Мемлекеттік рәміздер

Кіріспе

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Мемлекеттік туымыздың аспан текті зеңгір көк тусті болуы кездейсоқ емес.
Әйгілі Ансельм кестесі бойынша ол - адалдықтың, кіршіксіз тазалық пен
пәктіктің ныша-ны. Көк тус ынтымақ пен бірлік идеясын аңғартады,
бейбітшілік, тұрақтылық пен береке-байлық белгісі бо-лып саналатын ашық
аспанға мегзейді.
Аспанкөк тус - қазақтың улттық бояуының реңі. Ұлттың менталитеті,
танымы, мәдениеті мен бул туске деген айырықша ілтипаты осы ойға жетелейді.
Табиғат - көшпелілердің өмір суру ортасы ғана емес, букіл
тіршілігінің ажырамас бөлігі. Табиғаттың төл бала-сы қазақ та айналасының
бәріне көгілдір арман көз әйнепмен қарайтындай. Ашық аспан, көк тіреген
биік таулар, мөлдір сулар, көкжиекпен астасқан көкмайса қырлар - бәрі де
бір ғана ғажайып тәңірлік тус зеңгір көк реңмен жан баурайды. Тіпті, кейде
жасыл тустің өзі көктей көрінеді. Жасыл шеп деудің орнына көк шөп дейміз.
Қус төресі ару аққудың өзінің көгілдірін іздейміз. Тегін бе? Әрине, жоқ.
Жан жылуы, адамдар арасындағы қарым-қатынастағы ашықтық пен адалдық,
жақсылыққа сену тәрізді ұлттың менталитетін қурайтын қасиеттер де аспан көк
түске байланысты образдар бойына қапы-сыз сіңірілген.
Ата-бабаларымыз көтерген бөрілі байрақ атауы -"Көк асаба". Олар жай
бөрі емес, "көк бөріні" кие тұтқан. Аспан тустес асыл ту астында қайырсыз
қас дұшпан-ның қабырғасын қақыратып, кең-байтақ атамекенінің әр сүйемін
көлденең көк аттыдан қызғыштай қорыған қай-сарлығымен айдай әлемге танылды.
Тарихта көшпелілер мәдениеті деген атпен белгілі бітімі бөлек өркениетті
орнықтырды.
Байрақ бетіне әр түрлі нышандардың суретін салу бұрыннан бар үрдіс.
Туымыздағы нур шұғылалы алтын кун бейнесі, қыран көңіл халқымыздың асыл
арманын арқалаған дала бүркіті мен рухани болмысымыздың жарқын бір көрінісі
болып табылатын ұлттық өрнек -сондай айтары мол астарлы айшықтар. Олармен
бірге халқымыздың тарихи зердесі де қайта оянғандай.
Күн образы - байлық пен берекенің белгісі. Оның графикалық
бейнеленуі (шеңбер) өміршеңдік нышаны деп саналады.
Табиғаттың төл баласына айналған көшпелілер ұрпағы ушін қанатты
қыран - дала бүркітінің де орны бөлек. Тарихшы Рашид-ад-диннің куәлік
етуіне қараған-да, Оғыз хан ұлыс үлестірген кезде үлесіне ұшы-қиыры жоқ
киелі кең дала тиген үшінші ұлына елтаңба ретінде қанатты қыран бейнесін
ұсынған екен. Нышандық мәніне келер болсақ, бүркіт бейнесі өкімет билігін
паш етіп, көрегендік пен кеңдікті білдіреді. Далалықтар үшін ол еркіндік
белгісі, биік армандарға қол созу, жер бетіндегі тіршілік көші ұмтылған
алыс армандарға қиялап қанат қағу нышаны. Сонымен бірге жолына кесе-
көлденең тұрып, аяқтан шалғысы келетіндерді топшысымен қағып, ерен қайрат
көрсете алатын қүс. Туымыздағы бүркіт бейнесі тәуелсіздік алып, қанатын
қомдаған қазақ елінің әлемдік өркениет биігіне талмай ұмтылып, талассыз
жетуін тілеген игі ниеттен туғаны анық.
Қазақстан Туында бұл образ мүлдем жаңа көркемдік шешім тапты.
Біріншіден - бейбіт, салмақты мінез сипа-ты сезіледі. Екіншіден - ол күн
астында тұр. Қанатында Прометей алауын, бақыт нұрын алып келе жатқандай
әдемі әсер қалдырады. Үшіншіден - қозғалыс үстінде бейнеленген. Асқақ
арман, асыл мақсатқа құлаш ұрып келе жатқандай. Рәміздік тұрғыдан алғанда
бақыт пен берекеге, өркениет биіктеріне ұмтылған ел мұратын, ха-лық аңсарын
аңғартады.
Қазақы дүниетанымда қыран құсқа байланысты еркіндік, асқақтық,
тәкәппарлық, қайрат-жігер, биік мұрат, кең пейілділік пен жан тазалығы
тәрізді ғажайып ұғым-дар ойға оралады.
Мемлекеттік туды даралап тұрған тағы бір белгі -оның сабына таяу тік
тартылған ұлттық өрнекті ("Қош-қар мүйіз") жолак;?Бұл өрнек сонау сақ
дәуірінен белгілі.
Ұлттық ою-өрнек - халқымыздың қолданбалы өнері-нің ең ұлы
жетістіктерінің бірі. Ол - қазақ мәдениетінің ең бір төлтума түрі.
Мамандардың пікірінше, онда көшпелілердің көркемдік танымы барынша жарқын
көрініс тапқан. Бүгінгі күнге дейін жеткен ою-өрнектер талай ұрпақтың ақыл-
ойы мен шеберлігінің, талай ғасыр-ларға созылған үздіксіз ізденісінің
жемісі.
Дәстүр бұзылмаған, Ұлттық ою-өрнектер сонысымен ерекше бағалы.
Алтынмен айшықталып, көз жауын алардай әдемі зерленген рәміздік жеке
белгілердің бояуы Мемлекеттік тудың шымқай зерен көк реңімен әдемі үйлесім
тапқан.

Ресми анықтамаға сәйкес "Қазақстан Респуб-ликасының Мемлекеттік
елтаңбасында көгілдір түс аясында шаңырақ (киіз үйдің жоғарғы кумбез
тәрізді бөлігі) бейнеленген, шаңырақты айнала кун сәулесіндей тарап уықтар
шаншылған, оны аңыз-дардағы пырақтар қанаты көмкеріп тұр. Елтаңбаның
төменгі жағында "Қазақстан" деген жазу бар".
Жасалу әдісі мен жасалатын материалы, эстетика-лық әсері жөнінен
елтаңба мен ту арасында айтарлық-тай айырмашылықтар бар. Егер туда дуниеге
көзқарас-тың жазық кеңістікке байланысты бөлігі көрініс табатын болса,
елтаңба табиғаты, әдетте, көлемге қатысты түсініктерге, сол сияқты
сәулеттік (архитектуралық) ком-позиция мен пошымға (формаға) қатысты
ұғымдарға сәйкес айқындалады.
Әлемдік тәжірибеде сыртқы тур-пішіні әр алуан ел-таңбалар кездеседі.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік елтаңбасының пішіні - дөңгелек, оның
бар-лық белгілері бір шеңбер ішіне орналастырылған. Рәмізтануда кең тараған
кескін әлемге алғаш шығыс-тағы көшпелілер өркениетінің өнер туындысы
ретінде тараған. Мән-мағыналық жоралғысы: тіршілік белгісі, өмір нышаны.
Әдетте жас жұбайлардың уйлену тойына ша-қыру қағаздарының сыртында өзара
айқасқан қос шеңбердің суреті салынуының, тіпті бір-бірімен дөңге-лек
сақина алмасуының сырын да осындай танымдық уғымдардан іздеген жөн. Белгілі
ғалым Г. Фелькерзам көшпелілердің дөңгелек шеңберге деген ықыласы бөлек
екенін тап басып таныған.
Елтаңбаның басты белгі-нышаны - рәміздің негізгі көркемдік-идеялық
жүгін арқалап турған шаңырақ об-разы. Шеберлікпен шендестірілген тундік
аспан күмбезіндегі асыл шырақ Күн бейнесін көз алдымызға әкелсе, уықтар -
одан тарап жатқан алтын сәулелер-дей әсер қалдырады. Қисыны табылып,
керегелердің көрінісі де берілген.
Әр бөлшегі әсем айшықталған шаңырақ дүние кос-мосының кішкене
көшірмесіндей әсер қалдырады. Қазақ-стандықтардың ортақ шаңырақтағы тату-
тәтті тірлігі, ортақ Отан тағдырына деген жауапкершілік идеялары - шаңырақ
образына қатысты туындайтын ойлар мен әсерлердің бір парасы. Табылған
көркемдік шешім жа-расымдылығымен әрі жаңашылдығымен назар аудар-тады.
Көшпелілер мәдениетінде шаңырақтың пайда болуы ата-бабаларымыздың
қоршаған ортаны қабылдау ерекшеліктеріне және соған орай ойлау жүйесінде ор-
ныққан ұғымдармен тығыз байланысты. Ол сырттай ас-пан күмбезіне қалай
ұқсаса, оның адамдардың ішкі жан-дүниесінде тіршіліктің аса маңызды заттық
құралы ретінде сәулеленуі де сондай ақиқат.
Шаңырақ - отбасының, одан да асыра алғанда бүкіл адамзат үясының
нышаны. .-"
ТПаңырақ" ұғымының әлеуметтік мәні зор
Елтаңбадағы қасиетті қара шаңырақ бейнесі: "Асыл діңгек аман
болсын. Алтын бесік мәңгілік тіршілік әлдиімен тербеле берсін. Үлкен үйдің
уықтарын шын ниеттерімен қосыла шаншысқан еншілес ел-жұртқа да бірге бақыт
тілейік. Ортақ шаңырақ - биік, ортақ босаға
- берік болсын. Отанымызға талмай адал қызмет етуге жазсын", - деген
өрелі ойларға жетелейді. Барлық үлттар өкілдерінің жанына жақын образдық
жүйе жал-пы адамзаттық игіліктер аңсарына ұштасар ұлы ниет-терге бастайды.
Елтаңба композициясын құрап тұрған келесі деталь
- ай мүйізді, алтын қанатты қос пырақ бейнесі.
Жылқы жануары батылдық, көрегендік пен айырық-ша ерік-жігер нышаны
деп есептеледі.
Ат - көшпелілердің өмірлік серігі. Мінген көлігі ғана ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.