріне түбегейлі әсер
етті.
Бақылау-тексеруші қызметтер құрылымдары мен бақылау түрлерінде
түбегейлі өзгерістер болды.
Қазақстандағы экономикалық бақылау нарықтық экономиканың маңызды
элементтерінің біріне айналып отыр. Басқарудың барлық жүйесі мен
деңгейлерін қажетті ақпараттармен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін жаңа
бақылаушы мемлекеттік және мемлекеттік емес органдар пайда болды және
әрекет етіп жүр.
Қазіргі нарық жағдайындағы экономикалық бақылаудың перспективті және
тиімді түрлерінің бірі тәуелсіз бақылау болып отыр. Тәуелсіз бақылауды өз
қызметін тапсырыс иесі-клиент есебінен (тексерілетін субъект жекеген
жағдайда бюджеттік қаражаттар есебінен) шартты коммерциялық негізінде іске
асыратын аудиторлар, аудиторлық ұйымдар (фирмалар) жүргізеді.
І. Аудиттің негізі және оның атқаратын қызметтері
1.1. Аудиттің пайда болуы мен дамуы

Ел Президентінің Қазақстан халқына Қазақстан - 2030 барлық
қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы
Жолдауында XX ғасырдың 90-ыншы жылдары республика экономикасында орын алған
дағдарыстың себептері ашылып, оны жеңудің жолдары айтылған. Радикалдық
саяси және экономикалық реформаларды жүзеге асыру, КСРО-ның кұлауы және
қазақстандық экономиканың әлемдік шаруашылық қатынас жүйесіне енуі
дағдарыстың болуына, өндіріс көлемі мен өнімдердің, жұмыс, қызметтің
бәсекеге қабілеттілігін күрт төмендетуге объективті жағдайлар тудырды. Бұл
дәстүрлі нарықтың ығысуына, төлемге қабілетсіздік тудыруға, шектен тыс
инфляцияға және көптеген шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметінің
тоқтауына әкеп соқтырды. Қалыптасқан жағдайды ескеру арқылы ұзақ мерзімді
жеті артықшылықтың бірі ретінде жоғары шетелдік инвестиция мен ішкі жинақ
ақша деңгейіндегі ашық нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсу
анықталды. Экономикалық өсу қаржы тұрақтылығына, өндірісті әртараптандыруды
қамтамасыз етуге, аса маңызды салаларға инвесторларды тартуға, шешуші
бизнес салаларының іскерлігін арттыруға, белсенді өндіріс саясатын енгізуге
және акценттерді шаруашылық жүргізудің макродан микродеңгейіне жылжытуға
септігін тигізеді.
Қазақстан Республикасында радикалдық реформалардың стратегиялық курсы
нарықтың рөлі мен барлық тауар-ақша қатынас жүйесін күшейтуге бағытталған.
Нарықтық экономиканың тиімділігін, оның ғылыми-техникалық жетістіктерді
жылдам енгізетінін, адамның қажеттіліктерін жан-жақты қанағаттандыруға
мақсатғылығын, әлемдік тәжірибе көрсетіп берді. Нарықтық қатынасқа тауар
өндірушілердің экономикалық тәуелсіздігі, субъектілердің шаруашылық
қызметіне әкімшіліктің араласуын болдырмаушылық- өндіріс саласындағы еркін
экономикалық байланыстар және қоғамдық өнім айналымы және оны тұтыну тән.
Қазақстандық экономиканы сәтті функциялау үшін оны ұйымдастырудың озық
құралдары мен нақты тетіктерін, оның ішінде мақсатты-бағдарламалық әдісті
көптеген факторлар бойынша талдауды, жүйелі бақылауды және оңтайлы
шешімдерді қабылдауды қолдану аса қажет. Барлық ресурс түрлерінің аса өткір
сезілген тапшылық жағдайында ұлттық экономиканың қозғаушы күші -
кәсіпкерлікке айрықша назар аудару керек. Мемлекеттік меншіктерді
жекешелендіруді тездету, өндіріс тиімділігін арттыру, бәсекелестік ортаны
дамыту, қаржылық бақылауды жақсарту және осы заманғы нарықтық
инфрақұрылымды қалыптастру сияқты факторлардың маңызы зор. Бір жағынан,
шегі жоқ тұтынушылық, екінші жағынан ресурстардың шектеулі болуы шаруашылық
жүргізудің қажеттілігін тудырады. Шаруашылық ресурстардың жетіспеушілігін
терең сезінбес үшін -адамдар барлық іс-әрекетін жоспарға құратын болса,
адамдар экономиканың көмегімен тұтынушылардың қажеттіліктерін
қанағаттандыру үшін өнім, қызмет түрлерін өндірудің барлық мекемелері мен
әдістерін қамтиды. Шешім қабылдаушы, шаруашылық жоспарын дербес жасайтын
әрі осыларға сәйкес әрекет ететін барлық экономика бірліктері шаруашылық
жүргізуші субъектілер деп аталады.
ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп берушілер туралы заңда жеке
кәсіпкер және ұйым терминдерінің мәні мен айырмашылығы ашып көрсетіледі.
Ал, бұл терминдердің мағынасы республика резиденттері болып табылатын
кәсіпкерлік қызметпен айналысатын барлық заңды тұлғаларды, сондай-ақ ел
аумағында (территориясында) тіркелген бейрезидент өкілдіктер мен
филиалдарды білдіреді.
Ұлттық экономиканы реформалау бойынша түбегейлі процестер шаруашылық
қызметті басқаруда- жаңа ұйымдық және бақылаушы-талдамалы құрылымның пайда
болуының объективті қажеттілігімен шарттастырылған. Халық шаруашылығын
басқару жүйесін қайта кұрудың алғашқы жылдарында-ақ жоспарлы экономиканың
дәстүрлі бақылау органдары өсу үстіндегі, яғни арта түскен қажеттіліктерді
қанағаттандыру мен барлық мүдделі тұтынушыларды объективті ақпаратпен
қамтамасыз ету бойынша пайда болған проблемаларды кешенді шешуде өзінің
қабілетсіздігін көрсетті.
Әміршіл-әкімшілік жүйеде төменгі басқару буынының жоғарыға қатаң
бағынуы тек жоспарланған тапсырмалардың орындалуын, шаруашылық
операциялардың заңдылығын сақтау, яғни оның заңға сәйкес болуын және
мемлекет қарауындағы жалпы халықтық ресурстардың сақталуын тексеру бойынша
тиісті ревизиялық қызметтерді ғана талап етті. Ал, нарықтық экономика
жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектілердің серіктестермен,
инвесторлармен, кредит берушілермен, меншік иелерімен, акционерлермен және
басқа да пайданаланушылармен деңгейлес байланыстары бойынша шындыққа
жанасымды ақпаратарға қажеттілік бірден артады. Бұл арада тек белгіленген
параметрлердің сәйкесетіндігін тексеру ғана емес, сонымен қатар шаруашылық
жүргізуші субъектілердің қызметтерін жақсарту бойынша ғылыми негізделген
ұсынысын әзірлеуді, оларға кеңес беруді және басқадай да жоғары кәсіби
денгейде тиісті аудиторлық қызмет көрсетуді талап етеді.
Кәсіби аудиттің пайда болуы мен қалыптасуы - бұл бүгінгі таңда да
жалғасын тапкан айтарлықтай ұзақ процесс. Аудиттің қоғамдық ролін түсінуі
үшін оны ұйымдастырудың әдістемесін теориялық негізін және мәнін ашу керек.

Нарықтық экономикаға өтпелі кезеңде шаруашылық жүргізуші субъектілер
қызметін басқарудың маңызды құралдарының бірі қаржылық бақылау болды. ТМД
елдеріндегі нарықтық қатынастың дамуы өндіріс саласындағы бизнестің жаңа
қаржылық бақылау жүйесін қалыптастыратын алғышарттарды тудырды.
Қаржылық-шаруашылық бақылау жүйесін түбегейлі қайта өзгеріу, енгізу
және тәуелсіз аудиттің посткеңестік өңірде қарқынды дамыту негізінде мына
принциптер жатқызылды:
Меншік түрлері және қаржы көздері бойынша бақылау объектілерін дәл
окшаулау;
Бақылау субъектілерін мемлекеттік, қоғамдық, аудиторлық (тәуелсіз),
ведомствалық (фирмалық) және іштей (ішкі шаруашылықтық) деп бөлу;
Бақылау мәселелерін шектеу, оның ішінде бюджеттің кірісі мен
шығысын дұрыс қалыптастыру, есеп берулердің анықтығы, өндіріс
әлеуетін пайдаланудың тиімділігін артыратын резервтерді анықтау және
бағалау;
Мемлекеттік, жергілікті, қоғамдық, ішкі шаруашылық, тәуелсіз
аудиторлық ұйымдар мен жекелеген аудиторлардың әрекет ету салдарын
анықтау.
Аудит тарихы көрсеткендей, оның дамуы әкімшілік пен инвесторлар
арасындағы мүдделердің бөлінуінен болды.
Америкалық бухгалтерлер ассоциациясының зерттеуіне сәйкес аудитке
қажеттілік мына негізгі шарттарды тудырды:
ақпарат жасаушылардың (әкімшілікпен) және пайдаланушылардың (акцияны
иеленушілер, кредит берушілер және басқа тұлғалар) мүдделерінің қатыспауы,
яғни сәйкеспеуі ақпараттын обьективті болмауына әкеп соқтыруы мүмкін;
объективті емес ақпараттарға негізделген шаруашылық шешімдерді қабылдау
жағымсыз экономикалық салдарды тудыруы ықтимал;
алынған ақпараттың шындыққа жанасымдылығын бағалау немесе тексеру үшін
фирманың пайдаланушыларында жоқ арнайы білім болуы қажет;
ақпаратты пайдаланушының оның сапасын тікелей бағалау үшін
уақыты мен материалы әрдайым бола бермейді.
Қажетті ақпаратты алу мен бағалаудағы пайда болатын қиындықтар
аудиторлық қызметтін аясын тарылтады. Оның негізгі міндеті - есеп берулерді
анық күмәнсіз ету; тұтынушыға ақпаратты маманның пікірін араластырмай
жеткізу.
Қазақстанда аудиттің пайда болуы 1990 жылы ақпанда Қазақстан
Республикасы Қаржы министрлігінде құрылған шаруашылық ессптегі аудиторлық
орталықтан басталады. Кейнірек бұл орталық Қазақстанаудит акционерлік
компаниясына айналды. Мемлекеттік емес- Аудиторлар палатасы құрылды 1993
жылы 18 қазаңда, Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет туралы заң
қабылданды. Ал, 1998 жылы 20 қарашада №304 -1 қазіргі кездегі күштегі
Қазақстан Республикасындағы Аудиторлық қызмет туралы Заңға өзгертулер мен
қосымшалар енгізіліп қайта қабылданды. Бұл заң Қазақстан Республикасында
аудиторлық қызметті жүзеге асыру процессіндегі мемелекеттік органдармен
заңды және жеке тұлғалар, аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың арасындағы
қатынастарды реттейді. 1995 жылы 20-21 шілдеде өткен конференцияда
Аудиторлар этика Кодексі және 12 аудит ьойынша Қазақстандық станд арттар
қабылданды.
2000 жылдың мамыр айында Эдинбуртте Шотландия Халықаралық
бухгалтерлер федерациясының кезекті конференциясында ТМД елдерінің арасында
бірінші болып Қазақстан Республикасы Аудиторлар палатасы әлемнің 125-тен
аса алдынғы қатарлы елдерін қамтитын, осы беделді ұйымның толық құқықты
және шын мәнісіндегі мүшесі болып қабылданды.
Аудит термині осыдан екі мың жыл бұрын аudio деген латын сөзінен
шыққан, аудармадағы мағынасы ол естиді немесе естуші дегенді білдіреді.
Рухани оқу орындарында озат оқушыны аудитор (тындаушы) деп атаған. Оған
оқытушы басқа оқытушылардың сабақта өткен материалды қалай меңгергенін,
тапсырманы қалай орындағанын, яғни оқу үлгерімдерін тексеріп отыруды сеніп
тапсыратын болған. Еуропаның көптеген елдеріндегі мемлекеттік басқару мен
шаруашылық қызмет салаларында лауазымды тұлғалардың ауызша есеп беруін
тындаушы қызметкерді аудитор деп атаған. Есеп берудің бастапқы ауызша түрі
көптеген адамдардың сауатсыз болуына байланысты қолданылған, сөйтсе де орта
ғасырдағы адамдар есеп берудің ауызша түрі жазбашадан да жақсы болады деп
есептеген. Олардың ойынша кез келген құжатты қолдан оңай түзей салуға
болады, ал бақылаушы-аудитордың көзіне тура, тік қарап тұрып өтірік айту
мүмкін емес немесе өте қиын, деп санаған.
Арнайы әдебиеттерде аудиттің пайда болу кезеңі өзгеше әрі қарама-
қайшылыққа толы. Бір авторлардың айтуынша, есеп берудегі мәліметтердің
дұрыс көрініс табуын жасау және бақылау біздің дәуірімізге дейінгі IV
мыңжылдығынан басталады. Сонымен бірге, Ніл, Тигр және Евфрат өзендерінің
жазықтарындағы Таяу Шығыстағы ежелгі- өркениетте жоғары дәрежеде
ұйымдастырылған мемлекет құрылып, шаруашылық қызмет жүргізілді, үкімет
өнім, мүлік, салық жинау, орындалған жұмыс, қазынаны толтыру және кіріс пеу
шығыс есептерімен айналысты. Бақылаудың әр түрі жүзеге асырылды, оның
ішінде аудит те бар.
Мұндағы мақсат - қателіктерді азайту және шенеуніктер тарапынан алдау
әрекеттеріне жол бермеу. Бірқатар бақылау түрлері сол уақытта Библияда
(Інжілде) да суреттеледі. Онда мүлікті екі жақты күзету, адал
қызметкерлерді жалдау, міндеттерді бөлісу мәселелері баяндалады.
Ревизиялық қызмет Вавилон, Мысыр, Рим, Қытай және Греция сияқты
антикалық елдерде де болған. Мысалы, ежелгі Мысырда (біздің дәуірімізге
дейінгі 3400-2400 жж.) мүлікті түгендеу кезең сайын, ал шаруашылық
операцияларын бақылауды үш адам жүзеге асырған. Оның біреуі не нәрсе
берілді, соның санын папируска белгілеп отырса, екіншісі нақты босатуларды
жүзеге асырған, ал үшіншісі ауытқуды анықтау үшін берілген мүліктердің
немесе өнімдердің санын нормамен салыстырып отырған. Ресурстардың қозғалысы
мен болған оқиғалар бойынша операциялар қатаң тәртіппен құжатталып отырған,
тікелей орындаушылар мен қатысушылардан тәуелсіз жүзеге асырылатын
шаруашылық процестерін бақылау осылай пайда болған.
Есепті жүргізу бойынша арнайы заңнама алғаш рет Вавилон мемлекетінде
пайда болған. Хаммурапи заңы (біздің дәуірімізге дейінгі 2200-2150 жж.)
көпестерге дербес есеп жүргізуді, ал храмға – мемлекеттік, есепшілікті
жүргізуді әмір етті, ақшаны қолхатсыз беру жарамсыз деп саналған.
Чжоу династиясы басқарған уақыттағы көне Қытайда (біздің дәуірімізге
дейінгі 1122-256. жж.) есептің мемлекеттік жүйесі, оның ішінде барлық
үкімет департаменттерінің мұқият әзірленген бюджеті мен аудиті жүзеге
асырылды. Ал, біздің дәуірімізге дейінгі 700 жылы ол жақта негізгі міндеті
мемлекеттік ақша мен мүлікті пайдалануға кұкығы бар үкімет шенеуніктерінің
адалдығына кепілдік беру болып табылатын Бас аудиторлық қызметі болған.
Афинада біздің дәуірімізге дейінгі V ғасырда Халық жиналысы
мемлекеттің кірісі мен шығысын бақылады, ал оның қаржылық жүйесі барлық
лауазымды тұлғалардың өкілеттілігі біткенше құжаттарын тексеретін үкімет
аудиторларын қамтыды.
Басқа авторлардың айтуынша, аудиттің пайда болуы арнайы ғылыми білімнің
саласы ретінде бухгалтерлік есептің қатыптасу кезеңімен тығыз байланысты.
Бухгалтерлік есеп туралы алғаш рет ғылыми кітап жазған италияндық ұлы
математик Лука Пачоли (1445—1517 жж.) арнайы бюрода тексеріп және тіркеп
отыратын көпес кітабының іс жүзіндегі пайдалылығын атап кеткен болатын.
Шаруашылық қызметтің дамуы есептің сапасы мен есеп берудің шындыққа
жанасымды болуының жаңа бақылау формасын талап етеді. Англияда аудиторлық
алғаш рет 1299 жылы пайда болды, ал 1324 жылдың 24-інші наурызында король
Эдуард II, үш мемлекеттік аудиторды тағайындайды. Тағайындау туралы
жарлықта аудиторды Оксфорд, Беркенхед, Уэльс провинцияларындағы барлық
есепшотты тексеруге. оларды тыңдауға, олардан сұрауға және есепшоттарды
жүргізуде барлық кемшіліктерді белгілеп отыруға міндеттейді.
XII ғасырдан бастап Англия мен Шотландия, Италия, Франция және
Еуропаның басқа елдерінің Қазынашылық мұрағаттарында (архив) аудиторлық
қызмет туралы мағлұмат жиі ұшырасады. Мысалы, Ұлыбританияда екі типті аудит
жүргізілген:
аудит қалаларда елдің көзінше, яғни жария түрде - билеп-төстеуші лауазымды
тұлғалардын қатысуымен жүзеге асырылған, қазынашы аудиторлық есеп беруді
ауызша, яғни елге естірте оқитын болған;
ірі поместьенің қаржылық басқарушының төлем шотын аудиторлық декларацияға
орай дебет және кредит бойынша егжей-тегжейін тексеру, яғни оны
поместьенің қожайыны мен басқарушылар кеңесінің алдында ауызша есеп берген.
Қалалардың, фабриқалардың өсуімен және сауда-саттықтын кеңеюімен
сипатталатын XVI—XVII ғасырлар кезеңіндегі экономикалық өзгерістер есеп пен
аудиттің- жаңа тәсілдемесінің пайда болуына итермеледі, яғни себепші болды.
Бұрыштың басына мүлікке деген меншік кұқығы мен пайда және залалдың қатаң
калькуляциясы қойылатын болды. Аудит тыңдау процесінен жазбаша
құжатты және растаушы куәні зерттеуді ретімен талдаушыға айналды. XVIІ
ғасырдың аяғында Шотландияда белгілі бір лауазымды тұлғаға қалалық аудитор
ретінде қызмет етуіне тыйым салу туралы алғаш рет заң қабылданды, осылай
ету арқылы батыс әлемінде сол _ уақыттан бері осы заманғы аудитордың
тәуелсіздігі деген ұғым енгізілді.
Мұндай аудиторлық озық тәжірибеге қарамастан, тек XIX ғасырдың екінші
жартысында ғана кәсіби аудит тұтас іскерлік әлем мен кәсіпкерлік қызметтің
маңызды кұрамдық бөлігі болды. Бұл темір жолдарын салу мен сақтандыру
компанияларының, банктердің, акционерлік қоғамдардың өсуімен байланысты.
Ағылшындық темір жол және сақтандыру компаниялары мен басқа да инвесторлар
Солтустік Америкаға аттанғанда, яғни бағыт алғанда олармен бірге аса ірі
ағылшын кредиторларының мүддесін қорғау үшін тәуелсіз аудиторлар да барды.
Осыған байланысты солтүстік америкалық аудиттің шыгу тегі ағылшындық
болып табылады және XX ғасырға дейін АҚШ-тың тәуелсіз аудиті ағылшындық
үлгімен құрылып келді. Ол балансқа қатысты мәліметтерді егжей-тегжейлі
зерттеуді ұйғарды. Роберт X. Монтгомери америқандық аудитінің сол кезеңін
есепшоттық аудит деп атаған, өйткені аудитордың жұмыс уақытының төрттен
үш бөлігі есептеу және бухгаттерлік кітапты жасауға кетті. Аудит рәсімі
(процедурасы) жылдам ұлғайған америкалық бизнеске бейімделе бастағанда
шектен тыс қаражатты талап ететін есептеу мен көшіруді тексеретін британдық
стиль біртіндеп америқандық тестілік аудитке өзгеріп, ауысады
(трансформацияланды). Сонымен қатар аудиторлар тестілеу -әдісінен басқа
операцияларды тексеру мақсатында бизнес бойынша серіктестен фирманың
қызметі тураты мәлімет жинауды іс жүзіне асырута кірісті. Инвесторлардың
мүдделерін ескеру арқылы олар баланстын белсенділігі мен бәсенділігін
бағалауға, сондай-ақ пайда мен залал туралы есеп берулерде және
есепшоттарда көрініс табатын шаруашылық операцияларының нәтижелеріне де
көп назар аударатын болды.
XX ғасырда бухгалтерлер мен аудиторлардын, аса ірі трансұлттық
ұйымдардың құрылуына әкеп соқтырған әлемдік экономика мен бизнестің
ғаламдасу (глобализация) тенденциясы біршама тереңдей түсті. Кәсіби
аудиттің дамуы үшін Халықаралық есеп стандарттары бойынша Комитет (LASC -
1973 ж. негізі қаланған), Жоғары бақылау органдарының халықаралық ұйымы
(ИНТОСАИ - 1953 ж.), Халықаралық бухгалтерлер федерақиясы (ІҒАС - 1977 ж.
құрылған), БҰҰ-да 1979 жылы құрылған Есеп пен есеп берудің халықаралық
стандарттары бойынша үкіметаралық сарапшылардың жұмысшы тобы (ISAR) сияқты
халықаралық және аймақтық ұйымдар қызметінін маңызы айырықша. Осы
жаңашылдықтардың барлығы ендігі- жерде аудиттің бухгалтерлік жазбалардың
кеңселік нақтылығын тексерумен ғана шектелмей, салалары мен ауқымының
біртіндеп кең өріс алуын көрсетеді. АҚШ және Ұлыбритания сияқты дамыған
елдерде тәуелсіз аудиттің өзгеше жүйесі қалыптасқан. Оларды жетілдірудің
қажеттілігі көптеген кридиторлар, инвесторлар және басқа да мүдделі
пайдаланушылар тарапынан шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметі
туралы сенімді қаржылық ақпаратқа сұраныстың өсуінен туындап отыр.

1. 2. Аудиттің негізгі қағидалары

Аудиторлық қызмет аудиттің негізгі қағидаларын сақтау негізінде
жүргізіледі.
1. Ғылыми. Аудиттің бұл методологиясы ақиқат шындықты объективті,
неғұрлым бейнелейтін экономикалық теория мен диалектикалық тәсілге сүйенуі
тиіс. Аудит нарықты экономика жағдайында әрекет жасаушы талаптарға толық
сәйкес жүргізілуі тиіс.
Ғылыми басқару тұрғысынан алғанда аудиторлық қызмет көрсетуінде ғылыми
зерттеу жұмыстарының элементтері де болады, өйткені ол ақиқат болып
саналатын кейбір ғылыми жайларды шаруашылықты басқару тәжірибесінде қалай
іске асыруға болатынын тексеруге мүмкіндік береді. Сондықтан да аудитор
есебінде көбінесе белгілі бір білім және дағдыны иемденетін ғылым әрекет
етеді.
2. Жүйелілік, бүтіндік және комплекстік. Жүйелілік пен бүтінділік
аудиторлық тексеру барысында зерттеу объектісін жекеше емес,
керісінше жан-жақты өзара байланыста қарастыруды талап етеді. Аудит
объектісі бүтіндей бір жүйе ретінде қарастырылады, мұның өзі тереңірек
танып-білуді қамтамасыз етеді.
Комплекстік шаруашылық субъектінің әрекетінің көрсеткіштерін,
құбылыстарды өзара тәуелділікте қарау, аудиторлық орындау тәртіптердің
жүйелік реттерін сақтай отырып, әрі ұйымдасқан түрде жүргізілуін талап
етеді.
3. Жүйенің сақталуы. Аудит тәжірибесінде аудиторлық бақылау
объектісі болып табылатын жүйені сақтау принципін басшылыққа алу қажет. Бұл
тезистің мәні мынадай: аудиторлық бақылау жүргізу барысында жүйеге әсер ету
оның барлық сапалық сипаттамасы мен режимі іс жүзінде бұзылмайтындай болуға
тиіс.
4. Бақылаудың белгілі бір участкеге жұмылдырылуы. Аудиторлық
тексеруде көп жағдайда кәсіпорын қызметінің барлық жағын, оған әсер ететін
факторлар мен байланыстарын түгелдей зерттеу ақылға қонымсыз, әрі өте қиын.
Сондықтан да бақылауды кәсіпорын қызметінің белгілі бір учаскесіне
жұмылдыру қағидасының маңызды методологиялық мәні бар.
5. Объективтілік. Объективтілік - бұл берілген іске ғана қатысты
фактілерді назарға алатын ойлау түрі. Аудитор өз жұмысында шыншыл,
адал әрі тура, ойын ашық айтатын болуы тиіс.
Кәсіпорынның қаржылық қорытынды есеп беруінің дұрыстығы жайлы өз
пікірін көрсететін қорытындысында аудитор оның қаржы жағдайын дәл көрсетуі
тиіс. Шаруашылык субъектінің әрекетінің нәтижесін дәл, объективті бағалау -
мәліметті пайдаланушынардың дұрыс шаруашылық шешімдерін қабылдау үшін
қажетті алғы шарт. Объективтілік - интеллектуалдық шыншылдықты көрсетеді,
жай ғана жалпы мағынадағы шыншылдық емес, іске бүтіндей адал, әрі
объективті қарау. Өйткені сыртқы аудиторлар ешкімге тәуелсіз емес табуға,
өз мүддесін ойлауға тиісті емес.
6. Адалдық. Аудитор өзі шындығына сенбейтін нәрсені растауға тиіс
емес және ешқандай азғыруларға ермеуі тиіс, көрсе қызарлыққа пайда табуға,
өз мүддесін ойлауға тиісті емес.
7. Тәуелсіздік. Аудиторлар қаржылық есептер мен өзге мәліметті
ешқандай алдын-ала пайымдаусыз зерттеп, қаржылық мәліметтерді ұсынушылар
мен оны қолданушыларға әділ болуы тиіс. Аудитор статусын қоғамдық мойындау
- оның тәуелсіздігін мойындауға негізделген. Әрбір аудитор өзінің
пайымдауын өз бетінше қалыптастыруы тиіс және оның әділдігіне еш нәрсе
ықпалын тигізуге тиіс емес. Аудитор, ол сырт жақтан әлдекімнің бақылауынан
немесе әсерінен бос болғанда ғана тәуелсіз болады. Ол қандай да бір басшы,
әкімшілік құрылымға бағынуға тиіс
емес және оның ешқандай мүддесі болмауы тиіс.
Іс жүзінде тәуелсіздік мына түрде сақталуы қажет: - тексеруді
жоспарлаудағы тәуелсіздік. Аудиторлар тексеріліп жатқан кәсіпорынның,
басшыларына өздерінің жұмысына араласуына жол бермеуі тиіс. Олар тексеру
барысына белгілі бір адамды тағайындап, аудиторлық процедураларды өзгертуге
тырысады. Кейде олар аудиторлардың бөлімшелерге баруын; немесе кәсіпорында
жұмыс істеуге рұқсат етілген аудиторлар саның шектеуге тырысады.
тәуелсіз зерттеулер. Аудиторлар бухгалтерлік регистрлер, жай
қолжазбалар, іскер корреспонденциялар мен өзге мәліметтерді
еркін пайдалана алуы тиіс. Кәсіпорын басшысымен бірлесіп қызмет істеу
мәліметті бұрмалауға немесе жасыруға әкелуге тиіс емес.
тәуелсіз есеп беру. Аудиторлардың клиентке немесе тексерілетін объектіге
бейтараптылығы олардың тексерулерінің нәтижелеріне әсер етпеуі тиіс.
Сондай-ақ тексерілуші кәсіпорын басшыларына аудитор қорытындысының жайын
өзгертуге жол беруге болмайды. Ал кәсіпорын басшысымен келісіп, оған
түзетулер енгізген аудиторларға тәртіпке келтіру шаралары қолданылуы тиіс.
Осылай, тәуелсіздік аудиттің маңызды қағидасы болып табылады. Аудитор
тәуелсіздігі мынадай жағдайлардан азаяды, егер аудитор:
кәсіпорын- клиенттің акциясын (немесе облигациясын) иемденсе;
клиент - кәсіпорыннан қарыз алса немесе онан қарыз алатын болса;
кәсіпорын басшысымен туысқандық қатынаста болатын болса;
клиент - кәсіпорынның штатында жұмыс істейтін болса;
клиент — кәсіпорыннан сыйлық алатын болса;
6) бір кәсіпорынды көп жыл қатарыныан тексеретін болса.
Аудитордың тәуелсіздігі артады, егер аудитор:
1) клиенттен қаржы жөнінен тәуелсіз болса: ақы төлеу өзге көздерден
түсіп және бір клиенттің үлесі аудиторлық қызмет көрсетуден түскен жалпы
табыстың ішінде елеусіз болса:
2) берілген клиентпен тек белгілі бір жылдар көлемінде ғана жұмыс
жасайтын болса, бұл клинетпен тым жақын таныстықтан қашуына мүмкіндік
береді;
3) көзқарастар қақтығысынан қашқақтауына мүмкіндік беретін өзге
қызметтерді көрсетуді шектесе;
4) клинеттің кез-келгенін жоғалтып алудан қорықпаса.
Аудитордың тәуелсіз көзқарасын қорғау үшін кеибір процедуралар мен
ұйымдар бар: аудитор - ротациясы, аудиторлар соты, аудиторларды үкіметтің
немесе қызмет ұйымдарының тағайындауы, аудитордың мемлекеттік департаменті,-
аудиторлық комитеттер.
Аудиторлар ротациясы, егер бір аудитор жыл сайын сол бір ғана фирманы
тексеретін болса, онда ол жекелей немесе толығымен өзінің тәуелсіздігін
клиент-компания жұмысшыларымен немесе басшысымен тығыз қарын-қатынас
орнатуы нәтижесінде жоғалтады деген ұйғарымға негізделген. Аудиторлық
тағайындау ротациясы бірнеше жылда бір рет болуы тиіс.
Аудиторлар соты, аудиторлардың тәуелсіздігін жоғалту жағдайларының алдын
алу үшін құрылған, әсіресе, егер клиент аудиторға акция иемденушісі болып,
жекее негізде кеңес беру қызметін көрсетуді ұсынатын болса.
Аудиторды тағайындау негізінен үкімет тарапынан жасалуы керек. Бұндай
жағдайда клиенттің әр уақытта өздері көздеген мақсаттары орындала бермеуі
мүмкін. Бірақ аудитордың тәуелсіздігі артады.
Мемлекеттік департамент кәсіпорындар туралы жаңа заңға әсер етуі ұлттық
және аудиторлық саясатты қалыптастыруы, бұл жұмыста жалпы еуропалық
ұйымдармен бірігуі және өмірге ұлттық, халықаралық есеп құрылымдарын
еңгізуі және ең соңында аудиторларды тағайындауды бақылауы мүмкін.
Аудиторлық комитеттер - америқандық жаңалықтардың бірі. АҚШ-та ірі
компаниялардың 80%-ке жуығының осындай комитеттері бар. Мұнан да өзге құнды
қағаздар және айырбастау комиссиясы құнды қағаздар нарығында акциясы
жүретін компанияларға мұндай комитеттердің болуын мызғымайтындай, талассыз
шарт етіп қояды.
Бұл комитеттер қиын жағдайда адиторларға фирманың жоғары басшылығы
акционерлердің алдында толығымен жариялағысы келмеген жағдайда белгілі бір
сұрақтар бой көтеруіне көмектеседі.
Ал, бұл үшін ол жетік білікті маман болуы тиіс. Жетік білікті
аудитордың аудит теориясы мен практикасын білетіндігімен дайындық тәжірибе
мен мамандық дәрежесінің белгілі деңгейде екендігімен, бухгалтерлік және
аудит сұрақтары бойынша халықаралық және ұлттық стандарттар, нормативтер
мен директивалардың даму бағытын, сондай-ақ заң органдарымен белгіленген
белгілі реттеуші талаптарды түсінетінмен шамаланады.

1.3. Аудит пәні, мақсаттары мен міндеттері

Аудит нарықтық экономика жағдайында барлық шаруашылық процесіне
қатысушылардың қызметінде манызды рөл ойнайды. Ол анық ақпаратпен
қамтамасыз етеді, серіктестер арасындағы сенімділікті қалыптастыруға
септігін тигізеді, оңтайлы басқарушылық шешімдерді іріктеу мен
кемшіліктерді жою бойынша ұсыныстарды әзірлейді, сондай-ақ қаржылық
жағдайды тұрактандыруға, шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметінің
тиімділігін арттыруға және тұтастай, қоғамның әлеуметтік-экономикалық
жағдайын жақсартуға ықпал етеді.
Аудитті қаржылық, экономикалық, техникалық, заңдық және басқа да қызмет
салаларында жүргізуге болады. Аудиттің ең негізгі мақсаттарының бірі -
шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылық есеп берулерінің нақты
екендігін анықтау болып табылады.
Бұл арада клиенттің нормативті-құқықтық актілердегі талаптарды сақтауын
бақылауда үлкен мән беріледі. Компаниялардың қызмет нәтижелері және
олардың -заңды сақтауы туралы ақпараттың тәуелсіз расталуы мемлекетке,
меншік иелеріне, акционерлерге, инвесторларға, кредиторларға және олардың
бизнес бойынша серіктестеріне қажет. Негізгі есеп тұжырымдамасы бойынша
Америкалық бухгалтерлер ассоциациясы
аудиттің мазмұнын барынша қамтып жинақтаған анықтамасында
былай делінген: Аудит - бұл экономикалық әрекеттер мен оқиғалар, олардың
белгіленген деңгейінің нақты "өлшемдерге қаншалықты сәйкесетіндігі туралы
ақпаратты алу мен бағалаудың және нәтижелерді мүдделілік танытқан
пайдаланушыларға беретін жүйелі процесс
ҚР Аудиторлық қызмет туралы Заңында мынадай анықтама берілген: Аудит
Қазақстан Республикасының заңында белгіленген талаптарға сәйкес қаржылық
есептіліктің дұрыс және объективті жасалғаны туралы тәуелсіз пікір білдіру
мақсатында заңды тұлғалардың қаржылық есептілігін тексеру болып табылады
Таным теориясына орай, бір ғылым ғана зерделейтін объективті шындықтың
қандай да бір бөлігін немесе кез келген ғылымның (оның ішінде аудит те бар)
мазмұны деп ұғынуға болады. Органикалық тұрғыдағы өндірістік қатынастардың
нарықтық экономикадағы объективті экономика заңы экономикалық теорияның
пәні болып табылатыны белгілі. Салалық экономикалық ғылым салалардың,
өзіндік ерекшелігіндегі бұл заңдардың әрекетін, өндіруші күштермен,
техникалар және технологиялармен өзара байланысындағы жекелеген салалардың
өндірістік қатынасының даму ерекшеліктерін зерделейді.
Пән анықтамасы осы ғылымның басқа ғылымдардан айырмашылығын көрсететін
ерекшеліктерді қамтуы керек. Оның ішінде:
1) Ғылымның мақсаты мен мазмұны;
Өзіндік ерекшелігі бар зерттеу принциптері;
Зерделеу объектісі;
Ақпарат көздері.
Осылайша аудит мазмұнын қалыптастырамыз, өйткені арнайы әдебиеттерде
онын әзірге айтарлықтай нақты әрі дәл анықтамасы жоқ. Біздің пікіріміз
бойынша, аудит пәні қоғамның мүддесін білдіретін экономикалық құбылыстар
мен оқиғалар және процестер, сондай-ақ мәліметтері нақтылық пен анықтығына
қарай тексерілетін, зерттелетін және объективті бағасын алатын әр түрлі
мақсаттарды көздейтін заңды және жеке тұлғалар, басқаруды оңтайландыру,
экономикалық қызметтердің тиімділігін арттыру, кеңес берушілік, бақылаушы-
талдамалы және басқа да кәсіби аудиторлық қызмет көрсету жатады.
Аудит мазмұны алға қойылған мақсаттар мен бақылау объектілерін ескеру
арқылы нақтылануы мүмкін. Мысалы, егер аудит объектісіне шаруашылық
жүргізуші субъектінің қаржылық қызметі кіретін болса, онда мұндағы мақсат
оның есеп берулері мен расталуының (немесе рас болмауының) толықтығы мен
анықтығын тиянақты тексеру, яғни кәсіпорынның қаржылық есеп беруінің нақты
қаржылық жағдайымен қаншалықты сәйкес келетіндігі туралы өз пікірін
тапсырыс берушіге білдіру болып табылады.
Бұл туралы ХАС (МСА) 200-де әлдеқайда рет-ретімен айтылған. Онда былай
делінген: қаржылық есеп беру аудитінің мақсаты - белгіленген талаптарға
сәйкес барлық елеулі аспектілер бойынша қаржылық есеп берулердің жасалғаны
немесе жасалмағаны туралы аудиторға өз пікірін білдіруге мүмкіндік беру
Бұл негізгі мақсат экономикалық әлеуетті, қаржылық ресурстарды,
салықтарды дұрыс есептеудің талдауын, қаржылық жағдайды жақсарту бойынша
шараларды әзірлеуді, шаруашылық жүргізуші субъектілердің кірістері мен
шығыстарын, қызмет "нәтижелері мен шығынды оңтайландыруды жақсы
пайдаланатын резервтерді анықтаудың шарттары мен міндеттері туралы
клиентпен болатын арадағы келісімшартпен толықтырылуы мүмкін.
Егер аудиттің объектісіне кәсіпорындағы бухгалтерлік есептің жағдайы
кіретін болса, онда аудиттің мақсатына, оның қолданыстағы заңның
талаптарына, шаруашылық жүргізуші субъектілердің өз ішінде қабылданған
есептік саясатпен және мемлекет белгілеген жалпы нормаларға, стандарттарға
және ережелерге қаншалықты сәйкестігін тексеру жатады.
Егер аудиттің объектісіне барлық шаруашылық қызметтері кіретін болса,
онда мақсат - осы қызметтің тиімділігін бағалау, шығынды барынша кемітудін
ықтимал жолдарын анықтау, өндірістің пайдалылығы мен еңбек өнімділігін
арттыру жұмыстың аса жоғары түпкілікті нәтижесіне қол жеткізу үшін
ұсыныстарды әзірлеу.
Аудит мақсатының консалтингтік қызмет жүзеге асыру барысында клиенттің
коммерциялық қызметін жақсартатын жоғары сапалы кенес беру қызметі болады,
сонымен қатар аудитордың беделі мен табысы қоса өседі.
Алға қойылған аудит мақсаттарына қол жеткізу үшін нақты міндеттерді
шешіп алу қажет. Олардың ішінен ерекшелеп мыналарды бөліп көрсету керек:
Кәсіпорынның қаржылық есептемесінің шындыққа жанасымдылығын
қамтамасыз ету және осы есеп беруді
пайдаланушылар үшін ақпараттық тәуекелді қолайлы деңгейге
дейін азайту;
Шешім қабылдаудың логикалық тұрғыдан негізделген базасын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.