Азаматтық сот ісін жүргізу түрі
Кіріспе
1. Ерекше талап қоюмен іс жүргізу . азаматтық сот ісін жүргізу түрі.
2. Ерекше талап қоюмен іс жүргізуге байланысты азаматтық істер.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Ерекше талап қоюмен іс жүргізу . азаматтық сот ісін жүргізу түрі.
2. Ерекше талап қоюмен іс жүргізуге байланысты азаматтық істер.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істері - азаматтар мен заңды тұлғалардың мемлекеттік билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды және мемлекеттік қызметкерлердің, олардың ішінде сот орындаушылардың, шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) даулар айту туралы істер.
Билік өкілеттігі бар органдармен немесе тұлғамен шығарылған құқықтық актіні сотта шағымданған азамат мемлекеттік органның (лауазымды адамның) іс-әрекеттерімен (әрекетсіздіктерімен) келіспейтіні туралы мәлімдейді және оларды заңсыз деп тануды талап етеді. Ал лауазымды адам (мемлекеттік немесе өзге де орган) сотта өз іс-әрекеттерінің (әрекетсіздіктерінің) заңды екенін және азаматтық талабы орынсыз екенін дәлелдеуі тиіс.
Сайлауға әзірлік және оны өткізу кезеңінде және дауыс беру күні арызбен сотқа азамат, қоғамдық бірлестіктің және сайлау комиссиясының мүшелері жүгіне алады (ҚР АІЖК-нің 273-бабы).
Алдын ала сайлау комиссиясына (референдум өткізу бойынша комиссиясына) жүгіну азамат үшін міндетті болып танылмайды.
Процеске арыз берушінің және тиісті сайлау комиссиясы немесе мемлекеттік орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы өкілінің қатысуы міндетті болып табылмайды, олардың сотқа келмеуі істің қаралуы мен шешілуіне кедергі болмайды.
Азаматтық іс жүргізу тәртібімен жергілікті атқарушы органдардың азаматтардың алқа би ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу құқықтарын бұзатын шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту мәселесі шешіледі. Бұл категориялық істер арыз беру арқылы қозғалады.
Жергілікті атқарушы органның шешімімен, әрекетімен (әрекетсіздігімен) алқа би ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу үшін іріктеу рәсіміне қатысуда азаматтық құқығы бұзылып отыр деп есептеген азамат ҚР АІЖК-нің 3-тарауында белгіленген соттылық бойынша сотқа арыз беріп жүгінуге құқылы.
Билік өкілеттігі бар органдармен немесе тұлғамен шығарылған құқықтық актіні сотта шағымданған азамат мемлекеттік органның (лауазымды адамның) іс-әрекеттерімен (әрекетсіздіктерімен) келіспейтіні туралы мәлімдейді және оларды заңсыз деп тануды талап етеді. Ал лауазымды адам (мемлекеттік немесе өзге де орган) сотта өз іс-әрекеттерінің (әрекетсіздіктерінің) заңды екенін және азаматтық талабы орынсыз екенін дәлелдеуі тиіс.
Сайлауға әзірлік және оны өткізу кезеңінде және дауыс беру күні арызбен сотқа азамат, қоғамдық бірлестіктің және сайлау комиссиясының мүшелері жүгіне алады (ҚР АІЖК-нің 273-бабы).
Алдын ала сайлау комиссиясына (референдум өткізу бойынша комиссиясына) жүгіну азамат үшін міндетті болып танылмайды.
Процеске арыз берушінің және тиісті сайлау комиссиясы немесе мемлекеттік орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы өкілінің қатысуы міндетті болып табылмайды, олардың сотқа келмеуі істің қаралуы мен шешілуіне кедергі болмайды.
Азаматтық іс жүргізу тәртібімен жергілікті атқарушы органдардың азаматтардың алқа би ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу құқықтарын бұзатын шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту мәселесі шешіледі. Бұл категориялық істер арыз беру арқылы қозғалады.
Жергілікті атқарушы органның шешімімен, әрекетімен (әрекетсіздігімен) алқа би ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу үшін іріктеу рәсіміне қатысуда азаматтық құқығы бұзылып отыр деп есептеген азамат ҚР АІЖК-нің 3-тарауында белгіленген соттылық бойынша сотқа арыз беріп жүгінуге құқылы.
1. Қазақстан Республикасы Конституциясы 1995 ж. 30 тамыз
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексі 13 шілде 1999 жыл, өзгертулер мен толықтырулар 2005жыл 23 ақпан.- Алматы: ЮРИСТ, 2005-286б.
3. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі: (Жалпы бөлім және Арнайы бөлім). – Алматы Юрист, 2003. – 329б
4. «Азаматтық істерді соттың қарауына әзірлеу туралы» 2001 жылғы 13 желтоқсан N 21 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысы.
5. www. zakon. кz.
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексі 13 шілде 1999 жыл, өзгертулер мен толықтырулар 2005жыл 23 ақпан.- Алматы: ЮРИСТ, 2005-286б.
3. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі: (Жалпы бөлім және Арнайы бөлім). – Алматы Юрист, 2003. – 329б
4. «Азаматтық істерді соттың қарауына әзірлеу туралы» 2001 жылғы 13 желтоқсан N 21 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысы.
5. www. zakon. кz.
Жоспар
Кіріспе
1. Ерекше талап қоюмен іс жүргізу - азаматтық сот ісін жүргізу түрі.
2. Ерекше талап қоюмен іс жүргізуге байланысты азаматтық істер.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істері - азаматтар мен заңды тұлғалардың
мемлекеттік билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық
бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды және мемлекеттік қызметкерлердің,
олардың ішінде сот орындаушылардың, шешімдері мен әрекеттеріне
(әрекетсіздігіне) даулар айту туралы істер.
Билік өкілеттігі бар органдармен немесе тұлғамен шығарылған құқықтық
актіні сотта шағымданған азамат мемлекеттік органның (лауазымды адамның) іс-
әрекеттерімен (әрекетсіздіктерімен) келіспейтіні туралы мәлімдейді және
оларды заңсыз деп тануды талап етеді. Ал лауазымды адам (мемлекеттік немесе
өзге де орган) сотта өз іс-әрекеттерінің (әрекетсіздіктерінің) заңды екенін
және азаматтық талабы орынсыз екенін дәлелдеуі тиіс.
Сайлауға әзірлік және оны өткізу кезеңінде және дауыс беру күні арызбен
сотқа азамат, қоғамдық бірлестіктің және сайлау комиссиясының мүшелері
жүгіне алады (ҚР АІЖК-нің 273-бабы).
Алдын ала сайлау комиссиясына (референдум өткізу бойынша комиссиясына)
жүгіну азамат үшін міндетті болып танылмайды.
Процеске арыз берушінің және тиісті сайлау комиссиясы немесе мемлекеттік
орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы өкілінің қатысуы міндетті болып
табылмайды, олардың сотқа келмеуі істің қаралуы мен шешілуіне кедергі
болмайды.
Азаматтық іс жүргізу тәртібімен жергілікті атқарушы органдардың
азаматтардың алқа би ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу құқықтарын
бұзатын шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту мәселесі
шешіледі. Бұл категориялық істер арыз беру арқылы қозғалады.
Жергілікті атқарушы органның шешімімен, әрекетімен (әрекетсіздігімен)
алқа би ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу үшін іріктеу рәсіміне
қатысуда азаматтық құқығы бұзылып отыр деп есептеген азамат ҚР АІЖК-нің 3-
тарауында белгіленген соттылық бойынша сотқа арыз беріп жүгінуге құқылы.
1. Ерекше талап қоюмен іс жүргізу - азаматтық сот ісін жүргізу түрі.
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істері - азаматтар мен заңды тұлғалардың
мемлекеттік билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық
бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды және мемлекеттік қызметкерлердің,
олардың ішінде сот орындаушылардың, шешімдері мен әрекеттеріне
(әрекетсіздігіне) даулар айту туралы істер.
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істер бойынша сот азамат пен заңды тұлға
бір жағынан және мемлекеттік билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдары,
қоғамдық бірлестіктер, ұйымдар, лауазымды адамдардың және мемлекеттік
қызметкерлердің екінші жағынан араларындағы туындаған құқық туралы дауды
қарап, шешеді.
Билік өкілеттігі бар органдармен немесе тұлғамен шығарылған құқықтық
актіні сотта шағымданған азамат мемлекеттік органның (лауазымды адамның) іс-
әрекеттерімен (әрекетсіздіктерімен) келіспейтіні туралы мәлімдейді және
оларды заңсыз деп тануды талап етеді. Ал лауазымды адам (мемлекеттік немесе
өзге де орган) сотта өз іс-әрекеттерінің (әрекетсіздіктерінің) заңды екенін
және азаматтық талабы орынсыз екенін дәлелдеуі тиіс.
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істердің талап қою бойынша іс жүргізу
істерімен жалпы ұқсастығы және бір-бірінен айырмашылығы бар.
Жалпы ұқсастығы:
құқық туралы дау.
АІЖК-де белгіленген талап арызды қабылдаудан бас тарту туралы, талап арызды
қараусыз қайтару туралы немесе оны қозғаусыз қалдыру туралы ережелер
(ҚРАІЖК-нің 153, 154, 155-баптары).
Жалпы бір-бірінен айырмашылығы:
талап қою істер бойынша дау азаматтық, отбасылық, еңбек құқықтық
қатынастарынан туындайды, субъектілер өзара тең құқылы, ал мемлекеттік,
әкімшілік және қаржы құқықтық қатынастарының қатысушылары (бір жағынан
азамат пен заңды тұлға, ал екініпі жағынан мемлекеттік қызметкер) үшін
билік және бағыну қатынастары тән. Бірақ бұл теңсіздік тек материалдық-
құқықтық қатынастарында орын алады. Егер құқық туралы дау туындаса азамат
пен заңды тұлға бір жағынан және мемлекеттік орган (лауазымды адам) екінші
жағынан сот алдында тең құқылы.
талап қою бойынша іс жүргізу талап арызбен, ал ерекше талап қою бойынша іс
жүргізу шағым немесе арызбен қозғалады.
Әкімшілік-құқықтық қатынастарынан туындайтын істер қараудың процессуалдық
тәртіп негізін азаматтық сот ісін жүргізудің жалпы ережелері құрайды, яғни
азаматтық істер бойынша сот тәрелігін жүзеге асырудың жалпы тәртібін.
2.Ерекше талап қоюмен іс жүргізуге байланысты азаматтық істер.
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істері ҚР АІЖК-нің 3-бөлімшесінде
көрсетілген.
Олардың қатарына мынадай істер жатқызылады:
Сайлауға, референдумдарға қатысушы азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің
сайлау құқықтарын қорғау туралы арыздар бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК-нің 25-
тарауы).
Жергілікті атқарушы органдардың азаматтардың алқа би ретінде қылмыстық сот
ісін жүргізуге қатысу құқықтарын бұзатын шешімдеріне, әрекеттеріне
(әрекетсіздігіне) дау айту жөніндегі арыздар бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК-
нің 25-1-тарауы).
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер қарауға уәкілетті органдар
(лауазымды адамдар) қаулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу
(ҚР АІЖК-нің 26-тарауы).
Мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық
бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік
қызметшілердің шешімдері мен әрекеттеріне (немесе әрекетсіздігіне) дау айту
туралы іс бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК-нің 27-тарауы).
Нормативтік-құқықтық актілердің заңдылығына орай даулар туралы іс бойынша
іс жүргізу (ҚР АІЖК-нің 28-тарауы).
Прокурордың органдар мен лауазымды адамдардың актілері мен іс-әрекеттерін
заңсыз деп тану туралы жүгінуі (ҚР АІЖК-нің 29-тарауы).
Енді әрқайсысын жеке қарастырайық.
1. Сайлауға, референдумдарға қатысушы азаматтар мен қоғамдық
бірлестіктердің сайлау құқықтарын қорғау туралы арыздар бойынша іс жүргізу
(ҚР АІЖК-нің 25-тарауы). Осы тарау тәртібі бойынша мемлекеттік органның,
жергілікті өзін-өзі басқару органының, сайлау комиссиясының, лауазымды
адамдардың шешімімен, әрекетімен (немесе әрекетсіздігімен) сайлау немесе
сайлану, сайлауға, референдумға қатысу құқығы бұзылды деп санайтын
азаматтық, қоғамдық бірлестіктің, сайлау комиссиясының мүшесінің арыздары
қаралады.
Сайлауға әзірлік және оны өткізу кезеңінде және дауыс беру күні арызбен
сотқа азамат, қоғамдық бірлестіктің және сайлау комиссиясының мүшелері
жүгіне алады (ҚР АІЖК-нің 273-бабы).
Алдын ала сайлау комиссиясына (референдум өткізу бойынша комиссиясына)
жүгіну азамат үшін міндетті болып танылмайды.
Процеске арыз берушінің және тиісті сайлау комиссиясы немесе мемлекеттік
орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы өкілінің қатысуы міндетті болып
табылмайды, олардың сотқа келмеуі істің қаралуы мен шешілуіне кедергі
болмайды.
Мұндай категориялық істер бойынша сот шешім шығарады. Сот шешімі дереу
заңды күшіне енеді және ол апелляцияльқ шағымдануға жатпайды. Бұл сот
шешімі:
сайлаушылар тізіміне тұзетулер енгізу үшін;
кандидатты тіркеу үшін;
қоғамдық бірлестікті сайлауға немесе референдумға қатысушы ұйымдар қатарына
енгізу үшін;
сайлау күнін өзгерту үшін негіз болып табылады (ҚР АІЖК-і 274-бабының 1,2-
бөліктері).
2. Жергілікті атқарушы органдардың азаматтардың алқа би ретінде қылмыстық
сот ісін жүргізуге қатысу құқықтарын бұзатын шешімдеріне, әрекеттеріне
(әрекетсіздігіне) дау айту жөніндегі арыздар бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК-
нің 25-1-тарауы). Көптен бері талқыланған қылмыстық сот ісін жүргізудегі
алқа билер институтын құру Қазақстанда жүргізіліп жатқан сот-құқықтық
реформасының нәтижесінің бірі. ҚР Конституциясы 75-бабының 2-бөлігіне
сәйкес қылмыстық сот ісін жүргізу алқа билер қатысумен жүргізіледі. Нақты
сотта қылмыстық істер алқа билер қатысуымен қарауы 2007 жылы 1 қақтарынан
күшіне енеді.
Азаматтық іс жүргізу тәртібімен жергілікті атқарушы органдардың
азаматтардың алқа би ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу құқықтарын
бұзатын шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту мәселесі
шешіледі. Бұл категориялық істер арыз беру арқылы қозғалады.
Жергілікті атқарушы органның шешімімен, әрекетімен (әрекетсіздігімен)
алқа би ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу үшін іріктеу рәсіміне
қатысуда азаматтық құқығы бұзылып отыр деп есептеген азамат ҚР АІЖК-нің 3-
тарауында белгіленген соттылық бойынша сотқа арыз беріп жүгінуге құқылы.
Арызды Қазақстан Республикасының алқа билер туралы заңнамасына сәйкес,
алқа биге кандидаттардың алдын ала тізімімен азаматтарды таныстыру мерзімі
аяқталған кезден бастап жеті күн мерзім ішінде сотқа беруге болады. (ҚР
АІЖК-нің 274-1-бабы).
Сотта арызды қарау мерзімі:
егер белгіленген жеті күн мерзім ішінде арыз берілсе - 2 күн мерзімде;
егер белгіленген жеті күн мерзім аяқталатын күні арыз берілсе - дереу
қаралуға тиіс.
Сотта арызды қарау тәртібі:
Сот арыз иесінің, тиісті жергілікті атқарушы орган өкілінің қатысуымен
қарайды. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше хабардар етілген,
аталған адамдардың сотқа келмей қалуы істі қарау және шешу үшін кедергі
болып табылмайды.
Істе бар материалдар бойынша және кейін ұсынған дәлелдемелер негізінде
қолданыстағы заңнамаға сүйене сот шешім қабылдайды. Сот арызды
қанағаттандыру немесе қанағаттандырудан бас тарту туралы шешімнің біреуін
қабылдауы мүмкін.
Қылмыстық сот ісін жүргізуге алқа би ретінде қатысу үшін іріктеу рәсіміне
қатысуға азаматтық құқығы бұзылуын анықтаған сот шешімі алқа биге
кандидаттардың алдын ала тізімдеріне тұзетулер енгізу үшін негіз болып
табылады.
Сот шешімі тиісті жергілікті атқарушы органға жіберіледі. Сот шешімінің
орындалмауына кінәлі лауазымды адамдар заңда белгіленген жауаптылыңта
болады.
3. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер қарауға уәкілетті органдар
(лауазымды адамдар) қаулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу
(ҚР АІЖК-і 26-тарау).Осы тарау бойынша кәмелетке толмағандардың құ-қықтарын
қорғау жөніндегі аудандық (қалалық), қалалардағы аудандық комиссиялар, ішкі
істер органдары, мемлекеттік инспекциялар органдары және Әкімшілік құқық
бұзушылық туралы ҚР-ның 2001 жылғы 30 қаңтардағы №155-11 кодексінің 543-576-
баптарымен осындай істерді қарауға уәкілеттік берілген басқа да мемлекеттік
қадағалау және бақылау органдары (олардың лауазымды адамдары) шығарған,
әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер жөніндегі заңды күшіне енбеген
қаулыларына дау айту туралы істер қаралады.
Бұл категориялық істер сотқа шағым немесе наразылық беру арқылы
қозғалады. ҚР АІЖК-нің 275-бабының 1-бөлігіне сәйкес әкімшілік құқық
бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органның (лауазымды адамның)
қаулысына сотқа шағым бере алатын адамдар:
әкімшілік жауаптылыққа тартылған адамдар және олардың заңды өкілдері мен
қорғаушылары;
әкімшілік құқық бұзушылықтан зардап шеккен адамдар және олардың заңды
өкілдері мен қорғаушылары.
Прокурор әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті
органның (лауазымды адамның) қаулысына сотқа наразылық келтіруге құқылы.
Сотқа тапсырылатын шағым жазбаша нысанда болуға тиіс.
Шағымда:
шағым берілетін соттың атауы;
шағым берушінің (азаматтық) атауы, оның түрғылықты жері, немесе егер шағым
беруші ұйым болса, оның тұрған жері мен банктік реквизиттері, егер шағымды
оның өкілі берсе, өкілдің атауы мен мекен-жайы;
әкімшілік құқық бұзушылық туралы қаулысын шығарған лауазымды адамның атауы,
оның түрғылықты жері, немесе егер әкімшілік құқық бұзушылық, туралы
қаулысын шығарған уәкілетті органы болса, оның тұрған жері мен банктік
реквизиттері;
шағым берушінің құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін және
оның шағым беру талаптарын бұзудың немесе бұзу қаупінің мәні;
шағым берушінің өзінің талаптарын негіздейтін мән-жайлар және бұл мән-
жайларды растайтын дәлелдемелер;
нақты алғанда қандай қаулыға шағым жасалып отырғаны туралы деректер, оның
шығарылған, азаматқа көшірмесі тапсырылған немесе хабарланған күні;
шағымға қоса тіркелетін құжаттардың тізбесі көрсетілуге тиіс.
Шағымға шағым беруші немесе шағымға қол қоюға және оны көрсетуге
өкілеттігі болған жағдайда оның өкілі қол қояды (ҚР АІЖК -нің 150-бабының 5-
бөлігі).
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер қарауға уәкілетті органның
(лауазымды адамның) қаулысына әкімшілік жауаптылыққа тартылған, әкімшілік
құқық бұзушылықтан зардап шеккен адамдар және олардың заңды өкілдері мен
қорғаушылары, қаулының көшірмесі табыс етілген күннен кейін он күн ішінде
тікелей сотца шағым бере алады, ал прокурор наразылық келтіруі мүмкін.
Мүдделі адамдардың шағым беруінің екі жолы бар:
- ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Ерекше талап қоюмен іс жүргізу - азаматтық сот ісін жүргізу түрі.
2. Ерекше талап қоюмен іс жүргізуге байланысты азаматтық істер.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істері - азаматтар мен заңды тұлғалардың
мемлекеттік билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық
бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды және мемлекеттік қызметкерлердің,
олардың ішінде сот орындаушылардың, шешімдері мен әрекеттеріне
(әрекетсіздігіне) даулар айту туралы істер.
Билік өкілеттігі бар органдармен немесе тұлғамен шығарылған құқықтық
актіні сотта шағымданған азамат мемлекеттік органның (лауазымды адамның) іс-
әрекеттерімен (әрекетсіздіктерімен) келіспейтіні туралы мәлімдейді және
оларды заңсыз деп тануды талап етеді. Ал лауазымды адам (мемлекеттік немесе
өзге де орган) сотта өз іс-әрекеттерінің (әрекетсіздіктерінің) заңды екенін
және азаматтық талабы орынсыз екенін дәлелдеуі тиіс.
Сайлауға әзірлік және оны өткізу кезеңінде және дауыс беру күні арызбен
сотқа азамат, қоғамдық бірлестіктің және сайлау комиссиясының мүшелері
жүгіне алады (ҚР АІЖК-нің 273-бабы).
Алдын ала сайлау комиссиясына (референдум өткізу бойынша комиссиясына)
жүгіну азамат үшін міндетті болып танылмайды.
Процеске арыз берушінің және тиісті сайлау комиссиясы немесе мемлекеттік
орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы өкілінің қатысуы міндетті болып
табылмайды, олардың сотқа келмеуі істің қаралуы мен шешілуіне кедергі
болмайды.
Азаматтық іс жүргізу тәртібімен жергілікті атқарушы органдардың
азаматтардың алқа би ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу құқықтарын
бұзатын шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту мәселесі
шешіледі. Бұл категориялық істер арыз беру арқылы қозғалады.
Жергілікті атқарушы органның шешімімен, әрекетімен (әрекетсіздігімен)
алқа би ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу үшін іріктеу рәсіміне
қатысуда азаматтық құқығы бұзылып отыр деп есептеген азамат ҚР АІЖК-нің 3-
тарауында белгіленген соттылық бойынша сотқа арыз беріп жүгінуге құқылы.
1. Ерекше талап қоюмен іс жүргізу - азаматтық сот ісін жүргізу түрі.
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істері - азаматтар мен заңды тұлғалардың
мемлекеттік билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық
бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды және мемлекеттік қызметкерлердің,
олардың ішінде сот орындаушылардың, шешімдері мен әрекеттеріне
(әрекетсіздігіне) даулар айту туралы істер.
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істер бойынша сот азамат пен заңды тұлға
бір жағынан және мемлекеттік билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдары,
қоғамдық бірлестіктер, ұйымдар, лауазымды адамдардың және мемлекеттік
қызметкерлердің екінші жағынан араларындағы туындаған құқық туралы дауды
қарап, шешеді.
Билік өкілеттігі бар органдармен немесе тұлғамен шығарылған құқықтық
актіні сотта шағымданған азамат мемлекеттік органның (лауазымды адамның) іс-
әрекеттерімен (әрекетсіздіктерімен) келіспейтіні туралы мәлімдейді және
оларды заңсыз деп тануды талап етеді. Ал лауазымды адам (мемлекеттік немесе
өзге де орган) сотта өз іс-әрекеттерінің (әрекетсіздіктерінің) заңды екенін
және азаматтық талабы орынсыз екенін дәлелдеуі тиіс.
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істердің талап қою бойынша іс жүргізу
істерімен жалпы ұқсастығы және бір-бірінен айырмашылығы бар.
Жалпы ұқсастығы:
құқық туралы дау.
АІЖК-де белгіленген талап арызды қабылдаудан бас тарту туралы, талап арызды
қараусыз қайтару туралы немесе оны қозғаусыз қалдыру туралы ережелер
(ҚРАІЖК-нің 153, 154, 155-баптары).
Жалпы бір-бірінен айырмашылығы:
талап қою істер бойынша дау азаматтық, отбасылық, еңбек құқықтық
қатынастарынан туындайды, субъектілер өзара тең құқылы, ал мемлекеттік,
әкімшілік және қаржы құқықтық қатынастарының қатысушылары (бір жағынан
азамат пен заңды тұлға, ал екініпі жағынан мемлекеттік қызметкер) үшін
билік және бағыну қатынастары тән. Бірақ бұл теңсіздік тек материалдық-
құқықтық қатынастарында орын алады. Егер құқық туралы дау туындаса азамат
пен заңды тұлға бір жағынан және мемлекеттік орган (лауазымды адам) екінші
жағынан сот алдында тең құқылы.
талап қою бойынша іс жүргізу талап арызбен, ал ерекше талап қою бойынша іс
жүргізу шағым немесе арызбен қозғалады.
Әкімшілік-құқықтық қатынастарынан туындайтын істер қараудың процессуалдық
тәртіп негізін азаматтық сот ісін жүргізудің жалпы ережелері құрайды, яғни
азаматтық істер бойынша сот тәрелігін жүзеге асырудың жалпы тәртібін.
2.Ерекше талап қоюмен іс жүргізуге байланысты азаматтық істер.
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істері ҚР АІЖК-нің 3-бөлімшесінде
көрсетілген.
Олардың қатарына мынадай істер жатқызылады:
Сайлауға, референдумдарға қатысушы азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің
сайлау құқықтарын қорғау туралы арыздар бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК-нің 25-
тарауы).
Жергілікті атқарушы органдардың азаматтардың алқа би ретінде қылмыстық сот
ісін жүргізуге қатысу құқықтарын бұзатын шешімдеріне, әрекеттеріне
(әрекетсіздігіне) дау айту жөніндегі арыздар бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК-
нің 25-1-тарауы).
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер қарауға уәкілетті органдар
(лауазымды адамдар) қаулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу
(ҚР АІЖК-нің 26-тарауы).
Мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық
бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік
қызметшілердің шешімдері мен әрекеттеріне (немесе әрекетсіздігіне) дау айту
туралы іс бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК-нің 27-тарауы).
Нормативтік-құқықтық актілердің заңдылығына орай даулар туралы іс бойынша
іс жүргізу (ҚР АІЖК-нің 28-тарауы).
Прокурордың органдар мен лауазымды адамдардың актілері мен іс-әрекеттерін
заңсыз деп тану туралы жүгінуі (ҚР АІЖК-нің 29-тарауы).
Енді әрқайсысын жеке қарастырайық.
1. Сайлауға, референдумдарға қатысушы азаматтар мен қоғамдық
бірлестіктердің сайлау құқықтарын қорғау туралы арыздар бойынша іс жүргізу
(ҚР АІЖК-нің 25-тарауы). Осы тарау тәртібі бойынша мемлекеттік органның,
жергілікті өзін-өзі басқару органының, сайлау комиссиясының, лауазымды
адамдардың шешімімен, әрекетімен (немесе әрекетсіздігімен) сайлау немесе
сайлану, сайлауға, референдумға қатысу құқығы бұзылды деп санайтын
азаматтық, қоғамдық бірлестіктің, сайлау комиссиясының мүшесінің арыздары
қаралады.
Сайлауға әзірлік және оны өткізу кезеңінде және дауыс беру күні арызбен
сотқа азамат, қоғамдық бірлестіктің және сайлау комиссиясының мүшелері
жүгіне алады (ҚР АІЖК-нің 273-бабы).
Алдын ала сайлау комиссиясына (референдум өткізу бойынша комиссиясына)
жүгіну азамат үшін міндетті болып танылмайды.
Процеске арыз берушінің және тиісті сайлау комиссиясы немесе мемлекеттік
орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы өкілінің қатысуы міндетті болып
табылмайды, олардың сотқа келмеуі істің қаралуы мен шешілуіне кедергі
болмайды.
Мұндай категориялық істер бойынша сот шешім шығарады. Сот шешімі дереу
заңды күшіне енеді және ол апелляцияльқ шағымдануға жатпайды. Бұл сот
шешімі:
сайлаушылар тізіміне тұзетулер енгізу үшін;
кандидатты тіркеу үшін;
қоғамдық бірлестікті сайлауға немесе референдумға қатысушы ұйымдар қатарына
енгізу үшін;
сайлау күнін өзгерту үшін негіз болып табылады (ҚР АІЖК-і 274-бабының 1,2-
бөліктері).
2. Жергілікті атқарушы органдардың азаматтардың алқа би ретінде қылмыстық
сот ісін жүргізуге қатысу құқықтарын бұзатын шешімдеріне, әрекеттеріне
(әрекетсіздігіне) дау айту жөніндегі арыздар бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК-
нің 25-1-тарауы). Көптен бері талқыланған қылмыстық сот ісін жүргізудегі
алқа билер институтын құру Қазақстанда жүргізіліп жатқан сот-құқықтық
реформасының нәтижесінің бірі. ҚР Конституциясы 75-бабының 2-бөлігіне
сәйкес қылмыстық сот ісін жүргізу алқа билер қатысумен жүргізіледі. Нақты
сотта қылмыстық істер алқа билер қатысуымен қарауы 2007 жылы 1 қақтарынан
күшіне енеді.
Азаматтық іс жүргізу тәртібімен жергілікті атқарушы органдардың
азаматтардың алқа би ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу құқықтарын
бұзатын шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) дау айту мәселесі
шешіледі. Бұл категориялық істер арыз беру арқылы қозғалады.
Жергілікті атқарушы органның шешімімен, әрекетімен (әрекетсіздігімен)
алқа би ретінде қылмыстық сот ісін жүргізуге қатысу үшін іріктеу рәсіміне
қатысуда азаматтық құқығы бұзылып отыр деп есептеген азамат ҚР АІЖК-нің 3-
тарауында белгіленген соттылық бойынша сотқа арыз беріп жүгінуге құқылы.
Арызды Қазақстан Республикасының алқа билер туралы заңнамасына сәйкес,
алқа биге кандидаттардың алдын ала тізімімен азаматтарды таныстыру мерзімі
аяқталған кезден бастап жеті күн мерзім ішінде сотқа беруге болады. (ҚР
АІЖК-нің 274-1-бабы).
Сотта арызды қарау мерзімі:
егер белгіленген жеті күн мерзім ішінде арыз берілсе - 2 күн мерзімде;
егер белгіленген жеті күн мерзім аяқталатын күні арыз берілсе - дереу
қаралуға тиіс.
Сотта арызды қарау тәртібі:
Сот арыз иесінің, тиісті жергілікті атқарушы орган өкілінің қатысуымен
қарайды. Сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше хабардар етілген,
аталған адамдардың сотқа келмей қалуы істі қарау және шешу үшін кедергі
болып табылмайды.
Істе бар материалдар бойынша және кейін ұсынған дәлелдемелер негізінде
қолданыстағы заңнамаға сүйене сот шешім қабылдайды. Сот арызды
қанағаттандыру немесе қанағаттандырудан бас тарту туралы шешімнің біреуін
қабылдауы мүмкін.
Қылмыстық сот ісін жүргізуге алқа би ретінде қатысу үшін іріктеу рәсіміне
қатысуға азаматтық құқығы бұзылуын анықтаған сот шешімі алқа биге
кандидаттардың алдын ала тізімдеріне тұзетулер енгізу үшін негіз болып
табылады.
Сот шешімі тиісті жергілікті атқарушы органға жіберіледі. Сот шешімінің
орындалмауына кінәлі лауазымды адамдар заңда белгіленген жауаптылыңта
болады.
3. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер қарауға уәкілетті органдар
(лауазымды адамдар) қаулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу
(ҚР АІЖК-і 26-тарау).Осы тарау бойынша кәмелетке толмағандардың құ-қықтарын
қорғау жөніндегі аудандық (қалалық), қалалардағы аудандық комиссиялар, ішкі
істер органдары, мемлекеттік инспекциялар органдары және Әкімшілік құқық
бұзушылық туралы ҚР-ның 2001 жылғы 30 қаңтардағы №155-11 кодексінің 543-576-
баптарымен осындай істерді қарауға уәкілеттік берілген басқа да мемлекеттік
қадағалау және бақылау органдары (олардың лауазымды адамдары) шығарған,
әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер жөніндегі заңды күшіне енбеген
қаулыларына дау айту туралы істер қаралады.
Бұл категориялық істер сотқа шағым немесе наразылық беру арқылы
қозғалады. ҚР АІЖК-нің 275-бабының 1-бөлігіне сәйкес әкімшілік құқық
бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органның (лауазымды адамның)
қаулысына сотқа шағым бере алатын адамдар:
әкімшілік жауаптылыққа тартылған адамдар және олардың заңды өкілдері мен
қорғаушылары;
әкімшілік құқық бұзушылықтан зардап шеккен адамдар және олардың заңды
өкілдері мен қорғаушылары.
Прокурор әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті
органның (лауазымды адамның) қаулысына сотқа наразылық келтіруге құқылы.
Сотқа тапсырылатын шағым жазбаша нысанда болуға тиіс.
Шағымда:
шағым берілетін соттың атауы;
шағым берушінің (азаматтық) атауы, оның түрғылықты жері, немесе егер шағым
беруші ұйым болса, оның тұрған жері мен банктік реквизиттері, егер шағымды
оның өкілі берсе, өкілдің атауы мен мекен-жайы;
әкімшілік құқық бұзушылық туралы қаулысын шығарған лауазымды адамның атауы,
оның түрғылықты жері, немесе егер әкімшілік құқық бұзушылық, туралы
қаулысын шығарған уәкілетті органы болса, оның тұрған жері мен банктік
реквизиттері;
шағым берушінің құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін және
оның шағым беру талаптарын бұзудың немесе бұзу қаупінің мәні;
шағым берушінің өзінің талаптарын негіздейтін мән-жайлар және бұл мән-
жайларды растайтын дәлелдемелер;
нақты алғанда қандай қаулыға шағым жасалып отырғаны туралы деректер, оның
шығарылған, азаматқа көшірмесі тапсырылған немесе хабарланған күні;
шағымға қоса тіркелетін құжаттардың тізбесі көрсетілуге тиіс.
Шағымға шағым беруші немесе шағымға қол қоюға және оны көрсетуге
өкілеттігі болған жағдайда оның өкілі қол қояды (ҚР АІЖК -нің 150-бабының 5-
бөлігі).
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер қарауға уәкілетті органның
(лауазымды адамның) қаулысына әкімшілік жауаптылыққа тартылған, әкімшілік
құқық бұзушылықтан зардап шеккен адамдар және олардың заңды өкілдері мен
қорғаушылары, қаулының көшірмесі табыс етілген күннен кейін он күн ішінде
тікелей сотца шағым бере алады, ал прокурор наразылық келтіруі мүмкін.
Мүдделі адамдардың шағым беруінің екі жолы бар:
- ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz